Trần Ngọc Duật
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Công tác văn hóa quần chúng giữ vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức văn hoá, xây dựng tư tưởng, tình cảm cách mạng, hình thành phát triển nhân cách “Bộ đội Cụ Hồ”, đáp ứng nhu cầu thưởng thức và sáng tạo các giá trị văn hóa của bộ đội. Trên cơ sở vai trò, thực trạng công tác văn hóa quần chúng ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội nhân dân Việt Nam, bài viết đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công tác văn hóa quần chúng ở đơn vị cơ sở trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
Sự cần thiết nâng cao chất lượng công tác văn hóa quần chúng ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội
Công tác văn hóa quần chúng ở đơn vị cơ sở trong Quân đội có vai trò quan trọng, nhằm cổ vũ, động viên cán bộ, chiến sĩ hăng hái thi đua thực hiện thắng lợi nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu; trực tiếp bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm, đạo đức cách mạng, các giá trị chân – thiện – mỹ, xây dựng và hoàn thiện phẩm chất, nhân cách người quân nhân trong quân đội; góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, xây dựng môi trường văn hóa quân sự trong sạch, lành mạnh, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện.
Những năm qua, nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò của công tác văn hóa quần chúng, cấp ủy, chỉ huy ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội đã thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo tiến hành có hiệu quả công tác này. Trong đó, đã chú trọng đổi mới công tác văn hóa quần chúng ở các đơn vị. Hoạt động văn hóa quần chúng được duy trì nền nếp, nội dung tiến hành bảo đảm đúng tôn chỉ, mục đích, có tính định hướng chính trị cao. Cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật được quan tâm đầu tư.
Hệ thống các thiết chế văn hóa được củng cố, hoạt động đúng chức năng, nhiệm vụ. Nhiều mô hình, câu lạc bộ mới được thành lập và hoạt động có hiệu quả. Việc phát hiện, bồi dưỡng, nhân rộng các điển hình tiên tiến trong công tác văn hóa quần chúng được coi trọng, đã đáp ứng nhu cầu thưởng thức và sáng tạo các giá trị văn hóa, cổ vũ, động viên cán bộ, chiến sĩ vươn lên hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.
Tuy nhiên, một số cấp ủy, cán bộ chủ trì ở một số đơn vị cơ sở trong Quân đội chưa thật sự coi trọng đúng mức lãnh đạo, chỉ đạo, tiến hành công tác văn hóa quần chúng; nội dung và hình thức hoạt động chậm đổi mới, chưa bám sát vào đặc điểm và nhiệm vụ đối tượng; chưa phát huy đầy đủ chức năng và nhiệm vụ của các thiết chế văn hóa; chưa khơi dậy hết khả năng sáng tạo các giá trị văn hóa của bộ đội; việc đầu tư cơ sở vật chất cho các hoạt động văn hóa tuy được quan tâm nhưng chưa tương xứng… đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng công tác văn hóa quần chúng ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội nhân dân Việt Nam.
Trong những năm tới, trước tác động của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, yêu cầu, nhiệm vụ công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu ngày càng cao; trước âm mưu, hoạt động “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng – văn hóa của các thế lực thù địch; sự xâm nhập của lối sống thực dụng, phản văn hóa và những tác động tiêu cực của nền kinh tế thị trường đến đời sống tư tưởng, văn hóa của bộ đội; cùng với nhu cầu, thị hiếu thưởng thức và sáng tạo các giá trị văn hóa của cán bộ, chiến sĩ ngày càng cao.
Một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác văn hóa quần chúng ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội
Để nâng cao chất lượng công tác văn hóa quần chúng ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội nhân dân Việt Nam, cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau:
Một là, nâng cao nhận thức của cấp ủy, người chỉ huy các cấp và các lực lượng về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác văn hóa quần chúng.
Đây là giải pháp giữ vai trò đặc biệt quan trọng, yếu tố tiên quyết bảo đảm cho hoạt động văn hóa quần chúng luôn đúng định hướng chính trị. Theo đó, cấp ủy, người chỉ huy các cấp cần tiếp tục lãnh đạo, chỉ đạo, quán triệt, nâng cao nhận thức cho cán bộ, chiến sĩ thấu suốt về quan điểm phát triển nền văn hóa của Đảng. Tập trung vào quán triệt Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI) về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”; Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI; Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị (khóa XII) về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về công tác tư tưởng, văn hóa; Thông tư số 138/2020/TT-BQP ngày 10/11/2020 của Bộ Quốc phòng, quy định chế độ, định mức, tiêu chuẩn đời sống văn hóa, tinh thần trong Quân đội.
Tăng cường giáo dục cho bộ đội nắm vững chuẩn mực con người mới trong lực lượng vũ trang; những kiến thức về lãnh đạo, chỉ đạo và những vấn đề mới, thuận lợi, khó khăn đang đặt ra với công tác văn hóa quần chúng, giúp cho cán bộ, chiến sĩ hiểu rõ vị trí, vai trò, ý nghĩa, tính cấp thiết của nâng cao chất lượng công tác văn hóa quần chúng với hoạt động của đơn vị.
Cấp ủy, tổ chức đảng ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội cần đưa nội dung lãnh đạo công tác văn hóa quần chúng vào nghị quyết lãnh đạo thường kỳ. Căn cứ vào đặc điểm, nhiệm vụ cụ thể, có thể ra nghị quyết chuyên đề lãnh đạo công tác văn hóa quần chúng, đề ra chủ trương, biện pháp lãnh đạo sát đúng, phù hợp với điều kiện hoạt động của đơn vị.
Coi trọng gắn kết giữa thực hiện các chuẩn mực của “Đơn vị văn hóa” với đẩy mạnh phong trào thi đua quyết thắng, xây dựng điển hình tiên tiến, gương “người tốt, việc tốt”; giữa bồi dưỡng, rèn luyện bản lĩnh chính trị với xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần, cảnh quan môi trường, nếp sống chính quy, rèn luyện kỷ luật ở đơn vị, làm cho các nhân tố chính trị tư tưởng bắt rễ sâu hơn, vững chắc hơn trong mọi hoạt động của bộ đội. Kiên quyết đấu tranh với những biểu hiện coi nhẹ vai trò lãnh đạo, chỉ đạo dẫn tới khoán trắng cho cấp dưới đối với hoạt động công tác văn hóa quần chúng.
Hai là, tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp công tác văn hóa quần chúng.
Đổi mới nội dung công tác văn hóa quần chúng phải quán triệt sâu sắc đường lối, quan điểm của Đảng, Nhà nước về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam, bảo đảm tính cập nhật, đa dạng, tính định hướng chính trị, tính dân tộc, nghệ thuật và tính quần chúng rộng rãi. Bên cạnh đó, phải kế thừa, phát huy các giá trị văn hóa bản sắc Việt Nam, làm tỏa sáng các giá trị phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”. Đồng thời, tiếp tục giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức, vun đắp tinh thần yêu nước, nâng cao trình độ văn hóa, xây dựng phẩm chất, nhân cách người quân nhân cách mạng cho cán bộ, chiến sĩ. Tuyên truyền, phổ biến kiến thức, kinh nghiệm trên các lĩnh vực chính trị, quân sự, văn hóa, thẩm mỹ, pháp luật, những sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, điển hình tiên tiến trong học tập, công tác. Đồng thời, thường xuyên định hướng tư tưởng bộ đội, đấu tranh có hiệu quả trước tác động tiêu cực từ mạng xã hội hiện nay.
Đi đôi với đổi mới nội dung phải tích cực đổi mới hình thức, phương pháp công tác văn hóa quần chúng theo hướng linh hoạt, phong phú và thuyết phục. Chú trọng nâng cao chất lượng hoạt động văn nghệ nghiệp dư; phát huy và thu hút cán bộ, chiến sĩ vào các hoạt động điêu khắc, hội họa, điện ảnh; tham quan triển lãm, trưng bày; sinh hoạt bình văn, thơ, kể chuyện, giới thiệu các tác phẩm văn học, nghệ thuật. Đồng thời, tổ chức tốt các hoạt động sách báo, nghe đài, xem truyền hình, xem biểu diễn nghệ thuật; tổ chức các hoạt động thể dục, thể thao,… Cần nhân rộng các mô hình, câu lạc bộ tiêu biểu, phù hợp với tâm lý, sở trường của từng đối tượng sát với đặc điểm, nhiệm vụ của từng đơn vị, như: Câu lạc bộ ca khúc, câu lạc bộ đàn ghi ta, câu lạc bộ sáo trúc, câu lạc bộ võ thuật… cùng với các hoạt động chính khóa, cần tổ chức các hoạt động văn hóa quần chúng trên thao trường, bãi tập, trong giờ nghỉ, ngày nghỉ.
Với đặc thù ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội, đòi hỏi tổ chức công tác văn hóa quần chúng với phương châm linh hoạt, sáng tạo, nhỏ lẻ, ngắn gọn, kịp thời, thường xuyên mới có thể đáp ứng được yêu cầu thực tiễn hoạt động của đơn vị. Muốn vậy, cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy phải thường xuyên quan tâm, trực tiếp chỉ đạo, tổ chức hướng dẫn các đơn vị thuộc quyền vận dụng sáng tạo, linh hoạt, kịp thời các hình thức, phương pháp hoạt động văn hóa quần chúng phù hợp với đặc điểm, nhiệm vụ đơn vị và đối tượng chiến sĩ. Thường xuyên củng cố, kiện toàn, nâng cao chất lượng quản lý, khai thác, phát huy giá trị của các hệ thống thiết chế văn hóa ở đơn vị.
Ba là, nâng cao chất lượng thưởng thức và sáng tạo các giá trị văn hóa cho cán bộ, chiến sĩ.
Thưởng thức và sáng tạo các giá trị văn hóa gắn bó chặt chẽ với nhau, trình độ thưởng thức các giá trị văn hóa càng cao thì nhu cầu sáng tạo giá trị văn hóa càng lớn. Đây cũng chính là mục đích, động lực của công tác văn hóa quần chúng, sự tác động qua lại giữa chúng đem lại hiệu quả lớn trong đổi mới công tác văn hóa quần chúng ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội.
Để nâng cao chất lượng thưởng thức các giá trị văn hóa cần tổ chức động viên cán bộ, nhân viên, chiến sĩ khai thác có hiệu quả các thiết chế văn hóa nhằm thỏa mãn nhu cầu phong phú của bộ đội. Chú trọng bồi dưỡng lực lượng chuyên trách, nòng cốt để hướng dẫn, thuyết minh sâu sắc những sản phẩm văn hóa hiện có, hướng dẫn cho bộ đội tôn trọng lịch sử, sáng tạo nghệ thuật. Đồng thời, bồi dưỡng cho họ cả về kỹ năng tư duy, năng lực thẩm thấu và đưa ra những bình luận về các giá trị văn hóa được thưởng thức. Thường xuyên tôn tạo, giữ gìn các giá trị văn hóa để mọi người có tình cảm, niềm tin sâu sắc vào các giá trị đó. Giáo dục cho bộ đội những đặc điểm tác động đến thang giá trị văn hóa, chuẩn mực đạo đức xã hội và chuẩn mực đạo đức quân nhân để trong quá trình thưởng thức có cách nhìn nhận, đánh giá đúng đắn, khách quan.
Cấp ủy, chỉ huy các cấp tăng cường giáo dục cho quần chúng về tầm quan trọng của việc sáng tạo ra các giá trị văn hóa mới. Phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ chính trị trong định hướng, giúp đỡ, khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho quần chúng sáng tạo các giá trị văn hóa mới trên các lĩnh vực và loại hình. Khuyến khích quần chúng tự sáng tác những bài hát, bài thơ, kịch bản có nội dung đáp ứng nhu cầu gắn với hoàn thành nhiệm vụ chính trị của đơn vị; phát huy sở trường, năng khiếu trong sáng tạo nghệ thuật, sáng tạo mô hình, học cụ phục vụ huấn luyện. Thường xuyên quan tâm, bảo đảm kinh phí và duy trì có nền nếp chế độ hoạt động văn hóa quần chúng, khơi nguồn cảm hứng sáng tạo các giá trị văn hóa mới cho bộ đội.
Bốn là, đẩy mạnh xây dựng môi trường văn hóa quân sự tốt đẹp, lành mạnh.
Cấp ủy, chỉ huy các cấp phải tăng cường tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ thấy đây là nhiệm vụ quan trọng, nhất là trong bối cảnh phức tạp, sự “xâm lăng văn hóa”, chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa hiện nay. Theo đó, cần tăng cường giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ có lối sống văn hóa lành mạnh, phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, nâng cao bản lĩnh chính trị; củng cố các mối quan hệ cấp trên, cấp dưới, đồng chí, đồng đội, giữa đơn vị với cấp ủy, chính quyền và Nhân dân địa phương nơi đóng quân. Mỗi cán bộ, chiến sĩ phải gương mẫu phấn đấu theo các chuẩn mực văn hóa, bảo đảm cho mỗi đơn vị cơ sở trong Quân đội là một “Đơn vị văn hóa”, góp phần hoàn thành tốt nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội.
Hằng năm, cấp ủy các cấp cần xác định chủ trương, biện pháp lãnh đạo, xây dựng chương trình hành động sát đặc điểm, tình hình đơn vị. Kết hợp chặt chẽ giữa xây dựng môi trường văn hóa quân sự với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”. Tăng cường công tác kiểm tra, kịp thời phát hiện những đơn vị làm tốt, mô hình hiệu quả để biểu dương và nhân rộng, bên cạnh đó cần chấn chỉnh kịp thời những yếu kém, khuyết điểm, phê phán nhận thức lệch lạc, thiếu trách nhiệm trong xây dựng môi trường văn hóa. Cấp ủy, chỉ huy các cấp phải xác định đây là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài, qua đó đề cao trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện, sơ, tổng kết tránh những biểu hiện hình thức, làm qua loa đại khái.
Tích cực, chủ động đấu tranh ngăn chặn có hiệu quả ảnh hưởng của sản phẩm văn hóa xấu độc, ngoại lai. Bởi vì, những sản phẩm văn hóa xấu độc, ngoại lai cùng với những hành vi phản nhân văn, phi tiến bộ nếu tích tụ lâu ngày mà không được giải quyết tận gốc sẽ phá hủy nền tảng đạo đức xã hội, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình phát triển ổn định, lành mạnh, bền vững của mỗi quốc gia, dân tộc.
Những giải pháp chủ yếu trên là một thể thống nhất, có vị trí, vai trò không ngang bằng nhau nhưng có mối quan hệ chặt chẽ, làm tiền đề, điều kiện cho nhau. Tuy nhiên, căn cứ vào thực tiễn, nhiệm vụ cụ thể và đặc điểm đối tượng ở mỗi đơn vị để vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo mới có thể đem lại chất lượng và hiệu quả thiết thực.
