Thượng tá, ThS. Nguyễn Duy Giáp
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin là tài sản vô giá trong kho tàng tư tưởng, lý luận của nhân loại. Nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin là nhiệm vụ quan trọng trong toàn bộ quy trình đào tạo, nghiên cứu khoa học, rèn luyện và đấu tranh tư tưởng, lý luận của học viên sau đại học ở Học viện Chính trị hiện nay.
Từ khóa: Tác phẩm kinh điển, chủ nghĩa Mác – Lênin, Học viên sau đại học, Học viện Chính trị.
1. Đặt vấn đề
Tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin là hệ thống tri thức khoa học, cách mạng, tài sản trí tuệ vô giá của nhân loại, là cơ sở khoa học cho lý luận cách mạng xã hội chủ nghĩa. Nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin là nhiệm vụ quan trọng trong toàn bộ quy trình đào tạo, góp phần phát triển năng lực tư duy, thế giới quan, phương pháp luận khoa học, xây dựng hệ thống tri thức, thái độ, niềm tin, ý chí trong học tập, nghiên cứu khoa học, rèn luyện và đấu tranh tư tưởng, lý luận của học viên sau đại học ở Học viện Chính trị hiện nay.
Các tác phẩm của C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin là những tác phẩm mẫu mực về phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, tiêu biểu cho thế giới quan khoa học và cách mạng của giai cấp công nhân. Do đó, các nhà khoa học, các nhà lý luận gọi các tác phẩm của C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin là các tác phẩm kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lênin.
Chủ nghĩa Mác – Lênin được khái quát từ các tác phẩm của C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin được chính những người soạn thảo ra nó và những lãnh tụ cách mạng nổi tiếng cũng như các Đảng Cộng sản trên thế giới coi như một học thuyết, chủ nghĩa soi đường, là kim chỉ nam cho mọi hành động. Đây là học thuyết có tư tưởng căn cốt về con đường giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội và con người. Theo đó, tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin là những tác phẩm do C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin viết, phản ánh hệ giá trị tư tưởng của các ông trong nhiều lĩnh vực nhằm mục tiêu giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc và giải phóng nhân loại.
Chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học ở Học viện Chính trị là tổng hòa phẩm chất, giá trị trong hoạt động xem xét, tìm hiểu, khám phá và vận dụng tri thức trong tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin vào học tập, nghiên cứu khoa học, rèn luyện, đấu tranh tư tưởng, lý luận nhằm đáp ứng chuẩn đầu ra ở Học viện Chính trị.
Thời gian qua, chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển của học viên sau đại học đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo của Học viện Chính trị. Tuy nhiên, chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin vẫn còn những bất cập, hạn chế; chất lượng xem xét, tìm hiểu, khám phá và vận dụng tri thức trong tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin có thời điểm còn mang tính hình thức, chưa đi vào thực chất, chưa phục vụ trực tiếp cho nhiệm vụ học tập, nghiên cứu khoa học, rèn luyện và đấu tranh tư tưởng, lý luận.
Trước sự tác động đa dạng, nhiều chiều của thông tin và yêu cầu nhiệm vụ giáo dục, đào tạo, đấu tranh tư tưởng, lý luận ở Học viện Chính trị ngày càng đặt ra yêu cầu cao đối với nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo của Học viện Chính trị, trong đó có nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin.
2. Tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể trong nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin
Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu nhằm thực hiện đầy đủ vai trò, trách nhiệm, hiệu quả của các chủ thể trong nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học hiện nay. Đây chính là những lực lượng trực tiếp chỉ đạo, tham mưu và tiến hành các hoạt động đổi mới chương trình, nội dung đào tạo; hình thức, phương pháp giảng dạy, tổ chức quản lý, rèn luyện học viên; xây dựng môi trường học tập, rèn luyện; tích cực hóa nhân tố chủ quan của người học. Chất lượng, hiệu quả hoạt động các chủ thể đóng vai trò quyết định trong việc tối ưu hóa các nhân tố cơ bản quy định chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học.
Tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cơ quan, khoa giáo viên, đơn vị quản lý trong định hướng, tổ chức cho học viên sau đại học nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin. Trọng tâm là phát huy vai trò, trách nhiệm của các lực lượng trong công tác tuyên truyền, giáo dục để hiểu đúng, đủ, sâu sắc và toàn diện vị trí, vai trò, mối quan hệ giữa nhiệm vụ học tập và nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin; sự cần thiết phải nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học trong giai đoạn hiện nay. Xem đây là nhiệm vụ chính trị của mỗi cơ quan, tổ chức, các lực lượng trong toàn Học viện; là giải pháp quan trọng, góp phần trực tiếp nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo của Học viện, xây dựng Học viện tiêu biểu, mẫu mực.
Chú trọng đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp tuyên truyền, giáo dục bảo đảm tính đa dạng, sáng tạo, thiết thực, phù hợp với đối tượng, đặc điểm tình hình từng cơ quan, đơn vị. Khai thác và sử dụng có hiệu quả các phương tiện truyền thông, mạng internet, trang web của Học viện nhằm tối ưu hóa hiệu quả tuyên truyền, giáo dục. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách bảo đảm sự liên thông, phối hợp thống nhất giữa các cơ quan, khoa giáo viên, đơn vị quản lý học viên và học viên sau đại học trong nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin.
Lãnh đạo, chỉ đạo phát huy đầy đủ vai trò, trách nhiệm của cơ quan, khoa giáo viên, đơn vị quản lý trong nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học. Các cơ quan chức năng tham mưu, ban hành và điều hành có hiệu quả những cơ chế, chính sách, xây dựng chương trình, nội dung, quy chế giáo dục, đào tạo; các khoa lý luận thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp và nâng cao chất lượng giảng dạy; phát huy vai trò quản lý, rèn luyện ở đơn vị quản lý học viên sau đại học theo hướng khơi dậy và phát huy tối đa tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học. Đổi mới tư duy, cách làm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, ban hành cơ chế chính sách; khuyến khích những tư duy, cách làm mới, mang tính đột phá trong nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học.
3. Đổi mới chương trình, nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục, đào tạo theo hướng nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin
Đổi mới chương trình, nội dung giáo dục, đào tạo theo hướng nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học hiện nay phải luôn bám vào yêu cầu của thực tiễn, nhiệm vụ quân đội. Khi xây dựng chương trình luôn bám sát với đối tượng cụ thể, giữa các đối tượng có chương trình độc lập, để bảo đảm tính liên thông và không có sự trùng lặp giữa các cấp học, môn học. Bố trí khung chương trình, chương trình môn học, các hình thức sau bài giảng, thời gian các môn học liên quan đến tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin phải bảo đảm hợp lý, khoa học và logic.
Thời gian lên lớp giảng dạy định hướng và thời gian bố trí các hình thức sau bài giảng phải được bố trí cân đối, phù hợp để học viên sau đại học có thời gian đọc, xem xét, tìm hiểu, khai thác các nội dung làm sâu sắc hơn nữa kiến thức được trang bị trên giảng đường và theo đúng định hướng của giảng viên. Đánh giá bài thu hoạch, tiểu luận, bài thi, kiểm tra kết thúc môn cần có tiêu chí trích luận điểm các nhà kinh điển sẽ được ưu tiên điểm số cao hơn để làm cơ sở động lực thúc đẩy học viên cố gắng vươn lên, khắc phục khó khăn khi học tập và nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin một cách hiệu quả nhất.
Nội dung về những tư tưởng trong tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin cụ thể có trong nhiều tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin. Do vậy, khi lên lớp giảng viên cần đưa ra thêm các tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin để người học có sự nhìn nhận đánh giá một cách toàn diện và đầy đủ hơn và có sự so sánh tư tưởng giữa các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin. Mặt khác, cần xác định khối lượng nội dung cụ thể để học viên sau đại học nghiên cứu, song nội dung cơ bản nhất cho người học cần nắm đó là hoàn cảnh ra đời của tác phẩm, điều kiện kinh tế, chính trị, các quan điểm lý luận, khoa học lúc bấy giờ; nội dung cơ bản của tác phẩm; ý nghĩa về mặt lịch sử cũng như giá trị về mặt hiện thực của nó, sự liên hệ vận dụng nội dung tác phẩm với điều kiện thực tiễn của Đảng ta khi xây dựng và phát triển đất nước.
Đổi mới hình thức, phương pháp giáo dục, đào tạo theo hướng nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học ở Học viện Chính trị hiện nay không có nghĩa là thay thế toàn bộ mà cần tìm ra phương pháp sử dụng hợp lý, tổng hợp, linh hoạt theo mô hình đào tạo, phù hợp với đối tượng, môi trường giáo dục, đào tạo. Do vậy, học viên sau đại học cần quán triệt hệ thống nguyên tắc của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, kết hợp nhiều phương pháp, cách thức, cách tiếp cận để xem xét, tìm hiểu, khai thác nhiều giá trị khác nhau của một tác phẩm, không được coi một phương pháp nào là duy nhất, mà tùy theo từng nội dung và từng tác phẩm mà nên sử dụng phương pháp nào tối ưu.
Đổi mới phương pháp nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin cần bảo đảm kết hợp chặt chẽ giữa tính đồng bộ và tính đột phá. Tính đồng bộ chính là phải đặt hoạt động đổi mới phương pháp học của mỗi học viên sau đại học trong sự thống nhất chặt chẽ với các yếu tố khác của quá trình giáo dục, đào tạo. Còn tính đột phá chính là sự tác động vào khâu yếu nhất, để tạo ra tính mới mẻ về phương pháp học so với giai đoạn trước đó. Mặt khác, đổi mới phương pháp học phải đặt trong mối quan hệ hữu cơ với đổi mới chương trình học, đổi mới phương tiện, công tác quản lý và chính các khâu trong phương pháp học, như: chuẩn bị sách, bút, tài liệu kinh điển có liên quan, tham gia học tập trên lớp, xây dựng kế hoạch tự học, tự nghiên cứu, bố trí thời gian đọc tác phẩm kinh điển theo định hướng của giảng viên, ghi chép câu trích dẫn phục vụ bài học, xây dựng đề cương ôn thi,…
4. Xây dựng môi trường thuận lợi cho nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin
Xây dựng môi trường dân chủ, đoàn kết, kỷ luật trong nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học là một biện pháp cơ bản, quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến việc nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học. Vì chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học tùy thuộc vào ý thức, trách nhiệm, tính tích cực, tự giác của học viên sau đại học. Do đó, làm tốt biện pháp này nhằm tạo ra sự thống nhất về chính trị, tư tưởng, xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp giữa lãnh đạo, chỉ huy với học viên, giữa cấp trên với cấp dưới, giữa thầy và trò, giữa học viên với học viên. Qua đó, xây dựng tinh thần trách nhiệm, tính chủ động, tích cực, sáng tạo trong nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học, giúp cho học viên sau đại học có điều kiện để phát huy được ý thức, trách nhiệm, tính tích cực, tự giác, sáng tạo trong nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin. Đồng thời, nhanh chóng khắc phục được những hạn chế làm cản trở đến ý thức, trách nhiệm, tính tích cực, tự giác, sáng tạo trong nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học hiện nay.
Đẩy mạnh phong trào thi đua sôi nổi, quan tâm chăm lo xây dựng các gương điển hình tiên tiến, gương người tốt, việc tốt trong nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học.Các lớp, các khóa trong hệ phải thường xuyên giữ vững phong trào thi đua học tốt, rèn nghiêm. Trong đó, lấy nhiệm vụ chính trị trung tâm là học tập, rèn luyện và nghiên cứu khoa học để đề ra chỉ tiêu thi đua. Đồng thời, phải đưa chỉ tiêu nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin vào chỉ tiêu thi đua đối với học viên ở hệ sau đại học.
Tăng cường bảo đảm các điều kiện cần thiết cho nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học. Trọng tâm làbảo đảm đầy đủ và có hệ thống các tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin, văn kiện, chỉ thị, nghị quyết của Đảng, tài liệu, giáo trình, sách tham khảo,… Trong thời đại bùng nổ thông tin như hiện nay, cần phải tiếp tục củng cố hệ thống mạng LAN (mạng nội bộ), phục vụ tốt hơn công tác giáo dục, đào tạo của học viện, trong đó, cần tăng dung lượng trang hệ thống tác phẩm kinh điển, văn kiện, chỉ thị, nghị quyết của Đảng, tài liệu, giáo trình, sách tham khảo chuyên ngành và tài liệu tham khảo nhằm đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin.
5. Phát huy vai trò nhân tố chủ quan của học viên sau đại học trong tự nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin
Đây là giải pháp quan trọng, quyết định trực tiếp đến nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học. Tính tích cực, chủ động, sáng tạo, tự giác trong học tập và nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin chỉ được hình thành và phát huy trên cơ sở người học phải có nhận thức, động cơ đúng đắn, trách nhiệm cao và tinh thần chủ động, sáng tạo đối với nhiệm vụ học tập, rèn luyện. Người học phải không ngừng nâng cao nhận thức, xây dựng động cơ, thái độ, trách nhiệm học tập, rèn luyện đúng đắn; cần nhận thức đúng, đầy đủ về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của nhiệm vụ học tập và nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin; mục tiêu, yêu cầu đào tạo, chương trình, nội dung đào tạo; đặc điểm, những thuận lợi, khó khăn trong quá trình học tập, rèn luyện tại Học viện.
Học viên sau đại học cần có bản lĩnh chính trị vững vàng, có ý chí và quyết tâm cao đối với nhiệm vụ học tập và nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin. Quá trình học tập và nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin luôn cần tính tích cực, chủ động, sáng tạo, hoàn thành tốt chương trình, nội dung đào tạo. Chủ động biến những khó khăn, thách thức, những trở ngại trong quá trình học tập và nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin tại Học viện để thử thách bản thân; biến quá trình đào tạo thành tự đào tạo.
Từng bước trang bị, hình thành phương pháp phù hợp trong nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin. Tích cực, chủ động lĩnh hội tri thức, hình thành kỹ năng, kỹ xảo cần thiết cho mình. Từng bước hình thành phương pháp học tập và nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin phù hợp với trình độ, khả năng của bản thân, đặc điểm môn học, điều kiện phương tiện hiện có. Có kế hoạch học tập, nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin khoa học và thường xuyên điều chỉnh kế hoạch, bảo đảm tính thực tiễn, hiệu quả. Biết rút kinh nghiệm, tìm ra bài học cho bản thân để có thể thay đổi phương pháp học bảo đảm hiệu quả nhất.
6. Kết luận
Chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học ở Học viện Chính trị được thể hiện thông qua việc xem xét, tìm hiểu, khám phá và khả năng vận dụng tri thức trong tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin vào luận giải các nội dung học tập, nghiên cứu khoa học, rèn luyện và đấu tranh tư tưởng, lý luận. Nâng cao chất lượng nghiên cứu tác phẩm kinh điển chủ nghĩa Mác – Lênin của học viên sau đại học ở Học viện Chính trị hiện nay cần tiến hành đồng bộ hệ thống các yếu tố tác động, yêu cầu và giải pháp trên.
Tài liệu tham khảo:
1. Đại học Khoa học xã hội Nhân văn Hà Nội (2006). Phương pháp nghiên cứu các tác phẩm kinh điển của C.Mác – Ph.Ăngghen và Lênin, Hà Nội.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc thứ XIII. Tập 1. H. NXB Chính trị quốc gia.
3. Đảng ủy Học viện Chính trị (2020). Báo cáo chính trị của Đảng ủy Học viện Chính trị tại Đại hội đại biểu Đảng bộ lần thứ XVI (nhiệm kỳ 2020 – 2025), Hà Nội.
4. C.Mác và Ph.Ăngghen toàn tập (1995). Tập 23. H. NXB Chính trị quốc gia.
5. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 4. H. NXB Chính trị quốc gia, tr.28.
6. Quân ủy Trung ương (2022). Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 về lãnh đạo công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới.
7. V.I.Lênin toàn tập (2005). Tập 25. H. NXB Chính trị quốc gia.
