ThS. Trần Thị Châu
Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh
(Quanlynhanuoc.vn) – Hiện nay, việc hình thành và vận hành hiệu quả hệ sinh thái đổi mới sáng tạo được xem là chiến lược quan trọng nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy phát triển bền vững. Trong hệ sinh thái này, các trường đại học tại địa phương không chỉ dừng lại ở vai trò truyền thống là đào tạo và nghiên cứu mà còn là hạt nhân kết nối các chủ thể trong hệ sinh thái – từ cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp đến cộng đồng xã hội. Bài viết tập trung làm rõ vai trò thực tiễn của trường đại học trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của tỉnh Bình Dương, đặc biệt trong bối cảnh tỉnh đang đứng trước những cơ hội và yêu cầu mới từ định hướng phát triển liên vùng. Từ đó, bài viết nhận diện các cơ hội và thách thức đang đặt ra và đề xuất một số định hướng và điều kiện cần thiết nhằm nâng cao vai trò của các trường đại học, hướng tới việc Bình Dương trở thành một phần quan trọng trong liên minh đổi mới sáng tạo cấp vùng.
Từ khóa: Chuyển giao tri thức; đổi mới sáng tạo; tỉnh Bình Dương; trường đại học; phát triển liên vùng.
1. Đặt vấn đề
Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo được hiểu là một cấu trúc năng động bao gồm các chủ thể, tổ chức và điều kiện thể chế có liên kết với nhau nhằm thúc đẩy sự hình thành, phát triển và ứng dụng tri thức mới vào thực tiễn kinh tế – xã hội. Theo OECD (1997), một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hiệu quả thường bao gồm các thành phần cơ bản: cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp, viện – trường, tổ chức trung gian hỗ trợ, và các quỹ đầu tư mạo hiểm. Điểm đặc trưng của hệ sinh thái này là tính chất liên ngành – liên lĩnh vực, với các mối quan hệ hợp tác mang tính hỗ tương và phát triển bền vững. Mức độ liên kết giữa các thành phần quyết định khả năng hình thành giá trị đổi mới sáng tạo thực chất tại địa phương.
Trong lịch sử phát triển, trường đại học thường được nhìn nhận như một “tháp ngà tri thức” – nơi sản sinh và bảo tồn tri thức thuần túy, tách biệt khỏi đời sống sản xuất và cộng đồng (Boulton, Geoffrey, & Lucas, Colin. 2008). Tuy nhiên, trong bối cảnh kinh tế tri thức hiện đại, vai trò của đại học đang được mở rộng mạnh mẽ và trở thành trung tâm kết nối, chuyển giao công nghệ, thúc đẩy khởi nghiệp và đóng góp trực tiếp vào phát triển kinh tế – xã hội.
Lý thuyết Triple Helix do Etzkowitz và Leydesdorff (1995) đề xuất đã khẳng định mối quan hệ tương tác giữa ba chủ thể: trường đại học – chính phủ – doanh nghiệp trong quá trình đổi mới sáng tạo. Mô hình này sau đó được mở rộng thành Quadruple Helix, bổ sung thêm yếu tố xã hội – văn hóa (Carayannis, Elias G., & Campbell, David F. J. (2009). Trong đó đại học đóng vai trò tích hợp và dẫn dắt, vừa là nguồn cung tri thức, vừa là chất xúc tác cho phát triển bền vững. Nhiều quốc gia đã thành công trong việc xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo lấy trường đại học làm trung tâm. Tại Hoa Kỳ, Đại học Stanford là ví dụ điển hình trong việc hình thành Thung lũng Silicon – trung tâm công nghệ hàng đầu thế giới. Trường này vừa là nơi nghiên cứu, vừa là vườn ươm khởi nghiệp, nơi ra đời của các tập đoàn công nghệ lớn, như: Google, HP, hay NVIDIA (Etzkowitz, Henry. 2008). Tại Hàn Quốc, Viện Khoa học và Công nghệ tiên tiến Hàn Quốc (KAIST) đóng vai trò then chốt trong chuyển giao công nghệ, tạo lập các doanh nghiệp spin-off, góp phần vào sự chuyển mình của nền công nghiệp quốc gia. Trong khi đó, tại Singapore, Đại học Công nghệ Nanyang (NTU) đã phát triển thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực, thông qua liên kết chặt chẽ với khu vực công – tư trong các lĩnh vực công nghệ cao, đô thị thông minh và môi trường bền vững (World Economic Forum, 2020).
Những kinh nghiệm quốc tế này là nguồn tham chiếu có giá trị trong việc xây dựng chiến lược phát triển trường đại học tại Bình Dương, hướng tới mục tiêu hội nhập sâu vào hệ sinh thái đổi mới sáng tạo cấp địa phương và quốc gia. Đặc biệt, trong bối cảnh hiện nay, khi Bình Dương đang đứng trước những thay đổi mang tính chiến lược về quy hoạch và phát triển liên vùng theo định hướng của Nghị quyết số 202/2025/QH15 của Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, vai trò của các trường đại học càng trở nên cấp thiết và cần được đánh giá, định hình lại để phù hợp với yêu cầu phát triển mới. Điều này đặt ra thách thức nhưng đồng thời mở ra những cơ hội lớn để các trường đại học tại Bình Dương vươn mình, không chỉ đóng góp cho sự phát triển của tỉnh mà còn trở thành hạt nhân trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của toàn vùng.
2. Phương pháp nghiên cứu
Hiện nay, Bình Dương là một trong những địa phương đi đầu cả nước trong xây dựng đô thị thông minh và phát triển kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Những năm gần đây, tỉnh đã có nhiều nỗ lực trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đặc biệt thông qua việc triển khai mô hình Thành phố thông minh và khu công nghiệp khoa học – công nghệ. Trong đó, sự tham gia của các trường đại học vào hệ sinh thái này ngày càng rõ nét. Phần lớn các trường đại học trên địa bàn, như: Trường Đại học Thủ Dầu Một, Đại học Quốc tế Miền Đông… không chỉ thực hiện tốt chức năng đào tạo mà còn từng bước đi sâu vào các hoạt động nghiên cứu ứng dụng, chuyển giao công nghệ, khởi nghiệp đổi mới sáng tạo… về cả quy mô và hiệu quả.
Bài viết sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính với cách tiếp cận phân tích – tổng hợp tư liệu, nhằm làm rõ vai trò của trường đại học trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại địa phương, cụ thể là tỉnh Bình Dương. Các nguồn tài liệu thứ cấp được thu thập từ báo cáo chiến lược phát triển địa phương, chính sách giáo dục, khoa học – công nghệ của Chính phủ, các nghiên cứu học thuật trong và ngoài nước cùng với các điển hình thực tiễn quốc tế.
Ngoài ra, nhóm tác giả tiến hành phân tích so sánh mô hình vai trò của đại học tại một số quốc gia có nền kinh tế tri thức phát triển (Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Singapore) với bối cảnh thực tiễn của Bình Dương, từ đó rút ra bài học và đề xuất phù hợp, đồng thời cũng tham khảo các quan điểm lý thuyết như “Triple Helix” và “Quadruple Helix” để phân tích mối quan hệ hợp tác giữa đại học – Nhà nước – doanh nghiệp – xã hội.
Phương pháp phân tích định tính và phương pháp logic được sử dụng nhằm lý giải những điều kiện, thách thức và cơ hội cho sự tham gia hiệu quả của đại học vào hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại địa phương.
3. Kết quả và thảo luận
3.1. Thực trạng vai trò của trường đại học trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại tỉnh Bình Dương
Trong xu thế phát triển nền kinh tế tri thức, Bình Dương đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc xây dựng mô hình đô thị thông minh và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo như là nền tảng chiến lược để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững. Điểm nổi bật trong định hướng chiến lược của tỉnh là việc triển khai Đề án Thành phố thông minh Bình Dương từ năm 2016, được xây dựng dựa trên mô hình “ba nhà” (Nhà nước – nhà trường – nhà doanh nghiệp), lấy cảm hứng từ kinh nghiệm quốc tế như Eindhoven (Hà Lan) (Becamex IDC, 2020). Trong khuôn khổ đề án này, tỉnh đã hợp tác với các đối tác chiến lược như Tập đoàn Tokyu (Nhật Bản), Đại học Công nghệ Eindhoven (Hà Lan), đồng thời phát triển các không gian sáng tạo tiêu biểu như Trung tâm Thương mại Thế giới Thành phố Mới Bình Dương (WTC BDNC), Trung tâm Triển lãm và Hội nghị quốc tế, và các khu công nghiệp tích hợp công nghệ cao do Becamex IDC phát triển.
Tỉnh đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo, đặc biệt là chương trình phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp đến năm 2025 theo định hướng Chính phủ (UBND tỉnh Bình Dương, 2021), khuyến khích hình thành các vườn ươm và trung tâm đổi mới sáng tạo trong các trường đại học. Bên cạnh đó, sự hình thành của Binh Duong Innovation Ecosystem với vai trò tích hợp chính quyền – doanh nghiệp – viện trường – cộng đồng được xem là một bước tiến quan trọng trong việc định hình hệ sinh thái đổi mới sáng tạo cấp địa phương. Tuy nhiên, trong bức tranh tổng thể đó, vai trò thực chất của các trường đại học vẫn chưa được phát huy tương xứng với tiềm năng vốn có.
Trên địa bàn tỉnh hiện có hơn 10 cơ sở giáo dục đại học, với các lĩnh vực đào tạo trải rộng từ kỹ thuật – công nghệ, quản trị kinh doanh, logistics, đến khoa học xã hội, y tế và sư phạm. Trong số đó, ba trường đại học tiêu biểu đang từng bước khẳng định vị thế là: Trường Đại học Quốc tế miền Đông, Đại học Thủ Dầu Một và Đại học Việt Đức.
(1) Trường Đại học Quốc tế miền Đông (EIU) là mô hình đại học công lập phi lợi nhuận do Tổng công ty Becamex IDC đầu tư và điều hành. Trường định hướng phát triển theo tiêu chuẩn quốc tế, chú trọng các ngành đào tạo phù hợp với nhu cầu công nghiệp hóa, đô thị hóa và dịch vụ logistics, y tế của địa phương. EIU đã triển khai các chương trình đào tạo gắn với thực tiễn, kết nối doanh nghiệp và có vai trò đồng tổ chức nhiều sự kiện đổi mới sáng tạo quy mô khu vực, như Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Horasis.
(2) Đại học Thủ Dầu Một là trường công lập trọng điểm của tỉnh, đóng vai trò trung tâm đào tạo và nghiên cứu ứng dụng của khu vực Đông Nam Bộ. Trường đã thành lập các đơn vị hỗ trợ, như: Trung tâm Đổi mới sáng tạo và Khởi nghiệp, Trung tâm Nghiên cứu khoa học và Chuyển giao công nghệ, bước đầu tạo nền tảng kết nối với các doanh nghiệp, tổ chức nghiên cứu và chính quyền địa phương.
(3) Đại học Việt Đức (VGU) – trường đại học công lập quốc tế hợp tác với Cộng hòa Liên bang Đức, được xem là mô hình tiêu biểu về đào tạo – nghiên cứu theo chuẩn châu Âu. Trường có thế mạnh đặc biệt trong lĩnh vực kỹ thuật công nghệ cao, dữ liệu lớn và tự động hóa. Các chương trình nghiên cứu tại VGU được thực hiện với sự tham gia của các viện nghiên cứu và doanh nghiệp Đức, góp phần đưa hoạt động nghiên cứu ứng dụng tiệm cận tiêu chuẩn quốc tế.
Mặc dù đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng cũng cần nhìn nhận rõ các hoạt động đổi mới sáng tạo trong trường đại học tại Bình Dương hiện vẫn còn nhiều hạn chế. Khả năng triển khai các hoạt động R&D còn yếu do thiếu nguồn nhân lực nghiên cứu chuyên sâu, tài chính nghiên cứu còn phụ thuộc ngân sách hạn chế và thiếu cơ chế ưu đãi từ doanh nghiệp. Cơ chế liên kết “ba nhà” chưa có đầu mối điều phối đủ mạnh, dẫn đến phân tán nguồn lực và chồng chéo mục tiêu phát triển. Bên cạnh đó, các mô hình khởi nghiệp sáng tạo trong trường đại học còn chủ yếu dựa trên phong trào, thiếu hạ tầng hỗ trợ hoàn chỉnh. Các hoạt động kết nối doanh nghiệp, tổ chức sự kiện đổi mới sáng tạo tuy có nhiều khởi sắc nhưng chưa hình thành được hệ sinh thái khởi nghiệp khép kín bên trong nhà trường – từ ý tưởng đến thương mại hóa sản phẩm. Điều này khiến trường đại học chưa thể hiện rõ vai trò là trung tâm lan tỏa tri thức và đổi mới sáng tạo ở cấp độ địa phương.
Tổng thể, hệ thống giáo dục đại học tại Bình Dương đang có bước chuyển mình đáng khích lệ, song vẫn cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, cả về thể chế, nguồn lực và tư duy hợp tác để thực sự trở thành “đầu kéo” trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của tỉnh.
3.2. Cơ hội và tiềm năng của các trường đại học tỉnh Bình Dương trong bối cảnh phát triển liên vùng
Việc hình thành và vận hành hiệu quả hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong các trường đại học được xem là một chiến lược trọng yếu nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy phát triển bền vững, đặc biệt trong bối cảnh xu thế phát triển và liên kết vùng ngày càng mạnh mẽ. Hiện nay, các trường đại học trên địa bàn tỉnh Bình Dương đang đứng trước những cơ hội chiến lược để khẳng định vai trò trung tâm trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của địa phương. Theo Nghị quyết số 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025 của Quốc hội XV về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, tỉnh Bình Dương chính thức sáp nhập với TP. Hồ Chí Minh và tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, hình thành đơn vị hành chính mới mang tên TP. Hồ Chí Minh. Sự kiện này không chỉ thay đổi địa giới hành chính mà còn tạo nên một vùng đô thị – công nghiệp trọng điểm phía Nam, với tiềm năng phát triển vượt trội. Đây là cơ hội chiến lược mang tính dài hạn, tạo nền tảng vững chắc để các trường đại học tại Bình Dương (nay thuộc TP. Hồ Chí Minh) phát huy vai trò hạt nhân trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo ở cấp vùng.
Thứ nhất, sau sáp nhập, các trường đại học tại Bình Dương trở thành một bộ phận trong hệ thống giáo dục đại học của TP. Hồ Chí Minh mới, một đô thị đặc biệt với quy mô dân số và kinh tế hàng đầu cả nước. Điều này mở ra cơ hội mở rộng đối tượng phục vụ, phát triển các chương trình đào tạo, nghiên cứu ứng dụng và khởi nghiệp đổi mới sáng tạo phục vụ toàn vùng Đông Nam Bộ – nơi có nhu cầu nhân lực chất lượng cao rất lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực: công nghệ thông tin, kỹ thuật công nghiệp, logistics, tự động hóa, và năng lượng.
Thứ hai, các trường tại Bình Dương như Đại học Thủ Dầu Một, Đại học Quốc tế Miền Đông (EIU), Đại học Việt Đức (VGU) có thể kết nối học thuật, liên thông nghiên cứu với các trường đại học hàng đầu tại TP. Hồ Chí Minh (trước đây), như: Đại học Bách Khoa, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, Đại học Kinh tế – Luật… Điều này tạo nền tảng để hình thành liên minh đại học đổi mới sáng tạo liên vùng, chia sẻ tài nguyên học thuật, phòng thí nghiệm, dữ liệu, giảng viên, và thúc đẩy các chương trình đào tạo liên ngành, liên trường, phục vụ phát triển vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Thứ ba, trong không gian phát triển liên vùng, các trường đại học Bình Dương có thể tiếp cận và hợp tác chặt chẽ hơn với cộng đồng doanh nghiệp năng động và đa dạng của TP. Hồ Chí Minh, Bà Rịa – Vũng Tàu, bao gồm: doanh nghiệp sản xuất, công nghiệp chế biến, logistics, công nghệ cao, dịch vụ tài chính, dầu khí và cảng biển. Đây là cơ hội lớn để triển khai các chương trình R&D, chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực theo nhu cầu thực tiễn.
Thứ tư, tham gia vào cấu trúc đại đô thị liên vùng cho phép các trường đại học ở Bình Dương khai thác lợi thế từ các cơ chế, chính sách đặc thù và nguồn lực đầu tư khoa học – công nghệ quy mô lớn hơn. Đây là cơ hội để các trường đại học Bình Dương khẳng định tầm vóc học thuật và vị trí chiến lược trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.
Từ một trung tâm đào tạo cấp tỉnh, các trường đại học tại Bình Dương đang đứng trước cơ hội vươn lên trở thành chủ thể kiến tạo trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo liên vùng. Việc tận dụng hiệu quả các tiềm năng nêu trên, đồng thời có chiến lược chuyển đổi phù hợp sẽ là yếu tố then chốt để đại học Bình Dương đóng vai trò “hạt nhân tri thức” trong không gian phát triển đô thị – công nghiệp liên vùng phía Nam.
4. Một số kiến nghị định hướng và giải pháp
Việc hình thành một không gian phát triển liên tỉnh – vùng trọng điểm phía Nam sẽ làm thay đổi cấu trúc vận hành của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, kéo theo nhu cầu tái định vị vai trò của các trường đại học trên địa bàn. Để phát huy vai trò trung tâm của các trường đại học, đặc biệt là các trường tại khu vực Bình Dương (cũ), trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Thành phố Hồ Chí Minh mới, cần triển khai đồng bộ các định hướng chiến lược và giải pháp cụ thể, dựa trên tiềm năng vượt trội của đô thị hợp nhất.
Một là, các trường đại học tại Bình Dương cần chủ động chuyển đổi chiến lược hoạt động từ cấp tỉnh sang cấp vùng, với định hướng hội nhập sâu vào mạng lưới giáo dục – khoa học – công nghiệp Đông Nam Bộ. Đây là yêu cầu tiên quyết để các trường đại học tại khu vực Bình Dương nắm bắt cơ hội. Việc nâng cấp mô hình quản trị, mở rộng hợp tác và tăng cường năng lực nội tại sẽ là điều kiện tiên quyết để đại học đóng vai trò trung tâm tri thức trong cấu trúc liên vùng mới.
Hai là, các trường đại học tại khu vực Bình Dương, cần chủ động tăng cường đầu tư cho cơ sở vật chất nghiên cứu và nguồn nhân lực nghiên cứu chất lượng cao. Việc này cần gắn liền với nhu cầu thực tiễn của các ngành kinh tế trọng điểm trên toàn TP. Hồ Chí Minh mới, từ sản xuất công nghiệp, logistics, công nghệ cao đến kinh tế biển, dầu khí và dịch vụ. Đồng thời, cần đẩy mạnh các chương trình đào tạo khởi nghiệp – sáng tạo cho sinh viên và giảng viên, có sự liên kết chặt chẽ với các doanh nghiệp và tập đoàn hàng đầu của đô thị mới.
Ba là, trên cơ sở mô hình “Triple Helix” (chính quyền – doanh nghiệp – trường đại học) và mở rộng thành “Quadruple Helix” (bổ sung cộng đồng xã hội), Thành phố Hồ Chí Minh mới cần thiết lập một cơ chế phối hợp toàn diện, tích hợp và điều phối các hoạt động đổi mới sáng tạo trên quy mô toàn đô thị. Cơ chế này cần có sự tham gia chủ động của chính quyền mới, các doanh nghiệp, các trường đại học và cộng đồng trên toàn địa bàn. Trong đó, các trường đại học sẽ là hạt nhân kết nối, cung cấp tri thức, nghiên cứu và là chất xúc tác cho các hoạt động sáng tạo chung của thành phố.
Bốn là, chính quyền TP. Hồ Chí Minh mới cần thúc đẩy hình thành các trung tâm đổi mới sáng tạo có chức năng đa dạng (vườn ươm, không gian làm việc chung, hỗ trợ pháp lý, kết nối tài chính thông qua các quỹ đầu tư mạo hiểm) được phân bổ hợp lý trên toàn đô thị, bao gồm cả các khu vực trọng điểm của Bình Dương (cũ) và Bà Rịa – Vũng Tàu. Các trung tâm này nên được vận hành bởi sự phối hợp chặt chẽ giữa đại học – doanh nghiệp – chính quyền để đảm bảo tính thực tiễn, bền vững và khả năng phục vụ rộng rãi cho toàn bộ hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Thành phố Hồ Chí Minh mới.
Năm là, TP. Hồ Chí Minh mới cần thành lập một liên minh chính thức giữa các trường đại học trên toàn địa bàn (bao gồm các trường từ Bình Dương, TP. Hồ Chí Minh và Bà Rịa – Vũng Tàu). Liên minh này hướng đến hợp tác chặt chẽ trong đào tạo, nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, chia sẻ hạ tầng R&D và nguồn lực học thuật. Đồng thời, cần thúc đẩy việc chuẩn hóa năng lực sáng tạo vùng, gồm các tiêu chuẩn kỹ năng, chứng chỉ, mô-đun đào tạo và công nhận liên thông trong khu vực. Điều này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho dịch chuyển lao động chất lượng cao và chia sẻ thành quả khoa học – công nghệ trong toàn đô thị mới.
Sáu là, các trường đại học cần xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp nội bộ vững mạnh, bao gồm: hình thành văn hóa sáng tạo trong giảng dạy và học tập; phát triển các chương trình hỗ trợ khởi nghiệp toàn diện; tổ chức các cuộc thi đổi mới sáng tạo thường xuyên; và xây dựng mạng lưới cố vấn (mentors) từ các chuyên gia, doanh nhân trong và ngoài trường. Đặc biệt, cần chủ động kết nối hệ sinh thái khởi nghiệp nội bộ này với mạng lưới khởi nghiệp sôi động của TP. Hồ Chí Minh (trước đây) và mở rộng hợp tác quốc tế, tận dụng vị thế và uy tín mới của siêu đô thị để học hỏi mô hình, phương pháp đào tạo và quản trị sáng tạo tiên tiến toàn cầu.
Các định hướng và giải pháp nêu trên, nếu được triển khai linh hoạt, kết hợp giữa tầm nhìn nội tỉnh và chiến lược liên vùng, sẽ góp phần nâng cao vai trò thực chất của đại học trong phát triển kinh tế – xã hội và chuyển đổi mô hình phát triển tại Bình Dương cũng như toàn vùng Đông Nam Bộ.
5. Kết luận
Trong bối cảnh nền kinh tế tri thức và xu thế phát triển liên kết vùng ngày càng sâu rộng, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo không chỉ là động lực tăng trưởng mới mà còn là yếu tố nền tảng cho sự phát triển bền vững ở cấp địa phương và vùng. Các trường đại học, với vai trò là trung tâm tri thức, đang ngày càng khẳng định vị thế hạt nhân trong cấu trúc hệ sinh thái này.
Việc sáp nhập hành chính theo Nghị quyết số 202/2025/QH15 mở ra một bước ngoặt chiến lược: Bình Dương trở thành bộ phận cấu thành của siêu đô thị TP. Hồ Chí Minh mới – trung tâm kinh tế, khoa học – công nghệ trọng điểm của quốc gia. Trong cấu trúc đô thị hợp nhất này, các trường đại học tại Bình Dương có cơ hội vươn lên trở thành đầu mối tri thức liên vùng, tham gia vào các chương trình nghiên cứu – phát triển quy mô lớn; đồng thời, góp phần tái định hình hệ sinh thái đổi mới sáng tạo vùng Đông Nam Bộ.
Để tận dụng được cơ hội mang tính bước ngoặt này, các trường đại học cần chuyển dịch mạnh mẽ từ tư duy phát triển đơn lẻ sang tư duy hệ thống, liên kết chặt chẽ với các chủ thể trong và ngoài địa phương cũng như chủ động đề xuất cơ chế, chính sách phù hợp với vai trò mới. Chỉ khi đó, đại học mới thực sự trở thành “bộ não” trong mạng lưới đổi mới sáng tạo liên vùng, đóng góp thiết thực vào sự phát triển kinh tế – xã hội và nâng tầm vị thế của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam trong giai đoạn phát triển mới cùa đất nước.
Tài liệu tham khảo:
1. Becamex IDC. (2020). Báo cáo thường niên phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tỉnh Bình Dương. Tổng công ty Đầu tư và Phát triển Công nghiệp – Becamex IDC.
2. Bộ Chính trị (2019). Nghị quyết số 37-NQ/TW ngày 24/12/2019 về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện và cấp xã.
3. Chính phủ (2025). Nghị quyết số 125/NQ-CP và 126/NQ-CP ngày 09/5/2025 về việc thông qua đề án sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh.
4. Quốc hội (2025). Nghị quyết số 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh.
5. UBND tỉnh Bình Dương (2021). Quyết định số 305/QĐ-UBND ngày 12/3/2021 Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo đến năm 2025.
6. Boulton, Geoffrey, & Lucas, Colin. (2008). What are universities for? League of European Research Universities.
7. Carayannis, Elias G., & Campbell, David F. J. (2009). ‘Mode 3’ and ‘Quadruple Helix’: Toward a 21st century fractal innovation ecosystem. International Journal of Technology Management, 46(3–4), 201–234. https://doi.org/10.1504/IJTM.2009.023374
8. Etzkowitz, Henry. (2008). The Triple Helix: University-Industry-Government Innovation in Action. London: Routledge.
9. Etzkowitz, Henry, & Leydesdorff, Loet. (1995). The Triple Helix-University-Industry Government Relations: A Laboratory for Knowledge Based Economic Development. EASST Review, 14(1), 14–19.
10. Etzkowitz, Henry, & Leydesdorff, Loet. (2000). The dynamics of innovation: From National Systems and “Mode 2” to a Triple Helix of university-industry-government relations. Research Policy, 29(2), 109–123. https://doi.org/10.1016/S0048-7333(99)00055-4
11. Organisation for Economic Co-operation and Development. (1997). National Innovation Systems. Paris: OECD Publishing.
12. Vietnamese-German University. (2021). Annual Report: Research and Innovation at Vietnamese-German University. Bình Dương: Vietnamese-German University Press.
13. World Economic Forum. (2020). Global University Leaders Forum Report: Universities as the Engines of Innovation. Geneva: World Economic Forum. https://www.weforum.org/reports/universities-as-innovation-hubs
