Đại tá, PGS. TS. Trần Nam Chuân
Nguyên cán bộ Viện Chiến lược Quốc phòng, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Ngày 21/6/1925, tờ báo Thanh niên do Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập ra số đầu. Cùng với tác phẩm “Đường Kách mệnh”, báo Thanh niên trở thành một trong những công cụ, tài liệu tiếng Việt đầu tiên truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin vào Việt Nam. Với ý nghĩa đó, ngày 05/02/1985, Ban Bí thư Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam ra Quyết định số 52-QĐ/TW lấy ngày 21/6 hằng năm là Ngày Báo chí Việt Nam. Năm 2000, theo đề nghị của Hội Nhà báo Việt Nam, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng ta đã thống nhất gọi Ngày Báo chí Việt Nam là Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam.
Từ khóa: Báo chí cách mạng Việt Nam; xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; trong sạch vững mạnh.
1. Đặt vấn đề
Một 100 năm đã trôi qua (21/6/1925 – 21/6/2025), Báo chí cách mạng Việt Nam (viết tắt là báo chí Việt Nam) đồng hành cùng dân tộc trong xây dựng Đảng và chính quyền trong sạch, vững mạnh. Báo chí Việt Nam là tiếng nói của Đảng, Nhà nước, của các đoàn thể và là diễn đàn của Nhân dân. Đảng ta xác định rõ báo chí là một trong bốn hệ thống giám sát cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức nhà nước một cách hiệu quả. Việc nhận thức và khai thác, phát huy vai trò của báo chí trong công tác xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh là nhiệm vụ quan trọng để Đảng và Nhà nước xứng đáng với niềm tin cậy của Nhân dân trong công cuộc đổi mới và vững bước phát triển trong kỷ nguyên mới của dân tộc.
2. Sự quan tâm của Đảng và vai trò của báo chí Việt Nam trong xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch vững mạnh
Từ khi ra đời, báo chí Việt Nam đã luôn đồng hành cùng đất nước và dân tộc, là lực lượng nòng cốt, bộ phận quan trọng giữ vai trò tiên phong trên mặt trận tư tưởng – lý luận, chính trị, là vũ khí lý luận sắc bén, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng; vừa là tiếng nói của Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị – xã hội, nghề nghiệp, vừa là địa chỉ diễn đàn của nhân dân. Nhận thức rõ điều đó, Đảng đã ban hành nhiều chỉ thị, nghị quyết quan trọng định hướng phát triển hoạt động báo chí, trong đó có nhiều nội dung liên quan trực tiếp đến công tác xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền trong sạch vững mạnh. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, báo chí Việt Nam đạt nhiều thành tựu quan trọng, có nhiều đóng góp trong công tác tuyên truyền, giáo dục cán bộ, đảng vi ên thực hiện các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội ngày càng phát triển.
Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) của Đảng xác định: “Phát huy vai trò, nêu cao trách nhiệm của các cơ quan báo chí, cơ quan chủ quản báo chí trong công tác đấu tranh phòng, chống suy thoái, quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Chủ động định hướng, cung cấp thông tin thường xuyên hoặc đột xuất; chú trọng tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, những thành quả trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, những nhân tố tích cực, điển hình tiên tiến, gương người tốt, việc tốt”. Tiếp đó, Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 17/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XIII), với quan điểm tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với hệ thống chính trị trong giai đoạn mới,… Phát huy vai trò của các cơ quan báo chí truyền thông và đội ngũ nhà báo. Cùng với đó, Đảng đã phát huy vai trò, thế mạnh của các phương tiện truyền thông, các cơ quan thông tấn, báo chí trong việc tuyên truyền nâng cao nhận thức trách nhiệm của cán bộ, đảng viên và Nhân dân tích cực tham gia đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Như vậy, Đảng ta không ngừng phát huy vai trò của các cơ quan báo chí trong tuyên truyền, giáo dục cán bộ, đảng viên và Nhân dân tham gia bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ Nhà nước và Nhân dân.
Thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW; Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII) về đẩy mạnh xây dựng Đảng, chính quyền và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; các cơ quan báo chí cả nước đã tích cực, chủ động đấu phản bác các quan điểm sai trái, xuyên tạc của các thế lực thù địch. Chú trọng tuyên truyền những mô hình mới, cách làm sáng tạo, biểu dương những tổ chức Đảng và đảng viên tiêu biểu, xuất sắc trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng chính quyền trong sạch vững mạnh…
Từ năm 2021 đến tháng 6/2023, các cơ quan báo chí đã mở mới, duy trì nhiều chuyên trang, chuyên mục như: “Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng”, “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, “Đưa nghị quyết của Đảng vào cuộc sống”, “đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực”…; đăng tải hàng nghìn tin, bài, ảnh, clip, phóng sự trên các lĩnh vực xây dựng Đảng, chính quyền các cấp và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Các cơ quan báo chí thông tin kịp thời nội dung các văn bản chỉ đạo, điều hành của Trung ương, của từng địa phương trên các ấn phẩm, chương trình… Qua đó, tạo niềm tin, khí thế, động lực mới, cổ vũ, động viên cán bộ, đảng viên và Nhân dân quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt, hiệu quả để vượt qua khó khăn, thách thức, nắm bắt thời cơ, vận hội, phấn đấu thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng; các chỉ thị, nghị quyết, kết luận của Trung ương về công tác xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền và hệ thống chính trị trong sạch vững mạnh.
Với vai trò là cơ quan tham mưu cho Đảng, Nhà nước về công tác chỉ đạo, định hướng báo chí, tuyên truyền, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương đã tăng cường chỉ đạo, hướng dẫn các cơ quan báo chí đẩy mạnh thông tin tuyên truyền mọi mặt của đời sống chính trị, kinh tế – xã hội, đặc biệt các cơ quan báo chí, truyền thông đã tham gia rất tích cực, chủ động, là lực lượng xung kích, tiên phong, trực tiếp “chiến đấu” trong cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; góp phần vào xây dựng Đảng và chính quyền trong sạch vững mạnh.
3. Định hướng giải pháp phát huy vai trò của báo chí trong xây dựng Đảng và chính quyền trong sạch vững mạnh
Trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế, bước vào kỷ nguyên mới của dân tộc; báo chí Việt Nam phải thực hiện tốt chức năng là cơ quan ngôn luận của Đảng, Nhà nước, trong đó báo chí cần tập trung tuyên truyền các quan điểm, chủ trương, đường lối, nhiệm vụ, giải pháp về công tác xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị và chính quyền các cấp trong sạch, vững mạnh được nêu trong văn kiện Đại hội XIII của Đảng, các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Trung ương qua các nhiệm kỳ. Đẩy mạnh tuyên truyền việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; thắt chặt hơn nữa mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với Nhân dân, thực sự dựa vào Nhân dân để xây dựng Đảng.
Trước hết, báo chí tập trung tuyên truyền, phản ánh về các kết quả, thành tựu đạt được của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng chính quyền các cấp trong sạch, vững mạnh.
Từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XIII của Đảng đến nay, đặc biệt là những chuyển biến tích cực trong đổi mới phương thức lãnh đạo, nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng; kết quả xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức, cán bộ; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; nâng cao văn hóa chính trị, đề cao trách nhiệm nêu gương của cán bộ lãnh đạo, quản lý, người đứng đầu và cán bộ, đảng viên; kết quả công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực…
Chủ động xây dựng các chuyên mục, chuyên đề, bài viết khai thác các đề tài về gương người tốt, việc tốt, biểu dương, nhân rộng những mô hình hay, cách làm hiệu quả, gương cán bộ, đảng viên và nhân dân tiêu biểu trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị gắn với thực hiện Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TWngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, xuyên tạc, chống phá công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, gây chia rẽ đoàn kết nội bộ.
Hai là, tiếp tục quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết số 35-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Bộ Chính trị và hướng dẫn, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo 35 các cấp về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Đây vừa là định hướng vừa là nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm tăng cường và chủ động đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái của các thế lực thù địch, cơ hội trong tình hình mới; đồng thời nâng cao nhận thức của cán bộ, các tổ chức Hội và hội viên Hội Nhà báo Việt Nam; chủ động quan tâm làm tốt công tác nắm chắc tình hình tư tưởng, dư luận xã hội, đặc biệt ở các địa bàn trọng điểm, kịp thời phát hiện những vấn đề nổi cộm, từ đó tham mưu, đề xuất Ban Chỉ đạo 35 các cấp giải quyết, góp phần giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng; đổi mới sáng tạo, nâng cao hiệu quả công tác giáo dục chính trị tư tưởng, trọng tâm là nâng cao nhận thức cho người làm báo và cơ quan báo chí về những nội dung cơ bản, góp phần xây dựng, chỉnh đốn Đảng và xây dựng chính quyền các cấp trong sạch, vững mạnh. Theo đó, tuyên truyền làm cho Nhân dân hiểu, nắm vững đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, chú trọng những chính sách có liên quan trực tiếp đến quyền lợi, trách nhiệm của công dân.
Ba là, giữ vững và mở rộng trận địa thông tin, tuyên truyền nâng cao nhận thức trách nhiệm của các cơ quan báo chí tham gia xây dựng Đảng và chính quyền trong sạch, vững mạnh.
Các cấp ủy, lãnh đạo các cấp Hội Nhà báo Việt Nam cần đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức trách nhiệm của các tổ chức Hội và hội viên Hội nhà báo các cấp; tiếp tục đổi mới, nâng cao tính chiến đấu, tính sắc bén của công tác đấu tranh phản bác các quan điểm, luận điệu sai trái theo hướng bám sát thực tiễn, sát đối tượng, có trọng tâm, trọng điểm và sức thuyết phục cao; kịp thời tổng kết thực tiễn, làm rõ hơn các vấn đề về lý luận do thực tiễn đặt ra, giải quyết tốt những vấn đề bức xúc của đời sống xã hội trong từng thời điểm, ở từng địa phương, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao sự phát triển của đất nước trong tình hình mới.
Cùng với đó, phối hợp chặt chẽ với cấp ủy Đảng, chính quyền và các ngành, đoàn thể các cấp, tập trung làm tốt công tác định hướng dư luận xã hội cho cán bộ, hội viên và nhân dân; cung cấp kịp thời và đa dạng về thông tin để từ đó bác bỏ luận điệu sai trái của các thế lực thù địch. Việc cung cấp thông tin phải kịp thời đúng đối tượng và đúng thời điểm; thông tin truyền thông minh bạch, chuẩn xác. Phát huy vai trò của tổ chức Hội nhà báo và các hội viện trong việc giáo dục, bồi dưỡng đạo đức, lối sống, phát huy lòng yêu nước, đoàn kết và giữ vững những truyền thống, bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc. Hình thành một thế hệ người người làm báo có trách nhiệm, vai trò, tinh thần ngày càng cao, có ý thức trách nhiệm công dân, yêu nước yêu chủ nghĩa xã hội.
Bốn là, người làm báo, viết báo phải trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật, làm tròn nghĩa vụ công dân, làm tốt trách nhiệm xã hội.
Tính trung thực của nhà báo là một tiêu chuẩn đạo đức rất quan trọng trong hoạt động nghề nghiệp báo chí. Đồng thời, cũng đòi hỏi các nhà báo trong mọi trường hợp khen hay chê đều phải có động cơ trong sáng, khách quan, không thể viết báo vì mục đích vụ lợi, cá nhân, ích kỷ.
Nhà báo chân chính phải chuyên nghiệp trong cách hành nghề, phải trung thực, khách quan, tôn trọng sự thật. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Không biết rõ, hiểu rõ, chớ nói, chớ viết. Khi không có gì cần nói, không có gì cần viết, chớ nói, chớ viết càn” và “chưa điều tra, chưa nghiên cứu, chưa biết rõ, chớ nói, chớ viết”1. Báo chí khi phê bình phải đúng đắn. Nêu cái hay, cái tốt thì phải có chừng mực, chớ phóng đại… Người yêu cầu: “Phê bình thì phải phê bình một cách thật thà, chân thành, đúng đắn”2. Như vậy, đòi hỏi các nhà báo trong mọi trường hợp khen cũng như chê đều với động cơ trong sáng, khách quan; không thể viết báo vì mục đích vụ lợi, cá nhân, ích kỷ. Báo chí phải phản ánh đúng những ý kiến xây dựng của Nhân dân; nói lên tâm tư, nguyện vọng, kiến nghị của người dân đối với công cuộc xây dựng đất nước; báo chí phải chống nạn tham nhũng, buôn lậu; chống lại tội ác và các tệ nạn xã hội; chống lại những biểu hiện tha hóa, sa sút về phẩm chất, đạo đức và lối sống. Báo chí phải đem đến cho công chúng niềm tin ở sự thật, tin ở sự nghiêm minh của pháp luật, đặc biệt tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, tin vào chính sách, pháp luật của Nhà nước, truyền thống cách mạng của Nhân dân ta. Người làm báo “Bộ đội Cụ Hồ” không những phải làm tròn trách nhiệm nghĩa vụ của một người quân nhân cách mạng mà phải gương mẫu chấp hành pháp luật, làm tròn nghĩa vụ công dân, làm tốt trách nhiệm xã hội của người làm báo.
Năm là, nâng cao nhận thức, xác định rõ vị trí, vai trò, trách nhiệm của báo chí, xuất bản trong công tác thông tin, tuyên truyền hiện nay.
Các cơ quan báo chí cần nâng cao trách nhiệm trong hoạt động thông tin, tuyên truyền, trên cơ sở đó, tập trung vào chất lượng công tác chính trị, tư tưởng, rèn luyện bản lĩnh chính trị, nhất là trình độ lý luận và phương pháp đấu tranh tư tưởng, lý luận; ngăn chặn và đẩy lùi những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong đội ngũ nhà báo, phóng viên, biên tập viên. Trước mắt, cần quán triệt, tổ chức triển khai có hiệu quả kế hoạch của của Ban Tuyên giáo Trung ương (nay là Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương) về triển khai phong trào thi đua Xây dựng môi trường văn hóa trong các cơ quan báo chí (Kế hoạch số 154-KH/BTGTW ngày 10/6/2022) và về tăng cường công tác chỉ đạo, quản lý, chấn chỉnh hoạt động báo, tạp chí, trang thông tin điện tử, mạng xã hội trong giai đoạn hiện nay (Kế hoạch số 156-KH/BTGTW ngày 14/6/2022). Xây dựng cơ chế để khen thưởng kịp thời, nhằm động viên, cổ vũ, tôn vinh các nhà báo, người làm xuất bản có thành tích trong thông tin, tuyên truyền về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, tạo động lực thôi thúc họ đi sâu tìm tòi, nghiên cứu, có những bài viết, xuất bản phẩm sâu sắc, chất lượng, đạt hiệu quả cao.
Sáu là, tăng cường vai trò, trách nhiệm của lãnh đạo, ban biên tập các cơ quan báo chí.
Để thực hiện tốt giải pháp này, người đứng đầu cơ quan báo chí cần nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm của mình, nhất là trách nhiệm trong việc quán triệt và tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ chính trị của báo chí hiện nay. Thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện, gương mẫu học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về tính Đảng, tính chiến đấu của báo chí cách mạng. Thực hiện “nói đi đôi với làm”, chủ động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm; tận tụy, tâm huyết với công việc. Có hiểu biết sâu sắc về công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; nhận diện rõ đối tượng đấu tranh, đối tượng tác động, âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch, phản động trong từng giai đoạn, thời điểm, để lãnh đạo, chỉ đạo, có biện pháp đấu tranh, chặt chẽ, hiệu quả, không để các thế lực thù địch, co hội chính trị lợi dụng chống phá.
4. Kết luận
Năm 2025 là năm có nhiều sự kiện trọng đại của đất nước. Trước yêu cầu của nhiệm vụ cách mạng trong kỷ nguyên mới; phát huy truyền thống vẻ vang 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam, đội ngũ những người làm báo cả nước không ngừng rèn luyện bản lĩnh chính trị, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, nêu cao đạo đức người làm báo cách mạng, tăng cường đoàn kết, chung sức, đồng lòng, ra sức phấn đấu xây dựng nền báo chí Việt Nam, hiện đại, giàu tính chiến đấu, nhân văn vì lợi ích của đất nước và Nhân dân.
Chú thích:
1. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 346.
2. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 8. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 206.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chấp hành Trung ương (khóa XIII) (2021). Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/10/2021 về đẩy mạnh xây dựng Đảng, chính quyền và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.
2. Ban Chấp hành Trung ương (khóa XIII) (2022). Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 17/11/2022 về tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với hệ thống chính trị trong giai đoạn mới.
3. Bộ Chính trị (2018). Nghị quyết số 35-NQ/TW ngày 22/10/2018 về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới.
