ThS. Lê Thị Thu
Hội Liên hiệp Phụ nữ thành phố Hà Nội
Nguyễn Khánh Ngân
Sinh viên Học viện Hành chính Quốc gia
(Quanlynhanuoc.vn) – Chính quyền xã, phường, thị trấn (sau đây gọi là cấp xã) là một cấp trong hệ thống hành chính của Nhà nước Việt Nam. Nguồn nhân lực công chức cấp xã có vai trò quan trọng giúp ủy ban nhân dân cấp xã về công tác quản lý nhà nước theo lĩnh vực chuyên môn được giao trên địa bàn. Tại Thanh Hóa, việc đánh giá đúng chất lượng và phát triển nguồn nhân lực công chức cấp xã đã góp phần to lớn trong việc triển khai, tổ chức thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước bảo đảm nguyên tắc: “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”.
Từ khóa: Phát triển nguồn nhân lực; công chức cấp xã; tổ chức bộ máy; quản lý nhà nước.
1. Đặt vấn đề
Đội ngũ công chức cấp xã là những người được tuyển dụng làm việc chuyên môn tại Ủy ban nhân dân (UBND) cấp xã về từng lĩnh vực được giao. Họ có mối liên hệ thường xuyên, mật thiết với Nhân dân, am hiểu đặc điểm tình hình địa phương, thấu hiểu nguyện vọng, tâm tư của người dân. Đồng thời, đội ngũ công chức cấp xã cũng là những người người trực tiếp phổ biến, giải thích các chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước để người dân hiểu rõ và thực hiện. Nhận thức rõ điều đó, nhiều năm qua, tỉnh Thanh Hóa luôn xác định phát triển nguồn nhân lực công chức nói chung, công chức cấp xã nói riêng là một trong những nội dung then chốt trong công tác cán bộ của tỉnh.
2. Phát triển nguồn nhân lực công chức cấp xã tại tỉnh Thanh Hóa
Một là, Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, UBND tỉnh thống nhất cao trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo; thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác cán bộ: “Cán bộ là gốc của mọi công việc”1, “muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém… vấn đề cán bộ là một vấn đề rất trọng yếu, rất cần kíp”2. Áp dụng và triển khai phát triển nguồn nhân lực công chức cấp xã theo đúng chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, như: Luật Cán bộ, công chức năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2019); Nghị quyết số 58-NQ/TW ngày 05/8/2020 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới; Nghị định số 33/2023/NĐ-CP ngày 10/6/2023 của Chính phủ quy định về cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố…
Cùng với đó, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Thanh Hóa đã ban hành các văn bản cụ thể hóa các quy định của Trung ương và của tỉnh nhằm thực hiện phát triển nguồn cán bộ, công chức đúng nguyên tắc, đúng quy định, bảo đảm chất lượng, hiệu quả, như: Quyết định số 1725/2017/QĐ-UBND ngày 26/5/2017 về việc ban hành quy chế tuyển dụng công chức xã, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa; Quyết định số 16/2020/QĐ-UBND ngày 15/4/2020 của UBND tỉnh về bố trí số lượng cán bộ, công chức cấp xã trên địa bàn tỉnh; Kết luận số 934-KL/TU ngày 05/9/2022 của Tỉnh ủy về tiếp tục xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ cấp lãnh đạo, quản lý các cấp đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ…
Hai là, triển khai thực hiện công tác tuyển dụng, sắp xếp, phân công công việc đối với các chức danh, công chức cấp xã trên địa bàn tỉnh được thực hiện theo đúng quy định. Tính đến ngày 01/9/2023, tỉnh Thanh Hóa có 559 phường, xã, thị trấn với 5.355 công chức trong biên chế. Đội ngũ công chức cấp xã có trình độ chuyên môn đại học và trên đại học khá cao, chiếm 88,01%; trình độ trung cấp lý luận chính trị chiếm 78,77%; trình độ tin học văn phòng đạt chuẩn, chiếm 97,67%3.
Khâu tuyển dụng nguồn nhân lực công chức cấp xã có nhiều đổi mới. UBND các cấp đã tuyển dụng, bố trí sắp xếp, đánh giá đội ngũ công chức cấp xã với phương châm không để lọt người tài, không bố trí, sử dụng cán bộ không đủ tiêu chuẩn. Đặc biệt, thực hiện đúng quan điểm: “chuẩn hóa, trẻ hóa, thực tiễn hóa”, Thanh Hóa đã đổi mới, đột phá từ khâu tuyển dụng bằng việc tập trung thu hút, tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp đại học chính quy về công tác tại xã, phường, thị trấn. Chỉ tính riêng giai đoạn từ năm 2012 – 2019, Thanh Hóa đã thu hút được 1.824 người có trình độ đại học chính quy về công tác tại xã, phường, thị trấn4.
Việc sắp xếp, bố trí số lượng cán bộ, công chức cấp xã trên địa bàn tỉnh được bố trí theo loại đơn vị hành chính cấp xã theo đúng quy định5. Bên cạnh đó, việc điều động, luân chuyển công chức được tỉnh xác định là một trong hai khâu đột phá. Giai đoạn từ năm 2012 – 2022, tỉnh đã điều động, luân chuyển công chức từ huyện về xã là 574 lượt; từ xã lên huyện là 267 lượt; từ xã này sang xã khác là 1.363 lượt6.
Ba là, công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực công chức cấp xã luôn được quan tâm tới từng đối tượng, từng vị trí việc làm cụ thể.
(1) Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng đội ngũ công chức cấp xã theo lộ trình có mục tiêu, sát với yêu cầu của vị trí việc làm. Tỉnh đặt mục tiêu: đến năm 2025 có 100% công chức cấp xã có trình độ chuyên môn từ trung cấp trở lên; 90% công chức cấp xã có trình độ chuyên môn phù hợp với vị trí đảm nhiệm; hằng năm, có ít nhất 60% công chức cấp xã được bồi dưỡng cập nhật kiến thức, kỹ năng, phương pháp, đạo đức công vụ; có 20% công chức cấp xã và 15% công chức lãnh đạo, quản lý cấp xã dưới 40 tuổi công tác tại địa bàn hoặc lĩnh vực có yêu cầu sử dụng ngoại ngữ đạt trình độ ngoại ngữ bậc 3 trở lên7.
(2) Tăng cường việc rèn luyện, giáo dục, bồi dưỡng để đội ngũ công chức cấp xã giữ vững phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống tốt và lành mạnh, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Kỷ luật lao động, tác phong, lề lối làm việc của công chức cấp xã là hình ảnh của người cán bộ nhà nước có tính chất quyết định đến lòng tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước nhằm góp phần giáo dục đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên, kịp thời đấu tranh làm thất bại âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch; nhân rộng những tập thể, cá nhân điển hình tiên tiến, gương người tốt, việc tốt để tạo sức lan tỏa, với phương châm “lấy cái đẹp, dẹp cái xấu”, “lấy cái tích cực, đẩy lùi cái tiêu cực”. Hằng năm, toàn tỉnh mở hơn nhiều lớp chuyên đề lớp chuyên đề cập nhật kiến thức mới, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm… cho đội ngũ công chức cấp xã trên địa bàn tỉnh.
(3) Với những công chức cấp xã còn chưa đạt chuẩn về trình độ đào tạo, tỉnh luôn có chính sách hỗ trợ công chức có nguyện vọng đi học để chuyển đổi nghề nghiệp (đào tạo, bồi dưỡng theo nhu cầu vị trí việc làm).
Bốn là, các khâu trong công tác cán bộ được thực hiện ngày càng chặt chẽ, minh bạch, khoa học và dân chủ. Trong đó, đánh giá cán bộ, quy hoạch cán bộ, bổ nhiệm cán bộ có sự đổi mới cả về nội dung, quy trình và phương pháp thực hiện, chất lượng, hiệu quả được nâng lên góp phần làm cho chỉ số hài lòng về sự phục vụ hành chính năm 2023 của Thanh Hóa được xếp ở vị trí 13/63 tỉnh, thành phố trung ương, với mức độ hài lòng 85,29%8.
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác phát triển nguồn nhân lực công chức cấp xã tại Thanh Hóa vẫn còn những hạn chế, bất cập, như: Quyết định số 16/2020/QĐ-UBND ngày 15/4/2020 của UBND tỉnh Thanh Hóa tới thời điểm hiện tại có những nội dung không còn phù hợp (quy định về số lượng công chức cấp xã chưa phù hợp với quy định tại khoản 2 Điều 6 Nghị định số 33/2023/NĐ-CP); quy định về số lượng công chức cấp xã cứng nhắc, mang tính cào bằng; trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; lý luận chính trị, tin học, ngoại ngữ của đội ngũ công chức cấp xã còn nhiều hạn chế; việc quy hoạch công chức còn dàn trải; nhiều công chức có thâm niên kinh nghiệm thực tiễn nhưng lại thiếu các kỹ năng cần thiết trong nền hành chính hiện đại… Chính vì vậy, việc khắc phục những tồn tại, hạn chế và tìm ra các giải pháp phát triển nguồn nhân lực công chức cấp xã tại tỉnh là việc làm cần thiết trong giai đoạn hiện nay.
3. Đề xuất một số giải pháp phát triển nguồn nhân lực công chức cấp xã tại tỉnh Thanh Hóa
Thứ nhất, hoàn thiện về cơ cấu nguồn nhân lực.
(1) Cơ cấu nguồn nhân lực theo ngành nghề. Dựa trên yêu cầu thực tế của từng địa phương để xác định cơ cấu nguồn nhân lực có ngành nghề phù hợp. Tuyển đủ số công chức cấp xã hành chính theo loại đơn vị hành chính (loại I, loại II, loại 3). Xây dựng khung tiêu chuẩn đối với từng chức danh, căn cứ vào khung tiêu chuẩn này để tuyển dụng. Ngoài bằng cấp chuyên môn, cần quan tâm đến năng lực, kiến thức thực tiễn của người dự tuyển.
(2) Cơ cấu nguồn nhân lực theo địa bàn công tác. Xuất phát từ đặc điểm của từng địa phương để có kế hoạch tuyển dụng. Có chế độ ưu đãi phù hợp trong việc tuyển dụng đối với những xã vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn. Cùng với đó, thực hiện chính sách biệt phái, khuyến khích cán bộ, công chức cấp tỉnh, huyện tăng cường cho xã.
(3) Cơ cấu nguồn nhân lực theo độ tuổi bảo đảm sự hài hòa (công chức cao tuổi nhiều kinh nghiệm thực tiễn, thông hiểu địa bàn; công chức trẻ nhiệt huyết, năng động, nhạy bén tiếp cận công nghệ nhanh…). Mạnh dạn đề bạt, bổ nhiệm công chức trẻ có năng lực, có phẩm chất chính trị nhằm phát tính sáng tạo, năng động và bảo đảm tính kế thừa và phát triển.
(4) Cơ cấu nguồn nhân lực theo giới tính. Tích cực tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về bình đẳng giới. Tạo môi trường thuận lợi cho công chức nữ được phát huy năng lực, tăng tỷ lệ nữ giới trong quy hoạch đào tạo, quy hoạch cán bộ; ưu tiên trong đề bạt, bổ nhiệm.
(5) Cơ cấu nguồn nhân lực theo dân tộc. Trên cơ sở tiêu chuẩn quy định chung, ban hành các quy định cụ thể, tiêu chuẩn riêng cho từng chức danh công chức cấp xã là người dân tộc thiểu số để làm cơ sở bố trí, sử dụng. Khảo sát, theo dõi tìm nguồn công chức là đồng bào dân tộc thiểu số để định hướng, đưa vào quy hoạch, đào tạo, cử tuyển. Tạo môi trường thuận lợi cho người dân tộc thiểu số được phát huy năng lực, tự làm chủ, vươn lên.
Thứ hai, tạo động lực thúc đẩy nguồn nhân lực công chức cấp xã không ngừng phát triển đáp ứng yêu cầu đòi hỏi ngày càng cao của xã hội. Trong đó:
(1) Cải thiện điều kiện làm việc, đầu tư cơ sở hạ tầng, mua sắm trang thiết bị phù hợp, đẩy mạnh cải cách hành chính; xây dựng môi trường làm việc hiện đại. Tạo ra môi trường làm việc phù hợp giúp công chức cấp xã phát huy hết khả năng, có tinh thần thoải mái, tạo mối quan hệ thân thiện với đồng nghiệp, với người dân. Cùng với đó, xây dựng nội quy, quy chế hoạt động, quy chế văn hóa công sở, quy chế dân chủ cơ sở, tạo ra môi trường dân chủ trong tập thể. Phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể, tổ chức các hoạt động nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, giúp cho công chức cấp xã yên tâm công tác.
(2) Biểu dương khen thưởng kịp thời, công khai, minh bạch và công bằng nhằm tạo môi trường dân chủ, thuận lợi để các cán bộ, công chức có thể cống hiến, phấn đấu và được khen thưởng xứng đáng. Huy động các nguồn lực để tạo quỹ khen thưởng của địa phương ngoài nguồn kinh phí khen thưởng hằng năm được quy định.
(3) Cơ hội thăng tiến. Công tác quy hoạch, đề bạt, bổ nhiệm cần thực hiện công khai, minh bạch, đúng quy trình, tiêu chuẩn quy định. Thường xuyên thực hiện công tác rà soát, theo dõi, bổ sung các công chức có thành tích, phấn đầu tốt vào quy hoạch. Quy định rõ ràng về chính sách thăng tiến để bảo đảm công bằng, bình đẳng trong việc tiếp cận cơ hội thăng tiến.
Thứ ba, nâng cao chất lượng thực thi công vụ của đội ngũ công chức cấp xã. Tiếp tục thực hiện chính sách thu hút trọng dụng nhân tài, thu hút những người có trình đọ, năng lực được đào tạo bài bản về công tác tại UBND cấp xã. Cùng với đó, xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực cấp xã dựa trên yêu cầu thực tế và yêu cầu về tiêu chuẩn chức danh để xác định nội dung chương trình, phương pháp phù hợp. Công tác đào tạo, bồi dưỡng phải bảo đảm bảo theo quy hoạch, có sự ưu tiên theo nhóm đối tượng, có cơ chế khuyến khích cho công chức cấp xã tự học tập nâng cao trình độ. Gắn thành tích học tập với thi đua, khen thưởng ở cơ quan, đơn vị.
Thứ tư, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của Đảng, thanh tra của cơ quan nhà nước cấp trên với hoạt động công vụ của công chức cấp xã trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Cùng với đó, huy động sự giám sát của Nhân dân với đội ngũ cán bộ, công chức; lấy tín nhiệm của Nhân dân là một “kênh” thông tin để đề nghị quy hoạch, bổ nhiệm công chức vào chức vụ cán bộ cấp xã. Thông qua hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát sẽ kịp thời phát hiện các sai phạm để tiến hành xử lý và có biện pháp khắc phục cho phù hợp. Đặc biệt, đẩy mạnh hoạt động kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng vặt đang diễn ra trên địa bàn để làm trong sạch đội ngũ, giữ vững niềm tin yêu của Nhân dân đối với Đảng, với Nhà nước, với chính quyền cơ sở.
4. Kết luận
Trước yêu cầu nhiệm vụ hiện nay, Thanh Hóa cần xây dựng được đội ngũ cán bộ, công chức nói chung, đội ngũ công chức cấp xã nói riêng có chất lượng, bảo đảm “vừa hồng, vừa chuyên” hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân, giữ gìn đoàn kết ở cơ sở, tăng uy tín của Đảng và Nhà nước với Nhân dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của dân, do dân, vì dân. Việc phát triển nguồn nhân lực công chức cấp xã có vai trò quan trọng đối với sự ổn định và phát triển kinh tế – xã hội của địa phương; góp phần vào quá trình phát triển của đất nước, đặc biệt trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế hiện nay.
Chú thích:
1, 2. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 324, 324.
3, 6. Báo cáo thống kê ngành Nội vụ. https://thongke.moha.gov.vn, truy cập ngày 24/7/2024.
4. Thanh Hóa chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ cấp cơ sở. https://xaydungdang.org.vn/can-bo/thanh-hoa-cham-lo-xay-dung-doi-ngu-can-bo-cap-co-so-12833.
5. UBND tỉnh Thanh Hóa (2020). Quyết định số 16/2020/QĐ-UBND ngày 15/4/2020 về bố trí số lượng cán bộ, công chức cấp xã trên địa bàn tỉnh.
7. UBND tỉnh Thanh Hóa (2022). Quyết định số 587/QĐ-UBND ngày 10/2/2022 về việc phê duyệt kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2022 – 2025.
8. Bộ Nội vụ (2023). Báo cáo tóm tắt kết quả Chỉ số hài lòng về sự phục vụ hành chính (SIPASS 2023), tài liệu hội nghị công bố Chỉ số SIPASSS 2023 và chỉ số PAR INDEX 2023.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2022). Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.
2. Chính phủ (2023). Nghị định số 33/2023/NĐ-CP, ngày 10/6/2023 của Chính phủ quy định về cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố.
3. Lê Văn Minh (2024). Xây dựng đội ngũ công chức cấp xã trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa. Tạp chí quản lý nhà nước, số 337, tháng 2/2024.
4. Sở Nội vụ tỉnh Thanh Hóa (2023). Báo cáo số 919/BC-SNV ngày 17/11/2023 về việc giao số lượng cán bộ, công chức và người hoạt động không chuyên trách, chủ tịch hội đặc thù ở cấp xã đối với từng huyện, thị xã, thành phố.
5. Xây dựng cơ cấu đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã bảo đảm đáp ứng yêu cầu thực tiễn tại TP. Hồ Chí Minh. https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/05/23/xay-dung-co-cau-doi-ngu-can-bo-cong-chuc-cap-xa-bao-dam-dap-ung-yeu-cau-thuc-tien-tai-tp-ho-chi-minh/
