TS. Nguyễn Thế Vinh
Học viện Chính sách và Phát triển
(Quanlynhanuoc.vn) – Bài viết tập trung phân tích thực trạng và tiềm năng phát triển khu, cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ trước và sau khi sáp nhập tỉnh. Trên cơ sở đó, bài viết đề xuất các giải pháp nhằm tối ưu hóa tiềm năng, vượt qua thách thức và thúc đẩy sự phát triển hiệu quả, bền vững của hệ thống khu, cụm công nghiệp trên địa bàn “tỉnh Phú Thọ mới”.
Từ khóa: Phú Thọ; sáp nhập; thực trạng, khu công nghiệp, xu hướng phát triển; dự báo
1. Đặt vấn đề
Tỉnh Phú Thọ đang đứng trước một giai đoạn “chuyển mình lịch sử” với việc sáp nhập và tái cấu trúc các đơn vị hành chính (sáp nhập tỉnh Phú Thọ với tỉnh Vĩnh Phúc và tỉnh Hòa Bình. Đồng thời, lấy tên là tỉnh Phú Thọ, trung tâm chính trị – hành chính đặt tại tỉnh Phú Thọ hiện nay1. Việc hợp nhất 3 tỉnh này không chỉ làm thay đổi diện mạo hành chính, quy mô dân số và diện tích tự nhiên của tỉnh mà còn tạo ra những tác động sâu rộng, đa chiều đến mọi mặt phát triển kinh tế – xã hội, trong đó có định hướng và chiến lược phát triển các khu công nghiệp.
2. Thực trạng phát triển khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ trước khi sáp nhập
Trước khi sáp nhập, tỉnh Phú Thọ đã đạt được nhiều thành tựu trong phát triển khu công nghiệp, đóng góp tích cực vào GRDP (tổng sản phẩm trên địa bàn) và thu hút đầu tư.
(1) Đẩy mạnh thu hút đầu tư vào khu công nghiệp. Tính đến tháng 01/2025, tỉnh Phú Thọ có 4 khu công nghiệp: khu công nghiệp Thụy Vân (thành phố Việt Trì) với tỷ lệ lấp đầy 100%; khu công nghiệp Trung Hà (huyện Tam Nông) với tỷ lệ lấp đầy 100%; khu công nghiệp Phú Hà (thị xã Phú Thọ) với tỷ lệ lấp đầy 57.09 %; khu công nghiệp Cẩm Khê (huyện Cẩm Khê) với tỷ lệ lấp đầy 38.17%. Tổng số doanh nghiệp đầu tư vào các khu công nghiệp là trên 169 doanh nghiệp, trong đó có 82 doanh nghiệp FDI2. Kết quả trên cho thấy, việc phát triển các khu công nghiệp và thu hút đầu tư phản ánh rõ định hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa tạo tiền đề quan trọng cho phát triển kinh tế – xã hội ở địa phương trong thời gian tới.
(2) Đẩy mạnh thu hút đầu tư vào cụm công nghiệp. Tính đến tháng 01/2025, các cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ đã thu hút 170 dự án đăng ký đầu tư; 102 dự án DDI, tổng vốn đăng ký trên 14.000 tỷ đồng; 68 dự án FDI, tổng vốn đầu tư 650 triệu USD. Trong đó, có 129 dự án đi vào hoạt động, tạo việc làm ổn định cho trên 27.000 lao động, mức thu nhập bình quân 7 triệu đồng/ người/ tháng3. Kết quả này cho thấy, tỉnh Phú Thọ đã có những kết quả rõ nét trong việc đẩy mạnh thu hút đầu tư vào các cụm công nghiệp với việc thu hút được cả nhà đầu tư trong nước lẫn quốc tế. Điều đó phản ánh môi trường đầu tư ngày càng thông thoáng, hấp dẫn và hiệu quả. Đồng thời, các dự án đi vào hoạt động cao đã thể hiện tính khả thi và thực chất của hoạt động thu hút đầu tư, không chỉ dừng ở “số lượng đăng ký” mà đã chuyển hóa thành sản xuất – kinh doanh thực tế, góp phần quan trọng vào giải quyết việc làm, nâng cao đời sống nhân dân và phát triển kinh tế địa phương.
(3) Các doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả, chấp hành tốt nghĩa vụ tài chính. Năm 2024, doanh thu của các doanh nghiệp ước đạt 90.000 tỷ đồng; nộp ngân sách nhà nước đạt 1.800 tỷ đồng; giá trị xuất khẩu ước đạt 15.000 triệu USD4. Kết quả này phản ánh nguồn thu tài chính của địa phương được tăng lên, đây chính là nguồn lực quan trọng để đầu tư trở lại cho hạ tầng, an sinh xã hội và phát triển bền vững.
Mặc dù hoạt động sản xuất tại các khu công nghiệp đóng góp tích cực vào tăng trưởng GRDP, doanh thu và giá trị xuất khẩu từ các khu công nghiệp liên tục tăng trưởng, song, thực trạng phát triển khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ giai đoạn vừa qua còn bộc lộ một số hạn chế, như: hạ tầng kỹ thuật của các khu công nghiệp hiện nay vẫn chưa được xây dựng đồng bộ (nhất là về giao thông, nước sạch); chưa đưa ra các ưu đãi hấp dẫn để thu hút các nhà đầu tư FDI lớn trong bối cảnh phải cạnh tranh quyết liệt với các địa phương xung quanh; lực lượng lao động dồi dào nhưng thiếu lao động được đào tạo, các kỹ năng, tay nghề đáp ứng yêu cầu của phát triển khu công nghiệp.
3. Tiềm năng phát triển khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ sau sáp nhập
Bối cảnh sáp nhập 3 tỉnh Phú Thọ, Vĩnh Phúc và Hòa Bình trở thành một đơn vị hành chính mới sẽ đem đến những triển vọng và cơ hội mới cho phát triển khu công nghiệp.
Thứ nhất, vị trí chiến lược. Tỉnh Phú Thọ mới có phía Tây và phía Bắc bao quanh Thủ đô Hà Nội với hệ thống hạ tầng giao thông kết nối thuận tiện, nhanh chóng tới các cảng hàng không, cảng biển, cửa khẩu… kết nối dễ dàng với tam giác phát triển phía Bắc (Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh), thuận lợi cho phát triển các ngành, lĩnh vực nói chung. Trung tâm tỉnh Phú Thọ mở rộng (đô thị Việt Trì hiện nay) kết nối thuận tiện qua các tuyến đường bộ cao tốc và cách trung tâm Hà Nội khoảng 80km, cách sân bay Nội Bài khoảng 54km, cách cảng Hải Phòng, cửa khẩu Hữu Nghị, cửa khẩu Lào Cai khoảng 210 – 220km. Có 5/8 tỉnh còn lại trong vùng Trung du và miền núi phía Bắc (Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, Lào Cai, Tuyên Quang) với quy mô dân số gần 6 triệu người và tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước đạt 180 nghìn tỷ đồng (năm 2024) đều phải đi qua Phú Thọ để kết nối với Thủ đô Hà Nội, cảng Hải Phòng, đặc biệt là trong giao thương hàng hóa. Vị trí chiến lược trên đặt Phú Thọ trong vai trò trung tâm trung chuyển dịch vụ, logistics cho Thủ đô và các tỉnh trong vùng. Lợi thế trên sẽ được phát huy mạnh mẽ trong điều kiện tỉnh Phú Thọ phát huy được hiệu quả từ 2 hành lang kinh tế quan trọng của tỉnh trong giai đoạn tới là Hành lang kinh tế phía Bắc và Hành lang kinh tế trung tâm5.
Thứ hai, sau sáp nhập, đơn vị hành chính tỉnh Phú Thọ có diện tích tự nhiên 9.361,381km2, quy mô dân số 4.022.611 người6, giúp tỉnh “Phú Thọ mới” có điều kiện mở rộng không gian để phát triển, nhất là các khu công nghiệp với tổng số 35 khu và diện tích quy hoạch đến năm 2030 đạt 8.801 ha7.Không gian mở rộng cũng tạo điều kiện cho tỉnh phát triển nông – lâm nghiệp hàng hóa quy mô lớn tạo tiền đề thuận lợi để thu hút đầu tư, đặc biệt là thu hút FDI vào các lĩnh vực công nghiệp điện tử, công nghệ thông tin, công nghiệp chế biến chế tạo, phát triển công nghiệp chế biến nông, lâm sản quy mô lớn, chất lượng cao tại các khu công nghiệp; đồng thời, tỉnh sẽ có được nguồn nhân lực dồi dào và đa dạng hơn về kỹ năng và trình độ, giúp các ngành công nghiệp đòi hỏi nhiều lao động hoặc lao động có kỹ năng chuyên biệt.
Thứ ba, vị trí địa lý của 3 tỉnh khi hợp nhất sẽ tạo thành một cửa ngõ chiến lược, kết nối các vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc với các tỉnh Tây Bắc. Hạ tầng đường bộ: các tuyến cao tốc đã đi vào hoạt động hiện nay là cao tốc Hà Nội – Lào Cai, Tuyên Quang – Phú Thọ, Hoà Lạc – Hoà Bình; hệ thống quốc lộ chính, như: 2, 2C, 2D, 32, 6 và đường Hồ Chí Minh đảm bảo liên kết các địa phương trong tỉnh và kết nối với vùng Trung du và miền núi phía Bắc, Thủ đô Hà Nội, vùng Đồng bằng sông Hồng. Mật độ đường trên 100km2 cao hơn vùng Trung du và miền núi phía Bắc (Hòa Bình 6,91; Phú Thọ là 16,78, Vĩnh Phúc 7,12 so với bình quân toàn vùng là 7,6 và cả nước là 7,34)8. Nhìn chung chất lượng đường tốt, bảo đảm thông suốt trong vận tải và giao thông kết nối. Điều này giúp tăng cường lợi thế cạnh tranh trong thu hút đầu tư, đặc biệt là các dự án logistics, sản xuất và phân phối.
Thứ tư, hạ tầng điện thuận lợi. Trên địa bàn tỉnh có nhà máy thủy điện Hòa Bình là nguồn cấp lớn cho miền Bắc và một số nhà máy thuỷ điện nhỏ. Ngoài ra có các TBA 500kV, 220kV đồng bộ với hệ thống hạ thế và đường dây, bảo đảm cung cấp điện cho sinh hoạt và kinh doanh đặc biệt bảo đảm cung cấp đủ điện, ổn định cho các khu công nghiệp, cụm công nghiệp hoặc các nhà máy có nhu cầu tiêu thu điện cao.
Thứ năm, hạ tầng đường sắt: Tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng đi qua 9 tỉnh, thành phố, gồm: Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Bắc Ninh, dự kiến năm 2030 hoàn thành9 sẽ mở ra tuyến kết nối hàng hóa quan trọng cho tỉnh Phú Thọ với thị trường Trung Quốc và các quốc gia khác.
Thứ sáu, nguồn nguyên liệu từ lâm sản phong phú. Tỉnh Phú Thọ có trên 188 nghìn ha đất rừng, chiếm trên 53% tổng diện tích đất tự nhiên10. Đây là những điều kiện thuận lợi để các cơ sở chế biến kinh doanh lâm sản chủ động được nguồn cung nguyên liệu ổn định và dồi dào.
4. Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả phát triển các khu, cụm công nghiệp sau sáp nhập
Một là, định hướng không gian ưu tiên phát triển các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ sau sáp nhập. Trong bối cảnh sáp nhập mở rộng không gian gắn với triển vọng đẩy nhanh tiến độ các tuyến giao thông kết nối nội tỉnh, liên vùng trong giai đoạn tới, Phú Thọ cần ưu tiên phát triển các khu công nghiệp theo thứ tự :
(1) Ưu tiên thu hút đầu tư và sớm lấp đầy các khu công nghiệp thuộc 02 hành lang kinh tế quan trọng là Hành lang kinh tế phía Bắc (thuộc hành lang kinh tế Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh) và Hành lang kinh tế trung tâm (thuộc hành lang kinh tế theo đường Hồ Chí Minh và cao tốc Bắc – Nam phía Tây trong quy hoạch tổng thể Quốc gia) gắn với tuyến giao thông kết nối trục dọc Bắc – Nam ở trung tâm Tỉnh, gồm: đoạn Cao tốc phía Tây, Quốc lộ 70C và một phần Quốc lộ 6 (chạy từ Thị trấn Đoan Hùng tới Thị trấn Mãn Đức – Tân Lạc); các đô thị từ Bắc vào Nam, gồm: thị trấn Đoan Hùng; thị xã Phú Thọ; thị trấn Hưng Hóa; thành phố Hòa Bình; thị trấn Cao Phong; thị trấn Mãn Đức.
(2) Đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, đầu tư hạ tầng cơ sở và thu hút đầu tư vào các KCN (bao gồm cả các khu công nghiệp mới đưa vào quy hoạch đến năm 2030) thuộc Hành lang kinh tế phía Đông (gắn với Quốc lộ 2C, đường vành đai 5 và cao tốc phía Tây) và Hành lang kinh tế phía Nam(thuộc hành lang kinh tế Điện Biên – Sơn La – Hòa Bình – Hà Nội trong quy hoạch tổng thể quốc gia)(gắn với quốc lộ 12B và quốc lộ 6)
(3) Các khu công nghiệp nằm ngoài 4 hành lang kinh tế trên (chủ yếu là các khu công nghiệp mới đưa vào quy hoạch đến năm 2030) sẽ tùy triển vọng thu hút đầu tư để thành lập, thu hút đầu tư.
Hai là, tăng cường thu hút FDI chất lượng cao và FDI xanh. Với quy mô mới và vị thế chiến lược, tỉnh cần tập trung thu hút các dự án có công nghệ tiên tiến, thân thiện môi trường, có giá trị gia tăng cao, phù hợp với cam kết phát triển bền vững của Việt Nam.
Ba là, sau khi sáp nhập, các khu công nghiệp cần quy hoạch và phát triển theo mô hình sinh thái, tuần hoàn, ứng dụng công nghệ thông minh trong quản lý và vận hành nhằm tối ưu hóa tài nguyên và giảm thiểu tác động môi trường.
Bốn là, nâng cấp hạ tầng giao thông, biệt là các tuyến kết nối liên vùng giúp tạo thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp.
Năm là, rà soát, điều chỉnh quy hoạch khu công nghiệp để bảo đảm tính hài hòa về chính sách ưu đãi giữa các vùng trước đây; đồng thời, tối ưu hóa hạ tầng giao thông, logistics để phục vụ tốt nhất cho hoạt động của các khu công nghiệp.
Sáu là, cần tiếp tục cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin trong cấp phép đầu tư, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, minh bạch và hấp dẫn.
Chú thích:
1. Năm 2025 thực hiện sáp nhập tỉnh Phú Thọ với tỉnh thành nào?https://thuvienphapluat.vn/ma-so-thue/bai-viet/nam-2025-thuc-hien-sap-nhap-tinh-phu-tho-voi-tinh-thanh-nao-99040-202948.html.
2, 3, 4. Phú Thọ đẩy mạnh thu hút đầu tư vào các khu, cụm công nghiệp. https://baophutho.vn/phu-tho-day-manh-thu-hut-dau-tu-vao-cac-khu-cum-cong-nghiep-226146.htm.
5, 7, 8. Ủy ban nhân dân tỉnh Phú Thọ (2025). Dự thảo Báo cáo định hướng phát triển tỉnh Phú Thọ đến năm 2030 (sau hợp nhất), ngày 20/4/2025.
6. Thông qua Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp tỉnh Phú Thọ. https://baophutho.vn/thong-qua-de-an-sap-xep-to-chuc-lai-don-vi-hanh-chinh-cac-cap-tinh-phu-tho-231440.htm.
9. Thúc đẩy tiến độ dự án đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng. https://vnexpress.net/thuc-day-tien-do-du-an-duong-sat-lao-cai-ha-noi-hai-phong-4888488.html.
10. Sinh kế bền vững từ phát triển rừng gỗ lớn. VTV5 – nhịp sống đồng bào. https://www.youtube.com/watch?v=C3Nnqo4f9z0.
Tài liệu tham khảo:
1. Cục Thống kê tỉnh Phú Thọ (2024). Niên giám thống kê tỉnh Phú Thọ 2023. H. Nxb Thống kê.
2. Phạm Ngọc Trụ (2023). Phát triển khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Phú Thọ giai đoạn đến năm 2030. Tạp chí khoa học Đại học Sư phạm Hà Nội, số 3.
3. Phấn đấu đến năm 2030, Phú Thọ sẽ là tỉnh phát triển hàng đầu vùng Trung du và miền núi phía Bắc. https://vioit.org.vn/vn/Printer.aspx?nId=5737.
