PGS.TS. Nguyễn Duy Đạt
Học viên Trịnh Xuân Bình
Trường Đại học Thương Mại
(Quanlynhanuoc.vn) – Bài viết phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) trên địa bàn tỉnh Hà Nam. Thông qua việc thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp, nghiên cứu tập trung đánh giá công tác quản lý vốn ODA trên bốn phương diện chính: (1) Công tác lập, ban hành kế hoạch và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về quản lý vốn ODA; (2) Tổ chức bộ máy quản lý vốn ODA; (3) Xây dựng và tổ chức thực hiện Đề án thu hút, quản lý và sử dụng vốn ODA; (4) Công tác giám sát, đánh giá tình hình và kết quả quản lý, sử dụng vốn ODA theo quy định pháp luật. Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý vốn ODA tại địa phương.
Từ khóa: Quản lý vốn ODA, kết quả quản lý, sử dụng vốn ODA, quy định pháp luật, tỉnh Hà Nam.
1. Đặt vấn đề
Nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) đóng vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển của Việt Nam. Vốn ODA góp phần hỗ trợ cân đối tài chính vĩ mô, đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế – xã hội, đặc biệt trong các lĩnh vực giao thông vận tải, điện năng, thủy lợi, giáo dục, y tế, phát triển nông nghiệp nông thôn gắn với xóa đói giảm nghèo, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu. Do đó, Chính phủ và các địa phương luôn quan tâm đến việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA, đồng thời đặt ra những yêu cầu mới đối với công tác quản lý nhà nước về nguồn vốn này.
Tỉnh Hà Nam là một địa phương thuộc khu vực đồng bằng sông Hồng, còn gặp nhiều khó khăn trong phát triển hạ tầng và thực hiện các mục tiêu kinh tế – xã hội. Những năm qua, Hà Nam đã chú trọng công tác quản lý vốn ODA nhằm bù đắp sự thiếu hụt về nguồn vốn đầu tư. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, công tác quản lý vốn ODA trên địa bàn tỉnh vẫn còn nhiều hạn chế, như: hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan còn chồng chéo, thiếu thống nhất, gây khó khăn cho công tác theo dõi, kiểm tra, quản lý thực hiện các chương trình, dự án ODA; năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý và tham gia chương trình, dự án ODA còn hạn chế, chưa nắm vững chuyên môn, thủ tục và quy trình vận động vốn; công tác giám sát, đánh giá tình hình và kết quả quản lý, sử dụng vốn ODA chưa được chú trọng thực hiện bài bản, đồng bộ.
Trước thực trạng đó, Hà Nam cần có các chính sách hợp lý, đặc biệt là xây dựng chiến lược lựa chọn và sử dụng hiệu quả hơn nguồn vốn ODA. Muốn vậy, tỉnh cần thay đổi và điều chỉnh công tác quản lý vốn ODA theo hướng hiệu quả, minh bạch hơn, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội bền vững trong thời gian tới.
2. Tổng quan về nguồn vốn ODA
Theo Nguyễn Duy Đạt và cộng sự (2024), vốn ODA được hiểu là các khoản hỗ trợ tài chính (bao gồm viện trợ không hoàn lại và các khoản cho vay với điều kiện ưu đãi tốt hơn so với vay thương mại) cùng với các hỗ trợ kỹ thuật khác do các chính phủ, tổ chức thuộc hệ thống Liên hiệp quốc và các tổ chức tài chính quốc tế cung cấp cho các nước đang phát triển nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế và nâng cao phúc lợi xã hội tại các nước tiếp nhận vốn.
Theo Nghị định số 114/2021/NĐ-CP ngày 16/12/2021 của Chính phủ, vốn ODA được định nghĩa là nguồn vốn của các nhà tài trợ nước ngoài cung cấp cho Nhà nước hoặc Chính phủ Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam nhằm mục đích hỗ trợ phát triển, bảo đảm phúc lợi và an sinh xã hội.
2.1. Các nội dung quản lý vốn ODA
(1) Công tác lập, ban hành kế hoạch và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về quản lý vốn ODA: đây là hoạt động có vai trò đặc biệt quan trọng, là căn cứ nền tảng cho việc quản lý vốn ODA. Việc lập kế hoạch cho các chương trình, dự án sử dụng vốn vay ODA được thực hiện theo quy định tại Điều 65, Nghị định số 114/2021/NĐ-CP.
(2) Tổ chức bộ máy quản lý vốn ODA: bao gồm việc thiết lập cơ cấu tổ chức quản lý vốn ODA từ cấp trung ương đến địa phương, xây dựng và hoàn thiện thể chế hoạt động, đồng thời tuyển chọn, đào tạo đội ngũ cán bộ đáp ứng các tiêu chuẩn, yêu cầu chuyên môn trong quản lý vốn ODA.
(3) Xây dựng và tổ chức thực hiện Đề án thu hút, quản lý và sử dụng vốn ODA: đề án được xây dựng nhằm hỗ trợ thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội của địa phương trong từng thời kỳ. Ủy ban nhân dân tỉnh có trách nhiệm phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các bộ, ngành và các cơ quan liên quan để xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch thu hút, điều phối, quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn vốn ODA, vốn vay ưu đãi; đồng thời xây dựng các chính sách, biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng vốn này trên địa bàn tỉnh.
(4) Giám sát, đánh giá tình hình và kết quả quản lý, sử dụng vốn ODA theo quy định pháp luật: bao gồm hoạt động theo dõi, kiểm tra, giám sát các chương trình, dự án ODA nhằm phát hiện kịp thời các khó khăn, vướng mắc để có giải pháp điều chỉnh phù hợp trong quá trình thực hiện dự án cũng như trong nội dung các hiệp định tài chính đã ký kết.
2.2. Thực trạng quản lý vốn ODA trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2022 – 2024
Trong giai đoạn 2022 – 2024, tỉnh Hà Nam đã chủ động tranh thủ sự hỗ trợ của các bộ, ngành Trung ương và phát huy các mối quan hệ sẵn có với các nhà tài trợ lớn như Ngân hàng Thế giới (WB), Nhật Bản và Bỉ để tích cực xúc tiến, vận động đầu tư cho một số dự án quan trọng phục vụ phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh. Kết quả, tỉnh đã vận động thành công 8 chương trình, dự án phát triển từ nguồn vốn ODA, với tổng mức đầu tư gần 2.315 tỷ đồng. Tính đến cuối năm 2024, Hà Nam đã hoàn thành 3 chương trình, dự án với tổng mức giải ngân đạt 1.058 tỷ đồng.
Nguồn vốn ODA của tỉnh tập trung chủ yếu vào các lĩnh vực, như: đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn, hạ tầng xã hội, hỗ trợ sản xuất, cải thiện đời sống, chăm sóc sức khỏe nhân dân và nâng cao trình độ dân trí. Một số dự án tiêu biểu, bao gồm: dự án Phát triển các đô thị loại vừa tại Việt Nam – Tiểu dự án thành phố Phủ Lý; dự án Đầu tư mở rộng Trường Cao đẳng nghề Hà Nam; dự án Tăng cường lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp tại Hà Nam. Việc xúc tiến và vận động thành công các dự án ODA này đã góp phần quan trọng vào việc thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh Hà Nam trong giai đoạn vừa qua.
Bảng 1: Danh mục các dự án vốn ODA được bố trí trên địa bàn tỉnh Hà Nam giai đoạn 2022 – 2024
Đơn vị tính: Triệu đồng
| TT | Danh mục dự án | Nhà tài trợ | Tổng số vốn ODA |
| 1 | Dự án phát triển các đô thị loại vừa tại Việt Nam – Tiểu dự án Thành phố Phủ Lý | n/a | 732.000 |
| 2 | Dự án Tăng cường quản lý đất đai và cơ sở dữ liệu đất đai | WB | 72.039 |
| 3 | Dự án Nâng cấp, gia cố, tăng khả năng thoát lũ và chống sạt lở bờ sông Đáy trên toàn tuyến sông Đáy thuộc địa bàn tỉnh Hà Nam | n/a | 600.000 |
| 4 | Dự án Phát triển các đô thị loại vừa tại Việt Nam – Tiểu dự án Thành phố Phủ Lý | n/a | 128.000 |
| 5 | Dự án Đầu tư xây dựng các trạm bơm đầu mối khu vực Thành phố Phủ Lý | n/a | 198.000 |
| 6 | Dự án Đầu tư mở rộng trường Cao đẳng nghề Hà Nam | n/a | 191.970,7 |
| 7 | Dự án Tăng cường lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp tại Hà Nam | NB | 42.620 |
| 8 | Dự án Đầu tư xây dựng gia cố trạm bơm đầu mối khu vực TP Phủ Lý phục vụ việc tiêu thoát nước chống ngập úng và kết hợp sản xuất nông nghiệp | Bỉ | 350.268 |
| Tổng | 2.314.897,7 |
Thứ nhất, về công tác lập, ban hành kế hoạch và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về quản lý vốn ODA.
Việc lập kế hoạch cho các chương trình, dự án sử dụng vốn vay ODA trên địa bàn tỉnh Hà Nam được thực hiện tuân thủ nghiêm túc các nguyên tắc quy định tại Điều 65 Nghị định số 114/2021/NĐ-CP của Chính phủ. Tỉnh Hà Nam đã áp dụng đồng bộ các văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương trong công tác quản lý vốn ODA, bao gồm: Luật Quản lý nợ công năm 2017; Luật Đấu thầu năm 2013; Luật Đầu tư công năm 2019; Luật Xây dựng năm 2014; Luật Đầu tư năm 2014; Nghị định số 16/2016/NĐ-CP ngày 16/3/2016 của Chính phủ về quản lý và sử dụng nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi; Thông tư số 111/2016/TT-BTC ngày 30/6/2016 của Bộ Tài chính quy định về quản lý tài chính đối với các chương trình, dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi; Nghị định số 52/2017/NĐ-CP ngày 28/4/2017 của Chính phủ về cho vay lại nguồn vốn vay nước ngoài của Chính phủ đối với UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Nghị định số 56/2020/NĐ-CP ngày 25/5/2020 của Chính phủ về quản lý và sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước ngoài; Thông tư số 126/2017/TT-BTC ngày 27/11/2017 của Bộ Tài chính về chế độ báo cáo và công khai thông tin về nợ công và nợ nước ngoài của quốc gia.
Các văn bản pháp lý trên đã được tỉnh tuyên truyền, phổ biến tới đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước liên quan đến việc sử dụng vốn ODA thông qua hệ thống quản lý văn bản nội bộ. Tuy nhiên, việc phổ biến còn hạn chế đối với các đối tượng khác như nhà thầu, đơn vị thi công tham gia thực hiện các dự án ODA. Bên cạnh đó, tỉnh Hà Nam hiện chưa ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết riêng để cụ thể hóa việc triển khai các nghị định và thông tư nêu trên, gây khó khăn nhất định cho công tác thực thi và quản lý các chương trình, dự án ODA trên địa bàn.
Bảng 2: Các dự án ODA vận động thành công trong một số lĩnh vực tại tỉnh Hà Nam giai đoạn 2022 – 2024
Đơn vị tính: Triệu đồng
| Lĩnh vực | Dự án vận động theo kế hoạch | Dự án vận động thành công | ||
| Số dự án | Vốn ODA | Số dự án | Vốn ODA | |
| Giao thông vận tải | 3 | 773.000 | 2 | 592.000 |
| Năng lượng điện | 1 | 268.000 | 1 | 268.000 |
| Nông nghiệp và phát triển nông thôn | 2 | 600.000 | 2 | 600.000 |
| Xã hội | 2 | 396.780 | 1 | 234.590,7 |
| Cấp thoát nước và vệ sinh môi trường | 2 | 658.825 | 1 | 548.268 |
| Khác | 2 | 190.995 | 1 | 72.039 |
| 12 | 2.887.560 | 8 | 2.134.897,7 | |
Công tác lập kế hoạch vốn ODA sát với nhu cầu thực tế tại tỉnh Hà Nam. Tỉnh Hà Nam đã chủ động xây dựng các chiến lược và kế hoạch dài hạn nhằm thu hút vốn ODA phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội của địa phương. Trước khi lập kế hoạch, tỉnh đã tiến hành đánh giá chi tiết nhu cầu vốn cho các dự án phát triển, từ đó xác định rõ các lĩnh vực ưu tiên cần được hỗ trợ bởi nguồn vốn ODA. Đồng thời, Hà Nam cũng xác định nguồn vốn, các nhà tài trợ tiềm năng trong và ngoài nước, cũng như các lĩnh vực hợp tác ưu tiên nhằm nâng cao hiệu quả vận động và sử dụng vốn ODA.
Để thực hiện hiệu quả các kế hoạch đề ra, tỉnh Hà Nam đã tích cực tham gia các chương trình hợp tác quốc tế, duy trì mối quan hệ chặt chẽ với các tổ chức như Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) và nhiều tổ chức tài chính quốc tế khác. Bên cạnh đó, tỉnh đã đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường thuận lợi cho các nhà tài trợ và các dự án ODA triển khai nhanh chóng, hiệu quả. Công tác tuyên truyền cũng được chú trọng nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về lợi ích của các dự án ODA, từ đó tạo sự đồng thuận xã hội và hỗ trợ tích cực cho quá trình thực hiện các dự án trên địa bàn tỉnh.
Thứ hai là tổ chức bộ máy quản lý vốn ODA trên địa bàn tỉnh Hà Nam.
Về nhân lực: nhân lực trong bộ máy quản lý vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) của tỉnh Hà Nam chủ yếu là cán bộ kiêm nhiệm, chưa có cán bộ chuyên trách. Trình độ của đội ngũ cán bộ, công chức cơ bản đáp ứng yêu cầu theo Kế hoạch số 855/KH-UBND ngày 31/3/2023 về nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, người đứng đầu cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp giai đoạn 2021 – 2025. Cụ thể, 100% cán bộ, công chức có trình độ đại học trở lên, trong đó khoảng 80% có trình độ trung cấp lý luận chính trị. Hầu hết đội ngũ quản lý đều đáp ứng yêu cầu về trình độ tin học, ngoại ngữ và quản lý nhà nước. Trình độ chuyên môn của cán bộ công chức đã được cải thiện đáng kể trong những năm gần đây; tỷ lệ cán bộ có trình độ đại học và sau đại học ngày càng tăng. Ngoài ra, 100% cán bộ, công chức được đánh giá có đạo đức công vụ tốt, tinh thần trách nhiệm cao, lối sống giản dị, trung thực và lành mạnh.
Về bộ máy tổ chức: tỉnh Hà Nam đã nghiên cứu và đổi mới phương thức quản lý, khai thác nguồn vốn ODA, nổi bật là việc giao Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Hà Nam chịu trách nhiệm toàn bộ công tác quản lý vốn ODA trên địa bàn. Mô hình quản lý tập trung này được đánh giá là tinh gọn, hiệu quả, với đội ngũ cán bộ có năng lực chuyên môn ngày càng được nâng cao. Quy trình quản lý được tổ chức khép kín, từ khâu chuẩn bị, triển khai thực hiện đến vận hành, bảo trì dự án, góp phần nâng cao chất lượng đầu tư và hiệu quả sử dụng vốn.
Mặc dù vậy, nhân lực quản lý vốn ODA tại Hà Nam còn một số hạn chế. Đội ngũ cán bộ tuy có trình độ chuyên môn tốt nhưng còn thiếu kinh nghiệm thực tiễn trong quản lý dự án, kỹ năng phân tích, đàm phán, ký kết hợp đồng với các nhà tài trợ quốc tế còn hạn chế. Đồng thời, kỹ năng phối hợp và làm việc với các tổ chức tài trợ nước ngoài chưa thực sự nhuần nhuyễn, dẫn đến những vướng mắc nhất định trong quá trình triển khai dự án trên thực tế.
Thứ ba là xây dựng và tổ chức thực hiện Đề án thu hút, quản lý và sử dụng vốn ODA trên địa bàn tỉnh Hà Nam.
Về xây dựng đề án: UBND tỉnh Hà Nam hiện mới chỉ đề xuất các dự án cụ thể để thu hút vốn ODA cho địa phương, chưa xây dựng một đề án tổng thể về thu hút, quản lý và sử dụng vốn ODA cho cả giai đoạn. Các hoạt động thu hút vốn ODA của tỉnh chủ yếu dựa trên cơ sở định hướng từ Đề án quốc gia theo Quyết định số 2109/QĐ-TTg ngày 16/12/2021 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Đề án thu hút, quản lý và sử dụng vốn vay ODA và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài giai đoạn 2021 – 2025.
Về kết quả vận động và ký kết vốn ODA: tính đến hết năm 2024, tỉnh Hà Nam đã ký kết được các khoản vay ODA với tổng trị giá 2.314.897,7 triệu đồng. Cụ thể, có 02 nhà tài trợ song phương là Nhật Bản và Bỉ cam kết hỗ trợ ODA thường niên cho tỉnh. Ngoài ra, Hà Nam còn nhận được tài trợ từ tổ chức đa phương là Ngân hàng Thế giới (WB). Trong số các nhà tài trợ, Bỉ là nhà tài trợ lớn nhất với tổng vốn đầu tư đạt 350.268 triệu đồng, chiếm 15,13% tổng nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi của tỉnh. Tiếp theo là WB với 72.039 triệu đồng (chiếm 3,11%), và Nhật Bản với 42.620 triệu đồng (chiếm 1,84%).
2.3. Tổ chức thực hiện Đề án thu hút, quản lý và sử dụng vốn ODA trên địa bàn tỉnh Hà Nam
Trong công tác bố trí vốn, tỉnh Hà Nam đã thực hiện tốt các nguyên tắc, tiêu chí và thứ tự ưu tiên theo quy định của cấp có thẩm quyền. Việc phân bổ kế hoạch vốn đầu tư được thực hiện dựa trên tính cấp thiết, nhằm đạt được các mục tiêu và định hướng phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh, đồng thời, tương thích với Kế hoạch đầu tư công trung hạn. Tỉnh luôn bảo đảm nguyên tắc tập trung và tránh phân tán, dàn trải nguồn vốn.
Công tác xây dựng kế hoạch và bố trí vốn của UBND tỉnh Hà Nam căn cứ vào các quyết định của Thủ tướng Chính phủ về nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn đầu tư phát triển từ ngân sách nhà nước, các quy định của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về giao chi tiết kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước hằng năm, cùng các nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh. Cùng với đó, kế hoạch đầu tư giai đoạn 2020-2024 còn tuân thủ các quy định của Luật Đầu tư công và các nghị định hướng dẫn (Nghị định số 77/2015/NĐ-CP, số 136/2015/NĐ-CP, số 120/2018/NĐ-CP).
Về công tác giải ngân giai đoạn 2022 – 2024: kết quả giải ngân vốn ODA của tỉnh trong giai đoạn này không đạt kế hoạch, và tỷ lệ giải ngân giảm dần qua các năm. Cụ thể, tỷ lệ giải ngân năm 2022 đạt 64,54% kế hoạch, nhưng giảm xuống còn 63,59% vào năm 2023 và tiếp tục giảm còn 49,56% vào năm 2024. Mặc dù tỷ lệ giải ngân có xu hướng giảm, điều này không phản ánh chất lượng công tác giải ngân ngày càng kém đi.
Nguyên nhân chính dẫn đến kết quả giải ngân không đạt kế hoạch và giảm dần theo từng năm là công tác chuẩn bị dự án còn sơ sài. Nhiều dự án ODA phải điều chỉnh tổng mức đầu tư, gia hạn thời gian thực hiện, điều chỉnh phạm vi dự án và thiết kế chi tiết các hạng mục xây dựng. Thêm vào đó, thủ tục hành chính phức tạp cũng là một yếu tố tác động tiêu cực đến tiến độ giải ngân.
2.4. Công tác giám sát, đánh giá tình hình và kết quả quản lý sử dụng vốn ODA theo quy định của pháp luật
Công tác giám sát và đánh giá tình hình quản lý, sử dụng vốn ODA tại tỉnh Hà Nam được Sở Kế hoạch và Đầu tư quan tâm, chỉ đạo sát sao và thực hiện nghiêm túc theo các quy định tại các Điều 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77 của Luật Đầu tư công và Nghị định số 29/2021/NĐ-CP ngày 26/3/2021 của Chính phủ, quy định chi tiết về trình tự thủ tục thẩm định dự án quan trọng quốc gia và giám sát, đánh giá đầu tư.
Công tác đánh giá được tiến hành định kỳ và đột xuất (khi cần thiết) bởi Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Hà Nam cùng các đơn vị chủ quản của các dự án ODA, bao gồm: đánh giá ban đầu, đánh giá giữa kỳ, và đánh giá kết thúc. Bên cạnh đó, UBND tỉnh giao Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Hà Nam thực hiện rà soát định kỳ các chương trình sử dụng vốn ODA, đánh giá khả năng trả nợ các nguồn vốn vay và bố trí nguồn vốn đối ứng. Các đánh giá này tập trung vào hiệu quả kinh tế – xã hội của dự án, khả năng trả nợ của tỉnh, cũng như ưu tiên tập trung nguồn vốn ODA cho các công trình, dự án quan trọng và giải quyết các vấn đề phát triển kinh tế – xã hội, có tính liên kết vùng.
Hệ thống giám sát, theo dõi và đánh giá đầu tư trên địa bàn tỉnh đã từng bước được thiết lập và vận hành vào nền nếp, đạt được những kết quả như kỳ vọng. Thông tin giám sát dần hình thành và được chia sẻ một cách đa chiều. Trách nhiệm và nghĩa vụ của các đơn vị sử dụng vốn ODA đã được tăng cường, giúp cải thiện chất lượng báo cáo về mặt nội dung và thời gian. Hình thức giám sát và đánh giá đã được thực hiện theo chiều sâu, kết hợp giữa nghiên cứu báo cáo và các đợt giám sát, kiểm tra hiện trường (định kỳ hoặc đột xuất) để xác thực tính chính xác của thông tin. Cộng đồng và người dân thụ hưởng cũng đã được tạo điều kiện thuận lợi tham gia vào quá trình giám sát, theo dõi và đánh giá.
3. Giải pháp hoàn thiện quản lý vốn ODA trên địa bàn tỉnh Hà Nam tới năm 2030
Nhóm giải pháp hoàn thiện công tác lập, ban hành kế hoạch và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về quản lý vốn ODA: để tạo lập cơ sở pháp lý vững chắc và khung khổ trong công tác thu hút, tiếp nhận, quản lý nguồn vốn ODA, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về nguồn vốn này trên địa bàn tỉnh, trong thời gian tới, cần tổ chức nghiên cứu và cụ thể hóa ngay các văn bản pháp lý từ Trung ương về quản lý vốn ODA, điển hình như Nghị định số 114/2021/NĐ-CP ngày 16/12/2021 của Chính phủ. UBND tỉnh cần ban hành các văn bản hướng dẫn cụ thể để tổ chức thực hiện Nghị định này, qua đó, phân định rõ ràng trách nhiệm và quyền hạn của các cấp liên quan. Đồng thời, cần phân công chi tiết trách nhiệm của từng bộ phận để tránh tình trạng chồng chéo trong quản lý vốn ODA.
Nhóm giải pháp xây dựng và tổ chức thực hiện Đề án thu hút, quản lý và sử dụng vốn ODA: cần tăng cường giám sát, đánh giá và nâng cao năng lực hợp tác với các tổ chức ODA, kết hợp đa dạng hóa các biện pháp xúc tiến đầu tư. Đồng thời, cần thường xuyên cập nhật thông tin về các chương trình, dự án đến các cơ quan phối hợp xúc tiến và vận động viện trợ ODA, cũng như các nhà tài trợ.
Việc sắp xếp lại cơ cấu bộ máy quản lý nhà nước về vốn ODA trên địa bàn tỉnh Hà Nam cũng cần được thực hiện để phù hợp với yêu cầu thực tế.
UBND tỉnh cần tiến hành rà soát, điều chỉnh và cập nhật hoàn chỉnh danh mục các dự án theo định kỳ hoặc đột xuất, nhằm vận động các nhà tài trợ qua từng năm và từng thời kỳ. Thêm vào đó, công tác đào tạo và huấn luyện cho đội ngũ nhân sự tại các đơn vị, địa phương cần được đẩy mạnh để nâng cao năng lực toàn diện. Quy trình thẩm định, đánh giá các dự án cũng cần được hoàn thiện ở tất cả các bước (đề xuất, chủ trương, đầu tư, thiết kế kỹ thuật), hướng đến sự minh bạch, chuyên nghiệp và khoa học, đồng thời gắn với công tác cải cách thủ tục hành chính.
Nhóm giải pháp hoàn thiện công tác giám sát, đánh giá tình hình và kết quả quản lý sử dụng vốn ODA theo quy định của pháp luật: cần tăng cường các điều kiện về nhân sự và nguồn lực cho các cơ quan quản lý và sử dụng vốn ODA. Đồng thời, công tác thông tin, liên lạc giữa các chủ dự án, các Ban Quản lý với cơ quan đầu mối ODA của tỉnh cần được cải thiện và đẩy mạnh. Việc áp dụng công nghệ thông tin vào công tác giám sát, đánh giá sẽ giúp nâng cao hiệu quả công việc. Cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và quản lý toàn diện các hoạt động từ khâu chuẩn bị đến thực hiện dự án, nhằm bảo đảm các dự án được thực hiện đúng mục tiêu và đúng tiến độ.
4. Kết luận
Qua phân tích và đánh giá công tác quản lý vốn ODA trên địa bàn tỉnh Hà Nam trong giai đoạn 2022 – 2024, có thể nhận thấy rằng, tỉnh đã đạt được những kết quả quan trọng trong việc thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương. Tuy nhiên, vẫn còn một số tồn tại và hạn chế, như: công tác chuẩn bị dự án còn sơ sài, tỷ lệ giải ngân thấp và việc thiếu chuyên trách trong bộ máy quản lý ODA.
Để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn ODA trong giai đoạn tiếp theo, đặc biệt là đến năm 2030, tỉnh Hà Nam cần tiếp tục hoàn thiện các quy trình, như: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật, cũng như xây dựng và thực hiện các đề án thu hút, quản lý và sử dụng vốn ODA. Đồng thời, việc cải thiện công tác giám sát, đánh giá và tổ chức bộ máy quản lý vốn ODA là yếu tố then chốt để bảo đảm các dự án được triển khai hiệu quả, đúng tiến độ và mục tiêu đề ra. Những giải pháp nêu trên sẽ không chỉ giúp tỉnh Hà Nam tăng cường khả năng thu hút nguồn vốn ODA mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tương lai, góp phần nâng cao chất lượng sống của người dân, cải thiện cơ sở hạ tầng, và thúc đẩy các lĩnh vực trọng yếu như giáo dục, y tế và môi trường.
Tài liệu tham khảo:
1. Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Hà Nam (2022-2024). Báo cáo tình hình vận động, quản lý và sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi qua các năm.
2. Thủ tướng Chính phủ (2018). Quyết định số 1489/QĐ-TTg ngày 06/11/2018 phê duyệt Đề án “Định hướng thu hút, quản lý và sử dụng vốn ODA và vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài giai đoạn 2018 – 2020, tầm nhìn 2021 – 2025”.
3. Chính phủ (2020). Nghị định số 56/2020/NĐ-CP ngày 25/5/2020 của Chính phủ về quản lý sử dụng vốn hỗ trợ phát triển chính thức và vốn vay ưu đã của nhà tài trợ nước ngoài.
4. Nguyễn Duy Đạt và cộng sự (2024). Giáo trình Đầu tư quốc tế. H. NXB Thống kê.
5. Nguyễn Hữu Dũng (2010). Thu hút và sử dụng ODA của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam. H. NXB Văn hóa Thông tin.
6. Nguyễn Thành Luân (2021). Quản lý vốn vay nước ngoài cho phát triển sinh kế hộ gia đình dân tộc thiểu số tỉnh Lào Cai. Luận án tiến sĩ kinh tế, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội.
