ThS. Lê Kim Nga
Học viện Hành chính và Quản trị công
(Quanlynhanuoc.vn) – Cải cách tài chính công là một trong những trụ cột then chốt trong chiến lược cải cách hành chính của tỉnh Vĩnh Phúc nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, tối ưu hóa nguồn lực và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội bền vững. Giai đoạn 2021 – 2025, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Tỉnh ủy, HĐND và UBND tỉnh, cùng với nỗ lực của các sở, ngành, Vĩnh Phúc đã đạt được nhiều kết quả nổi bật, góp phần từng bước kiến tạo một nền tài chính công minh bạch, hiệu quả và hiện đại.
Từ khóa: Cải cách tài chính công, hiệu quả, quản lý nhà nước, tỉnh Vĩnh Phúc.
1. Đặt vấn đề
Cải cách tài chính công là một trong sáu nội dung trọng tâm của Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021 – 2030, được Chính phủ ban hành theo Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 15/7/2021 ban hành Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021 – 2030. Cải cách tài chính công là động lực quan trọng giúp các địa phương tối ưu hóa quản lý nguồn lực tài chính, tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội bền vững.
Trong giai đoạn 2021 – 2025, Vĩnh Phúc đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp cải cách tài chính công, góp phần quan trọng vào việc hoàn thành các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh. Trong bối cảnh yêu cầu đổi mới ngày càng cao của nền hành chính hiện đại, việc đánh giá đầy đủ những thành tựu, tồn tại và định hướng cải cách tài chính công tại Vĩnh Phúc giai đoạn 2021 – 2025 là cần thiết. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để tiếp tục xây dựng các giải pháp khả thi và đột phá cho giai đoạn tiếp theo, hướng tới một nền tài chính công minh bạch và bền vững.
2. Kết quả nổi bật trong cải cách tài chính công tại Vĩnh Phúc
Trong giai đoạn 2021 đến hết tháng 3/2025, tỉnh Vĩnh Phúc đã đạt được nhiều kết quả nổi bật trong công tác cải cách tài chính công, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước, tối ưu hóa nguồn lực tài chính và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội. UBND tỉnh Vĩnh Phúc đã thể hiện sự quyết liệt trong công tác chỉ đạo cải cách tài chính công qua việc phân công Chủ tịch UBND tỉnh trực tiếp chỉ đạo công tác cải cách hành chính, trong đó có cải cách tài chính công. Sở Nội vụ được giao làm cơ quan thường trực, tham mưu và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ cải cách. Đồng thời, các sở, ban, ngành và UBND các cấp đều bố trí lãnh đạo và công chức chuyên trách để triển khai công tác cải cách, trong đó có các nhiệm vụ liên quan đến quản lý tài chính công.
Một là, đổi mới cơ chế phân bổ ngân sách hiệu quả và thực hiện chế độ tự chủ.
Vĩnh Phúc đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận trong việc đổi mới cơ chế phân bổ ngân sách và thực hiện chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm về biên chế và kinh phí quản lý hành chính. Các cơ quan hành chính cấp tỉnh đã triển khai chế độ tự chủ theo Nghị định số 130/2005/NĐ-CP ngày 17/10/2015 và Nghị định số 117/2013/NĐ-CP ngày 07/10/2013 của Chính phủ về chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm về sử dụng biên chế và kinh phí quản lý hành chính đối với các cơ quan nhà nước. Hội đồng nhân dân (HĐND) tỉnh Vĩnh Phúc đã ban hành Nghị quyết số 15/2021/NQ-HĐND ngày 21/12/2021 quy định cụ thể về định mức phân bổ kinh phí theo biên chế, các cơ quan hành chính trên địa bàn tỉnh được giao kinh phí tự chủ ngay từ đầu năm. Kinh phí này bao gồm chi lương, các khoản có tính chất tiền lương (bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, kinh phí công đoàn…) và các khoản chi theo định mức dựa trên số biên chế được giao.
Đối với cấp huyện và cấp xã, UBND cấp huyện chịu trách nhiệm quyết định giao kinh phí thực hiện chế độ tự chủ theo định mức quy định tại Nghị quyết số 15/2021/NQ-HĐND. Điều này giúp tăng cường tính chủ động trong quản lý tài chính, sự phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của từng cơ quan, đơn vị. Trong giai đoạn 2021 – 2025, tỉnh Vĩnh Phúc đã bố trí tổng kinh phí phục vụ công tác cải cách hành chính, trong đó có cải cách tài chính công lên tới 532.840.130.000 đồng cho Sở Nội vụ, Sở Tư pháp, Văn phòng UBND tỉnh, huyện, xã, phường, Sở Thông tin và Truyền thông… Các cơ quan, đơn vị đã đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, như: máy tính, máy in, máy scan, hệ thống mạng đáp ứng yêu cầu của đội ngũ cán bộ làm công tác cải cách tài chính công và giải quyết thủ tục hành chính.
Hai là, tăng cường giao quyền tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập.
Đến thời điểm hết tháng 3/2025, tổng số đơn vị sự nghiệp công lập được giao tự chủ tài chính trên địa bàn tỉnh là: 611 đơn vị (đơn vị dự toán độc lập, có con dấu và tài khoản riêng, tổ chức bộ máy kế toán theo quy định của Luật Kế toán), trong đó, khối tỉnh có 113 đơn vị; khối huyện có 498 đơn vị. Toàn tỉnh có 494 đơn vị sự nghiệp công lập cung cấp dịch vụ công cơ bản, thiết yếu, trong đó có 488 đơn vị sự nghiệp công lập lĩnh vực giáo dục. Cụ thể như sau:
Loại 1: đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư: 6 đơn vị, trong đó khối tỉnh có 4 đơn vị, huyện có 2 đơn vị.
Loại 2: đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên: 47 đơn vị, trong đó khối tỉnh có 38 đơn vị, huyện có 9 đơn vị.
Loại 3: đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm một phần chi thường xuyên: 165 đơn vị, trong đó khối tỉnh có 18 đơn vị, huyện có 147 đơn vị.
Loại 4: đơn vị sự nghiệp công lập do ngân sách bảo đảm chi thường xuyên: 393 đơn vị, trong đó khối tỉnh có 53 đơn vị, huyện có 340 đơn vị.
Vĩnh Phúc đã chủ động áp dụng cơ chế thị trường trong cung ứng dịch vụ công tại các đơn vị sự nghiệp công, nhất là trong các lĩnh vực y tế, giáo dục, đào tạo nghề, khoa học – công nghệ nhưng cũng khuyến khích thành lập các đơn vị ngoài công lập, đặc biệt ở bậc mầm non và phổ thông đặt mục tiêu đẩy mạnh cung ứng dịch vụ sự nghiệp công theo cơ chế thị trường, thúc đẩy xã hội hóa. So với năm 2020, số lượng đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư tại Vĩnh Phúc đã tăng thêm 4 đơn vị, bao gồm: Trung tâm Đăng kiểm xe cơ giới, Trung tâm Hỗ trợ đầu tư Ban Quản lý Khu công nghiệp, Ban Quản lý Dự án Vĩnh Yên và Ban Quản lý Dự án Phúc Yên. Ngoài ra, 8 đơn vị khác đã chuyển sang tự bảo đảm chi thường xuyên, như: Bệnh viện Giao thông Vận tải, Trung tâm Công nghệ thông tin của Sở Giao thông Vận tải, Trung tâm Nuôi dưỡng và Phục hồi chức năng, Trung tâm Công tác xã hội, Trung tâm Đấu giá Tài sản, Bệnh viện Phục hồi chức năng, Quỹ Bảo lãnh tín dụng doanh nghiệp vừa và nhỏ, và Trung tâm Việc làm, kỳ vọng sẽ chuyển đổi sang mô hình tự chủ hoàn toàn.
Ba là, hoàn thiện hệ thống pháp luật về tài chính công.
Cải cách tài chính công tại Vĩnh Phúc được triển khai đồng bộ với công tác cải cách thể chế. UBND tỉnh đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến tài chính công, hợp hiến, hợp pháp và thống nhất với hệ thống pháp luật của Trung ương. Từ năm 2021 đến tháng 3/2025, HĐND và UBND tỉnh đã ban hành 330 văn bản quy phạm pháp luật, trong đó có 80 nghị quyết của HĐND và 250 quyết định của UBND, bao gồm các quy định về quản lý ngân sách, chi tiêu công và phân bổ nguồn lực tài chính.
Một số văn bản nổi bật liên quan đến cải cách tài chính công, như: Quyết định số 16/2023/QĐ-UBND ngày 19/5/2023 quy định trách nhiệm và quan hệ phối hợp của các cấp, các ngành trong công tác xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, bao gồm các quy định về tài chính công và Nghị quyết số 23/2023/NQ-HĐND ngày 15/12/2023 quy định nội dung, mức chi cho công tác quản lý nhà nước về thi hành pháp luật xử lý vi phạm hành chính, trong đó có các khoản chi liên quan đến tài chính công.
Công tác kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật được thực hiện thường xuyên để thống nhất, phù hợp với thực tiễn. Trong giai đoạn 2021 – 2025, UBND tỉnh đã ban hành 4 kế hoạch kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật, kiểm tra hơn 300 văn bản do UBND tỉnh và huyện ban hành. Kết quả kiểm tra cho thấy, các văn bản quy phạm pháp luật về tài chính công được ban hành đúng thẩm quyền, phù hợp với quy định của cơ quan cấp trên, không có sự chồng chéo hay mâu thuẫn.
Công tác cải cách tài chính công tại Vĩnh Phúc đã đạt được nhiều kết quả tích cực, thể hiện qua việc ban hành kịp thời các quy định về quản lý, sử dụng kinh phí và tài sản công; thực hiện tốt nhiệm vụ thu, chi ngân sách nhà nước và đẩy mạnh giao quyền tự chủ tài chính cho các cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp công lập. Các cơ chế tự chủ đã giúp tăng cường tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính. Đặc biệt, việc phân cấp quản lý phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của từng cơ quan đã tối ưu hóa việc phân bổ nguồn lực và nâng cao hiệu quả hoạt động.
Tuy nhiên, công tác triển khai cải cách tài chính công vẫn còn một số hạn chế cần khắc phục:
(1) Việc lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện cải cách hành chính ở một số cơ quan, đơn vị, địa phương chưa quyết liệt trong khi nguồn lực phục vụ cải cách hành chính tại một số đơn vị cấp xã còn hạn chế về nhân lực, cơ sở vật chất và kinh phí. Nguyên nhân cho sự thiếu quyết liệt và nghiệp vụ này phần nào là bởi công tác thanh tra, kiểm tra thực hiện các nhiệm vụ công tác cải cách hành chính của một số đơn vị, địa phương chưa tích cực, thiếu thường xuyên.
(2) Tỷ lệ các đơn vị sự nghiệp công lập tự bảo đảm kinh phí hoạt động còn thấp, đặc biệt trong lĩnh vực giáo dục vì nguồn thu của các đơn vị này còn thấp, gây khó khăn trong việc nâng mức tự chủ tài chính.
(3) Việc xã hội hóa dịch vụ công còn chậm, chủ yếu tập trung ở các lĩnh vực dễ thu lợi nhuận và các địa bàn có điều kiện kinh tế – xã hội phát triển vì còn một số lĩnh vực dịch vụ công khác lại khó thực hiện xã hội hóa do không có tiềm năng lợi nhuận hoặc điều kiện kinh tế – xã hội chưa thuận lợi khiến quá trình thực hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm chưa đạt được những chuyển biến mang tính đột phá, dẫn đến việc khai thác các nguồn lực xã hội còn hạn chế.
(4) Hạ tầng và cơ chế hỗ trợ cho việc triển khai tự chủ và xã hội hóa chưa được đầu tư đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện. Việc công khai hóa thủ tục hành chính, áp dụng phần mềm tin học trong tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính có lúc còn chậm so với yêu cầu đề ra.
3. Một số giải pháp
Một là, tăng cường minh bạch và công khai ngân sách. Để cải cách tài chính công, Vĩnh Phúc cần tiếp tục đẩy mạnh các biện pháp hiện đại, như: ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý ngân sách một cách minh bạch, công khai và chặt chẽ. Việc tích hợp hệ thống quản lý tài chính công điện tử với Cổng dịch vụ công của tỉnh sẽ giúp theo dõi và báo cáo chi tiêu tài chính theo thời gian thực, giảm thiểu thất thoát và sai sót.
Hai là, đổi mới cơ chế phân bổ ngân sách cho cơ quan hành chính nhà nước, tiếp tục thực hiện chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm về sử dụng biên chế và kinh phí đối với các cơ quan hành chính cấp tỉnh, cấp huyện; trao quyền tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp cấp tỉnh và đơn vị sự nghiệp cấp huyện đủ điều kiện.
Ba là, đẩy mạnh cải cách hành chính trong quản lý chi tiêu công, tập trung cải cách hành chính trong lĩnh vực quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, quản lý vốn nhà nước trong các doanh nghiệp. Thực hiện phân cấp quản lý tài chính, tài sản phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của từng cơ quan hành chính, sự nghiệp.
Bốn là, đổi mới cơ chế tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp dịch vụ công và các cơ sở giáo dục, đào tạo, y tế công lập theo hướng tự chủ, tự chịu trách nhiệm, công khai, minh bạch.
4. Kết luận
Cải cách tài chính công tại Vĩnh Phúc giai đoạn 2021 – 2025 đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, từ việc đổi mới cơ chế phân bổ ngân sách, giao quyền tự chủ tài chính cho các cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp công lập, đến thúc đẩy xã hội hóa dịch vụ công. Những kết quả này đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, giảm áp lực cho ngân sách nhà nước và cải thiện chất lượng cung ứng dịch vụ công, đặc biệt trong lĩnh vực y tế và giáo dục. Sau khi sáp nhập tỉnh Vĩnh Phúc vào tỉnh Phú Thọ theo Nghị quyết số 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025 của Quốc hội, để đạt được những bước tiến đột phá, cần tiếp tục khắc phục các hạn chế về nguồn thu, hạ tầng và cơ chế xã hội hóa; đồng thời, triển khai các giải pháp đồng bộ để xây dựng một nền tài chính công hiện đại, minh bạch và bền vững.
Tài liệu tham khảo:
1. Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc. Báo cáo sơ kết 5 năm (2021 -2025) thực hiện Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021 -2030, đề xuất nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm đẩy mạnh cải cách hành chính giai đoạn 2026 – 2030.
