Trung tá, ThS. Đinh Văn Phúc
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Trong thời đại phát triển mạnh mẽ của Internet, hội nhập toàn cầu và sự giao thoa văn hóa giữa các quốc gia, dân tộc đã mang lại nhiều cơ hội cho người dân tiếp cận với các giá trị văn hóa nhân loại và quảng bá sản phẩm văn hóa đến với bạn bè thế giới. Tuy nhiên, quá trình giao lưu và hội nhập về văn hóa cũng đặt ra thách thức lớn khi những sản phẩm văn hóa độc hại dễ dàng len lỏi vào đời sống xã hội Việt Nam. Đặc biệt, trong môi trường quân đội – nơi yêu cầu cao về bản lĩnh chính trị, tư tưởng vững vàng và tinh thần kỷ luật. Sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại vào đơn vị quân đội có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đối với cán bộ, chiến sĩ và quá trình thực hiện nhiệm vụ của đơn vị.
Từ khóa: Xâm nhập; độc hại; sản phẩm văn hóa độc hại; tác hại.
1. Đặt vấn đề
Sản phẩm văn hóa độc hại xâm nhập vào đơn vị quân đội bằng nhiều con đường khác nhau, không chỉ thông qua phương tiện cá nhân, như: điện thoại, máy tính mà còn có thể lan truyền từ bên ngoài vào qua các hình thức, như: giao lưu văn hóa, văn nghệ, kết nghĩa với địa phương, về địa phương nghỉ phép, người thân đến thăm,… Đặc biệt, với sự phát triển mạnh mẽ của internet và mạng xã hội, các sản phẩm văn hóa độc hại có khả năng xuất hiện ngày càng nhiều trong đơn vị quân đội nếu không có sự quản lý, kiểm soát tốt. Những sản phẩm này, bao gồm: sách báo có nội dung sai lệch, phim ảnh đồi trụy, trò chơi điện tử có tính bạo lực…, đòi hỏi phải được nhận rõ tác hại và đề ra các biện pháp phòng, chống sự xâm nhập vào đơn vị quân đội.
2. Những tác động tiêu cực của các sản phẩm văn hóa độc hại đến quân đội
Chỉ thị số 46-CT/TW ngày 27/7/2010 của Ban Bí thư về chống sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại gây hủy hoại đạo đức xã hội đã nhấn mạnh: nhiều sản phẩm văn hóa độc hại từ bên ngoài đã xâm nhập vào nước ta bằng nhiều con đường và tác động xấu đến tư tưởng, đạo đức, tâm lý, hành vi của một bộ phận nhân dân, nhất là thanh thiếu niên, từ đó dẫn đến cuộc sống thực dụng, vụ lợi, ích kỷ, sa đọa…, tác động nghiêm trọng đến môi trường đạo đức và văn hóa lành mạnh. Tình trạng này “đã và đang ảnh hưởng trực tiếp đến trật tự, an toàn, an ninh xã hội, dẫn tới khuynh hướng tự diễn biến về chính trị, tư tưởng, tác hại lâu dài đến các thế hệ mai sau”1.
Quân đội là môi trường và lĩnh vực hoạt động đặc thù, đó là môi trường quân sự và hoạt động quân sự, do đó, những tác động tiêu cực đến môi trường này của sản phẩm văn hóa độc hại có thể nhận thấy, gồm:
Một là, đối với cá nhân – quân nhân:
(1) Sản phẩm văn hóa độc hại, điển hình là văn hóa phẩm đồi trụy, bạo lực và các tệ nạn xã hội ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất, sức khỏe tinh thần của mỗi quân nhân… Từ đó, hạn chế về cả thời gian lẫn không gian để quân nhân rèn luyện, nâng cao sức khỏe.
(2) Sản phẩm văn hóa độc hại gây ảnh hưởng tiêu cực đến đạo đức, lối sống của quân nhân. Các sản phẩm văn hóa độc hại có thể kích động hành vi bạo lực, thiếu kỷ luật, vi phạm luân thường, đạo lý; cổ vũ cho lối sống cá nhân, buông thả, thực dụng, bất chấp, chạy theo danh vọng, vật chất tầm thường… trái với phẩm chất người quân nhân cách mạng.
(3) Sản phẩm văn hóa độc hại với các nội dung chống Đảng, chống chế độ và quân đội đã dẫn đến quân nhân xa rời, phai nhạt mục tiêu, lý tưởng cách mạng; hoang mang, dao động, thiếu niềm tin vào thắng lợi của sự nghiệp cách mạng, thậm chí, bôi nhọ lịch sử dân tộc, chống phá con đường cách mạng…; dễ mất đi động lực rèn luyện và cống hiến.
(4) Nếu sa vào các văn hóa phẩm độc hại, quân nhân không còn tâm huyết trong thực hiện nhiệm vụ, sao lãng, bỏ bê công việc, vi phạm kỷ luật quân đội và các chế độ, quy định công tác, dẫn đến chất lượng thực hiện nhiệm vụ không cao, thậm chí không hoàn thành nhiệm vụ của bản thân.
Hai là, đối với tổ chức:
(1) Sản phẩm văn hóa độc hại làm suy giảm sự đoàn kết và sức mạnh tập thể. Khi bị ảnh hưởng bởi các quan điểm, nội dung lệch lạc, quân nhân dễ có xu hướng hành động cá nhân, thiếu quan tâm tới tập thể, không có tinh thần xây dựng tập thể. Từ đó gây chia rẽ trong nội bộ, ảnh hưởng đến kết quả thực hiện nhiệm vụ của đơn vị.
(2) Sản phẩm văn hóa độc hại làm phai nhạt các giá trị văn hóa truyền thống của quân đội, dân tộc và hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ”. Với biểu hiện “sính ngoại”, “lai căng”, sản phẩm văn hóa độc hại làm cho quân nhân dễ bị thay đổi thói quen, thị hiếu, dễ tự đánh mất gốc gác văn hóa, truyền thống, lịch sử của quê hương, dân tộc và quân đội. Từ đó, họ ra sức cổ súy cho văn hóa phương Tây, dần dần làm phai nhạt, biến chất bản sắc văn hóa dân tộc và các giá trị văn hóa truyền thống, ảnh hưởng lớn đến mục tiêu xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Đồng thời, với sự suy đồi về lối sống, đạo đức của một bộ phận quân nhân do tác động của sản phẩm văn hóa độc hại đã ảnh hưởng đến uy tín, truyền thống tốt đẹp của quân đội, phai nhạt phẩm chất, hình ảnh “Bộ đội Cụ Hồ”; gây mất niềm tin, kính trọng của nhân dân.
(3) Sản phẩm văn hóa độc hại gây lộ lọt bí mật. Đặc biệt, trên không gian mạng hiện nay, đi kèm với các sản phẩm văn hóa độc hại thường bị các thế lực thù địch cài cắm các phần mềm gián điệp để ăn cắp thông tin cá nhân, dữ liệu quan trọng về các lĩnh vực, trong đó có các thông tin thuộc bí mật quân sự và bí mật quốc gia.
3. Biện pháp phòng, chống sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại
Thứ nhất, đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị, tư tưởng.
Tăng cường tuyên truyền, giáo dục nhận thức về sản phẩm văn hóa độc hại cũng như tác động tiêu cực của sản phẩm văn hóa độc hại. Thông qua nhiều hình thức tuyên truyền, giáo dục khác nhau nhằm giúp cho mỗi quân nhân nhận diện rõ ràng về các loại sản phẩm văn hóa độc hại cũng như tác động tiêu cực của các sản phẩm này đối với bản thân và đơn vị. Từ đó giúp quân nhân nhận thức rõ nguy cơ và cảnh giác hơn trong quá trình tiếp nhận, sử dụng các sản phẩm văn hóa.
Thường xuyên làm tốt công tác giáo dục, tuyên truyền chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, nhất là trên lĩnh vực văn hóa. Từ đó, mỗi quân nhân thấy được bản chất cách mạng, khoa học và giá trị của những quan điểm, tư tưởng đó. Một mặt, quân nhân sẽ ra sức bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên lĩnh vực văn hóa; mặt khác, sẽ kiên quyết đấu tranh phòng, chống sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại vào đơn vị.
Bồi dưỡng, nâng cao nhận thức của quân nhân về âm mưu, thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt của các thế lực thù địch trong chiến lược “diễn biến hoà bình” trên lĩnh vực văn hóa và sự tác động của mặt trái cơ chế thị trường, của lối sống tư sản làm tha hoá, biến chất lối sống của một bộ phận cán bộ, nhân dân. Từ đó, chủ động và tích cực đấu tranh, phê phán các quan điểm sai trái, thù địch trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa.
Thứ hai, có cơ chế kiểm soát chặt chẽ các hoạt động và sản phẩm văn hóa.
Tăng cường giám sát các hoạt động văn hóa trong đơn vị. Khi có các hoạt động văn hóa, giải trí, giao lưu, kết nghĩa… trong đơn vị, cần tổ chức kiểm tra, giám sát, kiểm duyệt kỹ lưỡng, bảo đảm nội dung các hoạt động phù hợp quy định hiện hành của ngành văn hóa và định hướng chính trị, đạo đức, thuần phong mỹ tục. Đồng thời, các hoạt động văn hóa phải góp phần xây dựng môi trường văn hóa an toàn, lành mạnh, mang tính giáo dục, định hướng tư tưởng tốt cho cán bộ, chiến sĩ.
Xây dựng hệ thống nội quy, quy định cụ thể về việc quản lý và sử dụng các sản phẩm văn hóa trong đơn vị, như sách báo, tài liệu, phim ảnh, trò chơi,… Quy định rõ các hành vi bị nghiêm cấm, như: tiếp cận, lưu trữ, phát tán các sản phẩm văn hóa có nội dung xấu độc, khiêu dâm, bạo lực, phản động. Thường xuyên kiểm tra các thiết bị nghe nhìn, máy tính, điện thoại cá nhân (theo đúng thẩm quyền) nhằm kịp thời phát hiện và xử lý các nội dung không phù hợp. Quản lý nghiêm ngặt việc sử dụng internet và mạng xã hội tại đơn vị, đảm bảo an toàn thông tin, ngăn ngừa truy cập vào các trang web có nội dung phản cảm, sai lệch. Hướng dẫn quân nhân cách nhận diện và tránh xa các nội dung xấu độc trên không gian mạng, đồng thời khuyến khích chia sẻ các thông tin tích cực, có giá trị giáo dục.
Tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng để kiểm tra, giám sát các nguồn thông tin, các sản phẩm văn hóa như tài liệu, sách báo được đưa vào đơn vị, đảm bảo đúng định hướng và tránh nguy cơ bị xâm nhập bởi các sản phẩm độc hại. Hạn chế tối đa việc quân nhân tiếp cận với các tài liệu không rõ nguồn gốc hoặc các sản phẩm văn hóa chưa được kiểm duyệt. Đặc biệt, phối hợp với cơ quan an ninh mạng để bảo đảm an toàn trên không gian mạng.
Đối với các hành vi vi phạm như tiếp cận hoặc phát tán sản phẩm văn hóa độc hại, cần có biện pháp xử lý rõ ràng, minh bạch, nghiêm minh, dứt khoát, đúng quy định để răn đe, giáo dục. Đồng thời, thường xuyên tổ chức rút kinh nghiệm, tuyên truyền trong đơn vị để nâng cao nhận thức và phòng ngừa các trường hợp tương tự.
Thứ ba, phát huy vai trò của các chủ thể trong phòng, chống sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại.
Phát huy vai trò lãnh đạo, chỉ huy ở các đơn vị đối với nhiệm vụ phòng, chống sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại. Vì vậy, cần xây dựng và tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch phòng, chống sự xâm nhập của sản phẩm văn hóa độc hại một cách cụ thể, phù hợp với đặc điểm tình hình của đơn vị. Nếu điều kiện không cho phép để xây dựng kế hoạch riêng về phòng, chống sự xâm nhập của sản phẩm văn hóa độc hại thì có thể lồng ghép vào kế hoạch thực hiện nhiệm vụ khác một cách sáng tạo, phù hợp. Tiếp đến, lãnh đạo, chỉ huy ở các đơn vị cần đặc biệt quan tâm đến công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho quân nhân nhằm nâng cao bản lĩnh, nhận thức về tác hại của các sản phẩm văn hóa độc hại. Cùng với đó, lãnh đạo, chỉ huy phải gương mẫu đi đầu trong thực hiện nhiệm vụ nói chung và trong phòng, chống sự xâm nhập của sản phẩm văn hóa độc hại nói riêng. Đồng thời, lãnh đạo, chỉ huy ở các đơn vị cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc tiếp cận sản phẩm văn hóa và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm về phòng, chống ảnh hưởng của sản phẩm văn hóa độc hại.
Phát huy vai trò của các tổ chức đoàn thể, trước hết là Hội đồng quân nhân và Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Hội đồng quân nhân phải luôn thực hành và phát huy dân chủ trong mọi hoạt động, trong đó có hoạt động phòng, chống sự xâm nhập của sản phẩm văn hóa độc hại vào đơn vị; bảo đảm thực sự là tổ chức đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của quân nhân và là nơi tập hợp, giáo dục, rèn luyện để họ có môi trường, điểm tựa trong phòng, chống ảnh hưởng tiêu cực của các sản phẩm văn hóa độc hại đối với bản thân và đơn vị. Đối với tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phải thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức hoạt động phù hợp với đặc điểm tâm lý, trình độ nhận thức của giới trẻ; tích cực tổ chức các phong trào, hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao để tạo sân chơi bổ ích, lành mạnh cho đoàn viên, thanh niên trong đơn vị. Quan trọng hơn, các hoạt động cần tập trung hướng vào phục vụ trực tiếp thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị của đơn vị, trong đó có nhiệm vụ phòng, chống sự xâm nhập của sản phẩm văn hóa độc hại.
Đối với gia đình và địa phương cần thường xuyên kết hợp với đơn vị nắm chắc tình hình mọi mặt của con em mình, đặc biệt là tư tưởng, tâm lý và các mối quan hệ xã hội (nhất là các mối quan hệ phát sinh trên internet và mạng xã hội). Thường xuyên giáo dục truyền thống cách mạng và những nét đẹp, giá trị văn hóa của dân tộc, quê hương, dòng họ, gia đình để khơi dậy niềm tự hào và là cơ sở thực hiện phương châm “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”. Định hướng các mối quan hệ xã hội tốt đẹp, lành mạnh cho con em mình trong những đợt nghỉ phép, tranh thủ. Động viên họ phấn đấu, tích cực tu dưỡng, rèn luyện theo những giá trị và chuẩn mực của văn hóa quân sự, hoàn thiện nhân cách người quân nhân cách mạng, hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao, không có những hành vi thiếu chuẩn mực làm ảnh hưởng đến truyền thống địa phương và danh dự của gia đình, dòng họ, trái với thuần phong, mỹ tục. Phối hợp với đơn vị uốn nắn kịp thời những suy nghĩ, hành vi lệch chuẩn của quân nhân trong tiếp nhận và sử dụng các sản phẩm văn hóa.
Thứ tư, xây dựng môi trường văn hóa quân sự tích cực, lành mạnh.
Xây dựng các tập thể quân nhân ở đơn vị vững mạnh toàn diện. Tăng cường giáo dục cho quân nhân nâng cao ý thức trách nhiệm tập thể, đoàn kết thống nhất trong hành động, chủ động ngăn ngừa sản phẩm văn hóa độc hại xâm nhập vào đơn vị. Cùng với đó, xây dựng bầu không khí tâm lý tích cực, lành mạnh trong tập thể quân nhân, tạo ra sức “miễn dịch” của quân nhân trước những tác động tiêu cực của sản phẩm văn hóa độc hại. Đồng thời, giải quyết tốt các mối quan hệ qua lại trong tập thể quân nhân, trên cơ sở những chuẩn giá trị về đạo đức, văn hóa phù hợp môi trường hoạt động quân sựđể tạo ra tác động thuận chiều đến quá trình phòng, chống sự xâm nhập của sản phẩm văn hóa độc hại vào đơn vị.
Phát huy vai trò của hệ thống thiết chế văn hóa quân sự. Tiến hành đồng bộ việc củng cố, hoàn thiện hệ thống thiết chế cả về thiết chế lãnh đạo, chỉ huy, thiết chế tổ chức thực hiện và thiết chế cơ sởvật chất – văn hóa. Củng cố, phát huy vai trò của thiết chế văn hóa quân sự là cơ sở điều chỉnh, định hướng nhận thức và hành động của mọi quan nhân, ngăn chặn, đẩy lùi sự xâm nhập của những sản phẩm văn hóa độc hại trong thực hiện các nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật.
Kết hợp giữa “xây” và “chống”, lấy “xây” là chủ yếu, nhằm làm cho các giá trị văn hóa nói chung, giá trị văn hóa quân sự nói riêng lan tỏa trong môi trường văn hóa quân sự của đơn vị và vô hiệu hóa sự xâm nhập của các tư tưởng, hành vi sai trái, phản văn hóa vào trong nội bộ đơn vị. Kết hợp chặt chẽ giữa “xây” và “chống” sẽ dẫn đến định hướng đúng, nghĩa là: làm cho mọi quân nhận thức được các giá trị văn hóa quân sự cũng như tác hại của phản văn hóa, sản phẩm văn hóa xấu độc; không ngừng nâng cao cảm xúc, thị hiếu và lý tưởng thẩm mỹ để có sự lựa chọn đúng đắn các giá trị văn hóa, vươn tới nhu cầu lành mạnh để thay thế những nhu cầu có xu hướng không lành mạnh.
4. Kết luận
Phòng, chống sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại vào đơn vị quân đội là nhiệm vụ cấp bách, đồng thời là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài với trách nhiệm của toàn quân và cả hệ thống chính trị. Bằng cách kết hợp chặt chẽ giữa các biện pháp giáo dục chính trị, tư tưởng; kiểm soát các hoạt động và sản phẩm văn hóa; phát huy vai trò của các chủ thể ở đơn vị và xây dựng môi trường văn hóa quân sự lành mạnh, tích cực, Quân đội ta hoàn toàn có thể phòng, chống hiệu quả sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại, đảm bảo bản lĩnh chính trị vững vàng cho mọi quân nhân. Đồng thời, nâng cao sức mạnh chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam, hoàn thành mục tiêu: “Xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số quân chủng, binh chủng, lực lượng tiến thẳng lên hiện đại. Đến năm 2025, cơ bản xây dựng Quân đội, Công an tinh, gọn, mạnh, tạo tiền đề vững chắc, phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”2.
Chú thích:
1. Ban Bí thư (2010). Chỉ thị số 46-CT/TW ngày 27/7/2010 về chống sự xâm nhập của các sản phẩm văn hóa độc hại gây hủy hoại đạo đức xã hội.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 157 – 158.
Tài liệu tham khảo:
1. Vũ Văn Bách (2021). Phát triển hệ giá trị văn hoá của thanh niên Quân đội nhân dân Việt Nam trong thời kỳ mới. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
2. Hà Minh Đức (2022). Sự lãnh đạo của Đảng về văn hóa, văn nghệ. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
3. Nguyễn Thanh Hải (2019). Phát huy vai trò của thanh niên quân đội trong xây dựng môi trường văn hóa ở đơn vị cơ sở hiện nay. H. NXB Quân đội nhân dân.
4. Trần Minh Hòa (2019). Tác động của văn hóa độc hại đến tâm lý và hành vi của thanh niên hiện nay. H. NXB Khoa học Xã hội.
5. Phòng, chống âm mưu thủ đoạn xâm lăng văn hóa của các thế lực thù địch trong tình hình mới. https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/dau-tranh-phan-bac-cac-luan-dieu-sai-trai-thu-dich/chi-tiet/-/asset_publisher/YqSB2JpnYto9/content/phong-chong-am-muu-thu-doan-xam-lang-van-hoa-cua-cac-the-luc-thu-dich-trong-tinh-hinh-moi
