Đại tá, PGS. TS. Bùi Xuân Quỳnh
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
Đại tá, ThS. Hoàng Ngọc Sơn
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình đào tạo học viên cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch trong quân đội, nhằm đo lường, điều chỉnh và hoàn thiện các mục tiêu đào tạo. Bài viết phân tích cơ sở lý luận, thực trạng đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá, đồng thời, đề xuất hệ thống giải pháp đồng bộ, khoa học, bao gồm: nâng cao nhận thức, trách nhiệm và năng lực các chủ thể; đa dạng hóa hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá; kết hợp đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá; đầu tư cơ sở vật chất, ứng dụng công nghệ hiện đại. Thực hiện hiệu quả các giải pháp sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại trong kỷ nguyên mới.
Từ khóa: Kiểm tra, đánh giá, đổi mới phương thức, học viên đào tạo cán bộ chính trị, chiến thuật, chiến dịch, quân đội cách mạng.
1. Đặt vấn đề
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch trong quân đội là khâu quan trọng, đột phá nhằm thúc đẩy các hoạt động dạy, hoạt động học, hoạt động quản lý giáo dục, đào tạo hướng tới hoàn thành tốt mục tiêu, yêu cầu đào theo chuẩn đầu ra. Đây là định hướng và yêu cầu xuyên suốt quá trình đổi mới giáo dục mà Đảng ta xác định: “Đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm trung thực, khách quan. Việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo cần từng bước theo các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng giáo dục thế giới tin cậy và công nhận”1. Quân ủy Trung ương xác định: “Gắn nhà trường với chiến trường và đơn vị; đào tạo, bồi dưỡng với sử dụng; coi chất lượng giáo dục và đào tạo của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị”2. Nhiệm vụ đào tạo cán bộ chính trị không chỉ dừng lại ở truyền thụ tri thức lý luận mà còn phải trang bị năng lực thực tiễn, kỹ năng vận dụng, tư duy phản biện và phẩm chất chính trị vững vàng. Trong chuỗi quá trình đào tạo đó, kiểm tra, đánh giá là công cụ then chốt giúp đo lường, điều chỉnh và hoàn thiện các mục tiêu đào tạo.
2. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch trong quân đội
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch trong quân đội là hoạt động được thực hiện trong suốt quá trình giáo dục, đào tạo, gồm: kiểm tra, đánh giá đầu khóa học; kiểm tra, đánh giá thường xuyên (kiểm tra điều kiện, kiểm tra, đánh giá trong mỗi chuyên đề học tập) và kiểm tra, đánh giá tổng kết (thi hết học phần, môn học, thi tốt nghiệp). Đó là sự đối chiếu so sánh trình độ năng lực của học viên đạt được thể hiện qua kiến thức, kỹ năng, mức độ tự chủ và trách nhiệm vận dụng kiến thức, kĩ năng thực hiện các nhiệm vụ công tác đảng, công tác chính trị so với các chuẩn đầu ra đã công bố. Quá trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập là quá trình giảng viên và các lực lượng quản lý giáo dục thu thập, phân tích và giải thích thông tin một cách có hệ thống chặt chẽ, khoa học. Thông qua các hình thức, phương pháp định lượng (điểm kiểm tra, điểm thi các học phần, môn học) hay định tính (thuyết trình, thảo luận, bài tập, diễn tập, quan sát) đến đối tượng học viên được đánh giá nhằm xác định mức độ thành tích, kết quả họ đạt được so với các chuẩn đầu ra.
Phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch trong quân đội là tổng hợp các hình thức, phương pháp kiểm tra, thi và tổ chức kiểm tra, thi, đánh giá kết quả môn học, học phần mà học viên thực hiện theo các yêu cầu, tiêu chí. Phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập rất đa dạng, phong phú như: thi viết, thi thực hành, thi vấn đáp, thi trắc nghiệm, đóng vai (trong diễn tập, thực tập) hoặc kết hợp các phương thức trên với nhau. Ngoài ra, còn có kiểm tra, đánh giá thông qua tự học, đánh giá thông qua hình thức thảo luận, thực hiện tiểu luận, thu hoạch, thực hành, tham quan, hoạt động ngoại khóa của học viên.
Phương thức kiểm tra, đánh giá còn bao hàm các nguyên tắc, quy định, trình tự thực hiện của cả người dạy và người học, bao gồm các quy trình ra đề thi, quy trình tổ chức thi và quy trình chấm thi. Đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch trong quân đội là quá trình nghiên cứu tìm ra những yếu tố mới, cập nhật bổ sung kịp thời những cách thức, biện pháp, quy trình tổ chức thi, đánh giá kết quả học tập. Nhận thức sâu sắc được vấn đề đó, những năm qua Đảng ủy, Ban Giám đốc, Ban Giám hiệu và các cơ quan chức năng, khoa giáo viên Học viện Chính trị, Sĩ quan Chính trị đã luôn quan tâm, coi trọng việc đổi mới toàn diện công tác giáo dục – đào tạo. Trong đó coi đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên là “mắt xích” trọng yếu và “đổi mới công tác thi, kiểm tra, đánh giá thực chất kết quả người học”3 được coi là đột phá trong nghị quyết lãnh đạo và được tiến hành đồng bộ, bài bản góp phần hiện thực hóa phương châm chỉ đạo của Quân ủy Trung ương: “Chất lượng đào tạo của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu ở đơn vị”.
Tuy nhiên, công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập hiện nay vẫn còn những hạn chế, bất cập, như: hình thức đánh giá có nội dung còn thiên về lý thuyết; phương pháp và công cụ đánh giá chưa đa dạng. Một số giảng viên vẫn sử dụng lối đánh giá truyền thống, chưa tận dụng hết thành tựu của đánh giá hiện đại. Một số học viên chưa thật sự chủ động, tích cực trong việc tự đánh giá và điều chỉnh phương pháp học tập của bản thân. Trong kỷ nguyên mới, trước những thách thức và yêu cầu mới của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, yêu cầu xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, trong đó, đội ngũ cán bộ chính trị các cấp đóng vai trò then chốt. Do đó, đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch trong quân đội hiện nay rất cần thiết.
3. Một số giải pháp
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, năng lực của các chủ thể; hoàn thiện mục tiêu, nội dung và chuẩn hóa quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên
Đây là cơ sở quan trọng, định hướng cho các chủ thể giáo dục, đào tạo trong đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Đồng thời, tạo ra động lực thúc đẩy các chủ thể vượt qua khó khăn, trở ngại quyết tâm tiến hành đổi mới có hiệu quả. Mỗi chủ thể theo chức trách, nhiệm vụ của mình cần nâng cao nhận thức sâu sắc nghị quyết, chỉ thị và các văn bản chỉ đạo các cấp về giáo dục – đào tạo và đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Mỗi cá nhân, tập thể cần đề cao trách nhiệm, nâng cao năng lực toàn diện trong thực hiện nhiệm vụ giáo dục – đào tạo. Tập huấn cho đội ngũ cán bộ, giảng viên nâng cao kỹ thuật đánh giá theo năng lực, thiết kế rubric, xây dựng tổ chuyên gia đánh giá liên khoa. Tích cực nghiên cứu, đề xuất các nội dung, biện pháp đổi mới, nâng cao chất lượng đề thi, đáp án; đổi mới hình thức, phương pháp thi, kiểm tra, tăng tỷ lệ thi vấn đáp; đánh giá kết quả người học đảm bảo công tâm, khách quan. Tăng cường vai trò tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của học viên trong nhóm theo bảng tiêu chí minh bạch (rubric) được giảng viên cung cấp. Từ đó, giúp học viên rèn luyện tư duy phản biện và học tập suốt đời. Các chủ thể cần có nhận thức sâu sắc, trách nhiệm cao và thường xuyên nâng cao năng lực bảo đảm dạy thực chất, học thực chất và đánh giá kết quả thực chất. Khắc phục triệt để bệnh thành tích, biểu hiện nương nhẹ, thiếu khách quan trong đánh giá kết quả học tập của học viên.
Phòng Đào tạo, Ban Khảo thí và Đảm bảo chất lượng giáo dục, đào tạo cần làm tốt chức năng là cơ quan tham mưu giúp Đảng ủy, Ban Giám đốc, Ban Giám hiệu trong việc đổi mới nâng cao chất lượng đề thi, đáp án. Tích cực tiếp cận các công nghệ giáo dục mới vào đổi mới nội dung, hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả người học. Chủ động, tích cực phối hợp với các khoa giáo viên nắm chắc thực tiễn hoạt động kiểm tra, đánh giá để ban hành các văn bản kế hoạch, hướng dẫn và thực hiện tốt việc xây dựng câu hỏi thi, đáp án và tổ chức thi cho các đối tượng. Thực hiện nghiêm túc quy trình kiểm tra, đánh giá từ xây dựng ngân hàng đề thi, quản lý đề thi, quản lý bài thi, tổ chức thi, chấm thi bảo đảm đúng quy chế và phù hợp với đặc điểm của từng môn học, học phần.
Cán bộ, giảng viên các khoa phối hợp, bám sát sự hướng dẫn của cơ quan chức năng xây dựng chuẩn đầu ra phù hợp cho từng chương trình đào tạo, xây dựng khung năng lực cụ thể cho cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch làm căn cứ để thiết kế đề thi, bài tập, và nội dung đánh giá xuyên suốt học phần. Mỗi môn học cần xác định rõ yêu cầu đánh giá về “hiểu biết – vận dụng – phát triển – đổi mới” thay vì chỉ dừng lại ở mức độ ghi nhớ kiến thức. Thường xuyên bổ sung, chỉnh sửa hoàn thiện hệ thống các hướng dẫn, quy định, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn giữa các chủ thể tham gia kiểm tra, đánh giá kết quả học tập.
Hai là, đa dạng hóa các hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên.
Đổi mới là thay đổi theo hướng tiến bộ, tích cực, do đó, nó thể hiện ở sự đa dạng các hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Các chủ thể sư phạm cần thường xuyên, tích cực chủ động tiếp cận và lựa chọn các hình thức và phương pháp kiểm tra và cách thức tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập phù hợp với đối tượng đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch trong quân đội. Trước hết, cần nắm chắc các đặc điểm, tính chất, vai trò và yêu cầu của đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của từng đối tượng đào tạo, từng môn học, học phần để lựa chọn hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá phù hợp. Kiểm tra hết môn, đánh giá kết quả môn học có yêu cầu rất cao về mức độ toàn diện của tri thức, kỹ năng, nhất là năng lực vận dụng linh hoạt, sáng tạo tri thức, kỹ năng vào thực tiễn công tác đảng, công tác chính trị. Mỗi hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập đều có những ưu điểm và hạn chế. Nếu lựa chọn phù hợp với mục tiêu đánh giá, đặc điểm môn học sẽ làm tăng ưu điểm, giảm hạn chế, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả của đổi mới.
Cần kết hợp các hình thức giữa trắc nghiệm với tự luận để bảo đảm kiểm tra, đánh giá được nội dung bao quát toàn bộ nội dung môn học, học phần và khả năng tư duy logic, diễn đạt một vấn đề. Đồng thời có hình thức, phương pháp để kiểm tra, đánh giá kỹ năng thực hành, tay nghề công tác đảng, công tác chính trị thông qua tiểu luận, thu hoạch, các bài tập tình huống, đóng vai, tập bài, thi vấn đáp. Thay vì chỉ thi viết hoặc vấn đáp, cần kết hợp thuyết trình chuyên đề, báo cáo tình huống, phân tích diễn biến chính trị xã hội, diễn tập xử lý tình huống tư tưởng quân nhân. Hoặc đánh giá qua dự án, học viên tự thiết kế kế hoạch, chương trình công tác đảng, công tác chính trị gắn với thực tiễn đơn vị. Như vậy, bảo đảm phản ánh sát năng lực thực tiễn, phù hợp với chức trách sau khi tốt nghiệp. Nghiên cứu xây dựng những hình thức, biện pháp đánh giá mới, kết hợp hình thức, biện pháp đánh giá truyền thống với hiện đại; giữa định tính với định lượng phù hợp với từng môn học, học phần từng đối tượng đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật hay chiến dịch. Thực hiện hiệu quả đổi mới các bước xác định nội dung cho xây dựng câu hỏi thi; xác định cấu trúc đề thi và điểm số cho từng tiêu chí; chọn phương pháp trình bày câu hỏi thi; xây dựng ngân hàng câu hỏi thi và đáp án; tạo đề thi và quản lý đề thi.
Ba là, kết hợp đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập với tiếp tục chuẩn hóa, hiện đại hóa chương trình, nội dung, phương pháp dạy học, bám sát chuẩn đầu ra quá trình đào tạo.
Đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập luôn gắn kết chặt chẽ với đổi mới chuẩn hóa, hiện đại hóa nội dung, đổi mới phương pháp dạy học. Không thể đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập nếu không đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy học. Bởi lẽ, đây là các thành tố quan trọng cấu thành của quá trình sư phạm luôn có quan hệ tác động biện chứng với nhau. Nó không chỉ chịu sự chi phối tác động của mục tiêu đào tạo, đặc điểm, nhiệm vụ đối tượng đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch mà còn tác động trực tiếp và quy định lẫn nhau. Chương trình, nội dung, phương pháp dạy học chuẩn hóa, hiện đại hóa bám sát chuẩn đầu ra sẽ quy định đến phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập và ngược lại. Thông qua đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả môn học, học phần giúp giảng viên điều chỉnh hoạt động dạy và học viên điều chỉnh nội dung, phương pháp giảng dạy phù hợp.
Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy học đối với học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch trong quân đội hiện nay hướng vào phát triển toàn diện cả về thể chất và tinh thần, cả về đức, trí, thể, mỹ. Kết hợp giữa nâng cao trình độ khoa học, nghệ thuật quân sự với chuyên môn tay nghề công tác đảng, công tác chính trị. Theo đó, phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập cần bám sát các tiêu chí của chuẩn đầu ra theo chức trách, nhiệm vụ của người cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch trong quân đội. Trong đó, cần phải định lượng, định tính được “có bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng, tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và nhân dân, có ý chí quyết tâm chiến đấu cao, sẵn sàng nhận và hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao”4 của mỗi học viên. Đánh giá được sự hiểu biết sâu sắc nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Kiểm tra, đánh giá được mức độ nắm vững đường lối, quan điểm của Đảng về xây dựng quân đội, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng quân đội về chính trị trong tình hình mới. Lựa chọn các hình thức, phương pháp mới phù hợp để kiểm tra, đánh giá được kiến thức về quân sự, quốc phòng và khả năng vận dụng các tri thức khoa học và công nghệ vào hoạt động chiến đấu, huấn luyện, xây dựng đơn vị vững mạnh về chính trị, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc.
Bốn là, đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào các khâu, các bước của kiểm tra, đánh giá kết quả môn học
Quá trình đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch không chỉ có các chủ thể dạy, học và quản lý mà còn hệ thống các cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, ứng dụng khoa học công nghệ. Việc đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả đi đôi với việc bảo đảm vật chất, trang thiết bị phù hợp cho sự đổi mới đó. Nếu đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả từ chủ yếu nắm kiến thức sang thành thạo kỹ năng tay nghề công tác đảng, công tác chính trị thì tất yếu cần có sự đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị mô phỏng theo thực tiễn hoạt động công tác đảng, công tác chính trị ở đơn vị. Do đó, cần đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị đầy đủ, đồng bộ vừa bảo đảm theo đòi hỏi của cách thức kiểm tra, đánh giá và yêu cầu về cơ sở vật chất hoạt động công tác đảng, công tác chính trị, hoạt động quân sự của người cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch. Hệ thống vũ khí, trang bị kỹ thuật, mô hình học cụ cần phải đáp ứng đầy đủ theo thực tiễn hoạt động huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu ở đơn vị. Trong điều kiện khoa học công nghệ phát triển, việc ứng dụng các trang thiết bị về hệ thống máy tính, thiết bị công nghệ thông tin, điện tử, mô phỏng vào dạy học cần đi đôi với đầu tư đồng bộ. Bảo đảm đủ số lượng, chất lượng cho triển khai ứng dụng công nghệ thông tin vào các khâu, các bước của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn học, học phần của học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch trong quân đội.
Tích cực áp dụng công nghệ thông tin vào quá trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của người học: các phần mềm đánh giá, quản lý số hóa, các thiết bị, phương tiện thông minh, xây dựng cơ sở dữ liệu. Tận dụng các nền tảng như Moodle, Google Classroom, và các phần mềm nhà trường tự thiết kế để tổ chức thi trắc nghiệm, quản lý bài nộp tự động, chống gian lận. Tạo ngân hàng câu hỏi mở, tích hợp câu hỏi tình huống thực tiễn với nhiều mức độ khó. Chấm điểm tự động, theo dõi tiến độ học tập, thống kê biểu đồ năng lực cá nhân, hỗ trợ học viên và giảng viên điều chỉnh hoạt động giảng dạy – học tập. Đặc biệt, nên số hóa hồ sơ năng lực học tập của học viên, trong đó lưu trữ toàn bộ bài kiểm tra, thu hoạch, tiểu luận, sản phẩm dự án, nhận xét của giảng viên và phản hồi của học viên để phục vụ đánh giá quá trình. Trên cơ sở ứng dụng thành tựu khoa học công nghệ, căn cứ vào đặc điểm, mục tiêu môn học, học phần để đổi mới quy trình xây dựng đề thi, kiểm tra bảo đảm tính khách quan, khoa học, toàn diện và hiệu quả.
4. Kết luận
Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập là một trong những yếu tố quan trọng không thể tách rời trong quá trình dạy và học. Đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch trong quân đội là một yêu cầu thường xuyên, cấp thiết. Để phát huy những thành tựu và khắc phục những hạn chế trong quá trình đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập cần phải quán triệt và thực hiện đồng bộ các nội dung, giải pháp đã nêu trên. Trước hết là nâng cao nhận thức, trách nhiệm và năng lực của toàn bộ các chủ thể của quá trình đào tạo. Đó là cơ sở rất quan trọng góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và chất lượng đào tạo cán bộ chính trị cấp chiến thuật, chiến dịch. Đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, tạo tiền đề vững chắc, phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại5, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong kỷ nguyên mới.
Chú thích:
1. Ban Chấp hành Trung ương (2013). Nghị quyết số 29 – NQ/TW ngày 04/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. H. NXB Chính trị Quốc gia, tr. 6.
2. Quân ủy Trung ương (2022). Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội trong tình hình mới, tr. 2.
3. Đảng ủy Học viện Chính trị (2022). Nghị quyết lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ năm học 2022 – 2023. Hà Nội, ngày 08/7/2022, tr. 8.
4. Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam (2020). Tài liệu nghiên cứu, học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 – 2025 (dùng cho cán bộ, đảng viên trong Đảng bộ Quân đội). H. NXB Quân đội nhân dân, tr. 51.
5. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 157 – 158.
