Đại tá, ThS. Trần Văn Trung
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
Trung tá, TS. Trần Văn Hoan
Học viện Hậu cần, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Chuyển đổi số trong giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn ở nhà trường quân đội là một xu hướng tất yếu, cần thiết để đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo trong quân đội bắt kịp với sự thay đổi, tiến bộ của khoa học, công nghệ. Để chuyển đổi số trong giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn đạt được kết quả cao cần phải có hệ thống các giải pháp toàn diện, đồng bộ và sự đồng thuận, quyết tâm cao của các chủ thể và lực lượng tham gia.
Từ khóa: Chuyển đổi số; giảng dạy; khoa học xã hội và nhân văn; giáo dục, đào tạo; nhà trường quân đội.
1. Đặt vấn đề
Trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ, nhất là những đột phá của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã và đang tác động mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có lĩnh vực quốc phòng – an ninh và giáo dục – đào tạo. Chuyển đổi số trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo nói chung, ở các nhà trường quân đội nói riêng là một nội dung của phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số trong Bộ Quốc phòng. Đây cũng là nhiệm vụ quan trọng, tạo sự thay đổi tổng thể, toàn diện về phương thức vận hành, cách quản trị, công tác quản lý, giảng dạy và học tập trên nền tảng môi trường số, công nghệ số nhằm đem lại kết quả cao hơn trong công tác giáo dục – đào tạo đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.
Trong hệ thống các môn học ở các học nhà trường quân đội, các môn khoa học xã hội và nhân văn giữ vị trí quan trọng hàng đầu trong việc xây dựng, phát triển cho người sĩ quan quân đội thế giới quan, phương pháp luận khoa học, giáo dục nâng cao giác ngộ chính trị, mục tiêu, lý tưởng chiến đấu và xây dựng các phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng cho người học, những cán bộ làm nòng cốt xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam tinh, gọn, mạnh, hiện đại, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ; là nhân tố có ý nghĩa quyết định bảo đảm sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội.
Với xu hướng chuyển đổi số ngày càng diễn ra mạnh mẽ như hiện nay, chuyển đổi số trong giảng dạy các môn khoa học xã hội và nhân văn là một tất yếu, cần thiết để đổi mới, nâng cao chất lượng ở các nhà trường quân đội bắt kịp với sự thay đổi, tiến bộ của khoa học – công nghệ.
2. Thực trạng chuyển đổi số trong giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn ở các nhà trường quân đội
Chuyển đổi số trong giảng dạy các môn khoa học xã hội và nhân văn ở nhà trường quân đội nhằm thay đổi tổng thể, toàn diện mọi bộ phận, mọi mặt (tư duy, cách quản lý, vận hành, phương pháp dạy và học…) hoạt động giảng dạy các môn khoa học xã hội và nhân văn một cách tích cực, dựa trên nền tảng công nghệ số. Các ứng dụng công nghệ hiện đại vào: môi trường dạy học; nội dung giảng dạy; số hóa bài giảng, ứng dụng phần mềm vào soạn bài giảng, vừa là sự chuyển đổi toàn bộ cách thức, phương thức giảng dạy; bài giảng, giáo trình, tài liệu; thi, kiểm tra; phòng học; kỹ thuật quản lý lớp học, tương tác với người học sang không gian số… toàn bộ dữ liệu về quá trình dạy và học khoa học xã hội và nhân vănđược theo dõi và lưu trữ bằng công nghệ, số hóa thông tin quản lý, tạo ra những hệ thống cơ sở dữ liệu liên thông. Do đó, chuyển đổi số trong giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn sẽ chuyển đổi từ quản lý giáo dục, tổ chức quá trình dạy học theo kiểu truyền thống sang quản lý và tổ chức quá trình dạy học dựa trên nền tảng ứng dụng công nghệ hiện đại của cuộc Cách mạng công nghệ lần thứ tư.
Quán triệt và triển khai thực hiện nghiêm túc quan điểm, chủ trương, định hướng chiến lược của Đảng, Nhà nước, của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về đẩy mạnh chuyển đổi số, nhất là lĩnh vực giáo dục, đào tạo. Các nhà trường quân đội đã có nhiều chủ trương, biện pháp nhằm tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số tạo đột phá mạnh mẽ đổi mới, nâng cao chất lượng giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn. Hiện nay, trong giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn đã và đang đổi mới mạnh mẽ phương thức dạy và học, hình thức kiểm tra, đánh giá, đưa tương tác trải nghiệm trên môi trường số trở thành hoạt động giáo dục thiết yếu, thường xuyên đối với người dạy và người học; công tác giảng dạy các môn khoa học xã hội và nhân văn đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, trực tiếp đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quân đội có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân. Những kết quả đạt được đã góp phần xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, làm cơ sở xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.
Tuy nhiên, đẩy mạnh chuyển đổi số trong giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn ở các nhà trường quân đội còn những khó khăn, như: trình độ, năng lực, kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin của một số cán bộ, giảng viên còn hạn chế; việc sử dụng các phương tiện, phần mềm để thiết kế bài giảng thực hành chưa mang tính khoa học, sáng tạo, chưa kết hợp được giữa sử dụng phương tiện với thể hiện nội dung và đổi mới phương pháp dạy học; số hóa bài giảng chưa được thực hiện; trình độ, kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin trong tập bài thực hành, việc khai thác dữ liệu trên không gian số của học viên còn hạn chế; cơ sở vật chất công nghệ thông tin còn thiếu đồng bộ, chưa theo kịp sự phát triển của công nghệ hiện đại…, dẫn đến chất lượng giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn có mặt chưa theo kịp thời đại chuyển đổi số.
3. Những yêu cầu đặt ra
Một là, cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ chủ trì, cơ quan chức năng ở các trường sĩ quan quân đội cần phải bám sát nội dung Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Chiến lược phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030; Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi sốquốc gia; Nghị quyết số 3488-NQ/QUTW ngày 29/1/2025 của Quân ủy Trung ương về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong Quân đội; Kế hoạch số các văn bản quy định, hướng dẫn của bộ, ngành, cơ quan trung ương, Bộ Quốc phòng về chuyển đổi số…; nắm bắt xu hướng phát triển chung của lĩnh vực giáo dục, đào tạo trong kỷ nguyên số 4.0 là quá trình chuyển đổi giáo dục từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học, tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quán triệt, nâng cao nhận thức về chuyển đổi số trong giảng dạy các môn khoa học xã hội và nhân văn của cấp ủy, chỉ huy, đội ngũ giảng viên, cơ quan quản lý giáo dục ở các nhà trường quân đội. Gắn trách nhiệm của người đứng đầu về kết quả, hiệu quả chuyển đổi số trong giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn ở khoa, nhà trường quân đội.
Hai là, tạo chuyển biến mạnh mẽ về phẩm chất, năng lực của đội ngũ giảng viên giảng dạy khoahọc xã hội và nhân văn, nâng cao khả năng ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số vào tất cả các khâu, các bước của quá trình giảng dạy; kiểm soát chặt chẽ và nâng cao chất lượng bài giảng trên phần mềm cơ sở dữ liệu dùng chung. Phát triển nguồn nhân lực, đẩy mạnh xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên trực tiếp giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn. Bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng cần thiết cho đội ngũ giảng viên để thích ứng với thay đổi của chuyển đổi số. Đưa nội dung phổ cập kỹ năng số và an toàn, an ninh mạng dựa trên các nền tảng số, các phần mềm ứng dụng vào chương trình giảng dạy để hình thành sớm các kỹ năng cần thiết cho giảng viên, học viên trong điều kiện chuyển đổi số hiện nay.
Ba là, tiếp tục quan tâm xây dựng, phát triển hạ tầng phục vụ ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số ở các nhà trường quân đội hiện đại, đồng bộ. Ứng dụng và sử dụng hiệu quả mạng thông tin khoa học quân sự của Bộ Quốc phòng (MISTEN) vào phục vụ nhiệm vụ dạy học, xây dựng dữ liệu điện tử, trung tâm học liệu số đạt quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục, đào tạo nói chung và giáo dục khoa học xã hội và nhân văn quân sự nói riêng. Mở rộng mạng truyền số liệu chuyên dùng bảo đảm kết nối, chia sẻ thông tin, dữ liệu với tốc độ cao giữa các nhà trường quân đội với nhau để chia sẻ kinh nghiệm dạy học và trao đổi tài liệu học tập.
Bốn là, kết hợp ứng dụng chuyển đổi số trong giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn với bảo đảm an toàn, an ninh mạng. Tạo lập niềm tin cho cán bộ, giảng viên, học viên vào tiến trình chuyển đổi số trong giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn, bảo vệ các giá trị đạo đức, văn hóa số và bảo đảm an toàn, an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân an toàn. Nâng cao năng lực giám sát, phát hiện, ngăn chặn, rà soát, xử lý bóc gỡ mã độc; chủ động ứng phó các mối đe dọa, tấn công mạng và ứng cứu sự cố, khôi phục hoạt động bình thường của các hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu dùng chung trong hệ thống mạng nội bộ và các nhà trường quân đội hiện nay. Cùng với đó, để thực hiện tốt nhiệm vụ chuyển đổi số trong giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn phải tiến hành đồng bộ các giải pháp và phát huy được sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, các lực lượng tham gia với sự đồng thuận, quyết tâm cao để triển khai, tổ chức tiến hành các khâu, các bước nhịp nhàng.
4. Kết luận
Chuyển đổi số trong giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn ở các nhà trường quân đội có vai trò hết sức quan trọng, tạo đột phá trong đổi mới hoạt động giáo dục, đào tạo. Quá trình chuyển đổi sốhướng đến mô hình giáo dục thông minh, lấy người học làm trung tâm, tăng cường cá nhân hóa học tập, bảo đảm bí mật quân sự, an ninh, an toàn thông tin. Đây là vấn đề cốt lõi, quyết định trực tiếp, toàn diện tới phương thức hoạt động, chất lượng, hiệu quả giảng dạy khoa học xã hội và nhân văn, góp phần tạo chuyển biến, sự thành công của hoạt động chuyển đổi số trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo ở các nhà trường quân đội. Nhiệm vụ này tiếp tục được quan tâm hơn nữa, đồng thời triển khai quyết liệt, đồng bộ, có tính hệ thống để các chủ thể và lực lượng ở các nhà trường quân đội thực hiện với tinh thần trách nhiệm cao nhất, góp phần chuyển đổi số thành công trong quân đội hiện nay.
Chú thích:
1, 2. Quân ủy Trung ương (2022). Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chấp hành Trung ương (2024). Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Ban Chấp hành Trung ương về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
2. Bộ Quốc phòng (2023). Kế hoạch số 4325/KH-BQP ngày 08/11/2023 của Bộ Quốc phòng về triển khai thực hiện Đề án Chuyển đổi số trong Bộ Quốc phòng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.
3. Bộ Tổng Tham mưu – Bộ Quốc phòng (2022). Kế hoạch số 588/KH-BTTM ngày 04/3/2022 của Bộ Tổng Tham mưu về chuyển đổi số trong giáo dục, đào tạo ở các nhà trường quân đội giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030.
4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I, II. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
5. Quân ủy Trung ương (2025). Nghị quyết số 3488-NQ/QUTW ngày 29/01/2025 của Quân ủy Trung ương về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong Quân đội.
