Thượng tá, TS. Lưu Duy Toàn
Thiếu tá Nguyễn Hải Đăng
Học viện Chính trị, Bộ quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Xây dựng lối sống văn hóa cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở Trường Sĩ quan Pháo binh theo giá trị chân – thiện – mỹ là mục tiêu, yêu cầu đào tạo của Nhà trường, được biểu hiện cụ thể trong việc nâng cao nhận thức, thái độ, hành vi ứng xử của học viên trong học tập, rèn luyện, sinh hoạt và chịu sự chi phối của những điều kiện, yêu cầu, nhiệm vụ của quân đội và Trường Sĩ quan Pháo binh. Bài viết nghiên cứu thực trạng và đề xuất một số giải pháp cơ bản xây dựng lối sống văn hóa cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở Trường Sĩ quan Pháo binh hiện nay
Từ khóa: Lối sống văn hóa; Học viên cấp phân đội, Trường Sĩ quan Pháo binh.
1. Đặt vấn đề
Học viên ở các học viện, nhà trường trong quân đội nói chung và Trường Sĩ quan Pháo binh nói riêng, bên cạnh những điểm mạnh vẫn còn tồn tại một số biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, lối sống ích kỷ, trung bình chủ nghĩa, thiếu kỹ năng ứng xử, chưa coi trọng đúng mực việc tu dưỡng, rèn luyện lối sống văn hóa… Theo đó, xây dựng lối sống văn hóa cho quân nhân vừa là yêu cầu và đòi hỏi khách quan, vừa là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng nhằm trau dồi đạo đức cách mạng, nhân cách, phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”. Từ đó, góp phần nâng cao chất lượng về mọi mặt và sức mạnh chiến đấu của quân đội đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội nhân dân theo hướng tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó.
2. Thực trạng xây dựng lối sống văn hóa cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở Trường Sĩ quan Pháo binh hiện nay
Một là, cấp ủy đảng các cấp trong Nhà trường chú trọng việc xây dựng lối sống văn hóa cho học viên, coi đây là một nội dung quan trọng trong xây dựng Nhà trường chính quy, tiên tiến, mẫu mực. Tổ chức chỉ huy các cấp từ Đảng ủy, Ban Giám hiệu đến các đơn vị quản lý học viên, đội ngũ cán bộ, giáo viên cơ bản có nhận thức đúng trong thực hiện nhiệm vụ, theo đó, muốn xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện thì điều quan trọng là phải tạo sự chuyển biến về lối sống văn hóa, nội bộ đoàn kết thống nhất, dân chủ, kỷ luật nghiêm, đời sống văn hóa tinh thần lành mạnh… Trong xây dựng lối sống văn hóa của học viên thì trước hết phải lấy cán bộ, giáo viên, đảng viên làm gương, đoàn viên làm lực lượng xung kích, đại đội quản lý học viên làm gốc.
Hai là, Nhà trường đã thường xuyên đổi mới nội dung xây dựng lối sống văn hóa phù hợp với nhận thức và yêu cầu của từng đối tượng học viên các năm thứ nhất, thứ hai, thứ ba, năm cuối và ở mỗi giai đoạn theo mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục, đào tạo khác nhau. Trên cơ sở giáo dục cho học viên những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, của nhân loại và văn hóa truyền thống quý báu của quân đội, của Binh chủng và Nhà trường, nội dung, chương trình huấn luyện luôn đổi mới, sát tình hình thực tiễn; hình thức phong phú, đa dạng; biện pháp sát đúng, hiệu quả. Tập trung giáo dục quán triệt sâu sắc vị trí, tầm quan trọng, nội dung, yêu cầu thực hiện lối sống văn hóa cho học viên; thường xuyên giáo dục xây dựng phẩm chất đạo đức, thực hiện lễ tiết tác phong quân nhân, rèn luyện nền nếp tác phong chính quy, khoa học của người học viên cấp phân đội.
Ba là, lối sống văn hóa của học viên có sự nhiều chuyển biến, tiến bộ góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo của Nhà trường; lối sống văn hóa của đại bộ phận học viên cấp phân đội đã được nâng lên, phẩm chất người quân nhân cách mạng dần được hoàn thiện. Hầu hết học viên đều có lập trường chính trị vững vàng, trung với Đảng, với Tổ quốc, với Nhân dân, tuyệt đối tin tưởng vào đường lối và sự lãnh đạo của Đảng. Luôn xác định trách nhiệm, nghĩa vụ của mình đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng quân đội và nhiệm vụ giáo dục, đào tạo của Nhà trường. Có tinh thần tự giác, nhu cầu tự thân trong thực hiện lối sống văn hóa của học viên ngày càng được nâng lên, các chế độ quy định của Quân đội, của Binh chủng, Nhà trường được quán triệt và thực hiện nghiêm túc. Nền nếp, tác phong quân nhân, tinh thần đoàn kết gắn bó có những chuyển biến rõ nét. Các mối quan hệ giữa cấp trên, cấp dưới, giữa cán bộ, giảng viên với học viên cùng các mối quan hệ khác đều được giải quyết hài hòa theo nguyên tắc chung có nghĩa tình đồng chí, đồng đội.
Quan hệ đoàn kết gắn bó quân dân được duy trì tốt, được Nhân dân trong khu vực đóng quân tin cậy, yêu mến. Phần lớn học viên cảm thấy thoải mái về tư tưởng, hăng say học tập và cống hiến, học viên có kết quả học tập cao. Hằng năm, kết quả giáo dục đào tạo của học viên đạt khá, giỏi chiếm tỷ lệ trên 80% quân số; kết quả rèn luyện đạt tốt đạt trên 90%; 100% học viên ra trường yên tâm công tác, sẵn sàng nhận và hoàn thành thành nhiệm vụ khi được tổ chức phân công.
Bên cạnh những kết quả đạt được còn có một số hạn chế, như: một số cấp ủy, chỉ huy, cán bộ quản lý, cơ quan, khoa giáo viên và học viên có thời điểm chưa nêu cao tinh thần trách nhiệm và chưa thực sự quan tâm đến hoạt động xây dựng lối sống văn hóa cho học viên. Tinh thần trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện xây dựng lối sống văn hóa của học viên cấp phân đội ở một số cấp ủy, chỉ huy, cán bộ quản lý còn hạn chế, còn xem nhẹ việc giáo dục nâng cao tinh thần, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên và học viên về xây dựng lối sống văn hóa. Việc tổ chức quán triệt các chủ trương, quan điểm của Nhà trường thiếu cụ thể; các nội dung kiểm tra đối với công tác xây dựng lối sống văn hóa của học viên ở một số cán bộ còn biểu hiện đơn giản, thiếu cụ thể, chưa kịp thời nhắc nhở, chấn chỉnh những nhận thức và hành vi sai trái đối với cán bộ, đảng viên và học viên về thực hiện xây dựng lối sống văn hóa.
Một số nội dung, hình thức, phương pháp xây dựng lối sống văn hóa cho học viên còn bộc lộ những hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu hoàn thiện và phát triển nhân cách cho học viên. Việc thực hiện các nội dung, hình thức, biện pháp xây dựng lối sống văn hóa chưa đa dạng phong phú, chưa có sự cụ thể hóa việc xây dựng lối sống văn hóa đến từng đối tượng cụ thể. Sự kết hợp, lồng ghép các nội dung xây dựng lối sống văn hóa cho học viên cấp phân đội với các nội dung học tập, huấn luyện và công tác còn thiếu chặt chẽ, thiếu nhịp nhàng, đồng bộ. Vẫn còn tình trạng giải quyết các nhiệm vụ, các nội dung thiên về mệnh lệnh hành chính, chưa phát huy được tinh thần tự giác, khắc phục mọi khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ của học viên.
Quá trình thực hiện xây dựng môi trường văn hóa ở các tiểu đoàn quản lý học viên có nội dung còn mang tính hình thức, vai trò của các thiết chế văn hóa chưa hiệu quả, các hình thức tuyên truyền thực hiện các mô hình, tham gia các cuộc vận động phong trào thi đua chưa thường xuyên, chậm đổi mới, chưa xây dựng được cho học viên có những thói quen tích cực. Lối sống văn hóa của một bộ phận học viên chưa được hình thành một cách rõ nét, còn có biểu hiện thờ ơ với các nội dung xây dựng lối sống văn hóa; dễ bị lợi dụng, kích động, lôi kéo vào các tệ nạn xã hội, những biểu hiện tiêu cực, hành vi sai trái ảnh hưởng tới phẩm chất, lối sống của người quân nhân cách mạng.
Vẫn còn một bộ phận học viên nhận thức một cách phiến diện về lối sống văn hóa, có tư tưởng lệch lạc, như: học viên chỉ cần kết quả học khá, không vi phạm kỷ luật là được; chính vì vậy mà những giá trị lối sống văn hóa chỉ bó hẹp ở phạm vi hoạt động của cá nhân mà quên mất những phẩm chất tốt đẹp cần được thể hiện thông qua các hoạt động tập thể, hoạt động xã hội và với môi trường tự nhiên. Điều này dẫn đến ở một số học viên biểu hiện có lối sống thực dụng, rơi vào chủ nghĩa cá nhân. Đặc biệt, trước những tác động của nền kinh tế thị trường, do phương thức hoạt động và cả công tác giáo dục, tuyên truyền của các cấp, các ngành, các cơ quan, đơn vị trong Nhà trường chưa chuyển biến kịp thời với yêu cầu mới nên việc giáo dục tinh thần tập thể, chủ nghĩa tập thể, đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, chống thói lười biếng, ỷ lại, trông chờ ở học viên còn hạn chế; điều đó cũng ảnh hưởng không nhỏ tới ý thức tổ chức kỷ luật của học viên.
3. Một số giải pháp cơ bản xây dựng lối sống văn hóa cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở Trường Sĩ quan Pháo binh hiện nay
Thứ nhất, nâng cao nhận thức, phát huy vai trò, trách nhiệm của các chủ thể về xây dựng lối sống văn hóa của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở Trường Sĩ quan Pháo binh.
Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu, có tính bao trùm, xuyên suốt, có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc nâng cao chất lượng xây dựng lối sống văn hóa của học viên năm thứ nhất cấp phân đội ở Trường Sĩ quan Pháo binh. Bởi học viên cấp phân đội ở Trường Sĩ quan Pháo binh vẫn còn đang trong quá trình hoàn thiện về nhận thức và cần được giáo dục về bản lĩnh cũng như lối sống của người quân nhân cách mạng; với tuổi đời còn rất trẻ, năng động, dễ tiếp xúc với những cái mới nhưng đôi lúc còn xốc nổi, bồng bột, thiếu suy nghĩ, thiếu kinh nghiệm, do đó việc xây dựng lối sống văn hóa cho học viên cấp phân đội là trách nhiệm của tất cả các cấp lãnh đạo, chỉ huy các tổ chức, các lực lượng và của chính học viên. Do vậy, trước mắt phải nâng cao nhận thức, phát huy vai trò, trách nhiệm của các chủ thể trong việc xây dựng lối sống văn hóa của học viên cấp phân đội.
Đối với tổ chức đảng các cấp trong Nhà trường.
Các cấp ủy đảng phải thường xuyên nắm chắc chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đối với công tác xây dựng lối sống văn hóa con người Việt Nam và các quan điểm của Quân đội, của Binh chủng về lối sống, phong cách, tác phong người quân nhân cách mạng; nắm chắc thực trạng tình hình thực hiện lối sống văn hóa của đơn vị và căn cứ vào thực tiễn của đơn vị để đề ra chủ trương, biện pháp lãnh đạo đúng đắn, phù hợp với từng giai đoạn, từng năm học.
Trên cơ sở các chủ trương biện pháp lãnh đạo đã đề ra, Đảng ủy, Ban Giám hiệu Nhà trường cần lãnh đạo, chỉ đạo tốt việc tổ chức thực hiện xây dựng lối sống văn hóa cho học viên năm thứ nhất. Chỉ đạo cụ thể đối với các cơ quan chức năng, như: Phòng Chính trị, Phòng Đào tạo cụ thể hóa các chủ trương của Nhà trường để hướng dẫn các đơn vị tổ chức thực hiện.
Đối với tổ chức chỉ huy các cấp ở các đơn vị quản lý học viên.
Chất lượng xây dựng lối sống văn hóa của học viên phụ thuộc rất lớn vào năng lực, phẩm chất, phương pháp và tác phong cũng như trách nhiệm của đội ngũ cán bộ. Đây chính là lực lượng tổ chức thực hiện quá trình xây dựng lối sống văn hóa cho học viên. Qua đó đặt ra đối với tổ chức chỉ huy cần phải thực hiện tốt các nội dung biện pháp sau: (1) Chủ động bám nắm tình hình mọi mặt của học viên, đặc biệt là tâm tư, tình cảm và nguyện vọng của học viên, giải quyết thấu đáo các khó khăn, thắc mắc của học viên. Bên cạnh đó cần tập trung làm tốt công tác động viên, khích lệ, khen thưởng đối với những tập thể, cá nhân tiêu biểu để tăng thêm động lực tinh thần quyết tâm phấn đấu vươn lên hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ; ngược lại phải nghiêm khắc kiểm điểm, phê bình, xử lý những tập thể, cá nhân thiếu tinh thần trách nhiệm trong học tập, công tác và rèn luyện để tăng cường hiệu quả công tác giáo dục. (2) Cán bộ các cấp phải tích cực nêu gương mẫu mực về thực hiện lối sống văn hóa để học viên học tập và noi theo. Trong công tác quản lý cán bộ phải luôn gần gũi, sâu sát biết yêu thương, giúp đỡ, động viên học viên; không được quan liêu, độc đoán, gia trưởng, thiếu công bằng, đặc biệt là trong công tác bình xét, đánh giá chất lượng học viên, cũng như công tác thi đua, khen thưởng.
Đối với đội ngũ giảng viên.
Đây là lực lượng trực tiếp truyền thụ tri thức toàn diện cho học viên, có ảnh hưởng sâu sắc tới phẩm chất, năng lực trình độ của người học viên. Ảnh hưởng của đội ngũ giảng viên tới học viên rất lớn, bởi học viên luôn lấy người thầy làm khuôn thước để phấn đấu vươn tới chuẩn mực. Giảng viên luôn phải lồng ghép truyền đạt kiến thức với giáo dục nâng cao trình độ văn hóa, lối sống lành mạnh cho học viên. Thông qua các bài học để định hướng cho học viên hướng tới những giá trị “chân – thiện – mỹ”, xây dựng ở học viên khả năng biết vận dụng những kiến thức đã học để giải quyết các vấn đề trong công tác, trong các mối quan hệ. Kết hợp dạy “chữ” với “dạy người”.
Đối với các cơ quan, nhất là Phòng Chính trị, Phòng Đào tạo.
Đây là các cơ quan tham mưu giúp Đảng ủy và Ban Giám hiệu Nhà trường tổ chức thực hiện nhiệm vụ theo chức năng và quyền hạn quy định, phải luôn quán triệt sâu sắc nghị quyết lãnh đạo của Đảng ủy Nhà trường cũng như nhiệm vụ Ban Giám hiệu giao phó để tiến hành xây dựng kế hoạch công tác Đảng, công tác chính trị và đưa các nội dung xây dựng lối sống văn hóa một cách cụ thể. Phát huy vai trò trong việc thể chế hóa nghị quyết của Đảng ủy, kế hoạch của Ban Giám hiệu Nhà trường, đồng thời căn cứ vào điều lệnh, điều lệ, chế độ quy định trong quân đội để đề ra những quy chế, quy định rõ về nhiệm vụ xây dựng lối sống văn hóa cho học viên để triển khai cho các đơn vị quản lý học viên thực hiện.
Đối với đoàn thanh niên và hội đồng quân nhân ở các đơn vị trực tiếp quản lý học viên.
Đoàn Thanh niên là tổ chức quần chúng trong các đơn vị quản lý học viên với tinh thần “đâu cần thanh niên có, việc gì khó có thanh niên”, luôn giữ vai trò xung kích, đi đầu trong quá trình tổ chức thực hiện nhiệm vụ của đơn vị; do vậy, tổ chức đoàn luôn có vai trò rất quan trọng trong xây dựng lối sống văn hóa của học viên.
Đối với Hội đồng Quân nhân là tổ chức ở đầu mối các đại đội, đại diện cho học viên trên các mặt hoạt động của đơn vị, như: chính trị, quân sự và kinh tế đời sống. Để phát huy được vai trò của tổ chức này trong việc xây dựng lối sống văn hóa của học viên đòi hỏi Hội đồng Quân nhân phải nắm chắc chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn; qua đó tổ chức các chế độ, nền nếp sinh hoạt chặt chẽ, chu đáo.
Thứ hai, đổi mới nội dung, hình thức, biện pháp xây dựng lối sống văn hóa của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở Trường Sĩ quan Pháo binh.
Đổi mới về nội dung, đây là khâu then chốt, liên quan trực tiếp đến chất lượng, hiệu quả xây dựng lối sống văn hóa của học viên. Đổi mới nội dung trước tiên phải nắm vững và vận dụng sáng tạo các quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa và lối sống. Thực hiện đổi mới nội dung phải phản ánh được sự phát triển tư duy lý luận của Đảng, sự phát triển của kinh tế xã hội đất nước, tình hình nhiệm vụ quân đội và nhiệm vụ Binh chủng, Nhà trường hiện nay. Đổi mới phải trên cơ sở kế thừa, có sàng lọc, song phải giữ vững các chuẩn mực giá trị của đạo đức cách mạng là: Trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Cần tiến hành đổi mới hình thức mạnh mẽ theo hướng đa dạng hoá bằng nhiều hình thức phong phú, phù hợp với quá trình đào tạo, kết hợp chặt chẽ với các hình thức huấn luyện, thông qua sinh hoạt các tổ chức, hoạt động thực tiễn và tự xây dựng lối sống văn hóa của học viên.
Thứ ba, phát huy vai trò tích cực, chủ động, tự giác của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở Trường Sĩ quan Pháo binh trong xây dựng lối sống văn hóa.
Đây là giải pháp cơ bản, có vai trò quan trọng, là quá trình học viên có ý thức tự trang bị cho mình những phẩm chất đạo đức, lối sống, những giá trị văn hóa phù hợp với môi trường sống thể hiện bằng những hành vi cao thượng, có nghĩa có tình, qua cách ứng xử chuẩn mực, cách ứng xử đúng đắn, tự mình vượt qua những khó khăn để hình thành những thói quen, hành vi tốt phù hợp với thực tiễn hoạt động quân sự, khắc phục hạn chế, củng cố ý chí giúp học viên tự tin, tự kiềm chế, bình tĩnh xử lý đúng các mối quan hệ.
Thứ tư, tạo dựng môi trường văn hóa ở các đơn vị quản lý học viên trong sạch, lành mạnh.
Môi trường văn hóa ở các đơn vị quản lý học viên bao gồm tổng hợp nhiều yếu tố tạo thành là kết quả hoạt động phấn đấu xây dựng không ngừng của các chủ thể và chính học viên. Môi trường văn hóa là nơi trực tiếp để lối sống văn hóa của học viên được thực hiện và phát triển, là cơ sở nuôi dưỡng và đẩy mạnh chất lượng xây dựng lối sống văn hóa của học viên. Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh tạo nên những thành lũy vững chắc chống lại sự xâm lăng về văn hóa, loại bỏ những ảnh hưởng tiêu cực của những tệ nạn xã hội, những lối sống thực dụng ích kỷ đang tấn công về tư tưởng, đạo đức, lối sống của học viên. Để xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh phải đáp ứng được tính toàn diện, đồng bộ; phù hợp với thực tiễn hoạt động của Nhà trường, đơn vị và phải kết hợp chặt chẽ giữa “xây” và “chống”.
4. Kết luận
Để xây dựng lối sống văn hóa của học viên cấp phân đội ở Trường Sĩ quan Pháo binh hiện nay, phải thực hiện tốt các yêu cầu, đặc biệt phải chú trọng việc xây dựng lối sống văn hóa luôn bám sát mục tiêu, yêu cầu đào tạo; phát huy được sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, các lực lượng trong Nhà trường. Tích cực quan tâm gắn xây dựng lối sống văn hóa với đấu tranh với các biểu hiện tiêu cực, thực hiện tốt các giải pháp xây dựng lối sống văn hóa của học viên cấp phân đội ở Trường Sĩ quan Pháo binh. Đặc biệt, chú trọng công tác giáo dục định hướng học viên đạt tới những giá trị chân – thiện – mỹ, phát huy sự nỗ lực, cố gắng của các tổ chức đoàn thể, nêu cao tinh thần tự tu dưỡng, học tập và rèn luyện của học viên, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh. Các giải pháp cơ bản trên là một thể thống nhất, có sự quan hệ qua lại, biện chứng với nhau, bổ sung cho nhau. Do đó, để đào tạo ra các lớp thế hệ học viên có đầy đủ đức và tài, có lối sống chuẩn mực, đòi hỏi các chủ thể phải có sự quan tâm thực hiện tốt và đồng bộ hệ thống các giải pháp được xác định ở trên.
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng bộ Trường Sĩ quan Pháo binh (2020). Văn kiện Đại hội Đảng bộ Trường Sĩ quan Pháo binh (nhiệm kì 2020- 2025).
2. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 14. H. NXB Chính trị quốc gia.
3. Trường Sĩ quan Pháo binh (2022). Báo cáo tổng kết 30 năm thực hiện Chỉ thị số 143/CT ngày 12/5/1992 của Tổng cục Chính trị về tiến hành cuộc vận động xây dựng môi trường văn hóa trong các đơn vị quân đội.
4. Trường Sĩ quan Pháo binh (2024). Báo cáo tổng kết năm học 2023 – 2024.
