ThS. Hoàng Thị Châu Yên
Trường Chính trị Trường Chinh, tỉnh Nam Định
(Quanlynhanuoc.vn) – Kỷ nguyên mới – kỷ nguyên văn minh hiện đại được đánh dấu bởi Đại hội XIV của Đảng đặt ra nhiều yêu cầu đối với công tác xây dựng Đảng. Đảng Cộng sản Việt Nam muốn thực sự là lực lượng lãnh đạo duy nhất đối với Nhà nước và toàn xã hội đòi hỏi Đảng phải tiên phong trên tất cả các mặt chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức bộ máy và cán bộ. Trong bối cảnh mới, công tác xây dựng Đảng, cần tập trung vào một số vấn đề trọng tâm mang tính đột phá. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn hệ thống chính trị từ trung ương đến cơ sở và trước hết là sự tiền phong, gương mẫu của mỗi cán bộ, đảng viên.
Từ khóa: Xây dựng Đảng tiên phong, kỷ nguyên vươn mình.
1. Bối cảnh mới và yêu cầu đặt ra đối với công tác xây dựng Đảng
Kỷ nguyên được đánh dấu bởi một sự kiện lớn, mở đầu cho thời kỳ phát triển mới của đất nước, của dân tộc. Tính đến nay, dân tộc Việt Nam đã trải qua 2 kỷ nguyên và bắt đầu bước vào kỷ nguyên thứ ba. Kỷ nguyên thứ nhất – Kỷ nguyên độc lập dân tộc được đánh dấu bởi sự kiện chính trị: cách mạng tháng Tám thành công, lập ra Nhà nước dân chủ công nông đầu tiên ở Đông Nam Á, nước Việt Nam từ một nước thuộc địa nửa phong kiến đã trở thành một nước độc lập, tự do và dân chủ. Đại hội VI của Đảng đổi mới toàn diện đất nước đã mở ra kỷ nguyên thứ hai của dân tộc Việt Nam – Kỷ nguyên đổi mới.
Sau gần 40 năm thực hiện công cuộc đổi mới, đất nước đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử… Nước ta đã hoàn thành cơ bản những nhiệm vụ của việc chuẩn bị những tiền đề cho dân tộc bước vào kỷ nguyên mới. Đại hội XIV của Đảng diễn ra vào thời điểm có ý nghĩa lịch sử, là dấu mốc quan trọng trên con đường phát triển của dân tộc ta: đất nước sau 50 năm thống nhất đang đi lên chủ nghĩa xã hội; trải qua 40 năm thực hiện công cuộc đổi mới, 35 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Cương lĩnh năm 1991)… Chính vì vậy, Đại hội XIV của Đảng là sự kiện chính trị đánh dấu sự khởi điểm cho dân tộc bước vào kỷ nguyên thứ ba – Kỷ nguyên văn minh hiện đại – Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Khi đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình phải đối diện với nhiều khó khăn, thách thức: sự phát triển đất nước cần phải chuyển mạnh sang phát triển theo chiều sâu; bốn nguy cơ được chỉ ra tại Hội nghị giữa nhiệm kỳ (khóa VII) vẫn hiện hữu, có phần diễn biến phức tạp hơn; tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, cơ hội chính trị, “lợi ích nhóm” của một bộ phận cán bộ, đảng viên, kể cả cán bộ cấp cao là một trong những nguy cơ lớn gây mất ổn định chính trị – xã hội, đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ…
Bên cạnh đó, bối cảnh mới cũng đem lại nhiều thuận lợi, cơ hội mới cho đất nước: cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang làm thay đổi căn bản mọi mặt đời sống xã hội; Việt Nam có ưu thế về nguồn nhân lực và sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế số, đang trở thành một thị trường đầy tiềm năng…
Kỷ nguyên mới sẽ là kỷ nguyên Việt Nam tập trung thúc đẩy năng lực sáng tạo, phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam, đưa khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành động lực của phát triển đất nước nhanh và bền vững, bảo đảm phát huy cao nhất tinh thần “tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc”; mở ra triển vọng phát triển mới, mở rộng không gian sinh tồn. Phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và phát triển con người toàn diện là hai trụ cột quan trọng, tạo động lực bứt phá cho phát triển đất nước.
“Đảng ta là đạo đức, là văn minh”1. Hơn 95 năm qua, Đảng luôn coi trọng công tác xây dựng Đảng tiên phong, đây là nhiệm vụ then chốt, quyết định sức mạnh, uy tín của Đảng. Sang kỷ nguyên mới, công tác xây dựng Đảng càng cần được đổi mới toàn diện, mạnh mẽ để Đảng đủ năng lực tiếp tục giữ vững vai trò lãnh đạo, cầm quyền, làm tròn sứ mệnh tiên phong, xứng đáng là người cầm lái vĩ đại của cách mạng Việt Nam.
“Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, của nhân dân lao động và của dân tộc”2. Sứ mệnh tiên phong, vị trí, vai trò lãnh đạo Nhà nước và toàn xã hội của Đảng được Hiến định tại hầu hết các bản Hiến pháp trong lịch sử lập Hiến của Việt Nam. Để hiện thực hóa điều đó, Đảng cần làm tròn sứ mệnh tiên phong trong thực tiễn: tiên phong về lý luận, tiên phong về tổ chức bộ máy và tính tiền phong, gương mẫu của mỗi cán bộ, đảng viên.
2. Yêu cầu đặt ra đối với công tác xây dựng Đảng
Thứ nhất, xây dựng Đảng tiên phong về lý luận.
Suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam không ngừng nghiên cứu, vận dụng sáng tạo và nâng cao trình độ lý luận, xây dựng và bồi đắp nền tảng tư tưởng. Chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng. Đây là nền tảng tư tưởng, nền tảng ý thức hệ và nền tảng lý luận của Đảng. Tuy nhiên, để tránh sự giáo điều dập khuôn, duy ý chí, Đảng luôn đề cao việc vận dụng sáng tạo Chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh cho phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của cách mạng Việt Nam, nếu không lý luận chỉ là “màu xám”.
Kỷ nguyên mới có nhiều vấn đề đặt ra, đòi hỏi Đảng nghiên cứu, bổ sung, phát triển hoàn thiện cơ sở lý luận của mình để bảo đảm tính tiên phong, mở đường dẫn lối cho toàn Đảng, toàn dân. Mục tiêu phát triển lý luận quan trọng nhất của Đảng ta là phải xây dựng được một học thuyết phát triển riêng của Việt Nam – Lý luận về đổi mới trên nền tảng học thuyết Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm hiện thực hóa thành công chiến lược phát triển rút ngắn nửa đầu thế kỷ XXI. Muốn vậy cần:
(1) Tổng kết thực tiễn 40 năm đổi mới ở nước ta để xác định được những thành tựu và hạn chế, xác định được nguồn lực và vị thế của Việt Nam tại thời điểm hiện tại từ đó Đảng định hướng và lựa chọn bước đi thích hợp trong kỷ nguyên mới.
(2) Tiếp thu có chọn lọc trên tinh thần phê phán và sáng tạo những thành tựu mới nhất về tư tưởng và khoa học để chủ nghĩa và học thuyết của chúng ta luôn thích ứng với thời đại tạo ra lý luận về đổi mới. Để thực hiện chiến lược phát triển rút ngắn, Đảng cần nghiên cứu cẩn trọng, cân nhắc học tập, tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm của các nước đã thực hiện thành công.
(3) Có những đột phá lý luận với cách tiếp cận mới về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, về lộ trình bước đi, về lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa phù hợp với cách mạng số, về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, về nội dung và phương thức lãnh đạo, phương thức cầm quyền của Đảng… Đây thực sự là một cuộc cách mạng, toàn Đảng, toàn dân thống nhất nhận thức, quyết tâm đổi mới tư duy để tạo ra bước phát triển mang tính đột phá cho dân tộc trên con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Thứ hai, xây dựng Đảng tiên phong về tổ chức bộ máy.
Quyền lực chính trị tập trung cao nhất ở quyền lực nhà nước. Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, tất cả quyền lực thuộc về nhân dân, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các hệ thống cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp. Để Nhà nước thực hiện tốt quyền lực của nhân dân đòi hỏi Nhà nước có bộ máy hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Đảng Cộng sản Việt Nam phát huy vai trò cầm quyền của mình Đảng phải tiên phong trong việc xây dựng, hoàn thiện bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu quả. Đây không phải là vấn đề mới, mà là việc làm cần thiết, thường xuyên và cần tiếp tục thực hiện. Tinh gọn tổ chức bộ máy của Việt Nam trong bối cảnh mới hiện nay là sự tiếp nối sáng tạo truyền thống văn hóa dân tộc, có cơ sở lý luận khoa học, xuất phát từ đòi hỏi của thực tiễn và xu thế thời đại.
Sau 8 năm thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII) về một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả đã đạt được những kết quả quan trọng, tạo chuyển biến tích cực trong đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị trong hệ thống chính trị. Tuy nhiên, so với các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới, bộ máy hành chính vẫn còn cồng kềnh, hiệu quả hoạt động chưa cao. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, mối quan hệ của một số cơ quan, tổ chức chưa thật rõ, còn chồng chéo, trùng lắp… làm cản trở sự phát triển.
Chính vì vậy, kỷ nguyên mới đặt ra yêu cầu khẩn trương, quyết liệt thực hiện một “cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị” với tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng” để sớm tạo ra những chuyển biến căn bản, tích cực theo hướng “tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả”. Muốn vậy, Đảng cần tiên phong tập trung thực hiện sắp xếp hoàn thiện mô hình tổng thể hệ thống chính trị của Việt Nam từ Trung ương đến địa phương bảo đảm tính thống nhất, tinh gọn, hiệu quả, tránh trùng lặp chức năng, nhiệm vụ. Khi sắp xếp, hoàn thiện hệ thống chính trị phải đảm bảo không ngưng trệ công việc nên thực hiện tinh thần “vừa chạy, vừa xếp hàng”, nhanh chóng giải quyết các “điểm nghẽn của điểm nghẽn” để hiện thực hóa chủ trương, định hướng của Đảng trong cuộc sống. Cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, xóa bỏ tư tưởng biên chế suốt đời, nhằm thực hiện mục tiêu xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp, đủ năng lực, uy tín ngang tầm nhiệm vụ.
Thứ ba, xây dựng Đảng tiên phong về cán bộ, đảng viên.
Phát triển con người toàn diện cùng với phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo là một trong hai trụ cột phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Con người là động lực của sự phát triển. Suy cho cùng đường lối, chủ trương của Đảng đã đảm bảo tính khoa học, đúng đắn mà không có đội ngũ cán bộ thực sự có năng lực, trách nhiệm, có lý tưởng thì mọi chủ trương, định hướng lớn của Đảng cũng chỉ tồn tại trên lý thuyết.
Mục tiêu trong kỷ nguyên mới Đảng hướng tới đến năm 2030 Việt Nam trở thành nước công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và nước xã hội chủ nghĩa phát triển có thu nhập cao vào năm 2045. Để thực hiện mục tiêu trên, Đảng ta đối diện với nhiều cam go, thách thức, đòi hỏi sự đột phá toàn diện mà trước hết là đột phá trong xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt trong toàn hệ thống chính trị từ trung ương đến cơ sở. Đây là lực lượng tiên phong quyết định sự thành công trong quá trình đổi mới. Trong thời gian tới, Đảng cần sắp xếp, hoàn thiện tổ chức bộ máy của cả hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở; đồng thời, với việc tinh giản biên chế, cơ cấu lại đội ngũ cán bộ theo hướng tinh nhuệ, chuyên nghiệp và hiện đại. Thực hiện tốt nguyên tắc từ công việc, từ vị trí việc làm chọn người, tránh làm ngược lại từ người tìm việc. Công việc mới, vị trí mới, tổ chức bộ máy mới là môi trường thực tiễn, là thước đo, là cuộc khảo nghiệm năng lực của cán bộ một cách rõ rệt, mạnh mẽ nhất.
Trong công cuộc tinh giản biên chế, rà soát đội ngũ cán bộ, đảng viên, cơ cấu lại đội ngũ cần làm đồng bộ với việc tinh gọn bộ máy. Tuy nhiên, cố gắng tạo cơ hội, cơ chế, môi trường làm việc công bằng để thu hút, níu chân cán bộ có phẩm chất, năng lực, uy tín ngang tầm nhiệm vụ ở lại khu vực công. Tránh tình trạng cào bằng, để chảy máu chất xám ồ ạt sang khu vực khác. Có như vậy mới bảo đảm sự vận hành có hiệu quả hệ thống chính trị mới sau khi đã tinh gọn. Đổi mới công tác đánh giá và sử dụng cán bộ. Tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế đãi ngộ cán bộ, công chức khu vực công. Công khai thi tuyển chức danh lãnh đạo chủ chốt, bảo đảm sự cạnh tranh lành mạnh, lấy hiệu quả công việc là thước đo năng lực của cán bộ. Lương, thưởng và các chế độ đãi ngộ khác phải bảo đảm tương ứng với tính chất công việc của cán bộ để họ yên tâm công tác, cống hiến cho sự nghiệp cách mạng của Đảng.
3. Phát huy trách nhiệm của cán bộ, đảng viên trong xây dựng Đảng
Một là, không ngừng nâng cao nhận thức của bản thân, thường xuyên cập nhật những chủ trương, định hướng lớn của Đảng, chính sách, pháp luật mới của Nhà nước để trau dồi kiến thức cho bản thân. Trước những biến đổi nhanh chóng, khó lường của tình hình thế giới, khu vực hiện nay, đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên nhà trường cần thích ứng kịp thời và vận hành tốt phần công việc đang đảm nhiệm, phát huy vai trò nêu gương, bảo đảm tính chiến đấu của người đảng viên.
Hai là, rèn luyện bản lĩnh chính trị, kiên định lập trường tư tưởng, củng cố niềm tin, kiên quyết bảo vệ Đảng, bảo vệ Nhà nước, bảo vệ chế độ trước những quyết sách mang tính đột phá. Thực hiện tốt công tác tuyên truyền đối với đồng nghiệp, quần chúng nhân dân nơi cư trú và những người xung quanh về những nội dung liên quan đến công tác xây dựng Đảng trong kỷ nguyên mới cũng như các nội dung khác xoay quanh sắp xếp, hoàn thiện hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở hiện nay.
Ba là, khi cán bộ, đảng viên thực hiện nhiệm vụ chính trị cần nhận thức đầy đủ, sâu sắc vấn đề lý luận, luận giải một cách khoa học các vấn đề xảy ra trong thực tiễn nhằm bảo đảm sự thống nhất một cách tương đối giữa lý luận và thực tiễn. Mỗi cán bộ, đảng viên trước bối cảnh mới phải thực sự là chiến sĩ tiên phong trên mọi mặt trận.
4. Kết luận
Xây dựng Đảng tiên phong là công việc thường xuyên, liên tục và lâu dài, là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân. Xây dựng Đảng trong bối cảnh toàn cầu, trong sự phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đòi hỏi Đảng phải đối diện với những thách thức, nắm bắt thời cơ, chiếm lĩnh ưu thế do thời đại mang lại để Đảng phát huy vai trò cầm quyền, tiếp tục và thực sự tiên phong dẫn lối, chỉ đường cho toàn dân tộc trong kỷ nguyên vươn mình của đất nước.
Chú thích:
1. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 12. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 403.
2. Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam (khóa XI).
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) (2018). Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.
2. Bộ Chính trị (2017). Quy định số 89-QĐ/TW ngày 04/8/2017 ban hành khung tiêu chuẩn chức danh, định hướng khung tiêu chí đánh giá cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp.
3. Bộ Chính trị (2017). Quy định số 90-QĐ/TW ngày 04/8/2017 về tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý.
4. Bộ Chính trị (2021). Quy định số 50-QĐ/TW ngày 27/12/2021 về công tác quy hoạch cán bộ.
5. Bộ Chính trị (2023). Quy định số 114-QĐ/TW ngày 11/7/2023 về kiểm soát quyền lực và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ.
6. Bộ Chính trị (2023). Quy định số 131-QĐ/TW ngày 27/10/2023 về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật Đảng và trong hoạt động thanh tra, kiểm toán.
7. Bùi Quang Hiệp (2020). Phát huy vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh, Tạp chí Cộng sản, ngày 12/11/2020.
