Trung tá, TS. Nguyễn Đức Tuyên
Thiếu tá Nguyễn Văn Kiên
Học viện Chính trị – Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Trách nhiệm xã hội của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở trong quân đội hiện nay là bổn phận và nghĩa vụ của mỗi sĩ quan trẻ đối với Tổ quốc, với quân đội, với Nhân dân, được thể hiện ở ý thức và hành động tự nguyện, tự giác của họ trong huấn luyện, rèn luyện, công tác, thực hiện nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, xây dựng đơn vị và các nhiệm vụ khác được giao, góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Bài viết đề cập đến tính cấp thiết và giải pháp nâng cao trách nhiệm xã hội của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.
Từ khóa: Trách nhiệm xã hội; sĩ quan trẻ Quân đội nhân dân Việt Nam; đơn vị cơ sở.
1. Đặt vấn đề
Trách nhiệm xã hội là một vấn đề được quan tâm giải quyết ở cả hai phương diện lý thuyết và thực tiễn. Trách nhiệm xã hội được hình thành trong quá trình lâu dài và do nhiều yếu tố hợp thành, trong đó có cả những yếu tố truyền thống tham gia vào việc định hình nhân cách con người. Dưới góc độ quản lý, trách nhiệm xã hội được hiểu như việc hoàn thành bổn phận của một cá nhân, một nhóm người, một tổ chức trong hệ thống quản lý xã hội. Nó thể hiện việc tuân thủ bắt buộc đối với cơ chế hoạt động của hệ thống quản lý và được bảo đảm bằng những quan hệ kỷ luật.
V.I.Lênin đã đặc biệt quan tâm đến ý thức trách nhiệm của mỗi người trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội: “Phương thức sản xuất xã hội chủ nghĩa chỉ có thể được củng cố trên cơ sở kỷ luật trên tình đồng chí của những người lao động, trên cơ sở tính chủ động cao độ của họ, trên cơ sở ý thức trách nhiệm và kiểm tra hết sức chặt chẽ hiệu quả lao động của nhau”1.
Sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Việt Nam là một bộ phận sĩ quan đảm nhiệm chức danh trợ lý cơ quan, đơn vị; cấp bậc quân hàm từ thiếu úy đến trung tá, có tuổi đời từ 22 – 38, tuổi quân dưới 20 năm; được tuyển chọn và đào tạo cơ bản ở các học viện, nhà trường trong và ngoài quân đội, được trang bị hệ thống kiến thức cơ bản và chuyên ngành, có kiến thức đầy đủ, toàn diện về chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, mục tiêu, lý tưởng, chức năng, nhiệm vụ của Quân đội; nhiệm vụ quốc phòng, an ninh,…
Sĩ quan trẻ có vị trí, vai trò rất quan trọng trong huấn luyện sẵn sàng chiến đấu, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “mẫu mực, tiêu biểu”. Vai trò đó được thể hiện trong thực hiện nhiệm vụ huấn luyện, quản lý, chỉ huy đơn vị. Họ là lực lượng đông đảo, xung kích, sáng tạo, trực tiếp tham gia các hoạt động huấn luyện sẵn sàng chiến đấu, quản lý chỉ huy đơn vị, hội thi, hội thao, các phong trào thi đua…; trực tiếp tham mưu, đề xuất với lãnh đạo, chỉ huy đơn vị biện pháp xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện. Sức mạnh tổng hợp, trình độ sẵn sàng chiến đấu, kết quả hoàn thành nhiệm vụ của quân đội và đơn vị có liên quan mật thiết đến trách nhiệm xã hội của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở.
2. Thực trạng trách nhiệm xã hội của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở trong quân đội
Nhận thức đúng đắn vị trí, vai trò của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở, những năm qua, lãnh đạo, chỉ huy, chính ủy và cơ quan chức năng trong quân đội luôn quan tâm đến việc nâng cao trách nhiệm xã hội của sĩ quan trẻ. Do đó, đã khơi dậy và phát huy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý chí, bản lĩnh, tinh thần, thái độ trách nhiệm của sĩ quan trẻ trong huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, phòng, chống khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh và an sinh xã hội mà còn thể hiện rất rõ trách nhiệm xã hội trong việc xung kích tiến quân vào khoa học, chiếm lĩnh nhiều đỉnh cao mới và trong hoạt động đối ngoại quân sự.
Trong sinh hoạt hằng ngày, từng sĩ quan trẻ cũng ý thức rõ việc xây dựng nền tảng chính trị, tư tưởng, phẩm chất của người lính cách mạng, sẵn sàng giúp đỡ đồng đội hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao. Đặc biệt, quán triệt Nghị quyết số 05-NQ/TW ngày 17/01/2022 của Bộ Chính trị về tổ chức Quân đội nhân dân Việt Nam giai đoạn 2021 – 2030 và những năm tiếp theo, Nghị quyết số 230-NQ/QUTW ngày 02/4/2022 của Quân ủy Trung ương về xây dựng Quân đội “tinh, gọn, mạnh, phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”, lãnh đạo, chỉ huy, chính ủy và cơ quan chức năng trong quân đội đã quan tâm, tạo điều kiện để mỗi sĩ quan trẻ thể hiện trách nhiệm theo tinh thần “7 dám” (dám nghĩ; dám nói; dám làm; dám chịu trách nhiệm; dám đổi mới, sáng tạo; dám đương đầu với khó khăn, thử thách và dám hành động vì lợi ích chung)2; từ đó góp phần hình thành môi trường văn hóa tích cực, lành mạnh, dân chủ và đoàn kết.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, nâng cao trách nhiệm xã hội của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở hiện nay vẫn tồn tại những hạn chế, bất cập. Công tác giáo dục về trách nhiệm xã hội cho sĩ quan trẻ ở một số đơn vị chưa sâu, thiếu cách làm mới, chưa thật sự hấp dẫn, cuốn hút sĩ quan trẻ tham gia. Trách nhiệm xã hội của một bộ phận sĩ quan trẻ chưa cao, nhận thức về nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới chưa sâu sắc. Một số đơn vị chưa xác định được nội dung trách nhiệm xã hội cụ thể cho từng đối tượng sĩ quan trẻ (trực tiếp tham gia huấn luyện, trợ lý các cơ quan chức năng) ở các đơn vị cơ sở trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội nhiệm kỳ 2015 – 2020 đã chỉ rõ: “Nhận thức, trách nhiệm của một số cấp ủy, chỉ huy chưa đầy đủ, sâu sắc; năng lực lãnh đạo toàn diện, sức chiến đấu của một số cấp ủy, chi bộ hạn chế”3.
Hiện nay, trước tình hình thế giới, khu vực tiếp tục có những diễn biến phức tạp, tiềm ẩn những yếu tố khó lường. Nhiệm vụ xây dựng Quân đội đến năm 2025 cơ bản tinh, gọn, mạnh; tạo tiền đề vững chắc, phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại trong bối cảnh đất nước đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đặt ra những yêu cầu mới. Cùng với việc tập trung huấn luyện, nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, phòng, chống âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, các đơn vị phải làm tốt công tác vận động quần chúng, tham gia xây dựng cơ sở chính trị, xã hội, phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo, phòng chống và khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh,… Những nhiệm vụ đó đặt ra cho quân đội nói chung và sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở nói riêng những yêu cầu rất cao, đặc biệt là phải nâng cao nhận thức, trách nhiệm xã hội trong thực hiện nhiệm vụ, góp phần xây dựng Quân đội nhân dân vững mạnh, hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
3. Một số giải pháp cơ bản
Thứ nhất, phát huy vai trò của các chủ thể lãnh đạo, chỉ huy các cấp trong việc tiến hành đồng bộ các biện pháp nhằm nâng cao trách nhiệm xã hội của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở hiện nay.
Đối với chủ thể là lãnh đạo, các cấp ủy, tổ chức đảng các cấp ở đơn vị cơ sở trong quân đội: thường xuyên theo dõi, nắm tình hình, chất lượng mọi mặt, đặc biệt là về nhận thức, thái độ, ý thức trách nhiệm trong thực hiện các nhiệm vụ của sĩ quan trẻ. Trên cơ sở đó, bám sát vào các văn bản, chỉ thị của cấp trên, đặc điểm tình hình của đơn vị để có nhiều chủ trương, biện pháp lãnh đạo đơn vị trong nâng cao trách nhiệm xã hội của sĩ quan trẻ trong mọi hoạt động công tác. Nội dung sinh hoạt của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần đánh giá đúng tình hình thực hiện các nhiệm vụ của đơn vị… có biện pháp lãnh đạo khơi dậy, thúc đẩy sĩ quan trẻ trong đơn vị nâng cao trách nhiệm trong thực hiện các nhiệm vụ được giao.
Đối với chính ủy, chỉ huy, đổi mới, nâng cao chất lượng các hoạt động công tác đảng, công tác chính trị, đặc biệt là công tác giáo dục chính trị ở đơn vị. Tập trung xây dựng phương pháp, tác phong làm việc khoa học, dân chủ, sâu sát, cụ thể, gần gũi thường xuyên tìm hiểu, cảm thông, chia sẻ, động viên, giúp đỡ sĩ quan trẻ trong mọi hoạt động công tác. Khi nhận thấy tinh thần trách nhiệm của tập thể đơn vị có biểu hiện xa sút cần nhanh chóng hội ý với người chỉ huy, cấp ủy để có biện pháp phù hợp, phân công trách nhiệm cụ thể đối với từng người nhằm nhanh chóng khắc phục hiện tượng sa sút đó. Đối với người chỉ huy, phải coi trọng gắn việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ chính trị của đơn vị với việc nâng cao trách nhiệm xã hội của mọi quân nhân nói chung, sĩ quan trẻ nói riêng trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ, tránh tình trạng thờ ơ, né tránh, coi việc nâng cao trách nhiệm xã hội của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở đó là của hoạt động công tác đảng, công tác chính trị, của người chính ủy, chính trị viên.
Đối với cơ quan chính trị ở đơn vị cơ sở, phát huy tốt vai trò cơ quan chính trị nêu cao trách nhiệm trong xây dựng kế hoạch, chỉ đạo, hướng dẫn ban thanh niên, trợ lý thanh niên, tổ chức Đoàn ở các cấp tiến hành đồng bộ nhiều phương pháp, hình thức tổ chức phong phú, đa dạng, với sự tham gia, phối hợp có trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng; chú trọng đổi mới hình thức tổ chức thông qua các phong trào hành động cách mạng của tuổi trẻ để nâng cao chất lượng giáo dục, tuyên truyền. Qua đó, vừa làm tốt công tác giáo dục, vừa phát huy vai trò xung kích, sáng tạo của sĩ quan trẻ trong thực hiện nhiệm vụ, nhất là xung kích vào việc mới, việc khó, những khâu yếu, mặt yếu ở đơn vị.
Hai là, đổi mới hình thức, phương pháp giáo dục, tuyên truyền nhằm nâng cao trách nhiệm xã hội của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở.
Thực hiện tốt phong trào “Thanh niên quân đội rèn đức, luyện tài, xung kích, sáng tạo, quyết thắng” và Cuộc vận động: “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh “Bộ đội Cụ Hồ”. Đây là những phong trào chính trị có vai trò rất lớn trở thành động lực bên trong thúc đẩy ý thức tự giác, việc làm thường xuyên nhằm xây dựng bản lĩnh chính trị, lập trường tư tưởng kiên định vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng, lối sống trong sạch, lành mạnh cho sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở; đoàn kết, yêu thương đồng chí, đồng đội, đẩy mạnh xây dựng nền nếp chính quy, rèn luyện kỷ luật; phát huy truyền thống đoàn kết quân dân, thực hiện quân với dân một ý chí… của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở.
Nâng cao trách nhiệm xã hội của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở hiện nay phải tiến hành có hiệu quả thông qua việc nêu gương người tốt, việc tốt, những cá nhân, tập thể điển hình tiên tiến trong xã hội và quân đội. Phương pháp này có tác dụng khơi dậy ý thức tự giác học tập, rèn luyện và cống hiến của đội ngũ sĩ quan trẻ. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Lấy gương người tốt, việc tốt có thật trong nhân dân và cán bộ, đảng viên ta mà giáo dục lẫn nhau, đó là một cách tuyên truyền, giáo dục chủ nghĩa Mác – Lênin thiết thực nhất”4 để xây dựng các tổ chức cách mạng, xây dựng con người mới, cuộc sống mới. Những gương người tốt, việc tốt, tập thể tiên tiến trong quân đội là biểu hiện sinh động nhất của tinh thần trách nhiệm trong học tập, công tác, tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu không ngừng của cán bộ, chiến sĩ trong quân đội. Những tấm gương đó có sức cảm hóa rất lớn về tư tưởng, nếu như được lan tỏa rộng rãi trong tập thể đơn vị sẽ có tác dụng định hướng nhận thức và hành động của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở trong việc nâng cao ý thức trách nhiệm trong thực hiện các nhiệm vụ được giao.
Ba là, tích cực đưa sĩ quan trẻ vào hoạt động thực tiễn quân sự, các phong trào cách mạng của tuổi trẻ và của đất nước.
Hoạt động thực tiễn quân sự là một loại hình hoạt động đặc thù, với những đặc điểm chung nhất của nó là: có đổ máu hy sinh, gay go, căng thẳng, quyết liệt, có nhiều cái ngẫu nhiên xảy ra nhanh chóng, bất ngờ…; đòi hỏi sức chịu đựng rất cao về thể chất và tinh thần, sự rèn luyện tâm thế vững vàng, tính kỷ luật nghiêm minh và đức hy sinh cao cả ở mỗi người thanh niên. Hoạt động thực tiễn quân sự phải là hoạt động của những nhân cách đặc biệt, với xu hướng tâm lý, tính cách, phẩm chất, năng lực phù hợp với hoạt động đấu tranh vũ trang hoặc phục vụ cho hoạt động đấu tranh vũ trang, chứ không phải con người nói chung. Hoạt động đó diễn ra trong một môi trường có tổ chức chỉ huy chặt chẽ, cùng với kỷ luật sắt nghiêm ngặt. Vì vậy, môi trường Quân đội với hoạt động thực tiễn quân sự mà biểu hiện tập trung của nó ở hoạt động huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, làm công tác dân vận, lao động sản xuất là môi trường có nhiều thuận lợi và là cơ sở khách quan cho việc nân cao trách nhiệm của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở. Đồng thời, cũng chính là nơi thử thách, kiểm nghiệm sự phát triển của những lý tưởng, khát vọng cống hiến ở cán bộ, chiến sĩ quân đội nói chung và ở sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở nói riêng.
Tổ chức hoạt động thực tiễn quân sự cho sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở hiện nay phải bảo đảmtính khoa học, sáng tạo; vừa phù hợp và sát với yêu cầu của hoạt động đấu tranh vũ trang, vừa phải bảo đảm được tính nhất quán trong giáo dục, rèn luyện nhân cách, đạo đức, lý tưởng sống, lý tưởng cách mạng. Trong tổ chức các hoạt động thực tiễn quân sự cho sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở, trước hết, cần phải có kế hoạch hoạt động chu đáo, khoa học. Kế hoạch đó vừa phải sát với yêu cầu của chiến trường, chiến tranh trong tương lai, tạo ra được nhiều tình huống khó khăn, phức tạp như trong chiến đấu… với những yêu cầu cao, vừa phải phù hợp và sát với đặc điểm của từng đối tượng cụ thể. Trong tổ chức các hoạt động, cần phải chú ý tới hiệu quả thực tế mang lại của nó; chống lại các căn bệnh hình thức, chỉ chú ý đến bề nổi, mặt thành tích theo chỉ tiêu mà quên đi mục tiêu, cũng như hiệu quả đích thực cần vươn tới. Động viên được vai trò xung kích cũng như khả năng tự giáo dục, tự rèn luyện của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở. Sau mỗi đợt hoạt động phải tích cực sơ kết, tổng kết, kịp thời động viên, khen thưởng những tập thể và cá nhân có thành tích cao. Trên cơ sở đó, tìm ra được các mặt còn tồn đọng, yếu kém để khắc phục kịp thời.
4. Kết luận
Nâng cao trách nhiệm xã hội của sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở trong quân đội hiện nay mang tính tất yếu cả về phương diện lý luận và thực tiễn. Đây thực chất là quá trình các chủ thể sử dụng tổng hợp cách thức, biện pháp tích cực, chủ động, sáng tạo nhằm làm cho sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở thực hiện ngày càng tốt hơn, đầy đủ hơn bổn phận và nghĩa vụ của mình đối với Tổ quốc, với Quân đội, với nhân dân, phát huy ý thức và hành động tự nguyện, tự giác của họ trong huấn luyện, rèn luyện, công tác, trong thực hiện nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, xây dựng đơn vị và các nhiệm vụ khác được giao, góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Chú thích:
1. V.I.Lênin toàn tập (2011). Tập 38. Cương lĩnh của Đảng cộng sản Nga (1919). H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 521.
2. Toàn quân quán triệt triển khai chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng xây dựng cán bộ quân đội “7 dám”. https://www.qdnd.vn/quoc-phong-an-ninh/xay-dung-quan-doi/toan-quan-quan-triet-trien-khai-chi-dao-cua-tong-bi-thu-nguyen-phu-trong-xay-dung-can-bo-quan-doi-7-dam-733948
3. Quân ủy Trung ương (2015). Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ quân đội lần thứ X nhiệm kỳ 2015 – 2020.
4. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 15. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 669.
Tài liệu tham khảo:
1. Nguyễn Tuấn Anh (2019). Ý thức trách nhiệm xã hội của thanh niên. H. NXB Đại học Quốc gia.
2. Nguyễn Đình Bắc (2021). Phòng chống tác động tiêu cực của các mạng xã hội đối với sĩ quan trẻ ở đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay. H. NXB Quân đội nhân dân.
3. Bùi Minh Đức (2021). Nhu cầu thành đạt nghề nghiệp của sĩ quan trẻ Quân đội nhân dân Việt Nam. H. NXB Quân đội nhân dân.
4. Quốc hội (2024). Luật số 52/2024/QH15 ngày 28/11/2024 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam.
5. Trách nhiệm của sĩ quan trẻ trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng chính quy, tinh nhuệ hiện đại. https://www.quanlynhanuoc.vn/2025/05/13/trach-nhiem-cua-si-quan-tre-trong-xay-dung-quan-doi-nhan-dan-viet-nam-cach-mang-chinh-quy-tinh-nhue-hien-dai/
