Trung tá, ThS. Hà Xuân Nam
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Để thực hiện sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Hồng quân, V.I. Lênin và Đảng Cộng sản Bôn-sê-vích Nga đã giải quyết thành công vấn đề lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng và xây dựng đội ngũ chính ủy có đầy đủ phẩm chất và năng lực, tiến hành có hiệu quả công tác chính trị, góp phần trực tiếp xây dựng Hồng quân hùng mạnh. Quán triệt và vận dụng những luận điểm của V.I.Lênin về chế độ chính ủy, chính trị viên trong xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị bảo đảm sự lãnh đạo thông suốt của Đảng đối với quân đội là vấnđề có giá trị và cấp thiết hiện nay.
Từ khóa: Chính ủy; chính trị viên; cán bộ chính trị; quân đội; quan điểm của V.I.Lênin về chính ủy, chính trị viên.
1. Đặt vấn đề
V.I.Lênin – lãnh tụ vĩ đại của Đảng Cộng sản Bôn-sê-vích Nga, người thầy thiên tài của phong trào Cộng sản và công nhân quốc tế. Người không chỉ đưa ra học thuyết về xây dựng quân đội kiểu mới của giai cấp công nhân, mà trong thực tiễn, Lênin và Đảng Cộng sản Bôn-sê-vích Nga đã giải quyết thành công hàng loạt vấn đề về tổ chức, xây dựng và lãnh đạo Hồng quân. Kế thừa di sản tư tưởng của C.Mác, Ăngghen về xây dựng lực lượng vũ trang của giai cấp vô sản, V.I.Lênin đưa ra những quan điểm, nguyên tắc về xây dựng quân đội kiểu mới trong cuộc đấu tranh chống thù trong, giặc ngoài, bảo vệ thắng lợi những thành quả cách mạng. Một trong những nguyên tắc xây dựng quân đội kiểu mới đó là phải xây dựng quân đội về chính trị, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản, trong đó việc xác lập chế độ chính ủy, chính trị viên trong quân đội và tiến hành công tác chính trị là vấn đề mang tính nguyên tắc, xuyên suốt, quyết định bản chất của Hồng quân Công nông.
2. Quan điểm của V.I.Lênin về đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên trong Hồng quân công nông
Thứ nhất, đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên là đại biểu của Đảng trong Hồng quân công nông.
Để xây dựng Hồng quân công nông thực sự là quân đội kiểu mới, mang bản chất giai cấp công nhân, vấn đề tất yếu đặt ra là phải xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên – đại biểu Đảng, lực lượng tiên phong về chính trị, tư tưởng và tổ chức, có vai trò hết sức quan trọng giữ vững phương hướng chính trị của Đảng trong Hồng quân công nông. Trong tác phẩm “Những nhiệm vụ bức thiết của phong trào chúng ta”, V.I. Lênin khái quát “Trong lịch sử, chưa hề có một giai cấp nào giành được quyền thống trị, nếu nó không đào tạo ra được trong hàng ngũ của mình những lãnh tụ chính trị, những đại biểu tiền phong có đủ khả năng tổ chức và lãnh đạo phong trào”1. Lịch sử ra đời và phát triển của quân đội trên thế giới cho thấy, bất cứ giai cấp, nhà nước nào khi tổ chức ra quân đội cũng đều chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chỉ huy nhằm làm cho quân đội ấy phục tùng và bảo vệ quyền lợi chính trị, kinh tế của giai cấp mình. Tuy vậy, chỉ từ khi quân đội kiểu mới của giai cấp vô sản ra đời thì trong hệ thống lãnh đạo, chỉ huy mới có một loại hình cán bộ đặc thù – đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên. Trong Diễn văn tại Hội nghị toàn Nga năm 1920 đã khẳng định: “Chúng ta có một bộ máy quân sự to lớn. Không có các chính ủy chúng ta sẽ không có Hồng quân”2.Theo Người, đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên trong Hồng quân công nông chẳng những là đại biểu thực sự và trực tiếp của chính quyền Xô viết mà trước hết là những người nắm vững và kiên định tinh thần của Đảng, thể hiện tính kỷ luật, tính kiên quyết trong cuộc đấu tranh nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu và con đường mà Đảng Cộng sản và nhân dân chọn lựa.
Thứ hai, đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên trong Hồng quân công nông là lực lượng tiêu biểu về phẩm chất chính trị, đạo đức cộng sản trong sáng.
Từ thực tiễn lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên trong Hồng quân công nông, V.I. Lênin đã chỉ rõ, cái chủ yếu, cốt lõi trong phẩm chất của cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên là trình độ giác ngộ chính trị, niềm tin vô hạn vào lý tưởng cộng sản. Theo Người, lòng tin vững chắc vào lý tưởng cộng sản chính là nhân tố quan trọng tạo nên phẩm chất chính trị của đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên. Trong Tác phẩm Làm gì? – V.I. Lênin khẳng định: “trong chiến tranh, mọi người đều biết rằng điều quan trọng hơn cả không phải là chỉ làm cho quân đội tin tưởng vào lực lượng của mình, mà còn phải làm cho kẻ thù và tất cả những phần tử trung lập cũng phải tin như thế”3. Đó chính là niềm tin cộng sản đã hun đúc thành những phẩm chất tiêu biểu của đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên.
Khi bàn về đạo đức của người cộng sản, trong nhiều bài phát biểu và tác phẩm của mình, đặc biệt là trong giai đoạn 1918 – 1920, V.I. Lênin nhấn mạnh rất rõ vai trò và phẩm chất đạo đức của đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên trong Hồng quân công nông, Người khẳng định: “Cuộc đấu tranh giai cấp còn tiếp tục, và nhiệm vụ của chúng ta là làm cho tất cả mọi lợi ích phải phục tùng cuộc đấu tranh này, và đạo đức cộng sản của chúng ta cũng phải phục tùng nhiệm vụ này”4. Đạo đức cộng sản của đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên trong Hồng quân công nông được V.I. Lênin khái quát ở những phẩm chất cơ bản như: lòng trung thành với lý tưởng cộng sản, yêu nước xã hội chủ nghĩa, dũng cảm, không sợ nguy hiểm, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, không ngừng nâng cao tinh thần giác ngộ cho binh sĩ, là tấm gương về tinh thần kỷ luật, về sự trung thành không lay chuyển với sự nghiệp của giai cấp công nhân, nói đi đôi với làm, không được phép sống tách rời binh lính, là người đầu tiên chia sẻ gian khổ, người cuối cùng rời bỏ trận địa. V.I. Lênin nhấn mạnh đạo đức của người cộng sản: “không phải là bắt nguồn từ đạo đức trừu tượng, mà từ đạo đức của người chiến sĩ cách mạng, đạo đức của quần chúng cách mạng”5. Đúng như V.I. Lênin khẳng định về đạo đức của người cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên trong Hồng quân công nông được hình thành trong cuộc đấu tranh gian khổ, giữa khói lửa cách mạng và thử thách khắc nghiệt của chiến trường. Chính những hoàn cảnh ấy đã rèn luyện nên lòng trung thành tuyệt đối với sự nghiệp cách mạng, tinh thần kỷ luật thép, lối sống gần gũi với binh sĩ và phong cách làm việc gương mẫu của người cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên.
Thứ ba, đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên là những người được đào cơ bản, hiểu biết sâu sắc về lý luận cách mạng, có năng lực tuyên truyền, giáo dục, gắn bó với quần chúng
Để đáp ứng yêu cầu người đại biểu Đảng trong Hồng quân công nông, theo V.I.Lênin, đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên phải được đào tạo, huấn luyện cơ bản, có hiểu biết sâu sắc đường lối cách mạng, vì theo Lênin: Hồng quân là một vật liệu có sức chiến đâu tốt, nhưng là một vật liệu còn ở trạng thái nguyên liệu, chưa được chế biến. Nếu chúng ta không muốn đem quân đội đó làm mồi cho đại bác của pháo binh Đức thì phải huấn luyện nó. Và không chỉ huấn luyện về quân sự mà phải đặc biệt coi trọng việc huấn luyện về mặt chính trị. Lênin đã chỉ rõ: “Chúng ta đã thành lập được một quân đội thống nhất, hiện nay do một bộ phận tiên tiến gồm những người cộng sản có kinh nghiệm lãnh đạo, những người cộng sản này thì bất cứ ở đâu cũng biết tổ chức công tác tuyên truyền và cổ động”6. Theo V.I. Lênin, người cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên với tư cách là đại biểu Đảng trong Hồng quân phải có năng lực tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục, cảm hóa quần chúng “Chúng ta đã có một đạo quân. Đạo quân đó có kỷ luật mới. Kỷ luật này đã được các chi bộ đảng, các công nhân và các chính ủy giữ vững; hàng chục vạn người đó đã ra mặt trận và giải thích cho công nhân và nông dân biết nguồn gốc của chiến tranh”7. Để giáo dục được quần chúng và Hồng quân, theo V.I. Lênin đội ngũ này phải thường xuyên học tập lý luận chính trị, gắn bó với quần chúng, V.I. Lênin nhấn mạnh: “Liên hệ với quần chúng. Sống trong lòng quần chúng. Biết tâm trạng của quần chúng. Biết tất cả. Hiểu quần chúng. Biết đến với quần chúng”8. Theo đó, Lênin yêu cầu đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên phải thực sự sâu sát với quần chúng, hiểu rõ tâm tư, nguyện vọng của quần chúng, hòa mình với quần chúng.
3. Vận dụng quan điểm V.I.Lênin trong xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy các cấp trong xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị.
Trước yêu cầu xây dựng quân đội chính quy, tinh nhuệ hiện đại, Quân đội vững mạnh về chính trị, nhất là yêu cầu tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội hiện nay, đòi hỏi cấp ủy, người chỉ huy, chính ủy, chính trị viên nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trò của đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên – đại biểu Đảng trong quân đội, hạt nhân chính trị, trung tâm đoàn kết của đơn vị. Trên cơ sở nhận thức đúng, cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy các cấp phải xem viễ xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị là nội dung quan trọng hàng đầu trong công tác tổ chức xây dựng Đảng; là một nội dung trọng yếu, thường xuyên, lâu dài và có tính quyết định đến hiệu quả công tác xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị. Theo đó, cấp ủy, cán bộ chủ, cơ quan chức năng các cấp cần cụ thể hóa thành chủ trương, kế hoạch, chương trình hành động sát thực tiễn; lãnh đạo chặt chẽ công tác quy hoạch, đào tạo, bố trí, sử dụng đội ngũ cán bộ chính trị; kiểm tra, giám sát việc thực hiện; tạo điều kiện về môi trường, chính sách, cơ chế để đội ngũ cán bộ chính trị phát huy vai trò, hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ.
Hai là, xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị gắn với xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện “Mẫu mực tiêu biểu”,
Xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị phải gắn liền với củng cố, kiện toàn tổ chức cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện “Mẫu mực tiêu biểu”. Thực hiện nghiêm Quy định số 51-QĐ/TW, ngày 29/12/2021 của Ban Bí thư về tổ chức cơ quan chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam và các nghị quyết, chỉ thị của Quân ủy Trung ương, cần cụ thể hóa rõ chức trách, nhiệm vụ của từng chức danh cán bộ chính trị và, khắc phục tình trạng cào bằng, máy móc, thiếu linh hoạt trong tổ chức biên chế, đặc biệt là ở các loại hình đơn vị khác nhau.
Cùng với kiện toàn tổ chức, cần tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ chủ trì, chủ chốt và trợ lý đầu ngành có phẩm chất chính trị vững vàng, giỏi chuyên môn nghiệp vụ, nhạy bén trong nắm bắt tình hình, sắc sảo trong tham mưu, quyết đoán trong chỉ đạo. Đội ngũ này không chỉ cần giỏi về lý luận, chuyên sâu về nghiệp vụ mà còn phải có kỹ năng lãnh đạo, tư duy chiến lược, khả năng quy tụ lực lượng và tổ chức thực hiện hiệu quả nhiệm vụ chính trị. Đặc biệt, đội ngũ cán bộ chủ trì các cấp cần có bản lĩnh, năng lực điều hành cơ quan, dẫn dắt tập thể, tạo ra sức mạnh tổng hợp trong tham mưu công tác đảng, công tác chính trị. Đồng thời, đổi mới mạnh mẽ chính sách tuyển dụng, sử dụng, đãi ngộ, tạo môi trường làm việc dân chủ, minh bạch, khuyến khích cống hiến và thu hút nhân lực chất lượng cao vào làm cán bộ chính trị. Trong đó, cần có giải pháp cụ thể thu hút sinh viên tốt nghiệp xuất sắc chuyên ngành chính trị, cán bộ trẻ có triển vọng từ cơ sở… nhằm bảo đảm nguồn kế cận, kế tiếp liên thông, chất lượng.
Ba là, đổi mới phương pháp, tác phong công tác, phong cách làm việc của đội ngũ cán bộ chính trị.
Một đội ngũ cán bộ chính trị vững mạnh không chỉ ở phẩm chất và trình độ, mà còn ở tác phong công tác khoa học, sâu sát, nhạy bén và hiệu quả. Thực tiễn cho thấy, ở một số đơn vị, tác phong làm việc của cán bộ chính trị còn biểu hiện cứng nhắc, thiếu tính chủ động, sáng tạo, chưa sâu sát thực tiễn. Vì vậy, cần đổi mới toàn diện phương pháp công tác của đội ngũ cán bộ chính trị theo hướng cụ thể, thiết thực, vững nguyên tắc, chắc lập trường, linh hoạt, mềm dẻo, bám sát nghị quyết của Đảng và tình hình thực tế đơn vị, góp phần lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức tiến hành có hiệu quả hoạt động công tác đảng, công tác chính trị
Trước hết, phải nâng cao năng lực nghiên cứu, tổng hợp, dự báo, khả năng lãnh đạo, chỉ đạo cũng như phát hiện và tham mưu xử lý các vấn đề chính trị nổi cộm ở cơ sở. Cán bộ chính trị các cấp phải tăng cường đi cơ sở, gần gũi bộ đội, lắng nghe từ thực tiễn, kịp thời phát hiện những vấn đề tư tưởng, tổ chức nảy sinh để có giải pháp xử lý kịp thời, đúng hướng. Đồng thời, cần chú trọng hiệu quả trong xây dựng kế hoạch, hướng dẫn kiểm tra, thực hiện công tác đảng, công tác chính trị, gắn chặt với tiêu chí đánh giá, đề bạt, bổ nhiệm cán bộ, lấy chất lượng thực thi nhiệm vụ làm thước đo đánh giá năng lực đội ngũ cán bộ chính trị các cấp.
Bốn là, phát huy vai trò của cán bộ chính trị các cấp trong đấu tranh tư tưởng, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phòng chống “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa” quân đội.
Trong tình hình hiện nay, đội ngũ cán bộ chính trị phải thực sự là “chiến sĩ tiên phong” trên mặt trận tư tưởng của Đảng, lực lượng nòng cốt trong đấu tranh làm thất bại âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa” Quân đội và các biểu hiện suy thoái chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trong Quân đội. Đây là nhiệm vụ chiến lược, sống còn nhằm bảo vệ bản chất cách mạng, truyền thống và mục tiêu, lý tưởng chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam.
Đội ngũ cán bộ chính trị cần tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm Nghị quyết số 35-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Bộ Chính trị (khóa XII) và Chỉ thị số 47/CT-CT ngày 08/01/2016 của Tổng cục Chính trị. Đồng thời, tích cực đổi mới hình thức, phương pháp đấu tranh tư tưởng – lý luận, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, nâng cao “sức đề kháng” chính trị cho cán bộ, chiến sĩ trước những thông tin độc hại, quan điểm sai trái trên không gian mạng. Đặc biệt, cần xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị tinh thông nghiệp vụ công tác tư tưởng, giỏi công tác tuyên truyền, có bản lĩnh vững vàng, có khả năng thuyết phục và dẫn dắt tư tưởng trong các tình huống phức tạp, nhạy cảm.
4. Kết luận
Nghiên cứu những luận điểm của V.I.Lênin về đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên trong Hồng quân công nông đến nay vẫn còn nguyên giá trị, có ý nghĩa to lớn cả về lý luận và thực tiễn trong xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị, chính ủy, chính trị viên trong quân đội đáp ứng yêu cầu thời kỳ mới. Hiện nay, trước yêu cầu tinh gọn bộ máy, yêu cầu nhiệm vụ công tác đảng công tác chính trị, xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị đặt ra yêu cầu bức thiết phải quán triệt sâu sắc luận điểm của Lênin trong xây dựng đội ngũ cán bộ chính trị các cấp trong quân đội thực sự “vừa hồng, vừa chuyên”, có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức cách mạng, năng lực công tác toàn diện, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó.
Chú thích:
1. V.I. Lênin toàn tập (2006). Tập 4. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 473.
2, 4. V.I. Lênin toàn tập (2006). Tập 41. H. NXB Chính trị quốc gia, tr.179, 369.
3. V.I. Lênin toàn tập (2006). Tập 6. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 166.
5. V.I. Lênin toàn tập (2005). Tập 38. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 95.
6. V.I. Lênin toàn tập (2005). Tập 40. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 210.
7. V.I. Lênin toàn tập (2005). Tập 37. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 470.
8. V.I. Lênin toàn tập (2005). Tập 44. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 608.
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2016). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
3. Quân ủy Trung ương (2019). Nghị quyết 109-NQ/QUTW ngày 11/02/2019 về xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội, nhất là cấp chiến dịch, chiến lược đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.
4. Quân ủy Trung ương (2012). Nghị quyết 769-NQ/QUTW ngày 21/12/2012 về xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội giai đoạn 2013 – 2020 và những năm tiếp theo.
