Thượng tá, TS. Lưu Duy Toàn
Thiếu tá Nguyễn Hải Đăng
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Phát huy dân chủ trong xây dựng môi trường văn hóa là một nội dung có vai trò đặc biệt quan trọng trong xây dựng môi trường văn hóa đối với quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. Đặc biệt với Trường Sĩ quan Pháo binh – trung tâm giáo dục, đào tạo sĩ quan chỉ huy phân đội pháo binh trình độ đại học và nghiên cứu khoa học quân sự pháo binh, cung cấp nguồn nhân lực pháo binh đáp ứng yêu cầu huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, góp phần quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Từ khóa: Phát huy dân chủ, xây dựng môi trường văn hóa, Trường Sĩ quan Pháo binh.
1. Đặt vấn đề
Dân chủ trong quân đội nhân dân Việt Nam là một bộ phận của dân chủ xã hội chủ nghĩa thể hiện quyền làm chủ của mọi quân nhân trên tất cả các lĩnh vực, được Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước và điều lệnh, điều lệ của quân đội bảo đảm. Dân chủ có vai trò quan trọng trong xây dựng môi trường văn hoá ở Trường Sĩ quan Pháo binh góp phần đánh thức, khơi dậy tính năng động, sáng tạo của mỗi chủ thể trong tham gia xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh, toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”; đồng thời, góp phần đấu tranh ngăn chặn, phòng, chống vi phạm pháp luật, kỷ luật quân đội, quy định của đơn vị, hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ giáo dục, đào tạo, xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật của nhà trường nói riêng và toàn Binh chủng nói chung.
2. Xây dựng môi trường văn hoá quân sự ở trường Sĩ quan Pháo binh
Dân chủ trong quân đội là mọi quân nhân được được quán triệt và chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, chỉ thị, nghị quyết của cấp uỷ các cấp và nhiệm vụ của đơn vị, được đề đạt tâm tư nguyện vọng chính đáng của cá nhân, được tôn trọng quyền công dân và nhân cách…
Dân chủ trong quân sự là mọi quân nhân đều được học tập, quán triệt quan điểm, đường lối nghệ thuật quân sự của Đảng, tham gia xây dựng, hoàn thiện các kế hoạch chiến đấu của đơn vị, nhiệm vụ, mệnh lệnh huấn luyện chiến đấu; hiểu rõ ý định, quyết tâm và kế hoạch tổ chức thực hiện của chỉ huy…
Dân chủ về kinh tế là mọi quân nhân đều được phổ biến công khai về chế độ, tiêu chuẩn do Nhà nước và Quân đội bảo đảm. Các khoản thu từ làm kinh tế và việc sử dụng quỹ vốn đó…
Chính vì vậy, thực hành dân chủ chính là góp phần xây dựng môi trường văn hóa trong quân đội, tạo ra các giá trị vật chất và tinh thần hợp thành một chỉnh thể trong không gian và thời gian xác định, tác động đến quá trình hình thành, nuôi dưỡng và hoàn thiện những phẩm chất văn hóa của người quân nhân; thực hành dân chủ có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc xây dựng, hoàn thiện nhân cách người quân nhân cách mạng. Trong đó, môi trường văn hóa trong sạch, lành mạnh là bức tường thành vững chắc vô hiệu hóa sự tấn công của những yếu tố phản văn hóa, bảo vệ “trận địa” tư tưởng văn hóa của Đảng trong quân đội. Do đó, xây dựng môi trường văn hóa quân đội trong sạch, lành mạnh là vấn đề cơ bản và cấp thiết trong sự nghiệp xây dựng quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. Phát huy dân chủ gắn với xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp lành mạnh, thực sự trở thành “truyền thống”, “một nét văn hóa” trong xây dựng môi trường văn hóa trong Quân đội hiện nay.
Trường Sĩ quan Pháo binh là trung tâm giáo dục, đào tạo sĩ quan chỉ huy phân đội pháo binh trình độ đại học và nghiên cứu khoa học quân sự pháo binh, khoa học xã hội nhân văn quân sự; thực hiện hợp tác quốc tế trong đào tạo, bồi dưỡng chuyên ngành Pháo binh; cung cấp nguồn nhân lực pháo binh chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu cho lực lượng pháo binh toàn quân, góp phần quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Môi trường văn hóa ở Trường Sĩ quan Pháo binh là tổng hòa hệ thống các giá trị văn hóa vật chất, văn hóa tinh thần hợp thành môi trường sống lành mạnh với các mối quan hệ quân nhân – quân nhân, quan hệ quân nhân với môi trường hoạt động quân sự; được tiếp nhận, phát triển thông qua các hình thái hoạt động, các thiết chế văn hóa, phù hợp với đặc điểm, điều kiện giáo dục – đào tạo của Nhà trường; là cơ sở trực tiếp góp phần hình thành, phát triển nhân cách người sĩ quan Pháo binh.
Xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Sĩ quan Pháo binh là tổng hợp các hoạt động có mục đích, có kế hoạch tác động vào môi trường, điều kiện sống của quân nhân, do các tổ chức, các lực lượng trong Nhà trường tiến hành, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của cấp uỷ, tổ chức đảng, sự quản lý điều hành của người chỉ huy nhằm tạo lập môi trường sống tốt đẹp, trong sạch lành mạnh, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển nhân cách, động viên thôi thúc mọi cán bộ, học viên phấn đấu vươn lên đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo, đồng thời đấu tranh phê phán với các biểu hiện tiêu cực, phản văn hoá.
Dân chủ trong xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Sĩ quan Pháo binh là tổng thể các yếu tố về nhận thức và thực hành dân chủ của các chủ thể tiến hành, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của cấp uỷ, tổ chức đảng, sự quản lý, điều hành của người chỉ huy trong tạo lập môi trường sống tốt đẹp, trong sạch lành mạnh, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển nhân cách, động viên thôi thúc mọi cán bộ, học viên phấn đấu vươn lên đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo, đồng thời đấu tranh phê phán với các biểu hiện tiêu cực, phản văn hoá.
3. Phát huy vai trò của dân chủ trong xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Sĩ quan Pháo binh
Thứ nhất, thực hiện dân chủ trong xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Sĩ quan Pháo binh là điều kiện trực tiếp hình thành, phát triển nhân cách người sĩ quan Pháo binh mẫu mực theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo của Nhà trường.
Trong quá trình học tập, công tác tại Trường Sĩ quan Pháo binh, mỗi cán bộ, học viên được giác ngộ lý tưởng, niềm tin vào chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa, xây dựng lập trường giai cấp công nhân, ý thức dân chủ – kỷ luật, tinh thần đoàn kết tập thể xã hội chủ nghĩa, niềm tin, tình thương yêu con người, sẵn sàng hy sinh quyền lợi bản thân vì lợi ích chung của tập thể…Từ đó thôi thúc phấn đấu vươn lên tìm tòi nắm bắt tri thức mới, lối sống mới xã hội chủ nghĩa, loại bỏ dần những thái độ và hành vi, thói quen lạc hậu không còn phù hợp với yêu cầu phẩm chất, nhân cách người sĩ quan Pháo binh.
Trong những năm qua Trường Sĩ quan Pháo binh luôn coi trọng giáo dục nâng cao nhận thức, bản lĩnh chính trị, kiên định chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mục tiêu lý tưởng cách mạng của Đảng… Hằng năm, phấn đấu hoàn thành 100% nội dung, chương trình giáo dục chính trị, giáo dục phổ biến pháp luật cho các đối tượng, quân số đạt trên 98,95%; kiểm tra nhận thức chính trị các đối tượng, kết quả 100% đạt yêu cầu, có từ 80-85% khá, giỏi (trong đó giỏi từ 20-25%).
Thực hành và phát huy dân chủ giúp người cán bộ, học viên luôn tích cực đấu tranh với mọi biểu hiện tiêu cực trong tập thể, nghiêm túc tự phê bình và phê bình. Phát huy dân chủ còn tham gia vào điều chỉnh thái độ, hành vi của mỗi cán bộ, học viên thông qua sự phán xét, đánh giá của dư luận tập thể, thông qua hoạt động đôn đốc, nhắc nhở, khuyến khích hay phê bình của tổ chức, những ý kiến đóng góp của đồng chí đồng đội với nhau. Bên cạnh đó, luôn có sự quan tâm lãnh đạo Đảng ủy Ban giám hiệu Nhà trường, hướng dẫn của các cơ quan chức năng, sự chung tay góp sức của các tổ chức, các lực lượng để thực hiện dân chủ trong xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Sĩ quan Pháo binh có hiệu quả, phát huy tốt vai trò của các chủ thể trong quá trình giáo dục, đào tạo ở Nhà trường.
Thứ hai, thực hiện dân chủ trong xây dựng môi trường văn hóa là cơ sở để củng cố, duy trì các mối quan hệ quân nhân trong và ngoài đơn vị.
Dân chủ sẽ là yếu tố bảo đảm cho các mối quan hệ quân nhân trở nên bình đẳng, gắn bó tốt đẹp, tôn trọng giúp đỡ nhau, tự giác chấp hành nghiêm các chế độ quy định, giữ gìn nền nếp, kỷ luật của quân đội, quy định của Nhà trường. Dân chủ trên tinh thần tiến bộ sẽ làm phong phú và sâu sắc các mối quan hệ tình đồng chí đồng đội luôn đoàn kết, coi đơn vị là nhà, đồng đội là anh em, thương yêu giúp đỡ nhau trong học tập và rèn luyện.
Qua các nhiệm vụ chính trị địa phương, từ năm 2018 – 2023 Trường Sĩ quan Pháo binh thực hiện 6 đợt hành quân giã ngoại làm công tác dân vận tại các địa phương, như: xã Ba Trại, huyện Ba Vì, Hà Nội, xã Vân Hòa, huyện Ba Vì, xã Cẩm Lĩnh, Ba Vì… thăm hỏi tặng quà cho hơn 100 lượt gia đình chính sách, mẹ liệt sỹ trên địa bàn nhân dịp tết cổ truyền của dân tộc với tổng số tiền trên 80 triệu đồng; khám, tư vấn, cấp thuốc miễn phí cho hơn 1.500 lượt đối tượng chính sách, gia đình có công với cách mạng, gia đình nghèo có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn dịp 27/7 hằng năm; giúp đỡ UBND thị xã Sơn Tây thiết lập 6 Bệnh viện dã chiến phục vụ công tác phòng chống dịch Covd-19; xây dựng 4 ngôi nhà tình nghĩa.
Kết quả trên khẳng định mối quan hệ quân nhân tốt đẹp là thuộc tính bản chất cao đẹp của phẩm chất “Bộ đội cụ Hồ”, là nội dung có tính nguyên tắc của dân chủ trong xây dựng môi trường văn hóa. Nguyên tắc dân chủ trong xây dựng môi trường văn hóa là xây dựng mối quan hệ tình đồng chí, đồng đội tốt đẹp là cơ sở hình thành những mối quan hệ quân nhân với quân nhân, giữa cấp trên với cấp dưới, quan hệ thầy và trò, quan hệ giữa các tập thể đơn vị với nhau, quan hệ với gia đình, bè bạn, trong cùng môi trường quân sự cũng như môi trường bên ngoài xã hội…
Thứ ba, góp phần xây dựng các tổ chức vững mạnh, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong công tác của các tổ chức.
Môi trường dân chủ lành mạnh là điều kiện thuận lợi trong việc giữ gìn và phát huy tinh thần đoàn kết thống nhất cả về ý chí và hành động giữa cá nhân và tổ chức. Đây thực sự là môi trường tốt nhất để mỗi cán bộ, học viên học tập, rèn luyện phấn đấu, tu dưỡng và tự hoàn thiện phẩm chất, nhân cách của bản thân mình. Thực hành dân chủ trong xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Sĩ quan Pháo binh đó là phát huy những truyền thống tốt đẹp của Nhà trường, Binh chủng và Quân đội trong thực hành dân chủ, bảo đảm một môi trường dân chủ, nhân văn, nhân đạo cao cả. Do vậy, mỗi cán bộ, học viên thấy được vinh dự tự hào khi được học tập, rèn luyện tại đơn vị – một môi trường dân chủ lành mạnh, từ đó mỗi quân nhân phát huy tối đa tinh thần, thái độ, trách nhiệm, ra sức học tập, rèn luyện hình thành phong cách sống dân chủ, văn minh, nêu cao tính dân chủ – kỷ luật, nền nếp của đơn vị được giữ vững.
Thứ tư, dân chủ trong giáo dục giác ngộ đạo đức cách mạng, nâng cao sức đề kháng, khả năng tự bảo vệ trước những tác động tiêu cực, sự xâm nhập của các luồng văn hoá xấu độc, thiếu lành mạnh từ bên ngoài.
Khi đơn vị có môi trường văn hóa dân chủ lành mạnh sẽ giúp mọi cán bộ, học viên xây dựng một nếp sống, lối sống có văn hóa, nâng cao khả năng tự vệ trước những tác động tiêu cực của xã hội xâm nhập vào đơn vị. Môi trường văn hóa là cái nôi nuôi dưỡng hình thành phát triển nhân cách. Được học tập, công tác trong môi trường văn hóa dân chủ, lành mạnh, mỗi người cán bộ, học viên không ngừng trưởng thành về mọi mặt, tự hoàn thiện về nhân cách, tự bảo vệ mình trước những ảnh hưởng tiêu cực, biết đấu tranh với những biểu hiện tiêu cực nảy sinh trong môi trường sống, tự giác phấn đấu, tu dưỡng, rèn luyện trở thành người cán bộ có đức có tài, xứng đáng với lòng tin yêu của Nhân dân, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ.
Thứ năm, khi dân chủ trở thành văn hóa sẽ góp phần nâng cao đời sống tinh thần của cán bộ, học viên xây dựng Nhà trường trở thành điểm sáng văn hóa của Binh chủng và toàn quân.
Dân chủ trong xây dựng môi trường văn hóa sẽ làm các giá trị dân chủ được mở rộng và phát huy, ở đó mọi người được quyền đóng góp cả về trí tuệ và công sức tạo ra bầu không khí cởi mở, dân chủ, từ đó khơi dậy niềm tin, truyền cảm hứng, bầu nhiệt huyết cống hiến, phấn đấu trong học tập, rèn luyện của mỗi cán bộ, học viên trong quá trình học tập công tác. Góp phần làm cho mọi người hòa nhập với môi trường văn hóa, môi trường hoạt động quân sự. Nâng cao chất lượng đời sống tinh thần của học viên là một trong những cái đích, một nội dung quan trọng của dân chủ trong xây dựng môi trường văn hóa ở Trường Sĩ quan Pháo binh.
4. Kết luận
Dân chủ trong xây dựng môi trường văn hóa hướng mọi cán bộ, học viên được cống hiến trí tuệ và lòng nhiệt huyết của mình với đơn vị, hình thành những phong trào thi đua sôi nổi, thiết thực, cuốn hút, hấp dẫn, giúp mọi người chia sẻ, lánh xa những tiêu cực, tệ nạn, tập trung cho nhiệm vụ học tập, rèn luyện. Do vậy, phát huy dân chủ để xây dựng môi trường văn hoá quân sự ở Trường Sĩ quan Pháo binh cần được tiến hành thường xuyên, có trọng tâm, trọng điểm, từng bước tạo ra nhân tố mới, thúc đẩy các hoạt động của nhà trường phát triển đi vào chiều sâu.
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
2. Nguyễn Phú Trọng Trong (2022). Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
3. Ban Chấp hành Trung ương tại Hội nghị Trung ương 5 (khóa VIII) (1998). Nghị quyết số 03-NQ/TW ngày 16/7/1998 về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
