ThS. Lê Quốc Việt
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ quân sự, nhiệm vụ xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại” đang đặt ra yêu cầu ngày càng cao và toàn diện đối với Quân đội, nhất là về chất lượng giáo dục, đào tạo ở các học viện, trường sĩ quan được giao nhiệm vụ đào tạo sĩ quan cấp phân đội. Bài viết phân tích vai trò của ý thức nghề nghiệp và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các học viện, trường sĩ quan Quân đội hiện nay.
Từ khóa: Ý thức nghề nghiệp, học viên sĩ quan, học viện, trường sĩ quan, Quân đội.
1. Đặt vấn đề
Ý thức nghề nghiệp là sự nhận thức về vai trò, trách nhiệm đối với công việc của bản thân đang làm và sẽ làm. Trong mọi hoạt động, đặc biệt là trong lĩnh vực quân sự, do đặc thù nghề nghiệp mà ý thức nghề nghiệp càng có vai trò quan trọng. Chỉ có trên cơ sở ý thức nghề nghiệp đúng đắn, nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm của bản thân thì quân nhân mới thực sự gắn bó, tâm huyết với công việc, có khát vọng, quyết tâm phấn đấu vươn lên hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, cống hiến sức mình cho sự nghiệp xây dựng quân đội, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong các nhà trường quân đội là lực lượng đông đảo, được tuyển chọn kỹ lưỡng cả về thể lực, phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực, đáp ứng các yêu cầu đào tạo của từng học viện, nhà trường. Đây là nguồn nhân lực quan trọng, đóng vai trò nòng cốt trong việc bổ sung và kế thừa đội ngũ cán bộ quân đội, đồng thời là lực lượng dự bị hùng hậu của Đảng. Trên vai họ là trọng trách tiếp nối truyền thống vẻ vang của Quân đội nhân dân Việt Nam, không ngừng phát huy tinh thần độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
Để hoàn thành sứ mệnh đó, học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội phải có bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng, tuyệt đối trung thành với sư lãnh đạo của Đảng và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội; có kiến thức khoa học quân sự, kiến thức chuyên môn vững chắc; có tình cảm yêu mến, gắn bó với đồng chí, đồng đội, với đơn vị và Nhân dân. Họ cần có ý chí kiên cường, sẵn sàng vượt qua khó khăn, thử thách, phát huy bản lĩnh, trí tuệ và tinh thần nhiệt huyết của tuổi trẻ, cống hiến hết mình vì lý tưởng cách mạng của Đảng. Nói cách khác, học viên cần phải có ý thức nghề nghiệp sâu sắc. Vì vậy, việc giáo dục, bồi dưỡng và phát triển ý thức nghề nghiệp cho học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong các học viện, trường sĩ quan quân đội là một nhiệm vụ có ý nghĩa quan trọng và cấp bách hiện nay.
2. Vai trò của ý thức nghề nghiệp đối với học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay
Ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam là sự thống nhất hữu cơ giữa tri thức, tình cảm, niềm tin, ý chí của người học viên trong quá trình học tập và rèn luyện để trở thành sĩ quan cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam, có tác dụng định hướng, thúc đẩy hành vi của họ đáp ứng theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo của các học viện, trường sĩ quan quân đội. Ý thức nghề nghiệp là sự nhận thức đúng đắn về nghề nghiệp, thể hiện ở trách nhiệm, đạo đức, tinh thần tự giác và sự tận tâm với công việc. Đối với học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam, ý thức nghề nghiệp không chỉ là nhận thức về nghề nghiệp quân sự mà còn là tình cảm, trách nhiệm đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Nếu như sinh viên ở ngoài quân đội, việc bước vào môi trường học tập đại học chỉ mới dừng lại ở việc học một nghề nhất định thì đối với học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các học viện, trường sĩ quan quân đội, khi bước vào môi trường đào tạo cũng chính là lúc họ bắt đầu với hoạt động nghề nghiệp của mình. Học viên sĩ quan cấp phân đội khi tốt nghiệp ra trường sẽ là những cán bộ giữ cương vị lãnh đạo, chỉ huy, trực tiếp quản lý, huấn luyện và thực hiện nhiệm vụ ở đơn vị phân đội. Vì vậy, việc phát triển ý thức nghề nghiệp vững chắc có vai trò đặc biệt quan trọng đối với họ trong quá trình học tập, rèn luyện và công tác sau này. Vai trò đó được thể hiện ở các khía cạnh sau:
Thứ nhất, ý thức nghề nghiệp giúp định hướng tư tưởng và hành động của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội.
Triết học Mác – Lênin khẳng định, ý thức do vật chất sinh ra và quyết định, song sau khi ra đời, ý thức có tính độc lập tương đối nên có sự tác động to lớn trở lại vật chất thông qua hoạt động thực tiễn của con người. Vai trò của ý thức về thực chất là nói tới vai trò của con người. C.Mác đã chỉ rõ: “Tư tưởng căn bản không thể thực hiện được cái gì hết. Muốn thực hiện tư tưởng thì cần có những con người sử dụng lực lượng thực tiễn”1. Ý thức chỉ được biểu hiện ra bên ngoài thông qua hoạt động thực tiễn của con người.
Ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam là ý thức được nảy sinh, hình thành gắn với một loại hình nghề nghiệp đặc biệt trong xã hội – sĩ quan quân đội. Theo đó, để đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp, học viên được tuyển chọn hết sức kỹ càng, chặt chẽ về sức khỏe, trình độ và phẩm chất chính trị; tính chất của nghề nghiệp là sự gắn bó suốt đời của người tham gia.
Quá trình học tập, rèn luyện tại các học viện, trường sĩ quan quân đội đặt ra yêu cầu rất cao, luôn phải đương đầu với những khó khăn, thử thách, gian khổ. Với tính chất đặc biệt của nghề nghiệp quân sự như vậy, trong quá trình đào tạo, nếu học viên không nhận thức và hành động tích cực với những nội dung, yêu cầu của nghề sẽ bị thải loại.
Ý thức nghề nghiệp đúng đắn giúp học viên xác định rõ trách nhiệm, lý tưởng và mục tiêu nghề nghiệp. Hiểu rõ công việc của mình, hiểu rõ sứ mệnh cao cả bảo vệ Tổ quốc sẽ giúp học viên xây dựng được lập trường tư tưởng kiên định, trung thành tuyệt đối với Đảng, Nhà nước và Nhân dân, không dao động trước những tác động tiêu cực, sự chống phá của các thế lực thù địch. Người học viên có ý thức nghề nghiệp tốt sẽ có tinh thần trách nhiệm và ý chí phấn đấu cao, sẽ luôn nỗ lực rèn luyện, không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực lãnh đạo, chỉ huy, chấp hành tốt điều lệnh, kỷ luật quân đội, gương mẫu trong lời nói và hành động, giữ gìn và phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”. Điều này giúp họ có dần phát triển, hoàn thiện phẩm chất và năng lực để trở thành những sĩ quan cấp phân đội, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong môi trường quân đội hiện đại.
Thứ hai, ý thức nghề nghiệp có vai trò quan trọng trong nâng cao đạo đức, tác phong của người học viên sĩ quan cấp phân đội.
Học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam không chỉ cần được huấn luyện giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ mà còn phải có đạo đức, tác phong chuẩn mực. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến giáo dục đạo đức cách mạng cho các thế hệ trẻ, trước lúc đi xa, Người căn dặn Đảng ta: “Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên”2.
Chuẩn mực đạo đức quân nhân nói chung, người học viên sĩ quan nói riêng biểu hiện tập trung ở những điểm sau: có bản lĩnh chính trị vững vàng, động cơ trong sáng, trách nhiệm cao; có đạo đức, lối sống trong sạch, lành mạnh; có văn hóa, tri thức khoa học, trình độ quân sự, năng lực, phương pháp, tác phong công tác và sức khỏe tốt đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ; thực hành dân chủ, kỷ luật tự giác, nghiêm minh; tích cực chăm lo xây dựng đoàn kết nội bộ tốt, tôn trọng, giúp đỡ, gắn bó máu thịt với nhân dân, có tinh thần quốc tế trong sáng3.
Ý thức nghề nghiệp đóng vai trò quan trọng, là nền tảng giúp người học viên rèn luyện phẩm chất, nhân cách, chuẩn mực đạo đức. Khi có ý thức nghề nghiệp cao, học viên sĩ quan cấp phân đội sẽ luôn giữ gìn đạo đức trong sáng, luôn hành động vì lợi ích chung, trung thực trong công việc, không gian dối hay lợi dụng chức vụ để trục lợi cá nhân.
Hoạt động quân sự mang tính đặc thù cao, đòi hỏi học viên sĩ quan phải có những phẩm chất, năng lực cần thiết để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Phẩm chất, năng lực đó được biểu hiện thông qua phương pháp, tác phong công tác của họ. Phương pháp, tác phong công tác giữ vai trò quan trọng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Phương pháp, tác phong khoa học, đúng đắn sẽ giúp học viên thích ứng linh hoạt trong mọi điều kiện, hoàn cảnh để thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ được giao. Ngược lại, học viên dù có nhận thức tốt nhưng thiếu phương pháp, tác phong khoa học, nghiêm túc thì cũng khó có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Bộ đội ta là bộ đội nhân dân, bộ đội cách mạng, có truyền thống anh dũng, khắc khổ, kiên nhẫn, cần kiệm, chất phác, việc khó khăn nguy hiểm mấy cũng không sợ, nhất định làm cho kỳ được. Đó là truyền thống, đạo đức, tác phong tốt, phải luôn luôn giữ vững và phát triển”4. Ý thức nghề nghiệp góp phần hình thành tác phong chuẩn mực của học viên. Học viên có ý thức nghề nghiệp tốt sẽ luôn tuân thủ điều lệnh, điều lệ, xây dựng tác phong học tập, rèn luyện ngăn nắp, kỷ luật, chuẩn mực. Tác phong của người học viên thể hiện qua cách giao tiếp, sinh hoạt và ứng xử. Khi có ý thức nghề nghiệp vững chắc, học viên sẽ biết cách hành động quyết đoán, tự tin, tạo uy tín trước đồng chí, đồng đội và Nhân dân.
Thứ ba, ý thức nghề nghiệp giúp học viên có tinh thần trách nhiệm cao, ý chí kiên định trong học tập, rèn luyện.
Tinh thần trách nhiệm nghề nghiệp là sự phản ánh và thể hiện nhận thức, thái độ bởi những nỗ lực chủ quan của người học viên trong quá trình học tập, rèn luyện. Trách nhiệm nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt Nam được biểu hiện ở tinh thần dấn thân, ý chí vượt khó, bản lĩnh dám làm, dám chịu, quyết tâm khắc phục mọi khó khăn, thử thách trong học tập rèn luyện… để trở thành người sĩ quan cấp phân đội trong quân đội theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo.
C.Mác đã khẳng định: “Nếu chúng ta đã lựa chọn một nghề mà trong đó chúng ta có thể lao động nhiều nhất cho loài người thì chúng ta sẽ không cúi đầu vằn lưng dưới gánh nặng của nó, bởi gánh nặng ấy là sự hy sinh vì mọi người”5. Trách nhiệm nghề nghiệp là biểu hiện tập trung và là đỉnh cao của ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội, là sự chuyển hoá trực tiếp và là kết quả tất nhiên của quá trình nhận thức, xây dựng thái độ nghề nghiệp. Mọi nỗ lực tích luỹ các tri thức và xây dựng tình cảm, niềm tin nghề nghiệp có trở nên có ý nghĩa hay không đều tuỳ thuộc ở biểu hiện này.
3. Giải pháp cơ bản phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay
Một là, nâng cao nhận thức của các tổ chức, lực lượng về phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay.
Đây là giải pháp cơ bản, quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến kết quả phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay. Nhận thức đúng đắn về vị trí, tầm quan trọng phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ cấp phân đội là cơ sở để các chủ thể hình thành thái độ đúng, trách nhiệm cao, tích cực, chủ động trong thực hiện nhiệm vụ, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo đối tượng học viên này.
Phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay là hoạt động có mục đích, có tính chủ động, tự giác, sáng tạo của các chủ thể, lực lượng làm biến đổi về chất tổng thể các yếu tố tri thức, tình cảm, niềm tin, ý chí nghề nghiệp của học viên theo hướng đi lên nhằm đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo. Do đó, phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội sẽ chỉ đạt hiệu quả cao khi các chủ thể có nhận thức đúng đắn và đầy đủ về hoạt động này.
Theo đó, trước hết cần nâng cao nhận thức của các tổ chức, lực lượng về vị trí, vai trò, tầm quan trọng cũng như sự cần thiết phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay. Các chủ thể bao gồm cả ban giám đốc, ban giám hiệu, cán bộ chủ trì, các cơ quan chức năng ở các học viện, trường sĩ quan cần trao đổi, thống nhất nhận thức về sự cần thiết phải phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ cấp phân đội. Thông qua các nghị quyết, văn bản, chỉ thị, hướng dẫn giúp cho các cơ quan, khoa, đơn vị trong các học viện, trường sĩ quan nắm được tính tất yếu phải phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội. Tổ chức giáo dục, quán triệt, nâng cao nhận thức cho các lực lượng thông qua các hoạt động như: học tập trên giảng đường, sinh hoạt hàng ngày, tọa đàm, sinh hoạt học thuật, hội thảo, thông tin khoa học…
Cấp ủy, tổ chức đảng các cấp ở các học viện, trường sĩ quan quân đội cần làm cho mọi cán bộ, giảng viên, học viên, các lực lượng tham gia thấy rõ trách nhiệm của bản thân đối với phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội; khắc phục tư tưởng cho rằng, việc phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội là trách nhiệm của các tổ chức đảng, cơ quan chính trị, đội ngũ cán bộ chính trị, từ đó thiếu quan tâm, thiếu tinh thần trách nhiệm đối với hoạt động này. Theo đó, cần tăng cường giáo dục cho các lực lượng, đặc biệt là cấp ủy viên, cán bộ lãnh đạo, nhận thức đúng chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn của mình trong xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra, hướng dẫn hành động đối với phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên sĩ quan cấp phân đội.
Cấp ủy, tổ chức đảng ở các học viện, trường sĩ quan quân đội cần xây dựng tinh thần, trách nhiệm của các tổ chức, lực lượng theo chức trách, nhiệm vụ và chức năng của từng cơ quan, đơn vị; cần xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ phối hợp, hiệp đồng giữa các tổ chức, lực lượng trong phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội. Đồng thời, tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo sát, đúng, cụ thể cho các tổ chức, lực lượng tham gia phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội thực hiện theo đúng chức năng, nhiệm vụ của mình.
Các khoa giáo viên căn cứ vào hướng dẫn của trên, yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục, đào tạo trong năm học để quán triệt nội dung phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên sĩ quan cấp phân đội tới các giảng viên trong khoa, qua đó góp phần phát huy vai trò, trách nhiệm của từng giảng viên trong việc định hướng, hướng dẫn học viên học tập, phát triển ý thức nghề nghiệp của họ. Đội ngũ cán bộ ở các đơn vị quản lý học viên cần thường xuyên tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý lớp, đại đội và bản thân học viên về phát triển ý thức nghề nghiệp của họ. Đồng thời tăng cường công tác quản lý, kiểm tra đánh giá quá trình học tập, rèn luyện của học viên, chỉ đạo đối với các đại đội, các lớp kịp thời uốn nắn, động viên tính tích cực, tinh thần trách nhiệm tự giác của học viên, để họ có chuyển biến rõ rệt, vững chắc ý thức nghề nghiệp của mình.
Hai là, đổi mới, hoàn thiện nội dung, thực hiện đúng đắn, sáng tạo các hình thức, biện pháp phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các học viện, trường sĩ quan quân đội.
Đây là giải pháp quan trọng, mang tính đột phá, nhằm giải quyết khâu yếu, mặt yếu trong phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay. Nội dung, hình thức biện pháp phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các học viện, trường sĩ quan quân đội có vai trò rất quan trọng, trực tiếp quyết định đến chất lượng của hoạt động này. Nếu nội dung phát triển toàn diện, hệ thống, chặt chẽ, thống nhất, thường xuyên được cập nhật; hình thức, biện pháp phát triển đúng đắn, khoa học và không ngừng được đổi mới sẽ tạo được sự hứng thú, động lực, quyết tâm cho học viên trong phát triển ý thức nghề nghiệp của họ. Việc đổi mới, hoàn thiện nội dung, thực hiện đúng đắn, sáng tạo các hình thức, biện pháp phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội chính là thể hiện năng lực, tính sáng tạo, sự quyết tâm của chủ thể, các lực lượng tham gia phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên.
Đổi mới, hoàn thiện nội dung, thực hiện đúng đắn, sáng tạo các hình thức biện pháp pháp phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội là quá trình nghiên cứu, kế thừa có chọn lọc, bổ sung, cải tiến nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động này. Khi đổi mới, hoàn thiện nội dung phát triển ý thức nghề nghiệp phải giữ vững định hướng chính trị, bảo tính toàn diện, tính khoa học, tính thống nhất, đồng thời phải phù hợp với yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, bám sát thực tiễn phát triển của nghề nghiệp quân sự, cũng như mô hình, mục tiêu, yêu cầu đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở từng học viện, trường sĩ quan quân đội.
Theo đó, các chủ thể, lực lượng, trong quá trình phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội cần tích cực đổi mới lựa chọn các nội dung hướng tới hình thành ở học viên có động cơ phấn đấu đúng đắn, tình cảm thái độ, hành vi chuẩn mực, ý chí quyết tâm cao, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao. Cần trang bị toàn diện tri thức, kỹ năng, kỹ xảo nghề nghiệp quân sự theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo của từng đối tượng. Nội dung giáo dục, rèn luyện cần giúp cho học viên định hướng đúng đắn trong quá trình học tập, rèn luyện tại các học viện, trường sĩ quan quân đội, đồng thời chuyển hóa những mục tiêu, yêu cầu đào tạo thành những động lực thúc đẩy hoạt động tích cực học tập, rèn luyện, hoàn thành tốt nhất nội dung, chương trình đào tạo đề ra.
Cùng với đó, cần đa dạng hóa hình thức phát triển ý thức nghề nghiệp nhằm tạo ra nhu cầu, hứng thú đối với học viên, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động này. Phát triển ý thức nghề nghiệp cần được tiến hành thường xuyên, lồng ghép cả trong các hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ; các diễn đàn và các sinh hoạt tập thể thường xuyên; thông qua hội thảo, tọa đàm, tập huấn, bồi dưỡng; thông qua các dịp kỷ niệm ngày truyền thống; thông qua nói chuyện chuyên đề về nghề nghiệp hay những tấm gương các nhà quân sự điển hình; thông qua sân khấu hóa các nội dung giáo dục nhận thức nghề nghiệp quân sự… Đồng thời, tùy vào điều kiện, hoàn cảnh thực tiễn và yêu cầu nhiệm vụ, cần vận dụng linh hoạt các phương pháp giáo dục, hướng đến tích cực hóa hoạt động học tập của học viên; giáo dục theo chủ đề, chuyên đề. Bên cạnh đó, cần hình thành ở học viên phương pháp tự giáo dục nhận thức nghề nghiệp; khuyến khích họ vận dụng tri thức vào thực tiễn hoạt động nghề nghiệp.
Ba là, tích cực hóa nhân tố chủ quan của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong phát triển ý thức nghề nghiệp.
Đây là giải pháp hết sức quan trọng trong phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các học viện, trường sĩ quan quân đội. Sự nỗ lực chủ quan của học viên, đặc biệt là ý thức tự giác, chủ động và sáng tạo trong việc tự học tập, rèn luyện là một trong những nhân tố có ý nghĩa trực tiếp quyết định tới phát triển ý thức nghề nghiệp của họ. Thực chất giải pháp này nhằm phát huy tính tích cực, tự giác của học viên trong phát triển ý thức nghề nghiệp. Tích cực, tự giác, tự bồi dưỡng là quá trình khó khăn, lâu dài cần được thực hiện thường xuyên, liên tục. Đây là một hoạt động mang dấu ấn của từng cá nhân, học viên tự tổ chức quá trình nhận thức của mình một cách độc lập, sáng tạo.
Để phát huy được tính tích cực, chủ động, tự giác của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội trong phát triển ý thức nghề nghiệp cần phải xây dựng động cơ, thái độ, trách nhiệm đúng đắn, ý chí quyết tâm trong học tập, rèn luyện. Bởi vì, mục đích, động cơ, thái độ, trách nhiệm đúng đắn có ý nghĩa quyết định đến cả quá trình tự giáo dục, tự rèn luyện của học viên góp phần phát triển ý thức nghề nghiệp của họ.
Việc xây dựng động cơ, thái độ, trách nhiệm đúng đắn, ý chí quyết tâm trong học tập, rèn luyện không chỉ được tiến hành thường xuyên, liên tục cả ngay trong quá trình đào tạo tại các học viện, trường sĩ quan quân đội mà còn được tiến hành cả sau khi tốt nghiệp ra trường trên từng cương vị công tác sau này. Theo đó, mỗi học viên cần cụ thể hóa mục tiêu, yêu cầu đào tạo của nhà trường thành chỉ tiêu phấn đấu của bản thân ở từng môn học, học kỳ, năm học… có như vậy mới tạo được động cơ mạnh mẽ, gây được hứng thú trong học tập, biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo. Cùng với đó, đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý học viên cần tăng cường quán triệt nhận thức, tích cực theo dõi, hướng dẫn, uốn nắn để học viên hình thành thói quen, nhu cầu tự tu dưỡng, tự rèn luyện trong suốt quá trình đào tạo, đồng thời thường xuyên bồi dưỡng kỹ năng tự phát triển ý thức nghề nghiệp cho học viên.
Bốn là, xây dựng môi trường sư phạm ở các học viện, trường sĩ quan chính quy, tiên tiến, mẫu mực, tạo thuận lợi phát triển ý thức nghề nghiệp của hoc viên.
Môi trường sư phạm quân sự ở các học viện, trường sĩ quan có tác động rất lớn đến việc hình thành nhân cách của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội nói chung, đến quá trình phát triển ý thức nghề nghiệp của họ nói riêng. Do vậy, xây dựng môi trường sư phạm lành mạnh, chính quy, tiên tiến, mẫu mực là một biện pháp hữu hiệu để phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội ở các học viện, trường sĩ quan quân đội.
Theo đó, trước hết cần chăm lo xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp trong tập thể học viên gắn với xây dựng đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý mẫu mực về mọi mặt. Việc xây dựng, củng cố và phát triển các mối quan hệ, các yếu tố tinh thần trong các học viện, trường sĩ quan là nội dung rất quan trọng trong xây dựng môi trường sư phạm lành mạnh để góp phần phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội. Phát triển mối quan hệ tích cực giữa học viên với các khoa, giảng viên, giữa cán bộ quản lý các cấp với học viên, và giữa học viên với nhau… sẽ tạo được bầu không khí tích cực, lành mạnh, đoàn kết giúp đỡ, quan tâm đến nhau, qua đó giúp cho từng học viên tiến bộ, trưởng thành, hình thành tình cảm, động cơ nghề nghiệp tích cực.
Việc xây dựng các mối quan hệ phải theo hướng vừa phù hợp với điều lệnh quân đội, vừa phù hợp với đặc thù môi trường sư phạm quân sự. Vì vậy, các lực lượng giáo dục cần phải thường xuyên quan tâm đến tâm tư, tình cảm, nguyện vọng của người học nhằm thỏa mãn các nhu cầu trực tiếp học viên… Cùng với đó, cần phát huy cao độ vai trò gương mẫu của đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên trong quá trình xây dựng môi trường sư phạm lành mạnh, chính quy mẫu mực và mô phạm. Nhân cách của giảng viên, của cán bộ quản lý, sự phấn đấu vươn lên hoàn thiện phẩm chất nghề nghiệp của họ có ảnh hưởng to lớn đến việc xây dựng môi trường sư phạm lành mạnh, tác động mạnh mẽ đến sự phát triển ý thức nghề nghiệp của từng học viên.
Đối với học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội, khi học tập, rèn luyện tại một môi trường tích cực, với điều kiện cơ sở vật chất đảm bảo, trang thiết bị phục vụ quá trình học tập, rèn luyện đầy đủ là điều kiện thuận lợi cho việc tiếp thu kiến thức, kỹ xảo, kỹ năng nghề nghiệp quân sự, giúp họ phát triển mạnh về chất và năng lực nghề nghiệp để nâng cao hiệu quả học tập, rèn luyện. Đồng thời, cơ sở vật chất huấn luyện tốt sẽ nâng cao nhận thức của học viên về ý nghĩa, mục đích của nghề nghiệp quân sự; tạo ra ở họ hứng khởi, say mê và tinh thần trách nhiệm khi học tập, rèn luyện; giúp họ yên tâm công tác, phấn đấu nhằm chinh phục các giá trị nghề nghiệp quân sự. Do đó, các học viện, trường sĩ quan cần quan tâm đầu tư, trang bị cơ sở vật chất, phương tiện để đảm bảo tốt nhất nhu cầu học tập, rèn luyện và thực hành của học viên.
Điều kiện cơ sở vật chất, tài liệu, phương tiện kỹ thuật là một trong những yếu tố quan trọng không thể thiếu trong quá trình học tập, rèn luyện, nâng cao kỹ năng, tay nghề của học viên, đặc biệt trong điều kiện cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0 và xu hướng xây dựng nhà trường thông minh hiện nay. Theo đó, các học viện, trường sĩ quan cần nghiên cứu đề xuất cấp trên tiếp tục đầu tư, nâng cấp hệ thống cơ sở vật chất, mua sắm vũ khí, khí tài, các trang thiết bị hiện đại phục vụ công tác giảng dạy, huấn luyện.
Bổ sung, nâng cấp hệ thống giảng đường, phòng học chuyên dùng, trung tâm huấn luyện, trung tâm mô phỏng, thao trường, bãi tập. Xây dựng các trung tâm thông tin thư viện hiện đại, đảm bảo đầy đủ sách, giáo trình, tài liệu tham khảo, phòng đọc chuyên sâu và hệ thống phương tiện công nghệ thông tin kết nối liên hoàn giúp học viên đào tạo sĩ quan cấp phân đội có điều kiện học tập, rèn luyện một cách hiệu quả. Đồng thời, các học viện, trường sĩ quan cần quan tâm hơn nữa đến việc đầu tư, nâng cấp nhà ở, khu vui chơi giải trí, xây dựng cảnh quan môi trường xanh, sạch đẹp v.v. nhằm đảm bảo tốt các nhu cầu vật chất, tinh thần, tạo thuận lợi phát triển ý thức nghề nghiệp của học viên.
Chú thích:
1. C. Mác và Ph.Ăngghen toàn tập (1995). Tập 2. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 181.
2. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 15. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 622.
3. Quân ủy Trung ương (2019). Chỉ thị số 855-CT/QUTW ngày 12/8/2019 về đẩy mạnh thực hiện Cuộc vận động: Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ thời kỳ mới.
4. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 10. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 490.
5. C.Mác và Ph.Ăngghen toàn tập (2000). Tập 40. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 18.
