Thiếu tá Hoàng Mạnh Nam
Hệ 5, Học viện Chính trị – Bộ Quốc phòng
Thiếu tá, ThS. Nguyễn Khắc Toàn
Trường Quân sự Quân khu 2
(Quanlynhanuoc.vn)- Trường Quân sự Quân khu 2 trực thuộc Quân khu 2, có nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng nhiều đối tượng khác nhau, trong đó, liên kết đào tạo cán bộ ngành quân sự cơ sở được xác định là một trong những nhiệm vụ chính trị trung tâm của nhà trường. Học viên đào tạo cán bộ ngành Quân sự cơ sở ở Trường Quân sự Quân khu 2 hiện nay là học viên đào tạo cán bộ chỉ huy quân sự cấp xã, phường, thị trấn có trình độ chuyên môn từ trung cấp, cao đẳng đến đại học(phạm vi bài viết đề cập đối tượng học viên đào tạo cán bộ ngành quân sự cơ sở trình độ đại học hệ chính quy). Trên cơ sở đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp nâng cao nhận thức chính trị của học viên đào tạo cán bộ ngành quân sự cơ sở ở Trường quân sự Quân khu 2 hiện nay.
Từ khóa: Nhận thức chính trị; ngành quân sự cơ sở; Trường Quân sự Quân khu 2.
1. Đặt vấn đề
Nhận thức chính trị của học viên đào tạo cán bộ ngành Quân sự cơ sở ở Trường Quân sự Quân khu 2 là sự phản ánh của học viên về lĩnh vực chính trị, được biểu hiện ở sự hiểu biết về chính trị, phương pháp nhận thức và kỹ năng vận dụng tri thức chính trị vào giải quyết những vấn đề thực tiễn chính trị đặt ra theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo của nhà trường. Nhận thức chính trị giữ vai trò quan trọng trong định hướng hoạt động, quyết định đến quá trình và kết quả thực hiện nhiệm vụ của học viên đào tạo cán bộ ngành Quân sự cơ sở ở Trường Quân sự Quân khu 2. Đây là yếu tố cơ bản quan trọng hàng đầu, góp phần nâng cao phẩm chất, năng lực, tác phong công tác của học viên đào tạo cán bộ ngành Quân sự cơ sở theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo của Trường Quân sự Quân khu 2; đồng thời, giúp họ phân tích, đánh giá chính xác các vấn đề chính trị – xã hội, củng cố niềm tin, tích lũy kiến thức tại nhà trường làm cơ sở thực hiện tốt nhiệm vụ theo cương vị công tác sau khi tốt nghiệp.
2. Thực trạng nhận thức chính trị của học viên đào tạo cán bộ ngành quân sự cơ sở ở Trường Quân sự Quân khu 2 hiện nay
a. Những ưu điểm
Một là, hiểu biết về tri thức chính trị ngày càng đầy đủ, toàn diện. Học viên có hiểu biết tương đối vững chắc về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, kỷ luật quân đội, quy định của Quân khu và Nhà trường. Có hiểu biết về nghị quyết, chỉ thị của cấp ủy, chỉ huy các cấp, chức trách, nhiệm vụ của người chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy quân sự xã (phường, thị trấn) theo mục tiêu yêu cầu đào tạo. Kết quả thi, kiểm tra các môn khoa học xã hội và nhân văn năm 2020 = 100%, năm 2021 = 90.91%, năm 2022 = 100% loại khá và giỏi1.
Tri thức lý luận chính trị của học viên có sự chuyển biến theo hướng cơ bản, bản chất. Học viên có khả năng phân tích, đánh giá các vấn đề chính trị – xã hội theo lập trường khoa học, biện chứng. Phát triển tư duy phản biện, biết cách đấu tranh với các quan điểm sai trái, phản động trên mặt trận tư tưởng. Có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định trước những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch. Cụ thể: “100% cán bộ, giáo viên, học viên có lập trường, tư tưởng kiên định, vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân”2.
Hai là, phương pháp nhận thức chính trị được hình thành cơ bản và củng cố vững chắc. Học viên biết vận dụng những thao tác của tư duy (như: khái niệm, phán đoán, suy luận) cũng như vận dụng những phương pháp tư duy (phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa, trừu tượng hóa, hệ thống hóa…). Đồng thời, quán triệt những phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng (khách quan, toàn diện, lịch sử – cụ thể, phát triển…) vào thực tiễn học tập, đấu tranh tư tưởng lý luận để mang lại hiệu quả cao nhất. Tính riêng trong năm 2024, học viên toàn trường tham gia viết bài dự thi Cuộc thi chính luận bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng là 322/322 = 100%, trong đó có 3 bài đạt giải cấp Quân khu3.
Ba là, kỹ năng vận dụng tri thức chính trị của học viên trong học tập, nghiên cứu, đấu tranh tư tưởng, lý luận được hình thành và dần hoàn thiện. Điều đó phản ánh qua kết quả: “Thi, kiểm tra các môn Khoa học xã hội và nhân văn = 1.388 lần, giỏi = 6.62 %; khá = 91.20%; đạt = 3.24%”4. Nổi bật trong kỹ năng vận dụng tri thức chính trị là khả năng vận dụng định hướng chính trị của mỗi học viên vào hoạt động thực tiễn. Cụ thể: “Khảo sát 48 đồng chí đáp ứng với mục tiêu, chuyên ngành Quân sự cơ sở; kết quả hoàn thành: tốt là 75%; khá: 18,75%; trung bình: 6,25%”5.
b. Những tồn tại, hạn chế
(1) Trình độ tri thức của một số học viên chưa thực sự vững chắc. Kết quả thi, kiểm tra kết thúc các học phần có nội dung thấp, chưa đạt chỉ tiêu Nghị quyết của Đảng ủy Nhà trường (môn chủ nghĩa xã hội khoa học: Đại học 8 = 71.2%; Đại học 10 = 70.8%; Đại học 11 = 71.2% khá, giỏi)6. Thông qua thực tiễn học tập nội dung các môn có thể thấy, trình độ tri thức nói chung, tri thức chính trị – xã hội của học viên không đồng đều giữa các khóa học. Mặt khác, vẫn còn học viên thiếu tinh thần cố gắng trong học tập, rèn luyện. Hằng năm, chất lượng rèn luyện có học viên còn ở mức độ thấp, vẫn còn học viên rèn luyện khá trong các năm Đại học 6 = 2.1%; Đại học 7 = 1.5%; Đại học 8 = 2.7%7.
(2) Vận dụng tri thức chính trị của một số học viên chưa nhuần nhuyễn. Phương pháp tiếp nhận và xử lý thông tin của học viên chưa thực sự vững chắc. “Cá biệt, học viên còn có những biểu hiện lúng túng trong tiếp nhận và xử lý những thông tin mới, phức tạp, nhạy cảm”8. Từ đó, dẫn tới học viên có tư tưởng tự ti, ngại trình bày quan điểm của mình về tình hình chính trị – xã hội có liên quan đến lập trường giai cấp, quan điểm, đường lối của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước.
(3) Kỹ năng vận dụng tri thức chính trị vào quán triệt nghị quyết, đề xuất tham mưu xây dựng nghị quyết lãnh đạo của cấp ủy, chi bộ của một bộ phận học viên chưa khoa học. Kỹ năng phân tích, đánh giá tình hình thực tiễn để tham mưu xây dựng nghị quyết chưa thực sự vững vàng, thiếu sự sáng tạo, linh hoạt trong quán triệt nghị quyết, chủ yếu dựa vào tài liệu có sẵn mà chưa có sự mở rộng, liên hệ sát với tình hình thực tế. Chưa mạnh dạn trong thảo luận, đề xuất ý kiến trong quá trình xây dựng nghị quyết. “Một số học viên còn thụ động, chưa tự tin đóng góp ý kiến vào nội dung lãnh đạo, chưa phát huy hết vai trò tham mưu của người cán bộ quân sự cơ sở”9.
Kỹ năng vận dụng tri thức chính trị vào đấu tranh tư tưởng, lý luận và tham gia Cuộc thi chính luận về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng của một bộ phận học viên chưa hiệu quả. Một số học viên chưa có khả năng lập luận sắc bén, dẫn chứng thuyết phục khi đối mặt với các luận điệu xuyên tạc. “Thiếu kỹ năng viết bài chính luận đạt chuẩn khoa học, nhiều bài viết còn thiếu tính hệ thống, lập luận chưa chặt chẽ, chưa tạo được sức thuyết phục cao”10. Chưa mạnh dạn thể hiện chính kiến cá nhân trong tranh luận chính trị, một số học viên còn e dè, chưa dám đưa ra quan điểm rõ ràng trước những vấn đề phức tạp.
3. Giải pháp nâng cao nhận thức chính trị của học viên
Thứ nhất, nâng cao chất lượng giáo dục chính trị cho học viên.
Đổi mới nội dung trong chương trình giáo dục chính trị, bám sát quan điểm “lấy phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo … là chính”11 theo hướng giảm thời gian giảng dạy lý thuyết trên lớp, tăng thời gian và nội dung thực hành. Rà soát, điều chỉnh cơ cấu thời lượng, khắc phục sự trùng lặp nội dung giữa các môn học, loại bỏ nội dung kiến thức đã lạc hậu, cập nhật kiến thức mới. Định hướng cho học viên phương pháp, cách thức nắm và vận dụng linh hoạt, sáng tạo lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước và phương châm, phương hướng xây dựng chủ nghĩa xã hội trong giai đoạn mới.
Đổi mới hình thức thi và kiểm tra, góp phần thúc đẩy mạnh mẽ việc xây dựng và nâng cao nhận thức chính trị của học viên. Tổ chức chặt chẽ, nghiêm túc, đúng quy chế từ khâu ra đề, coi, chấm và nhận xét, đánh giá học viên bảo đảm thực chất, khách quan, trung thực, công bằng. Thực hiện nghiêm túc việc xây dựng đề thi, kiểm tra theo hướng mở. Vận dụng được các kiến thức, kỹ năng để giải quyết các tình huống, vấn đề chính trị – thời sự.
Bảo đảm thông tin thuận lợi, đa chiều và định hướng học viên trong giáo dục chính trị, góp phần nâng cao nhận thức chính trị. Thông tin thuận lợi, đa chiều sẽ giúp học viên có tư liệu đầy đủ, chính xác, kịp thời, kể cả các thông tin phản diện. Từ đó, giúp học viên có hiểu biết rộng hơn sau mỗi hoạt động giáo dục chính trị, định hướng quá trình thu thập, khai thác, xử lý thông tin, phát hiện vấn đề thực tiễn, góp phần nâng cao nhận thức chính trị trong xem xét các vấn đề chính trị, xã hội. Đây cũng là cơ sở để cấp ủy, chỉ huy các cấp phân tích, nhận diện, định hướng, đặt ra mục tiêu, yêu cầu và biện pháp tổ chức nâng cao nhận thức chính trị đúng đắn cho học viên.
Cùng với đó cần nâng cao chất lượng giáo viên đảm nhiệm giáo dục khoa học xã hội và nhân văn. Nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, cần chú ý bảo đảm đủ về số lượng và chất lượng. Trong đó, quan tâm đến chất lượng giáo viên, mà yếu tố quan trọng cần chú ý đó là phương pháp giảng dạy, đó là nét riêng, quyết định đến chất lượng bài giảng của mỗi giáo viên trong quá trình giáo dục. Đảng ủy, Ban Giám hiệu nhà trường cần tiếp tục quan tâm, tạo điều kiện cho giáo viên đi học tập, nâng cao trình độ tại các học viện nhà trường trong quân đội, đi thực tế tại đơn vị cơ sở.
Thứ hai, xây dựng và phát huy vai trò của môi trường chính trị ở Trường Quân sự Quân khu 2 trong nâng cao nhận thức chính trị của học viên.
Nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức Đảng, tổ chức chỉ huy, tổ chức quần chúng, tạo môi trường chính trị thuận lợi nâng cao nhận thức chính trị cho học viên. Đồng thời, quan tâm xây dựng mối quan hệ tốt đẹp, chăm lo xây dựng đời sống vật chất, tinh thần, thực hiện có hiệu quả các phong trào thi đua, cuộc vận động trong các cơ quan, đơn vị quản lý học viên.
Đẩy mạnh đầu tư cơ sở vật chất, phục vụ công tác giáo dục góp phần nâng cao chất lượng dạy học tại nhà trường, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác giảng dạy của giáo viên, tăng cường khả năng tiếp thu của học viên mà còn phát triển kiến thức về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, quân sự trong nước và trên thế giới. Cùng với đó, rèn luyện cho học viên kỹ năng và phương pháp sử dụng hiệu quả các trang thiết bị, phương tiện kỹ thuật hiện đại vào khai thác các kiến thức chính trị – xã hội làm giàu cho tri thức chính trị của bản thân học viên.
Thứ ba, phát huy tính tích cực, năng động, sáng tạo của học viên.
Mỗi học viên cần nhận thức đúng vai trò, thái độ, trách nhiệm đối với việc xây dựng nhận thức chính trị của bản thân. Đảng ủy, Ban Giám hiệu và các cơ quan chức năng liên quan cần có kế hoạch, chương trình cụ thể tạo điều kiện thuận lợi nhất về chế độ, chính sách, cơ sở vật chất, động viên, khen thưởng kịp thời, khích lệ tạo không khí vui vẻ, yêm tâm, tin tưởng và tự giác học tập, rèn luyện cho học viên. Đồng thời, kiên quyết, khéo léo ngăn chặn, đẩy lùi các hiện tượng, tư tưởng nhận thức sai trái, thiếu tích cực, thiếu cố gắng trong học tập, rèn luyện nhằm nâng cao nhận thức chính trị cho học viên.
Xây dựng cho người học ý chí, quyết tâm không ngừng học tập, nghiên cứu làm giàu tri thức toàn diện cho bản thân. Trước hết, cần giáo dục cho học viên hiểu rõ tầm quan trọng của tri thức trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc và phát triển bản thân. Hoàn thiện phương pháp tự học, tự nghiên cứu thông qua hướng dẫn học viên phương pháp tự học có kế hoạch, hệ thống, không học đối phó, học thụ động. Khuyến khích tư duy phản biện, đặt câu hỏi, tranh luận, đưa ra quan điểm cá nhân trong các buổi học, nhất là trước các vấn đề mới, vấn đề khó cả về lý luận và thực tiễn. Đa dạng hóa hình thức học tập, nghiên cứu như tổ chức các nhóm học tập, câu lạc bộ học tập theo chuyên đề, giúp học viên trao đổi, bổ sung kiến thức lẫn nhau. Tăng cường học tập thực tập thực tế tại địa phương để hiểu rõ hơn về nhiệm vụ quốc phòng – an ninh ở cơ sở.
Học viên chủ động xây dựng kế hoạch tự học tập, tu dưỡng, rèn luyện nâng cao nhận thức chính trị.Xây dựng kế hoạch tự học khoa học, phù hợp với điều kiện cá nhân. Học viên cần xác định nội dung tự học tập trung vào một số nội dung. Dành thời gian nghiên cứu chuyên sâu vào các chủ đề trọng điểm thay vì học lan man. Cùng với đó, lựa chọn phương pháp tự học hiệu quả. Ứng dụng công nghệ trong học tập, theo dõi các diễn đàn liên quan đến tri thức chính trị chính thống, thu thập thông tin thời sự chính trị có chất lượng, độ tin cậy cao. Tự học từ thực tiễn qua việc tham gia các hoạt động, như: thực tập, tham gia các cuộc thi, chủ động tranh luận, bảo vệ quan điểm chính trị trong các diễn đàn, blog, mạng xã hội, fanpage, cuộc thi chính luận về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng…
4. Kết luận
Hoạt động nâng cao nhận thức chính trị của học viên đào tạo cán bộ ngành quân sự cơ sở ở Trường Quân sự Quân khu 2 là quá trình lâu dài, khó khăn, phức tạp đòi hỏi khách quan, phù hợp với xu hướng thực tiễn xây dựng đội ngũ cán bộ của Đảng hiện nay. Các giải pháp nêu trên là một chỉnh thể thống nhất biện chứng với nhau cùng tương tác, hỗ trợ, thúc đẩy nâng cao nhận thức chính trị của học viên. Do đó, quá trình thực hiện phải có sự kết hợp chặt chẽ, đồng bộ các giải pháp không tuyệt đối hóa hoặc coi nhẹ giải pháp nào. Đồng thời, cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo một hay nhiều giải pháp tùy vào điều kiện hoàn cảnh cụ thể.
Chú thích:
1, 8, 9, 10. Trường quân sự Quân khu 2 (2024). Báo cáo số 215/BC-TQS ngày 16/10/2024 về chất lượng học viên đào tạo ngành Quân sự cơ sở.
2, 6. Đảng bộ Trường Quân sự Quân khu 2 (2020). Văn kiện Đại hội Đảng bộ nhà trường lần thứ VII, nhiệm kỳ 2020 – 2025.
3. Tác giả tổng hợp số liệu do Phòng Chính trị Trường Quân sự Quân khu 2 cung cấp, tháng 12/2024.
4, 5. Đảng ủy Trường Quân sự Quân khu 2 (2024). Nghị quyết lãnh đạo triển khai Đề án đổi mới công tác giáo dục khoa học xã hội và nhân văn giai đoạn 2024 – 2030.
7. Phòng Đào tạo, Trường Quân sự quân khu 2 (2022). Báo cáo số 10/BC-ĐT ngày 08/9/2022 về chất lượng giáo dục khoa học xã hội nhân văn.
11. Quân ủy Trung ương (2023). Chỉ thị số 2423-CT/QUTW ngày 09/11/2023 về đổi mới, nâng cao chất lượng công tác giáo dục chính trị trong giai đoạn mới”.
Tài liệu tham khảo:
1. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng (2013). Quyết định số 2677/QĐ-BQP ngày 23/7/2013 phê duyệt Đề án “Đổi mới công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới”.
2. Thường vụ Quân ủy Trung ương (2011). Chỉ thị số 124-CT/QUTW ngày 31/3/2011 về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác giáo dục chính trị tại đơn vị trong giai đoạn mới.
3. Phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan chính trị cấp phân đội ở Trường Sĩ quan Chính trị hiện nay. https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/03/28/phat-trien-y-thuc-nghe-nghiep-cua-hoc-vien-dao-tao-si-quan-chinh-tri-cap-phan-doi-o-truong-si-quan-chinh-tri-hien-nay.
