Ý thức dân vận của chính trị viên đại đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam

TS. Phạm Công Thưởng
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
Lưu Bá Đức
Trường Sĩ quan Chính trị, Bộ Quốc phòng

(Quanlynhanuoc.vn) – Ý thức dân vận của chính trị viên đại đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam là một trong những yếu tố quan trọng giúp xây dựng và củng cố mối quan hệ bền chặt giữa Quân đội và Nhân dân. Việc hiểu rõ và thực hiện tốt công tác dân vận không chỉ giúp chính trị viên đại đội hoàn thành nhiệm vụ quân sự mà còn xây dựng được lòng tin và sự ủng hộ từ Nhân dân, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Vì vậy, chính trị viên đại đội, cần không ngừng nâng cao năng lực, phẩm chất và tinh thần trách nhiệm trong công tác dân vận, tạo sự gắn bó giữa Quân đội và Nhân dân, bảo đảm an ninh quốc gia để xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.

Từ khóa: Dân vận; ý thức dân vận; chính trị viên đại đội; Quân đội nhân dân Việt Nam.

1. Đặt vấn đề

Công tác dân vận là một trong những nội dung quan trọng của công tác đảng, công tác chính trị trong Quân đội nói chung, ở các đại đội trong toàn quân nói riêng. Công tác dân vận trực tiếp phát huy tinh thần đoàn kết, tôn trọng, gắn bó máu thịt với Nhân dân, góp phần xây dựng cơ sở chính trị vững mạnh, tăng cường mối quan hệ mật thiết giữa Nhân dân với Đảng. Phân tích, luận giải, làm rõ quan niệm, cấu trúc và biểu hiện ý thức dân vận của chính trị viên đại đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam là vấn đề có tính cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn góp phần nâng cao sức mạnh tổng hợp của Quân đội trong tình hình mới.

2. Ý thức dân vận của chính trị viên đại đội trong Quân đội 

Ý thức dân vận của chính trị viên đại đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam là tổng hòa tri thức, tình cảm, niềm tin, ý chí dân vận, vừa phản ánh, vừa định hướng, thúc đẩy thực tiễn chủ trì và thực hiện công tác dân vận của chính trị viên ở cấp đại đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Những năm qua, cấp ủy, tổ chức đảng, chỉ huy, cơ quan chức năng các cấp trong Quân đội đã luôn quan tâm và có nhiều giải pháp đồng bộ, phù hợp góp phần nâng cao chất lượng công tác đảng, công tác chính trị nói chung và chất lượng công tác dân vận ở đơn vị cơ sở nói riêng. Chính trị viên đại đội đã góp phần “Thực hiện hiệu quả công tác dân vận, tích cực tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tham gia xây dựng, củng cố cơ sở chính trị địa phương vững mạnh, xóa đói, giảm nghèo bền vững”¹. Đồng thời, nâng cao nhận thức, năng lực, rèn luyện phương pháp, tác phong công tác, xây dựng bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức của cán bộ, chiến sĩ; chủ động phòng ngừa những biểu hiện, hành vi vi phạm kỷ luật dân vận, giữ vững và tăng cường mối quan hệ đoàn kết quân dân, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc trên địa bàn đóng quân, thể hiện ở một số nội hàm cơ bản.

Thứ nhất, ý thức dân vận của chính trị viên đại đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam là tổng hòa tri thức, tình cảm, niềm tin, ý chí dân vận.

Tri thức dân vận là yếu tố quan trọng, cốt lõi, là phương thức tồn tại chủ yếu của ý thức dân vận. C.Mác đã khẳng định “Phương thức tồn tại của ý thức và của một cái gì đó đối với ý thức, đó là tri thức. Tri thức là hành vi duy nhất của ý thức. Cho nên, “một cái gì đó nảy sinh ra đối với ý thức, chừng nào ý thức biết cái đó”². Tri thức dân vận của chính trị viên đại đội là sản phẩm của quá trình nhận thức, là sự hiểu biết của họ về thực tiễn công tác dân vận trong Quân đội và ở cấp đại đội. 

Tiếp cận trên phương diện nội dung, tri thức dân vận của chính trị viên đại đội là sự hiểu biết về vai trò của quần chúng nhân dân đối với tiến trình lịch sử; vai trò của Nhân dân đối với cách mạng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam; đối với sự nghiệp xây dựng Quân đội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa; mục đích, phương châm, nội dung, nhiệm vụ, nguyên tắc, chủ thể, lực lượng, đối tượng và phương thức tiến hành công tác dân vận; chức trách, nhiệm vụ của chính trị viên đối với công tác dân vận; âm mưu, thủ đoạn chống phá mối quan hệ đoàn kết máu thịt giữa Quân đội với Nhân dân… 

Tiếp cận ở trình độ phản ánh, bao gồm lý luận và những kinh nghiệm tiến hành công tác dân vận được hình thành chủ yếu từ công tác giáo dục và đào tạo ở nhà trường; đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn ở đơn vị và việc tự học tập, nghiên cứu thông qua thực tiễn.

Tiếp cận ở góc độ tình cảm, là yếu tố cơ bản cấu thành ý thức của chính trị viên đại đội, là động lực quan trọng thôi thúc họ tích cực, chủ động, tự giác học tập, rèn luyện để mở rộng, phát triển tri thức dân vận. V.I.Lênin khẳng định “… không có sự xúc cảm của con người thì xưa nay không có và không thể có sự tìm tòi chân lý”³. Vì vậy, tình cảm dân vận phản ánh lòng nhiệt huyết, sự chân thành và lòng yêu thương của chính trị viên đại đội đối với Nhân dân, tạo nên mối quan hệ gắn bó, tin cậy giữa Quân đội và Nhân dân. Do đó, ý chí dân vận là sức mạnh tinh thần, quyết tâm thực hiện tốt nhiệm vụ dân vận, không ngừng nỗ lực phấn đấu góp phần xây dựng hình ảnh đẹp của Quân đội nhân dân Việt Nam trong lòng dân.

Thứ hai, ý thức dân vận vừa phản ánh, vừa định hướng thúc đẩy chính trị viên đại đội trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện.

Công tác dân vận là một nội dung chủ yếu của công tác đảng, công tác chính trị, gồm tổng thể các hoạt động lãnh đạo, chỉ huy và trực tiếp tổ chức, hướng dẫn đơn vị tiến hành công tác dân vận nhằm củng cố, tăng cường mối quan hệ đoàn kết gắn bó thực hiện quân với dân một ý chí, xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh. 

Các hình thức, biện pháp dân vận được thực hiện chủ yếu và trực tiếp thông qua việc tuyên truyền, vận động cán bộ, chiến sĩ và Nhân dân thực hiện thắng lợi đường lối chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, thực hiện nhiệm vụ quân sự quốc phòng. 

Công tác dân vận được hình thành từ thực tiễn, phản ánh thực tiễn, phát triển qua nhiều giai đoạn ở từng cơ quan, đơn vị và trên từng địa bàn cụ thể. Mỗi giai đoạn lịch sử, mỗi địa bàn, mỗi đơn vị đều có những đặc điểm riêng, do đó, cách thức và nội dung của công tác dân vận cũng phải thay đổi, điều chỉnh để phù hợp với tình hình thực tế. Chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định, tri thức, ý thức có vai trò định hướng, tạo ra sức mạnh cho chủ thể trong thực tiễn của họ. Tri thức dân vận giúp chính trị viên đại đội xác định mục tiêu, lựa chọn phương pháp hoạt động. Mục tiêu, phương pháp có vai trò định hướng, dẫn dắt việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ dân vận của chính trị viên đại đội. Khi chính trị viên đại đội có tri thức dân vận toàn diện, sâu sắc sẽ giúp họ chủ động xác định mục tiêu cần đạt được trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện và tiến hành công tác dân vận. Vì vậy, căn cứ vào khả năng thực hiện nhiệm vụ, nội dung, chương trình công tác và tình hình thực tế của từng đơn vị, chính trị viên đại đội chủ động lựa chọn phương pháp hoạt động cho phù hợp, hiệu quả. Mục tiêu và phương pháp hoạt động có vai trò định hướng, dẫn dắt, điều chỉnh nhận thức và hành động của chính trị viên đại đội trong thực tiễn dân vận. V.I.Lênin đã khẳng định: “Nước mạnh là khi nào quần chúng biết rõ tất cả mọi cái, quần chúng có thể phán đoán được về mọi cái và đi vào hành động một cách có ý thức”⁴. Tình cảm, niềm tin, ý chí dân vận là động lực tinh thần to lớn thúc đẩy chính trị viên đại đội nỗ lực hành động, vượt qua mọi khó khăn, thử thách để đạt được mục đích công tác dân vận đã đề ra.

Thứ ba, ý thức dân vận của chính trị viên đại đội trong Quân đội nhân dân thể hiện qua việc tham gia và thúc đẩy các phong trào thi đua. 

Các phong trào thi đua không chỉ là cơ hội để phát huy tinh thần đoàn kết, gắn bó giữa Quân đội và Nhân dân mà còn là dịp để mọi người cùng nhau cống hiến, đạt được những mục tiêu chung. Thực hiện tham gia phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội giúp người dân xóa đói, giảm nghèo, phòng, chống khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa và bảo vệ môi trường; thực hiện chính sách dân tộc, tôn giáo và chính sách xã hội. Đồng thời, phản ánh kết quả thực hiện công tác dân vận và Quy chế dân chủ cơ sở; giáo dục, rèn luyện quân nhân, công nhân viên chức, lao động quốc phòng về bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, năng lực, phương pháp, tác phong công tác dân vận, giữ nghiêm kỷ luật, kỷ cương; tăng cường mối quan hệ đoàn kết giữa Quân đội với Nhân dân, góp phần xây dựng xã hội vững mạnh, đoàn kết.

Bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn một số hạn chế do nhận thức, trách nhiệm của một số chủ thể chưa thực sự đầy đủ, có thời điểm chưa xác định đúng nội dung, chưa có hình thức, biện pháp tuyên truyền, giáo dục phong phú, đa dạng, hiệu quả. Vì vậy, một số chính trị viên đại đội chưa có tri thức dân vận toàn diện, nhận thức về vị trí, vai trò, nhiệm vụ của mình chưa sâu sắc, chưa tích cực, nhiệt huyết đối với công tác dân vận; vẫn còn ngại khó, ngại khổ, chưa có tinh thần “bảy dám” trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện. Đồng thời, trong triển khai tổ chức, thực hiện một số chính trị viên đại đội còn biểu hiện cứng nhắc, thiếu linh hoạt, sáng tạo. Việc thực hiện phong trào thi đua “Dân vận khéo”, xây dựng “Đơn vị dân vận tốt” gắn với thực hiện phong trào thi đua quyết thắng của các đơn vị và các hoạt động dân vận ở địa phương có thời điểm hiệu quả chưa cao. Để thực hiện được điều này cần khảo sát, đánh giá đúng thực trạng; đồng thời thực hiện một số giải pháp đồng bộ, khả thi để vận dụng linh hoạt, hiệu quả phù hợp với điều kiện cụ thể của mỗi cơ quan, đơn vị.

3. Một số giải pháp phát triển ý thức dân vận của chính trị viên đại đội trong thời gian tới

Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, lực lượng về vị trí, vai trò, tầm quan trọng phát triển ý thức dân vận.

Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu, bảo đảm cho quá trình lãnh đạo, chỉ đạo, phát triển ý thức dân vận của chính trị viên đại đội đúng định hướng, chặt chẽ, đồng bộ, bảo đảm đúng yêu cầu đề ra. Vì vậy, cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chính trị các cấp cần thường xuyên lãnh đạo, chỉ đạo làm tốt công tác giáo dục, quán triệt nâng cao nhận thức, thái độ, trách nhiệm cho các tổ chức, lực lượng tham gia phát triển ý thức dân vận của chính trị viên đại đội. 

Quán triệt và thực hiện hiệu quả các chỉ thị, nghị quyết, hướng dẫn về công tác dân vận, nhất là Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 12/3/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân vận trong tình hình mới; Nghị quyết số 49-NQ/QUTW ngày 25/01/2015 của Quân ủy Trung ương về tăng cường và đổi mới công tác dân vận của quân đội trong tình hình mới. Theo đó, công tác dân vận của quân đội là trách nhiệm của mọi cán bộ, chiến sĩ, trong đó cấp ủy đảng lãnh đạo, người chỉ huy tổ chức thực hiện, cơ quan chính trị và các tổ chức quần chúng làm tham mưu và nòng cốt trong thực hiện…; Quy chế số 718-QC/QUTW ngày 05/11/2021 của Quân ủy Trung ương về công tác dân vận của Quân đội nhân dân Việt Nam. 

Chú trọng đến vai trò, tầm quan trọng, mục tiêu, chức năng, nhiệm vụ công tác dân vận thời kỳ mới; nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị và trách nhiệm của chính trị viên đại đội trong việc tổ chức thực hiện công tác dân vận. Giáo dục cho các tổ chức, lực lượng có quan điểm “Trọng dân, gần dân, tin dân, hiểu dân, học dân, dựa vào dân và sống có trách nhiệm với Nhân dân”; đồng thời, nêu cao tinh thần trách nhiệm, thái độ tích cực đổi mới phương pháp vận đồng quần chúng. Trên cơ sở đó, chỉ đạo, hướng dẫn các tổ chức, lực lượng nhận thức đúng đắn tính tất yếu phải phát triển ý thức dân vận của chính trị viên đại đội. 

Đối với cấp ủy, tổ chức đảng, chỉ huy trực tiếp quản lý chính trị viên đại đội, cần thường xuyên tổ chức tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho chính trị viên về phát triển ý thức dân vận của họ. Đồng thời, tăng cường công tác quản lý, kiểm tra đánh giá quá trình học tập, tu dưỡng, rèn luyện và thực hiện nhiệm vụ dân vận của chính trị viên đại đội. Kịp thời động viên, uốn nắn giúp họ nâng cao tinh thần tự giác, tạo sự chuyển biến vững chắc ý thức dân vận hiện nay. Việc tổ chức giáo dục, quán triệt, cần thông qua nhiều hình thức, biện pháp phong phú, đa dạng, như: giáo dục chính trị, nói chuyện thời sự, xây dựng diễn đàn, thực hiện các hoạt động sân khấu hóa trong giao ban chỉ huy, sinh hoạt đơn vị.

Hai là, phát huy vai trò của các tổ chức, lực lượng.

Giải pháp quan trọng này huy động sức mạnh tổng hợp của chính trị viên đại đội, mỗi tổ chức, lực lượng; phát huy tối đa trách nhiệm, khả năng của từng cá nhân, tạo sự thống nhất đồng bộ trong phát triển ý thức dân vận.

Chính ủy, chính trị viên, chỉ huy, cơ quan chính trị các cấp, cần cụ thể hóa chủ trương, biện pháp lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng thành chương trình, kế hoạch công tác, tổ chức thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả. Phát triển ý thức dân vận của chính trị viên cần tiến hành với nhiều hình thức phong phú, đa dạng, như: tham gia các lớp tập huấn do cấp trên tổ chức; hội thi báo cáo viên, tuyên truyền viên, cán bộ “Dân vận khéo”, diễn đàn, sinh hoạt chính trị… Đồng thời, cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chính trị các cấp, cần có giải pháp động viên chính trị viên đại đội phát huy tinh thần tích cực, tự giác trong tự phát triển ý thức dân vận đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ giữ vững và tăng cường mối quan hệ đoàn kết quân – dân, tạo cơ sở vững chắc để xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”,  xây dựng cơ sở chính trị địa phương vững mạnh.

Nâng cao hiệu quả việc xác định các chủ trương, giải pháp, biện pháp phù hợp, khả thi để lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức phát triển ý thức dân vận của chính trị viên đại đội. Đồng thời, thường xuyên phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền, các tổ chức đoàn thể của địa phương trên địa bàn trong phát triển ý thức dân vận của chính trị viên đại đội.

Ba là, tích cực hóa nhân tố chủ quan của chính trị viên đại đội trong tự phát triển ý thức dân vận hiện nay.

Bàn về nhân tố chủ quan, V.I.Lênin khẳng định: “không tự mình bỏ ra một công phu nào đó thì không thể tìm ra sự thật trong bất cứ một vấn đề hệ trọng nào cả”⁵. Sự nỗ lực chủ quan của chính trị viên nhất là tính tích cực, tự giác, sáng tạo trong việc tự học tập, rèn luyện, đây là một trong những nhân tố có ý nghĩa trực tiếp quyết định đến phát triển ý thức dân vận của họ. Thực chất giải pháp này nhằm phát huy tính tích cực, tự giác của chính trị viên đại đội trong phát triển ý thức dân vận. Đây là quá trình khó khăn, lâu dài cần được thực hiện thường xuyên, liên tục thông qua việc thực tiễn tu dưỡng, rèn luyện, nhất là qua thực tiễn tiến hành công tác dân vận của họ. Đồng thời, đây cũng là một hoạt động mang tính dấu ấn của từng cá nhân, chính trị viên đại đội về ý thức, trách nhiệm, độc lập, sáng tạo trong việc tự phát triển ý thức dân vận. Do đó, mỗi chính trị viên cần tự xây dựng cho mình kế hoạch tự phát triển bản thân, có ý chí quyết tâm cao, nghiêm túc trong việc tự học tập, rèn luyện nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và thực hiện đúng kế hoạch đã đề ra.

4. Kết luận

Việc phát triển ý thức dân vận của chính trị viên đại hội trong Quân đội nhân dân Việt Nam không chỉ là một yêu cầu cấp thiết mà còn là một nhiệm vụ chiến lược. Sự vững mạnh của “thế trận lòng dân” sẽ là nguồn động lực và sức mạnh to lớn, bảo đảm sự ổn định và phát triển của đất nước; đồng thời, tăng cường niềm tin của Nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Chính vì vậy, việc chú trọng và đầu tư cho công tác dân vận trong quân đội là một trong những yếu tố quan trọng góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong giai đoạn hiện nay.

Chú thích:
1. Tổng cục Chính trị (2020). Tài liệu nghiên cứu học tập, quán triệt nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 – 2025 (Dùng cho cán bộ, đảng viên trong Đảng bộ Quân đội). H. NXB Quân đội nhân dân, tr.14.
2. C.Mác và Ph.Ăngghen toàn tập (1995). Tập 42. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 236.
3. V.I.Lênin toàn tập (2006). Tập 25. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr.131.
4. V.I.Lênin toàn tập (2006). Tập 35. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 23.
5. V.I.Lênin toàn tập (2005). Tập 18. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 130.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chấp hành Trung ương (2013). Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 03/6/2013 Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương (khóa XI) về tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân vận trong tình hình mới.
2. Ban Chấp hành Trung ương (2021). Quy chế số 23-QĐ/TW ngày 30/7/2021, về công tác dân vận của hệ thống chính trị.
3. Ban Dân vận Trung ương (2021). Chương trình hành động số 01-Ctr/BDVTW ngày 17/6/2021 về thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII về công tác dân vận.
4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I, II. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
5. Quân ủy Trung ương (2015). Nghị quyết số 49-NQ/QUTW ngày 26/01/2015 về tăng cường và đổi mới công tác dân vận của Quân đội trong tình hình mới.
6. Quân ủy Trung ương (2021). Quy chế số 718-QC/QUTW ngày 05/11/2021 về công tác dân vận của Quân đội nhân dân Việt Nam.
7. Tổng cục Chính trị (2020). Tài liệu nghiên cứu học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI. H. NXB Quân đội nhân dân.
8. Biện pháp nâng cao chất lượng công tác dân vận ở đơn vị cơ sở trong quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/08/08/bien-phap-nang-cao-chat-luong-cong-tac-dan-van-o-don-vi-co-so-trong-quan-doi-nhan-dan-viet-nam-hien-nay/
9. Nâng cao chất lượng đội ngũ chính trị viên đại đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam. https://www.quanlynhanuoc.vn/2023/02/21/nang-cao-chat-luong-doi-ngu-chinh-tri-vien-dai-doi-trong-quan-doi-nhan-dan-viet-nam/
10. Sự vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác dân vận của Đảng ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước trên chiến trường B2 giai đoạn 1969 – 1975.https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/04/30/su-van-dung-tu-tuong-ho-chi-minh-ve-cong-tac-dan-van-cua-dang-ta-trong-cuoc-khang-chien-chong-my-cuu-nuoc-tren-chien-truong-b2-giai-doan-1969-1975/