Nguyễn Diệu Khánh
Văn phòng luật sư TLS
(Quanlynhanuoc.vn) – Tại TP. Hồ Chí Minh, hoạt động đấu giá tài sản những năm gần đây đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên tham gia. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, thực tiễn cũng cho thấy còn tồn tại nhiều vướng mắc, bất cập, đặc biệt là về mặt pháp lý và công tác xử lý hành chính đối với các hành vi vi phạm trong quá trình tổ chức đấu giá. Trên cơ sở phân tích thực trạng tại TP. Hồ Chí Minh, bài viết đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác xử lý hành chính trong lĩnh vực đấu giá tài sản, góp phần bảo đảm trật tự, kỷ cương pháp luật và sự ổn định trong hoạt động đấu giá tài sản hiện nay.
Từ khóa: Xử lý hành chính, đấu giá tài sản, TP. Hồ Chí Minh.
1. Đặt vấn đề
Hoạt động đấu giá tài sản đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý, sử dụng hiệu quả tài sản công, xử lý tài sản thi hành án và thúc đẩy thị trường bất động sản phát triển minh bạch. Tại TP. Hồ Chí Minh, trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, hoạt động đấu giá tài sản diễn ra sôi động với nhiều cuộc đấu giá có giá trị lớn, góp phần tăng thu ngân sách và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội.
Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, hoạt động đấu giá tài sản tại TP. Hồ Chí Minh còn tồn tại nhiều bất cập, đặc biệt là trong công tác xử lý hành chính đối với các hành vi vi phạm pháp luật về đấu giá. Một số trường hợp như việc bỏ cọc sau khi trúng đấu giá, thông đồng dìm giá, hay lợi dụng kẽ hở pháp luật để thao túng giá trị tài sản đã gây ra những hệ lụy nghiêm trọng, làm thất thu ngân sách, gây mất ổn định thị trường và ảnh hưởng đến niềm tin của nhà đầu tư cũng như người dân.
Nguyên nhân của tình trạng này xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó có sự thiếu đồng bộ, chưa rõ ràng trong các quy định pháp luật về đấu giá tài sản, đặc biệt là về quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia, trình tự, thủ tục đấu giá, cũng như cơ chế xử lý vi phạm hành chính. Ngoài ra, công tác quản lý nhà nước, thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong lĩnh vực này còn chưa được thực hiện một cách thường xuyên, hiệu quả.
Trước thực trạng đó, việc nghiên cứu, đánh giá thực tiễn công tác xử lý hành chính trong hoạt động đấu giá tài sản tại TP. Hồ Chí Minh, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này là hết sức cần thiết, nhằm bảo đảm tính minh bạch, công bằng và hiệu quả của hoạt động đấu giá tài sản, góp phần ổn định thị trường và phát triển kinh tế – xã hội bền vững.
2. Cơ sở lý luận về xử lý hành chính trong hoạt động đấu giá tài sản
Hoạt động đấu giá tài sản có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế thị trường, là công cụ pháp lý nhằm bảo đảm tính công khai, minh bạch, công bằng và khách quan trong việc mua bán tài sản giữa các tổ chức, cá nhân. Đấu giá tài sản giúp tối ưu hóa giá trị tài sản, hạn chế tiêu cực trong quá trình chuyển nhượng tài sản, đặc biệt là tài sản công, và tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh.
Để đưa hoạt động đấu giá tài sản vào khuôn khổ pháp lý thống nhất, ngày 17/11/2016, Quốc hội đã ban hành Luật Đấu giá tài sản, có hiệu lực từ ngày 01/7/2017. Tại khoản 2 Điều 5 của Luật quy định: “Đấu giá tài sản là hình thức bán tài sản có từ hai người trở lên tham gia đấu giá theo nguyên tắc, trình tự và thủ tục được quy định tại Luật này.” Đây là cơ sở pháp lý quan trọng, tạo nền tảng cho việc tổ chức và quản lý hoạt động đấu giá tài sản một cách bài bản và hiệu quả.
Trong quá trình đấu giá, người tham gia buộc phải nộp một khoản tiền đặt trước (đặt cọc), nhằm bảo đảm sự nghiêm túc trong đăng ký tham gia và ngăn ngừa hành vi gây rối hoặc phá giá. Trường hợp người đăng ký nhưng không tham gia hoặc không thực hiện nghĩa vụ sau khi trúng đấu giá, khoản tiền đặt trước sẽ không được hoàn lại. Ngược lại, nếu không trúng đấu giá, người tham gia sẽ được hoàn trả khoản tiền này. Hoạt động đấu giá được tổ chức bởi các tổ chức có chức năng đấu giá được nhà nước cho phép, hoặc thông qua Hội đồng đấu giá trong một số trường hợp cụ thể. Các quy định về trình tự, thủ tục đấu giá, quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia được quy định chặt chẽ trong Luật Đấu giá tài sản, nhằm bảo đảm quyền lợi của các bên liên quan và hạn chế tranh chấp.
Đặc biệt, khi có vi phạm trong quá trình đấu giá như thông đồng, bỏ cọc, gian lận, tổ chức đấu giá sai quy trình… thì sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật. Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đấu giá tài sản là biện pháp chế tài quan trọng, được thực hiện bởi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhằm bảo vệ trật tự pháp luật, nâng cao tính răn đe, phòng ngừa vi phạm và bảo đảm sự nghiêm minh trong hoạt động đấu giá tài sản.
3. Thực trạng hoạt động đấu giá tài sản và công tác xử lý vi phạm hành chính tại TP. Hồ Chí Minh
Hiện nay, trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh có 60 tổ chức đấu giá tài sản, trong đó có Trung tâm Dịch vụ đấu giá tài sản Thành phố và 59 doanh nghiệp đấu giá tài sản. Về hoạt động đấu giá tài sản của TP. Hồ Chí Minh trong thời gian qua, theo báo cáo sơ bộ của Sở Tư pháp TP. Hồ Chí Minh như sau:
Năm 20211, các tổ chức đấu giá tài sản trên địa bàn Thành phố đã thực hiện: 2.181 cuộc đấu giá, trong đó có 1.012 cuộc đấu giá thành với tổng giá trị giá khởi điểm của tài sản đấu giá là 18.484.948.553.848 đồng, tổng giá trị giá bán tài sản đấu giá là 51.015.762.954.726 đồng; tổng số tiền thù lao dịch vụ đấu giá thu được là 24.368.839.511 đồng, số tiền nộp ngân sách/thuế là 2.185.179.255 đồng.
Năm 20222, các tổ chức đấu giá tài sản đã thực hiện: 2.790 cuộc đấu giá, trong đó có 1.666 cuộc đấu giá thành với tổng giá trị giá khởi điểm của tài sản đấu giá là 7.336.250.015.552 đồng, tổng giá trị giá bán tài sản đấu giá là 8.803.924.526.773 đồng; tổng số tiền thù lao dịch vụ đấu giá thu được là 25.906.789.590 đồng, số tiền nộp ngân sách/thuế là 2.330.750.123 đồng.
Năm 20233, các tổ chức đấu giá tài sản đã thực hiện: 4.665 cuộc đấu giá, trong đó có 1.950 cuộc đấu giá thành với tổng giá trị giá khởi điểm của tài sản đấu giá là 16.578.318.228.108 đồng, tổng giá trị giá bán tài sản đấu giá là 18.828.016.435.302 đồng; tổng số tiền thù lao dịch vụ đấu giá thu được là 30.192.354.299 đồng, số tiền nộp ngân sách/thuế là 3.055.604.788 đồng.
Mặc dù số lượng cuộc đấu giá lớn, tuy nhiên số vi phạm hành chính được phát hiện và xử lý vẫn còn ở mức thấp, cho thấy hiệu quả trong công tác quản lý, giám sát của Sở Tư pháp Thành phố.
Dưới sự chỉ đạo sát sao của Sở Tư pháp TP. Hồ Chí Minh, công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động đấu giá được triển khai thường xuyên và hiệu quả. Trong ba năm gần đây, Thanh tra Sở đã xử phạt hành chính tổng cộng 13 tổ chức đấu giá với số tiền xử phạt tương ứng là 17 triệu đồng (năm 2021), 54 triệu đồng (năm 2022) và 26 triệu đồng (năm 2023). Các vi phạm chủ yếu liên quan đến việc lập biên bản không đúng quy định, không báo cáo hoạt động định kỳ, không thông báo thay đổi trụ sở, không mua đầy đủ bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp cho đấu giá viên, hoặc ban hành quy chế đấu giá sai quy định.
Đáng chú ý, một số vụ việc điển hình đã cho thấy tính chất phức tạp và nguy cơ phát sinh tiêu cực trong hoạt động đấu giá, như: hiện tượng “hoa hồng” giữa người có tài sản và doanh nghiệp đấu giá; thông đồng dìm giá để thâu tóm tài sản; hoặc thậm chí hành vi đe dọa, gây rối có yếu tố “xã hội đen” nhằm gây sức ép đối với người tham gia đấu giá. Tiêu biểu như vụ việc tại Công ty đấu giá hợp danh PGL liên quan đến tài sản tại phường Long Bình, TP. Thủ Đức có dấu hiệu móc nối giữa người có tài sản và người tham gia đấu giá. Hay vụ gây rối trật tự công cộng tại Công ty đấu giá hợp danh Việt Pháp ngày 20/12/2021 được xác định là có dấu hiệu đe dọa người tham gia đấu giá.
Nhìn chung, mặc dù hoạt động đấu giá tài sản tại TP. Hồ Chí Minh đã có nhiều chuyển biến tích cực, song vẫn còn tiềm ẩn các vi phạm pháp luật. Điều này đặt ra yêu cầu tiếp tục hoàn thiện pháp luật, tăng cường công tác quản lý nhà nước, nâng cao hiệu quả xử lý hành chính đối với các hành vi vi phạm nhằm bảo đảm sự minh bạch, công bằng và trật tự pháp lý trong lĩnh vực đấu giá tài sản.
4. Giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả xử lý hành chính trong hoạt động đấu giá tài sản tại TP. Hồ Chí Minh
Từ thực tiễn quản lý nhà nước về hoạt động bán đấu giá tài sản trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh thời gian qua cho thấy, mặc dù đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng hoạt động đấu giá tài sản vẫn còn tiềm ẩn nhiều rủi ro và thách thức. Trong bối cảnh TP. Hồ Chí Minh đang trong quá trình chuẩn bị cho việc mở rộng địa giới hành chính, sáp nhập với một số đơn vị hành chính khác, quy mô và khối lượng công việc liên quan đến quản lý hoạt động đấu giá tài sản chắc chắn sẽ gia tăng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật và cơ chế quản lý trong lĩnh vực này.
Để công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động đấu giá tài sản tại TP. Hồ Chí Minh tiếp tục phát huy hiệu quả và thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ trong thời gian tới, cần tập trung vào một số giải pháp trọng tâm như sau:
Thứ nhất, đối với các tổ chức được giao quyền đấu giá tài sản, cần nâng cao ý thức thượng tôn pháp luật, tuân thủ đầy đủ các quy định của Luật Đấu giá tài sản, không vì mục tiêu lợi nhuận mà vi phạm nguyên tắc minh bạch, công bằng. Đồng thời, các cá nhân, tổ chức có nhu cầu tham gia đấu giá cũng cần trang bị đầy đủ kiến thức pháp lý, nâng cao nhận thức và trách nhiệm khi tham gia đấu giá tài sản.
Thứ hai, đối với các bộ, ngành trung ương, cần sớm tham mưu Chính phủ trình Quốc hội sửa đổi, bổ sung Luật Đấu giá tài sản theo hướng rõ ràng, minh bạch hơn, đặc biệt là quy định liên quan đến trình tự, thủ tục lựa chọn tổ chức đấu giá, quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia, cơ chế giám sát và xử lý vi phạm. Bên cạnh đó, cần rà soát, sửa đổi hoặc ban hành mới các văn bản dưới luật, trong đó có Nghị định số 82/2020/NĐ-CP, nhằm khắc phục những bất cập phát sinh trong quá trình thực thi.
Thứ ba, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hoạt động đấu giá tài sản, trong đó cần tiếp tục nâng cấp Cổng Thông tin điện tử quốc gia về đấu giá tài sản, xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất, đồng bộ, liên thông với hệ thống đăng ký giao dịch bảo đảm, hệ thống quản lý thuế, tài sản công… Qua đó, tạo điều kiện thuận lợi cho việc giám sát, kiểm tra, đối chiếu thông tin và phòng ngừa tiêu cực.
Thứ tư, về xử lý vi phạm hành chính, cần sửa đổi, bổ sung Nghị định số 82/2020/NĐ-CP theo hướng tăng mức xử phạt và đa dạng hóa các biện pháp xử lý nhằm bảo đảm tính răn đe. Hiện nay, mức xử phạt tối đa đối với cá nhân là 35.000.000 đồng và đối với tổ chức là 40.000.000 đồng là chưa tương xứng với tính chất và hậu quả của hành vi vi phạm. Đồng thời, cần bổ sung chế tài đối với các hành vi vi phạm chưa được quy định như: chậm nộp thông báo giảm số lượng đấu giá viên; sử dụng đấu giá viên chưa được cấp thẻ; lựa chọn tổ chức đấu giá không đúng quy định; và các hành vi gây ảnh hưởng đến tính khách quan, minh bạch của cuộc đấu giá.
Việc hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường trách nhiệm của các chủ thể liên quan và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin sẽ là nền tảng để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và xử lý hành chính trong hoạt động đấu giá tài sản, góp phần bảo đảm kỷ cương pháp luật và trật tự xã hội trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn phát triển mới.
5. Kết luận
Hoạt động đấu giá tài sản giữ vai trò quan trọng trong quản lý tài sản công và thúc đẩy tính minh bạch, công bằng trong giao dịch tài sản. Qua thực tiễn tại TP. Hồ Chí Minh cho thấy, mặc dù hoạt động đấu giá đã đạt được nhiều kết quả tích cực, song vẫn còn tồn tại những vi phạm, bất cập cần được xử lý nghiêm minh. Để nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước và xử lý hành chính trong lĩnh vực này, cần tiếp tục hoàn thiện pháp luật, tăng cường năng lực giám sát, thanh tra, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của các bên liên quan. Đây là những giải pháp then chốt nhằm bảo đảm trật tự, kỷ cương và hiệu quả bền vững cho hoạt động đấu giá tài sản trong giai đoạn mới.
Chú thích:
1. Sở Tư pháp TP. Hồ Chí Minh (2022). Báo cáo số 941/BC-STP-BTTP ngày 16/3/2022.
2. Sở Tư pháp TP. Hồ Chí Minh (2023). Báo cáo số 2101/BC-STP-BTTP ngày 10/5/2023.
3. Sở Tư pháp TP. Hồ Chí Minh (2024). Báo cáo số 1716/BC-STP-BTTP ngày 28/3/2024.
Tài liệu tham khảo:
1. Quốc hội (2016). Luật Đấu giá tài sản năm 2016.
2. Chính phủ (2020). Nghị định số 82/2020/NĐ-CP ngày 15/7/2020 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp, hành chính tư pháp, hôn nhân và gia đình, thi hành án dân sự, phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã.
3. Bộ Tư pháp (2019). Thông tư số 03/2019/TT-BTP ngày 20/3/2019 quy định một số nội dung về hoạt động thống kê của ngành Tư pháp.
4. Bộ Tư pháp (2020). Báo cáo tổng kết công tác quản lý hoạt động đấu giá tài sản giai đoạn 2017–2020.
5. Sở Tư pháp TP. Hồ Chí Minh (2023). Báo cáo tổng kết công tác quản lý hoạt động đấu giá tài sản trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh năm 2023.
6. Quốc hội (2012). Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2020.
7. Cục Bổ trợ tư pháp (2021). Tài liệu tập huấn nghiệp vụ quản lý hoạt động đấu giá tài sản và xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đấu giá.
