Đại úy, ThS. Trần Thị Hạnh
Đại học Phòng cháy, chữa cháy, Bộ Công an
(Quanlynhanuoc.vn) – Đội ngũ giảng viên có vai trò quan trọng trong công tác giáo dục, đào tạo ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Thời gian qua, chất lượng đội ngũ giảng viên ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân đã được quan tâm. Bài viết đề cập một số biện pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân hiện nay.
Từ khóa: Đội ngũ giảng viên, học viện, trường đại học Công an nhân dân.
1. Chất lượng và vai trò của đội ngũ giảng viên ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân
Ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân, đội ngũ giảng viên có vị trí, vai trò rất quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến nhiều vấn đề hệ trọng trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ và chiến lược phát triển của từng trường. Chất lượng đội ngũ giảng viên ảnh hưởng trực tiếp đến kế hoạch thực hiện mọi nhiệm vụ của nhà trường, từ quá trình xây dựng chương trình, biên soạn bài giảng, thực hiện các công đoạn trong quy trình đào tạo, bồi dưỡng đến khả năng nghiên cứu, khảo sát, tổng kết các vấn đề đặt ra ở các địa phương. Chất lượng của đội ngũ tốt là tiền đề quan trọng nhất quyết định sản phẩm đào tạo, bồi dưỡng, nghiên cứu khoa học của trường. Yêu cầu cấp thiết là phải xây dựng đội ngũ giảng viên có chất lượng, phù hợp với chiến lược phát triển từng trường, phát huy những kết quả đã đạt được, đáp ứng tốt mọi yêu cầu trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ.
Chất lượng của đội ngũ giảng viên là chất lượng của từng giảng viên và chất lượng của cả đội ngũ. Chất lượng của từng giảng viên được nhìn nhận, đánh giá trên nhiều mặt: phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, phong cách công tác của từng giảng viên thể hiện ở mức độ thực hiện nhiệm vụ, đóng góp xây dựng đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật được ban hành; trình độ được đào tạo; chuyên môn, nghiệp vụ, khả năng, mức độ thành thạo về từng chuyên ngành, môn học; trình độ lý lịch chính trị; năng lực sư phạm, khả năng nghiên cứu khoa học, hoạt động thực tiễn và mức độ hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao. Giảng viên bao gồm các chức danh khoa học (giáo sư, phó giáo sư), học vị (tiến sĩ, thạc sĩ, cử nhân) và các chức danh về ngạch viên chức (giảng viên cao cấp, giảng viên chính, giảng viên và trợ giảng), ở mỗi chức danh nghề nghiệp cụ thể có yêu cầu về trình độ và chất lượng cho từng chức danh giảng viên tương ứng.
Chất lượng của đội ngũ giảng viên học viện, trường đại học Công an nhân dân được nhìn nhận, đánh giá trên các mặt: số lượng giảng viên trong biên chế của từng trường; cơ cấu đội ngũ giảng viên gồm về trình độ (tiến sĩ, thạc sĩ, cử nhân), về giới tính, cơ cấu theo độ tuổi, theo trình độ lý luận…; các yếu tố cấu thành của từng giảng viên đến cả đội ngũ dựa phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của trường được quy định. Chất lượng của đội ngũ giảng viên cũng phụ thuộc vào sự thống nhất, đồng bộ giữa toàn bộ các yếu tố trên, có sự bổ sung cho nhau trong toàn bộ quá trình thực hiện.
Chất lượng kết quả thực hiện nhiệm vụ của từng giảng viên và cả đội ngũ giảng viên có ảnh hưởng trực tiếp về chất lượng và mức độ hoàn thành nhiệm vụ của nhà trường; chất lượng các sản phẩm đào tạo, bồi dưỡng đến chất lượng thực hiện công vụ của đội ngũ cán bộ, đảng viên ở cơ sở. Từ những tiếp cận trên, cho thấy, chất lượng đội ngũ giảng viên học viện, trường đại học Công an nhân dân là tổng hòa các yếu tố hợp thành, có sự thống nhất hài hòa, chặt chẽ về số lượng giảng viên, cơ cấu đội ngũ, phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, năng lực về chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng công tác, năng lực sư phạm, năng lực nghiên cứu khoa học và kết quả hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng, nghiên cứu khoa học và phát triển học viện, trường đại học Công an nhân dân.
2. Vai trò đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học Công an nhân dân hiện nay
Một là, đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học Công an nhân dân là bộ phận trí thức có vai trò quan trọng trong xây dựng nguồn nhân lực cho ngành Công an.
Đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học Công an nhân dân là bộ phận trí thức đông đảo của ngành Công an, bởi đội ngũ này 100% có trình độ đại học, sau đại học; họ là lực lượng trung tâm, đặc biệt quan trọng, có vai trò chủ công, nòng cốt trong thực hiện sứ mệnh đào tạo, bồi dưỡng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong Công an nhân dân, đáp ứng yêu cầu công tác bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội và các nhiệm vụ khác trong từng giai đoạn của Công an nhân dân.
Với trình độ được đào tạo, bồi dưỡng, thực tiễn tham gia công tác giảng dạy, nghiên cứu khoa học phong phú, đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học Công an nhân dân có vai trò quan trọng trong tham mưu, đề xuất các chủ trương, biện pháp nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nguồn nhân lực; nghiên cứu, tham mưu, đề xuất các giải pháp cho các nhà trường, các cơ quan, đơn vị và lãnh đạo Bộ Công an thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Công an nhân dân, nhất là bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, phòng, chống tội phạm trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học – công nghệ.
Hai là, đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học Công an nhân dân là nhân tố có ý nghĩa quyết định đến chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công an theo chức năng, nhiệm vụ của các nhà trường.
Vai trò quan trọng, có ý nghĩa quyết định của đội ngũ giảng viên đến chất lượng giáo dục và đào tạo của các học viện, trường đại học Công an nhân dân được thể hiện, họ là những người trực tiếp truyền đạt tri thức, phương pháp tiếp nhận tri thức cho học viên các hệ đào tạo, bồi dưỡng. Trong quá trình đào tạo, đội ngũ giảng viên là những người trực tiếp quán triệt, thực hiện các chương trình đào tạo, bồi dưỡng theo chức năng, nhiệm vụ; tham gia giảng dạy, truyền đạt và hướng dẫn học viên tiếp thu các kiến thức cần thiết của các học phần/môn học theo nghiệp vụ của ngành Công an và các kiến thức khoa học xã hội nhân văn, kinh tế, xã hội, quản lý nhà nước, ngoại ngữ…; tổ chức hoạt động kiểm tra, đánh giá, đồng thời định hướng, hướng dẫn học viên nghiên cứu thêm các nội dung trong giáo trình, tài liệu dạy học và tài liệu tham khảo để nâng cao trình độ chuyên môn; trực tiếp bồi dưỡng, giúp đỡ học viên hình thành kỹ xảo, kỹ năng, thao tác nghiệp vụ của người cán bộ Công an nhân dân.
Mặt khác, đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học công an nhân dân cũng là những người có vai trò rất quan trọng trong rèn luyện thể lực và trí lực, phẩm chất đạo đức, lối sống, phong cách, phương pháp tác phong công tác của người sĩ quan Công an và định hướng nhân cách cho học viên, giúp họ trở thành những sĩ quan Công an có đủ phẩm chất, năng lực, đáp ứng với mọi cương vị, nhiệm vụ công tác được giao.
Ba là, đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học Công an nhân dân là lực lượng nòng cốt trong nghiên cứu khoa học, góp phần bổ sung, phát triển và hoàn thiện lý luận các mặt công tác ngành, đồng thời tham mưu, phục vụ lãnh đạo, chỉ đạo và giải quyết các nhiệm vụ cụ thể mà yêu cầu thực tiễn đặt ra đối với lực lượng Công an nhân dân.
Ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân, cùng với giáo dục và đào tạo, nghiên cứu khoa học là nhiệm vụ chính trị trung tâm của các nhà trường và đội ngũ giảng viên là lực lượng chủ yếu, nòng cốt trong tham mưu, trực tiếp thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học của các nhà trường nói riêng và của ngành Công an nói chung. Đội ngũ này là những chuyên gia đầu ngành trong nghiên cứu các chương trình, đề tài khoa học, nghiên cứu biên soạn giáo trình, tài liệu dạy học; nghiên cứu nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác dạy – học các môn chuyên ngành công an. Tham mưu, đề xuất các chương trình, nhiệm vụ nghiên cứu, xây dựng đề án phát triển lực lượng công an theo yêu cầu nhiệm vụ cấp trên giao.
Sự phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay làm xuất hiện nhiều vấn đề mới, nhiều loại tội phạm mới đã và đang đặt ra nhiều vấn đề phức tạp liên quan đến an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội. Phương hướng xây dựng lực lượng Công an nhân dân cách mạng, chính quy, hiện đại đang đặt ra cho đội ngũ giảng viên ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân cần phải tích cực nghiên cứu làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về khoa học ngành Công an, đáp ứng với yêu cầu phát triển mới của công an nhân dân. Qua đó góp phần hoàn thiện lý luận, tổng kết thực tiễn về các lĩnh vực có liên quan đến công tác của lực lượng Công an; kịp thời tham mưu xây dựng và hoàn thiện đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật, lý luận và các giải pháp cụ thể góp phần nâng cao hiệu quả các mặt công tác của lực lượng công an nhân dân.
Bốn là, đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học Công an nhân dân là nguồn bổ sung trực tiếp cho đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý ở các nhà trường, đơn vị trong toàn lực lượng Công an nhân dân.
Đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học Công an nhân dân được đào tạo cơ bản, có trình độ học vấn cao, kiến thức chuyên ngành sâu, rộng, nhiều đồng chí trải qua các cương vị lãnh đạo, quản lý, trưởng thành từ cơ sở. Qua hoạt động thực tiễn, đội ngũ giảng viên không chỉ có khả năng phát triển theo con đường chuyên môn giảng dạy và nghiên cứu khoa học, đội ngũ này còn là nguồn bổ sung quan trọng để phát triển trở thành những cán bộ lãnh đạo, quản lý của chính các nhà trường và của các cơ quan, đơn vị của Bộ Công an. Do yêu cầu nhiệm vụ, đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học Công an nhân dân cũng được điều động, luân chuyển giữ các cương vị cán bộ lãnh đạo, quản lý các cơ quan, đơn vị trong Bộ Công an và đã khẳng định được năng lực, uy tín, đáp ứng với từng vị trí công tác. Đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học Công an nhân dân đã phấn đấu bền bỉ, phát huy tốt những phẩm chất cá nhân, nhiều đồng chí đã trở thành tướng lĩnh, cán bộ cấp cao, giữ những trọng trách quan trọng của Đảng, Nhà nước và Công an nhân dân. Khi có tình huống, yêu cầu nhiệm vụ quan trọng, các vấn đề phát sinh, các cơ quan, đơn vị cần, đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học Công an nhân dân là nguồn bổ sung chất lượng cao để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của ngành Công an trong mọi tình huống.
3. Một số yêu cầu nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên ở các học viện, trường đại học Công an nhân dân hiện nay
Thứ nhất, chú trọng quy hoạch và có chiến lược xây dựng đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học Công an nhân dân đồng bộ và bền vững. Trong thời gian tới, cần xác định rõ việc xây dựng đội ngũ giảng viên là nhiệm vụ trọng tâm, lâu dài trong chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo của các học viện, trường đại học Công an nhân dân nói riêng, của ngành Công an nói chung. Việc quy hoạch đội ngũ phải gắn với yêu cầu phát triển của từng học viện, trường đại học, bảo đảm đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu ngành nghề đào tạo, trình độ học vấn, học hàm, học vị, độ tuổi và giới tính. Tập trung nâng cao chất lượng nguồn giảng viên thông qua tuyển chọn nghiêm túc từ sinh viên xuất sắc, cán bộ có kinh nghiệm thực tiễn công tác, cán bộ trẻ có triển vọng, có năng lực nghiên cứu và giảng dạy. Đồng thời, cần có kế hoạch bồi dưỡng, luân chuyển, bố trí, sử dụng đội ngũ giảng viên một cách hiệu quả, bảo đảm tính kế thừa, phát triển liên tục. Khuyến khích xây dựng đội ngũ giảng viên “hai trong một”, vừa giỏi chuyên môn, nghiệp vụ, vừa có khả năng tham gia chỉ huy, quản lý, đáp ứng yêu cầu đào tạo toàn diện, phù hợp với mục tiêu xây dựng lực lượng Công an nhân dân chính quy, tinh nhuệ, hiện đại trong giai đoạn mới.
Thứ hai, nâng cao chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ và bản lĩnh chính trị của đội ngũ giảng viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Xây dựng đội ngũ giảng viên có chất lượng cao đòi hỏi sự kết hợp chặt chẽ giữa nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ với củng cố bản lĩnh chính trị và phẩm chất đạo đức cách mạng. Cần tăng cường tổ chức các chương trình đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên về lý lịch chính trị, pháp luật, kiến thức chuyên ngành, phương pháp giảng dạy hiện đại và kỹ năng sư phạm. Giảng viên phải nắm chắc đường lối, quan điểm của Đảng, pháp luật của Nhà nước, các chỉ thị, nghị quyết liên quan đến bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội trong tình hình mới. Đồng thời, phải am hiểu sâu sắc thực tiễn công tác công an, có khả năng cập nhật, lồng ghép nội dung thực tiễn vào giảng dạy, giúp học viên hiểu rõ và vận dụng kiến thức hiệu quả. Chú trọng rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống mẫu mực, tác phong chuẩn mực của người cán bộ công an, từ đó khẳng định vai trò nêu gương của người giảng viên, tạo sức lan tỏa tích cực trong toàn trường và góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo trong Công an nhân dân.
Thứ ba, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và thích ứng với chuyển đổi số trong tăng cường xây dựng đội ngũ giảng viên của các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia đang diễn ra mạnh mẽ, giáo dục và đào tạo trong các học viện, trường đại học công an nhân dân cũng đòi hỏi đội ngũ giảng viên phải chủ động thích ứng và làm chủ công nghệ mới. Cần triển khai đồng bộ các chương trình bồi dưỡng, tập huấn nhằm nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ thông tin, khai thác hiệu quả các phần mềm, nền tảng quản lý học tập trực tuyến, công cụ dạy học số và học liệu điện tử. Giảng viên cần thành thạo trong thiết kế bài giảng số, sử dụng dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo và các công cụ trực tuyến hỗ trợ dạy học tương tác, linh hoạt. Đồng thời, cần xây dựng đội ngũ giảng viên giỏi về công nghệ, có khả năng thích ứng nhanh với sự thay đổi của môi trường số, góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi số toàn diện trong các học viện, trường đại học Công an nhân dân.
Thứ tư, mở rộng hợp tác quốc tế, nâng cao năng lực ngoại ngữ và nghiên cứu khoa học của đội ngũ giảng viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Để đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển trong thời kỳ cách mạng công nghiệp 4.0, các học viện, trường đại học Công an nhân dân cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế và nâng cao năng lực ngoại ngữ cho đội ngũ giảng viên. Cần xây dựng các chương trình liên kết đào tạo, trao đổi chuyên gia, hội thảo khoa học với các cơ sở giáo dục, nghiên cứu uy tín trong và ngoài nước nhằm tạo điều kiện để giảng viên tiếp cận tri thức mới, phương pháp giảng dạy tiên tiến và các mô hình giáo dục hiện đại. Khuyến khích, tạo điều kiện cho giảng viên học tập nâng cao trình độ, tu nghiệp ở nước ngoài, đồng thời bồi dưỡng kỹ năng sử dụng ngoại ngữ trong giảng dạy, nghiên cứu và giao tiếp học thuật. Cùng với đó, chú trọng phát triển năng lực của giảng viên, đặc biệt là các đề tài gắn với thực tiễn công tác nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ mới trong bảo đảm an ninh, trật tự. Thúc đẩy văn hóa nghiên cứu, đổi mới sáng tạo trong nhà trường nhằm xây dựng đội ngũ giảng viên có trình độ học thuật cao, có khả năng đóng góp tích cực vào nâng cao chất lượng đào tạo và khẳng định vị thế của các cơ sở giáo dục Công an nhân dân trong khu vực và quốc tế.
Thứ năm, tập trung xây dựng môi trường làm việc trong các học viện, trường đại học Công an nhân dân thực sự đoàn kết, dân chủ, công khai, tích cực và sáng tạo, phát huy tối đa năng lực, sở trường của các cán bộ, giảng viên nói chung và từ đó tạo ra sức mạnh tổng hợp của tập thể nhằm thực hiện tốt mục tiêu giáo dục và đào tạo của các nhà trường. Khi xây dựng được một tập thể sư phạm đoàn kết, nhất trí, tích cực học hỏi sẽ tạo ra môi trường thuận lợi để khuyến khích phát triển tiềm năng của mỗi giảng viên và đội ngũ giảng viên có điều kiện, cơ hội phát huy năng lực nghề nghiệp, cống hiến tích cực và đạt hiệu quả cao. Cần phấn đấu xây dựng môi trường trong các học viện, trường đại học Công an nhân dân thành một cộng đồng học tập, sáng tạo, tạo động lực thúc đẩy quá trình tự đào tạo của mỗi giảng viên.
Các học viện, trường đại học Công an nhân dân cần tạo mọi điều kiện để đội ngũ giảng viên không chỉ tham gia giảng dạy và nghiên cứu khoa học mà còn tham gia nhiều hoạt động khác mang tính chính trị của ngành Công an, như: công tác thực tế dân vận, hoạt động xã hội tình nghĩa, các phong trào thi đua… Ngoài nâng cao trình độ chuyên môn, giảng viên còn phải thường xuyên được rèn luyện để nâng cao thể lực, có sức khỏe để phục vụ công tác và bảo đảm các tiêu chuẩn sức khỏe theo quy định của Bộ Công an đối với cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân. Bên cạnh đó, các học viện, trường đại học Công an nhân dân cần không ngừng xây dựng môi trường làm việc văn hóa, đẩy mạnh xây dựng văn hoá công vụ, duy trì nền nếp, chấp hành kỷ cương, kỷ luật và Điều lệnh Công an nhân dân. Đây chính là sự khác biệt giữa môi trường làm việc của đội ngũ giảng viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân với môi trường làm việc của đội ngũ giảng viên các cơ sở giáo dục đại học khác ngoài ngành Công an.
Các học viện, trường đại học Công an nhân dân cần nghiên cứu, phối hợp với các đơn vị chức năng của Bộ Công an tham mưu với Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an và chủ động có những điều chỉnh, thực hiện hợp lý chính sách đãi ngộ về tiền lương và phụ cấp, khen thưởng đối với đội ngũ giảng viên. Nghiên cứu đề xuất thực hiện cải cách chế độ tiền lương với đội ngũ giảng viên, như: bổ sung hệ số lương cho các giảng viên đứng lớp; bảo đảm sự công bằng trong quy định chế độ hưởng thụ, thực hiện tốt chức năng giám sát, kiểm tra, đôn đốc thực hiện quy chế dân chủ, quy chế chi tiêu nội bộ của các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Những chế độ, chính sách này phải thể hiện rõ được ưu đãi đặc biệt, tương xứng với người làm công tác đào tạo nguồn nhân lực cho ngành Công an; qua đó thu hút, trọng dụng, gìn giữ nhân tài của các học viện, trường đại học Công an nhân dân hiện nay và những năm tiếp theo.
Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Công an (2016). Quyết định số 758/QĐ-BCA ngày 08/3/2016 phê duyệt quy mô đào tạo của các học viện, trường đại học Công an nhân dân đến năm 2020 và dự trữ phát triển đến năm 2030.
2. Bộ Công an (2020). Chỉ thị số 12/CT-BCA ngày 20/10/2020 về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 17-NQ/ĐUCA ngày 28/10/2014 của Đảng ủy Công an Trung ương về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo trong Công an nhân dân.
3. Bộ Công an (2022). Thông tư số 11/2022/TT-BCA ngày 23/03/2022 ban hành quy định khung tiêu chuẩn, tiêu chí cán bộ, giáo viên trong các học viện, trường đại học Công an nhân dân.
4. Bộ Công an (2023). Quyết định số 3122/QĐ-BCA ngày 18/5/2023 về phê duyệt Đề án “Nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo trong Công an nhân dân đến năm 2030 đáp ứng mục tiêu xây dựng lực lượng Công an nhân dân thật sự trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.
