Trần Xuân Cần
Trường Sĩ quan Chính trị, Bộ Quốc phòng
Nguyễn Thu Hà
Trường Sĩ quan Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Quân đội nhân dân Việt Nam được Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện. Trải qua hơn 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, luôn luôn là đội quân “bách chiến, bách thắng”, thực sự của dân, do dân, vì dân. Trong điều kiện đất nước thực hiện những bước “chuyển mình” mạnh mẽ để bước vào kỷ nguyên mới – cần đến sự định hướng giá trị đạo đức cho lực lượng thanh niên quân đội để họ luôn giữ vững và phát huy những chuẩn mực, giá trị đạo đức tốt đẹp của Bộ đội Cụ Hồ, góp phần tích cực vào xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân, thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ mà Đảng, nhân dân giao cho.
Từ khóa: Quân đội nhân dân; định hướng; thanh niên quân đội; giá trị đạo đức.
1. Đặt vấn đề
Đạo đức quân nhân Quân đội nhân dân Việt Nam là biểu hiện đặc thù của đạo đức cách mạng trong một tổ chức quân đội cách mạng do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh dày công lãnh đạo, giáo dục, rèn luyện, mang bản chất giai cấp công nhân tiên tiến, cách mạng triệt để nhất, giàu tính nhân văn. Trong suốt chiều dài xây dựng, phát triển, đạo đức quân nhân Quân đội ta đã góp phần to lớn tạo nên sức mạnh chính trị, tinh thần để các thế hệ cán bộ, chiến sĩ chiến đấu cho mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng là độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc, đưa cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội. Đạo đức quân nhân quân đội ta bao gồm tổng hợp các nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực, giá trị đạo đức cách mạng tham gia vào điều chỉnh ý thức và hành vi ứng xử của mỗi quân nhân trong các mối quan hệ xã hội một cách tự nguyện, tự giác bằng sức mạnh của lương tâm và dư luận xã hội, tập thể quân nhân góp phần hoàn thiện nhân cách quân nhân.
2. Vai trò của định hướng giá trị đạo đức quân nhân cho thanh niên quân đội
Khẳng định vai trò nền tảng tinh thần của đạo đức đối với đời sống xã hội nói chung, đối với người cách mạng nói riêng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”1. Khi đã thấm nhuần đạo đức cách mạng, người cách mạng không ngừng nâng cao quyết tâm đấu tranh vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người; phấn đấu không mệt mỏi cho những giá trị nhân văn cao cả vì độc lập, tự do của Tổ quốc, hạnh phúc của Nhân dân, vì tiến bộ xã hội. Đạo đức cách mạng là đạo đức vĩ đại, không phải vì danh vọng cá nhân mà vì lợi ích chung của Đảng, dân tộc và nhân dân. Do vậy, nó luôn đồng hành và không ngừng được hoàn thiện cùng với mỗi bước thắng lợi của cách mạng. Người còn chỉ rõ: “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa”2.
Hiện nay trong công cuộc đổi mới đất nước, bên cạnh các thành tựu to lớn đã đạt được, vẫn “chưa có giải pháp hữu hiệu để ngăn chặn, đẩy lùi sự xuống cấp nghiêm trọng về một số mặt văn hoá, đạo đức, lối sống”3, nhất là sự suy thoái về đạo đức, lối sống ở một bộ phận trong xã hội rất đáng lo ngại. Mặt khác, do tác động của mặt trái kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, làm cho chủ nghĩa cá nhân phát triển mạnh đã xâm hại đến lợi ích tập thể, lợi ích quốc gia, dân tộc, cộng đồng; xuất hiện lối sống chạy theo danh lợi, đồng tiền, thiếu trách nhiệm xã hội ngày càng trở nên phổ biến.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến giáo dục đạo đức cách mạng cho các thế hệ thanh niên Việt Nam, trước lúc đi xa Người căn dặn Đảng ta: “Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa “hồng” vừa “chuyên”4. Vì vậy, phát huy giá trị đạo đức quân nhân trong Quân đội nhân dân Việt Nam làm cho thanh niên quân đội có ý thức tự nguyện, tự giác, tinh thần trách nhiệm, hành động vì lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân để họ phục vụ cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Phát huy giá trị đạo đức quân nhân của thanh niên quân đội là một nhiệm vụ quan trọng và cấp bách hiện nay, nhằm góp phần nâng cao đạo đức cách mạng, phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Giá trị đạo đức quân nhân của thanh niên quân đội được phát triển là kết quả tổng hợp của nhiều yếu tố: tinh hoa giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc trải qua hàng ngàn năm lịch sử; tinh hoa giá trị đạo đức nhân loại, mà nội dung cốt lõi là giá trị đạo đức cộng sản; việc học tập và làm theo tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; sự kết tinh những giá trị đạo đức quân nhân được rút ra từ thực tiễn đấu tranh cách mạng kiên cường, bền bỉ của quân đội ta.
Trong những năm qua, nhờ làm tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng, kết hợp với giáo dục, rèn luyện đạo đức với giáo dục, rèn luyện kỷ luật của lãnh đạo, chỉ huy các cấp, cùng với sự tự giác nỗ lực tự học tập, tự rèn luyện của thanh niên quân đội… nên đã có những chuyển biến rõ rệt về nhận thức và giải quyết các mối quan hệ đạo đức, cơ bản đúng những chuẩn mực đạo đức quân nhân, phù hợp với tình hình, nhiệm vụ của quân đội trong thời kỳ mới. Thanh niên quân đội luôn tuyệt đối trung thành vào sự lãnh đạo của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh bảo vệ sự nghiệp đổi mới, bảo vệ nền độc lập, tự do của Tổ quốc, hạnh phúc của nhân dân, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, có nhiều tấm gương sáng của thanh niên quân đội trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Chính vì thế mà, phát huy giá trị đạo đức quân nhân của thanh niên quân đội là hành trang cho họ hiểu biết toàn diện về chủ nghĩa Mác – Lênin, về đạo đức cách mạng và tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, cùng với những tinh hoa đạo đức có chọn lọc, hun đúc trong quá trình đấu tranh cách mạng của Đảng, quá trình xây dựng, chiến đấu trưởng thành của quân đội với những giá trị cốt lõi như: yêu nước; trung thành với Đảng, với Tổ quốc, với Nhân dân; dũng cảm, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh, tính kỷ luật cao; chủ nghĩa tập thể và tinh thần đoàn kết; tinh thần quốc tế vô sản; chủ nghĩa nhân đạo xã hội chủ nghĩa và truyền thống nhân văn, nhân ái của “Bộ đội Cụ Hồ”.
Các giá trị đạo đức của dân tộc và trong quân đội luôn là phẩm chất đạo đức cách mạng của thanh niên quân đội, là nền tảng trong đời sống tinh thần của họ và là động lực để thanh niên quân đội phấn đấu học tập, rèn luyện trưởng thành trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Hiện nay, tình hình thế giới và khu vực đang có nhiều biến đổi to lớn và khó đoán định. Đất nước cũng đứng trước những thách thức nhưng đồng thời cũng là thời cơ, vận hội mới để bước vào kỷ nguyên vươn mình, phát triển giàu mạnh. Do đó, yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc đang đặt ra nhiều nội dung mới, ngày càng cao đối với toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta. Vì vậy, chúng ta không thể xem thường mà phải kiên trì thực hiện tốt việc định hướng giá trị đạo đức cho thanh niên quân đội.
3. Giải pháp tăng cường định hướng giá trị đạo đức cho thanh niên quân đội trong kỷ nguyên mới
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể định hướng giá trị đạo đức cho thanh niên quân đội.
Cấp uỷ, tổ chức đảng, tổ chức chỉ huy các cấp thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo tăng cường định hướng giá trị đạo đức quân nhân cho lực lượng thanh niên trong đơn vị có phẩm chất tốt đẹp, ý chí quyết tâm cao, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ. Cụ thể hóa chủ trương, triển khai thực hiện có hiệu quả các nghị quyết của Đảng, Quân ủy Trung ương đối với thanh niên quân đội, nhất là Nghị quyết Đại hội XI của Đảng bộ Quân đội; Chương trình hành động Công tác đoàn và phong trào thanh niên Quân đội 5 năm (2022 – 2027); Chương trình phát triển Thanh niên Quân đội giai đoạn 2021 – 2030, cụ thể hoá thành các nghị quyết chuyên đề về định hướng giá trị đạo đức cho thanh niên quân đội. Quan tâm xây dựng các tổ chức đoàn trong đơn vị vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và hành động. Tăng cường công tác giáo dục đạo đức cách mạng và tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong thanh niên quân đội.
Hai là, đổi mới nội dung, vận dụng sáng tạo các hình thức định hướng giá trị đạo đức cho thanh niên quân đội.
Đổi mới nội dung định hướng giá trị đạo đức cho thanh niên quân đội hiện nay cần hướng vào hệ giá trị đạo đức mới gắn liền với đặc thù hoạt động quân sự. Nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tăng cường giáo dục lịch sử truyền thống dân tộc, chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa quốc tế vô sản. Kết hợp định hướng giá trị đạo đức với giáo dục giá trị đạo đức truyền thống dân tộc. Tích cực đổi mới nội dung, hình thức công tác tuyên truyền, giáo dục giá trị đạo đức cách mạng làm cho thanh niên quân đội chuyển hóa từ các nguyên tắc, các chuẩn mực đạo đức mới thành nhu cầu, động cơ, niềm tin, tự nguyện rèn luyện trở thành thói quen hành vi đạo đức.
Ba là, xây dựng môi trường văn hóa đạo đức nhằm định hướng giá trị đạo đức quân nhân của thanh niên quân đội.
Môi trường văn hóa đạo đức có tác dụng to lớn trong việc điều chỉnh ý thức, quan hệ và hành vi đạo đức của thanh niên quân đội, giúp cho thanh niên quân đội ngày càng hiểu đầy đủ, sâu sắc và có trách nhiệm hơn trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Để thực hiện nội dung này, trước hết cần thường xuyên xây dựng đơn vị có “bầu không khí” trong sạch, lành mạnh, giải quyết đúng đắn, hài hòa các mối quan hệ. Phát huy tốt dân chủ, tinh thần đoàn kết cán bộ – chiến sĩ, cấp trên – cấp dưới, đồng chí đồng đội, đùm bọc giúp đỡ nhau hoàn thành mọi nhiệm vụ. Chú trọng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho quân nhân đơn vị. Xây dựng các tổ chức trong đơn vị vững mạnh toàn diện, là cơ sở thúc đẩy quá trình phát triển, hoàn thiện đạo đức của thanh niên quân đội.
Bốn là, phát huy tính tích cực, chủ động của thanh viên Quân đội trong tự định hướng giá trị đạo đức hiện nay.
Thanh niên quân đội là bộ phận ưu tú của thanh niên Việt Nam, lực lượng xung kích đi đầu trong thực hiện các nhiệm vụ cách mạng, sẵn sàng chiến đấu, hi sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của Nhân dân. Vì vậy, để thực hiện tự định hướng giá trị đạo đức, thanh niên quân đội cần không ngừng học tập, nâng cao nhận thức vệ hệ giá trị đạo đức mới, nâng cao năng lực toàn diện đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Phát huy sức trẻ, sức sáng tạo, nêu cao tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, ra sức tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, tiếp thu khoa học – công nghệ, luôn xác định phương hướng phấn đấu: “Khát vọng đẹp – Trách nhiệm cao – Học tập tốt – Hành động giỏi – Đoàn kết tốt – Kỷ luật nghiêm”, cụ thể hóa trong từng hoạt động, từng nhiệm vụ cụ thể tại đơn vị. Sẵn sàng xung kích đi đầu trong thực hiện các phong trào thi đua, xây dựng chính quy, chấp hành kỷ luật, huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu. Tích cực tham gia xây dựng cơ quan, đơn vị ngày càng vững mạnh “mẫu mực, tiêu biểu”.
Năm là, tích cực đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình”, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ thanh niên quân đội.
Tăng cường định hướng giá trị đạo đức quân nhân cho thanh niên quân đội cần phải thường xuyên chăm lo công tác đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình” và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Hiện nay, khâu đột phá trong chiến lược “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch đối với cách mạng nước ta là xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng, xóa bỏ chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chia rẽ Đảng với Nhân dân. Chúng tập trung vào làm tha hóa thế hệ trẻ, trong đó có tập trung vào một bộ phận thanh niên quân đội nhận thức yếu kém, tiêu cực, thúc đẩy các hiện tượng “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong đội ngũ này.
Để đấu tranh phòng, chống “diễn biến hòa bình”, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ thanh niên quân đội cần đẩy mạnh thực hiện tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng để mỗi thanh niên quân đội đều nắm vững nội dung căn cốt của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối cách mạng của Đảng. Xây dựng đội ngũ thanh niên Quân đội có bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất đạo đức tốt. Nâng cao nhận thức của thanh niên quân đội về bản chất của chiến lược “diễn biến hòa bình” và các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, bồi dưỡng kỹ năng đấu tranh với các âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch đối với cách mạng nước ta. Thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát, phát hiện và xử lý kịp thời những biểu hiện tiêu cực trong nội bộ thanh niên quân đội.
4. Kết luận
Giá trị đạo đức quân nhân là sự thể hiện sinh động đạo đức cách mạng, quy tụ những giá trị đạo đức quân nhân cao đẹp nhất, phản ánh bản chất, truyền thống đạo đức của Quân đội nhân dân Việt Nam. Định hướng giá trị đạo đức quân nhân cho thanh niên Quân đội có vị trí, vai trò hết sức quan trọng trong kỷ nguyên mới của dân tộc, tạo nên sự chuyển biến đồng bộ giữa quá trình định hướng với tự định hướng của mỗi quân nhân đáp ứng yêu cầu của xã hội; góp phần nâng cao tính năng động, sáng tạo, hiệu quả hoạt động, công tác, chiến đấu của thanh niên quân đội, điều chỉnh thái độ, hành vi ứng xử của họ trong đời sống hàng ngày. Để góp phần nâng cao hiệu quả định hướng giá trị đạo đức quân nhân cho thanh niên quân đội, cần nắm vững đặc điểm tồn tại, phát triển của đạo đức nói chung, định hướng giá trị đạo đức quân nhân nói riêng và các nhân tố tác động tới quá trình định hướng đó để tổ chức giáo dục định hướng có kết quả cao nhất.
Chú thích:
1. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 292.
2. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 13. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 66.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 85
4. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 15. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 612.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chấp hànhTrung ương (khóa XIII) (2021). Kết luận Hội nghị lần thứ tư ngày 25/10/2021 về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.
2. Bộ Chính trị (khóa XIII) (2021). Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/5/2021 về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.
3. Quân ủy Trung ương (2016). Chỉ thị số 87-CT/QUTW ngày 08/7/2016 về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong Đảng bộ Quân đội và toàn quân.
