TS. Tạ Thị Liễu
ThS. Trần Văn Quang
ThS. Huỳnh Thị Kim Dung
Học viện Hành chính và Quản trị công
(Quanlynhanuoc.vn) – Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ là nhiệm vụ quan trọng trong bối cảnh hiện nay nhằm xây dựng lớp người kế tục vừa “hồng” vừa “chuyên”. Bài viết phân tích vai trò của tài liệu lưu trữ, đặc biệt là những tài liệu lịch sử cách mạng đang được bảo quản tại các trung tâm lưu trữ quốc gia – đây được coi là nguồn tư liệu quý báu, chân thực và sinh động trong việc giáo dục lý tưởng, đạo đức và tinh thần yêu nước cho thế hệ trẻ.
Từ khóa: Giáo dục lý tưởng cách mạng, thế hệ trẻ, tài liệu lưu trữ, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia, lịch sử cách mạng.
1. Đặt vấn đề
Trong tiến trình phát triển của đất nước, giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ luôn được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự tác động mạnh mẽ của mạng xã hội, việc giữ gìn và phát huy giá trị đạo đức truyền thống, tinh thần yêu nước và lý tưởng cách mạng là điều cấp thiết. Tài liệu lưu trữ, đặc biệt là các văn bản, hình ảnh, tư liệu gốc về các giai đoạn lịch sử trọng đại – đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục lịch sử và đạo đức cách mạng một cách trực quan, khách quan và sinh động, góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng. Chính vì vậy, tài liệu lưu trữ chính là nguồn tư liệu quý báu để truyền thụ, khơi gợi niềm tự hào, ý thức trách nhiệm và tinh thần cống hiến trong mỗi thanh niên Việt Nam.
2. Ý nghĩa và giá trị của tài liệu lưu trữ trong giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ
Đảng và Nhà nước xác định giáo dục lý tưởng cách mạng là nhiệm vụ quan trọng trong công tác xây dựng thế hệ trẻ. Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 24/3/2015 của Ban Bí thư về việc tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015 – 2030 đặt ra nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng thế hệ sinh viên kiên định với con đường xã hội chủ nghĩa, có bản lĩnh chính trị vững vàng, phát huy tinh thần trách nhiệm với xã hội, đất nước.
Tài liệu lưu trữ là di sản văn hóa, là những “nhân chứng lịch sử” sống động, phản ánh trung thực quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước, là công cụ truyền tải những giá trị cốt lõi của Đảng và dân tộc, góp phần bảo vệ và khẳng định sự đúng đắn trong mọi quyết sách của Đảng suốt chiều dài lịch sử.
Tài liệu lưu trữ là những bản gốc ghi lại tiến trình lịch sử, từ các văn kiện Đảng, thư từ của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhật ký của các chiến sĩ cách mạng, đến biên bản hội nghị, báo cáo chiến đấu và cả những bức ảnh, hiện vật… Mỗi tài liệu là một mảnh ghép tạo nên bức tranh toàn diện về hành trình đấu tranh giành độc lập, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Giá trị của tài liệu lưu trữ không chỉ ở tính xác thực mà còn ở khả năng truyền cảm hứng mạnh mẽ. Di chúc Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhật ký của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc, Đặng Thùy Trâm, hay bản án chế độ thực dân Pháp do Nguyễn Ái Quốc viết… người trẻ có thể cảm nhận sâu sắc hơn về ý chí kiên cường, tinh thần yêu nước và lý tưởng sống vì cộng đồng, vì Tổ quốc. Những dòng chữ, nét bút, hình ảnh còn nguyên vẹn dấu ấn thời gian mang đến sự kết nối trực tiếp giữa quá khứ và hiện tại, giữa các thế hệ cha anh và lớp trẻ hôm nay.
Tài liệu lưu trữ góp phần quan trọng vào công tác giáo dục truyền thống, định hướng và bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng giúp bảo tồn giá trị lịch sử, khẳng định sự chính thống, minh bạch của các quyết định chính trị, là cơ sở quan trọng để phản bác những thông tin sai lệch, xuyên tạc, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng. Hiện nay, các trung tâm Lưu trữ quốc gia thuộc Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đang bảo quản 744 phông/sưu tập/công trình, tương đương khoảng gần35.000 mét giá tài liệu lưu trữ1, trên các vật mang tin khác nhau, phản ánh đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa – xã hội Việt Nam từ giữa thế kỷ XIX đến nay.
Ngành Lưu trữ có vai trò quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy giá trị của tài liệu lưu trữ. Cáctrung tâm Lưu trữ quốc gia áp dụng nhiều hình thức phát huy giá trị tài liệu lưu trữ thu hút sự quan tâm của thế hệ trẻ.
Hàng ngàn văn kiện gốc về phong trào yêu nước đầu thế kỷ XX đang được bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, trong đó có bản chụp bản án chế độ thực dân Pháp do Nguyễn Ái Quốc viết năm 1925 – đây là tài liệu lịch sử mang tính thức tỉnh mạnh mẽ về tinh thần đấu tranh giải phóng dân tộc. Ngoài ra, các báo cáo của Xứ ủy Bắc Kỳ từ năm 1945 – 1946 hay biên bản các kỳ họp Quốc hội khóa đầu tiên cho thấy, tầm nhìn chiến lược và lý tưởng cao cả của Đảng ta trong giai đoạn hình thành nhà nước cách mạng.
Kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 – 30/4/2025) nhằm tuyên truyền, giáo dục lý tưởng cách mạng, nhất là thế hệ trẻ, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thậtcông bố tài liệu: Nam Bộ là thành đồng của Tổ quốc – tuyển tập thư, điện và lời động viên của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi chiến sĩ, đồng bào miền Nam; Thư vào Nam của cố Tổng Bí thư Lê Duẩn – tập hợp các bức thư đầy tâm huyết và chiến lược gửi miền Nam giai đoạn 1961 – 1975. Qua đó cho thấy,sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát của lãnh đạo Đảng, Nhà nước với tiền tuyến và khát vọng non sông thống nhất.
Về góc nhìn quân sự – chiến lược, “Tổng hành dinh trong mùa Xuân toàn thắng của Đại tướng Võ Nguyên Giáp” là hồi ký sâu sắc giải thích những quyết sách quan trọng từ Trung ương, thể hiện tư duy cầm quân sắc sảo và sự đoàn kết của tập thể lãnh đạo vào thời khắc quyết định. Dòng sách tư liệu về “Đại thắng mùa Xuân 1975 qua tài liệu của chính quyền Sài Gòn và Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75” đã cung cấp tư liệu phía bên Mỹ và chính quyền Sài Gòn, từ đó đã làm rõ nguyên nhân sự thất bại, hỗn loạn và hoang mang ở thượng tầng Hoa Kỳ cuối tháng 4/1975.
Tài liệu về “Những lá thư thời chiến Việt Nam” cũng góp phần quan trọng để thế hệ trẻ ngày nay cảm nhận được kỷ vật lịch sử và những tâm tư, cảm xúc của cha ông trước những khoảnh khắc định mệnh, qua đó hiểu được tình yêu, sự hy sinh và cống hiến của các thế hệ cha ông đối với đất nước.
Không chỉ là văn kiện, hồi ký, ấn phẩm mang tính tự truyện xúc động, như “Gia đình, bạn bè và đất nước” của nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình – nhà ngoại giao xuất sắc, đại diện Chính phủ Cách mạng lâm thời tại Hội nghị Paris. Cuốn sách là lời tự sự về một đời người song hành với vận mệnh dân tộc, là di sản tinh thần quý báu dành cho các thế hệ tương lai, nhắn nhủ sống có trách nhiệm với gia đình, cộng đồng và đất nước…
Năm 2025, Trung tâm Lưu trữ quốc gia II tổ chức triển lãm 3 chuyên đề: “Non sông liền một dải”với 200 tài liệu, bản đồ, hình ảnh. Triển lãm tái hiện trang sử hào hùng của cả dân tộc tiến lên Tổng tiến công và nổi dậy giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc trong Đại thắng mùa Xuân năm 1975, mở ra kỷ nguyên hòa bình, độc lập, thống nhất; “50 dấu ấn quy hoạch đô thị Sài Gòn – Chợ Lớn – TP. Hồ Chí Minh” giới thiệu 50 bản đồ, nhiều hình ảnh quý hiếm phản ánh tiến trình quy hoạch, phát triển Sài Gòn – TP. Hồ Chí Minh trong gần 250 năm qua và chuyên đề “Giá trị một nguồn di sản” giới thiệu lịch sử gần 50 năm xây dựng và phát triển của Trung tâm Lưu trữ quốc gia II – nơi đang gìn giữ nguồn di sản đặc biệt có giá trị của quốc gia, dân tộc.
Hướng tới kỷ niệm các ngày lễ lớn trong năm 2025, Trung tâm Lưu trữ quốc gia III tổ chức chuỗihoạt động, gồm:s trưng bày, triển lãm, tọa đàm. Trưng bày “Xếp bút nghiên ra trận” giới thiệu 150 tài liệu trong số 72.000 hồ sơ2, kỷ vật gốc đang được lưu trữ tại Trung tâm. Nhiều hiện vật, hình ảnh mang tính cá nhân giàu giá trị lịch sử, phản ánh sinh động tinh thần lý tưởng, khát vọng cống hiến và tâm thế sục sôi cách mạng của cả một thế hệ thanh niên yêu nước, nhiệt huyết cách mạng đã được trưng bày, triển lãm.
Trung tâm Lưu trữ quốc gia III hiện đang lưu trữ hơn 13.000 mét giá tài liệu lưu trữ3, trong đó khối tài liệu quan trọng về Chủ tịch Hồ Chí Minh gồm hàng nghìn văn bản thuộc các phông, bộ sưu tập tài liệu khác nhau. Nội dung và thành phần khối tài liệu lưu trữ phong phú, đa dạng gồm những văn bản chỉ đạo, các bài nói, bài viết, ý kiến phát biểu của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong các kỳ họp, những bức thư, văn bản có bút tích, chữ ký của Bác Hồ và nhiều hình ảnh. Đây là những tài liệu, hình ảnh quý giá, minh chứng về sự lãnh đạo của Hồ Chủ tịch đối với sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, hoạt động của Người qua các giai đoạn, với các cấp, ngành, về tình cảm của Hồ Chủ tịch với các tầng lớp nhân dân trong nước và quốc tế.
Từ sự ghi nhận những đóng góp to lớn và tình cảm kính yêu dành cho Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhiều quốc gia trên thế giới đã dựng nên các công trình tưởng niệm nhằm tri ân và tôn vinh Người. Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện nay có 36 tượng đài Hồ Chí Minh tại 22 quốc gia cùng với 6 bia tưởng niệm, 14 khu lưu niệm, 5 trường học, 6 đại lộ và 7 tuyến đường mang tên Người.
Ở trong nước, đã có khoảng 700 di tích và điểm lưu niệm Hồ Chí Minh, phân bố rộng khắp tại 30 tỉnh, thành phố4. Tầm vóc vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh được quốc tế thừa nhận: người anh hùng giải phóng dân tộc, nhà tư tưởng lỗi lạc, nhà chiến lược xuất sắc, đồng thời là một nhà giáo dục mẫu mực, nhà văn hóa tiêu biểu của thế giới. Hình ảnh và di sản của Người đã vượt qua biên giới quốc gia, trở thành biểu tượng tinh thần bất diệt trong tâm thức bạn bè năm châu.
Trong bối cảnh nhân loại bước vào thời kỳ phát triển mới, những giá trị trường tồn mà Chủtịch Hồ Chí Minh để lại vẫn tiếp tục lan tỏa và soi sáng hành trình dựng xây một nước Việt Nam hùng mạnh, thịnh vượng, đồng thời, truyền cảm hứng cho phong trào đấu tranh vì độc lập, công lý và hòa bình trên toàn thế giới.
Kỷ niệm sinh nhật Bác Hồ, Trung tâm Lưu trữ quốc gia III giới thiệu cuốn sách “Bác Hồ với công tác văn phòng, văn thư và lưu trữ” của tác giả Nghiêm Kỳ Hồng – nguyên Phó Cục trưởng Cục Lưu trữ Nhà nước. Đây là một tài liệu giá trị góp phần làm rõ hơn những nét đặc sắc trong tư tưởng, phong cách và tình cảm của Bác Hồ đối với lĩnh vực công tác (văn thư, lưu trữ, văn phòng) tưởng như âm thầm nhưng vô cùng quan trọng này. Tiếp đến, Trung tâm Lưu trữ quốc gia III tổ chức “Tọa đàm và khai mạc triển lãm tài liệu có xuất xứ cá nhân” hình ảnh tái hiện về tài liệu xuất xứ cá nhân giới thiệu gần 200 hình ảnh, tài liệu của 8 cá nhân tiêu biểu, có đóng góp lớn đối với nền văn học, nghệ thuật Việt Nam. Sự kiện thu hút sự tham dự của các cơ quan trong lĩnh vực lưu trữ – văn hóa cùng đông đảo người dân. Tham dự sự kiện có gần 50 cá nhân và đại diện gia đình các cá nhân đã gửi tặng tài liệu vào Trung tâm. Đây là diễn đàn để các cá nhân, gia đình đã trao tặng tài liệu cho Trung tâm chia sẻ về quá trình sáng tác, bảo quản tài liệu và đối thoại với cơ quan lưu trữ để gìn giữ, phát huy giá trị tài liệu trong tương lai5.
3. Thực trạng công tác lưu trữ tài liệu phục vụ giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ
Thời gian qua, công tác văn thư, lưu trữ được các bộ, ngành, địa phương quan tâm thể hiện qua việc đẩy mạnh xử lý hồ sơ công việc điện tử, chuẩn hóa thư mục, chú trọng chỉnh lý, bảo đảm an toàn, khai thác tối đa giá trị tài liệu lưu trữ từng bước phục vụ hiệu quả cho công cuộc giáo dục truyền thống, lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy vẫn còn tồn tại không ít khó khăn bất cập, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai và lan tỏa của hoạt động này.
Thứ nhất, về cơ sở vật chất, hạ tầng kỹ thuật và kho lưu trữ số.
Theo Quyết định số 124/QĐ-BNV, ngày 01/3/2015 của Bộ Nội vụ, Trung tâm Lưu trữ quốc gia tài liệu điện tử và tài liệu dự phòng mới được thành lập bắt đầu đi vào hoạt động. Báo cáo của Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước, tính đến cuối năm 2023, chỉ có khoảng 38% cơ quan, tổ chức từ cấp tỉnh trở lên có kho lưu trữ chuyên dụng đạt chuẩn kỹ thuật quốc gia. Bên cạnh đó, chỉ khoảng 25% đơn vị có triển khai hệ thống lưu trữ điện tử và ứng dụng công nghệ số trong quản lý tài liệu, dẫn đến tình trạng tài liệu chưa được số hóa đồng bộ, khó bảo quản lâu dài và hạn chế trong việc khai thác, phổ biến đến giới trẻ (Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước, 2023). Năm 2023 mới dừng lại ở một số đơn vị tiêu biểu, như: Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Văn phòng Chính phủ, Bộ Tài chính; các địa phương,như: Thái Bình, Hải Phòng, Hà Giang, Yên Bái, Hà Tĩnh, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Bình Phước, An Giang, Quảng Bình triển khai hiệu quả và rõ nét các giải pháp trên.
Thứ hai, sự gia tăng của các thông tin xấu độc trên môi trường mạng đã và đang đặt ra thách thức lớn.
Các cơ quan chức năng đã phát hiện và xử lý hàng ngàn nội dung thông tin sai trái, xuyên tạc về lịch sử dân tộc, lãnh tụ cách mạng, đã tác động tiêu cực đến giới trẻ qua các nền tảng mạng xã hội,như: Facebook, YouTube, TikTok. Trung tâm Xử lý tin giả tại tên miền www.tingia.gov.vn mỗi tháng tiếp nhận và xử lý hơn 400 phản ánh về tin giả của người dân6. Việc sử dụng tài liệu lưu trữ chính thống để phản bác, đấu tranh, định hướng nhận thức cho thanh thiếu niên còn chậm, thiếu hệ thống và chưa phát huy được thế mạnh của các nguồn tài liệu gốc quý giá.
Thứ ba, sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong công tác tuyên truyền và phát huy giá trị tài liệu lưu trữ còn rời rạc, thiếu tính liên ngành.
Hiện nay, chỉ có khoảng 20/63 tỉnh, thành phố triển khai hoạt động trưng bày, triển lãm tài liệu lưu trữ kết hợp với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng theo hình thức phối hợp giữa Trung tâm lưu trữ lịch sử, Tỉnh đoàn và cơ sở giáo dục địa phương (Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước, 2023). Phần lớn hoạt động còn mang tính sự vụ, thiếu chiều sâu và chưa có chiến lược truyền thông đồng bộ, bền vững.
Thứ tư, một bộ phận đội ngũ cán bộ lưu trữ còn hạn chế về năng lực và trình độ chuyên môn.
Kết quả khảo sát hơn 90% người làm lưu trữ cơ quan bộ, ngành trung ương có trình độ đại học và trên đại học. Số lượng người có trình độ cao đẳng chiếm tỷ lệ nhỏ (3,2%). Tuy nhiên, số lượng người được đào tạo chuyên ngành lưu trữ (trên đại học và đại học) không nhiều, chiếm tỷ lệ 9,7% và 29%. Người được đào tạo đại học ngành khác chiếm tỷ lệ 58,1%. Có 45,2% có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ lưu trữ.
Người làm lưu trữ cơ quan ở bộ, ngành trung ương được giao thực hiện các nhiệm vụ về lưu trữ tương đối đồng đều. Trên 50% người làm lưu trữ cơ quan ở bộ, ngành trung ương tổ chức thực hiện hoặc tham gia các hoạt động lưu trữ (tỷ lệ 64,5%), tham gia xây dựng, hoàn thiện các quy trình nghiệp vụ lưu trữ (tỷ lệ 58,1%). Chỉ có khoảng 45 – 48% người làm lưu trữ cơ quan tham gia xây dựng văn bản, tài liệu hướng dẫn chuyên môn, nghiệp vụ, kế hoạch, chương trình, đề án, dự án về lưu trữ hoặc tham gia xây dựng, quản trị cơ sở dữ liệu tài liệu lưu trữ điện tử, hệ thống công cụ tra cứu và tham gia thực hiện các đề tài, công trình khoa học về lưu trữ… Có 67,7% người làm lưu trữ cơ quan ở bộ, ngành trung ương đánh giá là nắm vững lý luận, lịch sử thực tiễn công tác lưu trữ Việt Nam và vận dụng có hiệu quả vào lĩnh vực lưu trữ. Chỉ có hơn 50% người làm lưu trữ cơ quan có năng lực quản lý, hướng dẫn, kiểm tra trong việc tổ chức thực hiện các hoạt động nghiệp vụ lưu trữ7; có kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin, quản trị cơ sở dữ liệu, sử dụng ngoại ngữ hoặc tiếng dân tộc theo yêu cầu của vị trí việc làm.
Việc đáp ứng 4 tiêu chí về chuyên môn, nghiệp vụ của chức danh Lưu trữ viên theo quy định hiện hành không cao, chiếm tỷ lệ khoảng 20%. Nguyên nhân có thể do tỷ lệ người làm lưu trữ cơ quan ở cấp tỉnh có trình độ đại học ngành lưu trữ, được bồi dưỡng chứng chỉ lưu trữ không nhiều. Từ thực trạng nhân lực lưu trữ trên ảnh hưởng đáng kể đến khả năng tiếp cận, sử dụng và lan tỏa tài liệu lưu trữ phục vụ nhiệm vụ giáo dục chính trị, tư tưởng trong thời kỳ hội nhập.
4. Một số giải pháp
Một là, xây dựng kho lưu trữ số, phát triển hệ thống tài liệu lưu trữ số hiện đại.
Bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 đang lan rộng trên toàn cầu, do đó, việc đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực lưu trữ không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là giải pháp đột phá nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ. Cần tập trung tăng tốc quá trình số hóa, xây dựng hệ thống tài liệu lưu trữ điện tử quy mô lớn, có tính liên thông, dễ tiếp cận và thân thiện với người dùng.
Việc xây dựng một cơ sở dữ liệu số phong phú, khoa học và bảo mật cao, kết hợp với nền tảng công nghệ tiên tiến, như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, điện toán đám mây, sẽ giúp mở rộng khả năng khai thác giá trị của tài liệu lưu trữ đến đông đảo học sinh, sinh viên và công chúng. Đây là bước chuyển từ mô hình bảo tồn truyền thống sang khai thác chủ động, sáng tạo và tương tác, đáp ứng nhu cầu học tập và nghiên cứu linh hoạt trong thời đại số. Đồng thời, cần phát triển các nền tảng số chuyên biệt phục vụ giáo dục lịch sử, lý tưởng cách mạng qua tài liệu lưu trữ; ứng dụng các hình thức truyền thông số như triển lãm ảo, tư liệu số kể chuyện, bảo tàng số hóa, qua đó đưa tài liệu lưu trữ đến gần hơn với thế hệ trẻ, nuôi dưỡng niềm tự hào dân tộc và khơi dậy khát vọng cống hiến. Đặc biệt, cần hình thành kho dữ liệu liên thông giữa các trung tâm Lưu trữ quốc gia, tiến tới một hệ thống quản trị tài liệu lưu trữ số toàn quốc, giúp dễ dàng tra cứu, chia sẻ và khai thác phục vụ tuyên truyền, giáo dục chính trị, lịch sử.
Hai là, tăng cường phản bác thông tin sai trái, xấu độc bằng tài liệu lưu trữ gốc.
Trong bối cảnh các luồng thông tin sai lệch, xuyên tạc lịch sử đang phát tán mạnh mẽ trên không gian mạng, vai trò của tài liệu lưu trữ gốc trở nên cực kỳ quan trọng trong việc xác thực, minh định sự thật lịch sử một cách khách quan và toàn diện. Đây là “lá chắn thông tin” giúp bảo vệ giá trị lịch sử chân thực, đồng thời góp phần định hướng nhận thức đúng đắn cho xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Để phát huy hiệu quả nguồn tư liệu quý giá này, các trung tâm Lưu trữ quốc gia cần tích cực phối hợp với các cơ quan báo chí, truyền thông đại chúng và nền tảng mạng xã hội, nhằm kịp thời cung cấp nội dung chính thống, chuẩn xác đến công chúng. Cần đa dạng hóa hình thức truyền tải, tái hiện các bộ tài liệu lịch sử quý dưới các định dạng hiện đại và gần gũi như: infographic, video ngắn, podcast, phim tư liệu số, sách ảnh điện tử… Đây là cách tiếp cận linh hoạt, hấp dẫn giúp thu hút sự quan tâm của giới trẻ, tăng cường mức độ tương tác và lan tỏa sâu rộng trong cộng đồng.
Việc kết hợp công nghệ số với tài liệu lưu trữ gốc không chỉ nâng cao hiệu quả tuyên truyền mà còn là vũ khí sắc bén trong đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, góp phần củng cố lòng tin vào đường lối lãnh đạo của Đảng, giữ vững nền tảng tư tưởng chính trị trong thời đại số.
Ba là nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ lưu trữ có bản lĩnh chính trị vững vàng, am hiểu sâu về công nghệ.
Để phát huy hiệu quả vai trò của tài liệu lưu trữ trong giáo dục lý tưởng cách mạng, cần đặc biệt chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ lưu trữ có phẩm chất chính trị vững vàng, lập trường tư tưởng kiên định, có khả năng nhận diện và phản bác các quan điểm sai lệch, xuyên tạc lịch sử. Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, cán bộ ngành Lưu trữ cần được bồi dưỡng kiến thức công nghệ thông tin, kỹ năng số, có thể ứng dụng linh hoạt các công cụ hiện đại trong công tác lưu trữ, số hóa, khai thác và truyền thông tài liệu lịch sử.
Ngoài chuyên môn, nghiệp vụ, cần tăng cường đào tạo kỹ năng trình bày, thuyết minh, kể chuyện lịch sử qua tài liệu lưu trữ để phục vụ hiệu quả hơn cho công tác giáo dục chính trị, tư tưởng trong trường học, tổ chức đoàn thể và truyền thông đại chúng. Đây là lực lượng nòng cốt góp phần kết nối di sản tư liệu với thế hệ trẻ, lan tỏa giá trị lịch sử chính thống trong thời đại số.
Bốn là tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị trong phát huy giá trị tài liệu lưu trữ phục vụ giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ.
Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ không thể là nỗ lực đơn lẻ. Các trung tâm lưu trữ quốc gia cần chủ động phối hợp với các cơ quan Đảng, Nhà nước, các tổ chức truyền thông, các nền tảng mạng xã hội trong và ngoài nước để hình thành một hệ sinh thái thông tin số tích cực. Bên cạnh đó, để nâng cao hiệu quả giáo dục lý tưởng cách mạng thông qua tài liệu lưu trữ, cần đẩy mạnh sự liên kết, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan lưu trữ với ngành giáo dục, tổ chức Đoàn – Hội, cơ quan truyền thông, bảo tàng, thư viện và các thiết chế văn hóa.
Việc phối hợp đồng bộ và linh hoạt sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức các hoạt động học tập ngoại khóa, triển lãm, tọa đàm chuyên đề, cũng như biên soạn học liệu, tài liệu giáo dục chính trị,tư tưởng dựa trên nguồn tư liệu gốc. Đây là cơ sở quan trọng để gắn kết giữa lịch sử và thực tiễn, giúp thế hệ trẻ hiểu sâu sắc hơn về truyền thống cách mạng, lòng yêu nước và trách nhiệm công dân. Đồng thời, cần thiết lập cơ chế phối hợp lâu dài, đẩy mạnh chia sẻ dữ liệu số, đồng sản xuất các sản phẩm truyền thông sáng tạo từ tài liệu lưu trữ như phim tư liệu, podcast lịch sử, bài giảng điện tử nhằm tiếp cận đa dạng đối tượng, nhất là thanh thiếu niên trong môi trường số. Sự chung tay của các cơ quan, đơn vị sẽ góp phần nhân lên sức mạnh tổng hợp, làm sâu sắc hơn tác động giáo dục của tài liệu lưu trữ, từ đó, bồi đắp niềm tin, lý tưởng và khát vọng cống hiến cho thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kỳ mới.
4. Kết luận
Tài liệu lưu trữ không chỉ là những chứng tích lịch sử, mà còn là nguồn lực tinh thần to lớn để giáo dục thế hệ trẻ hôm nay sống có hoài bão, lý tưởng, khát vọng biết trân trọng quá khứ và hướng tới tương lai. Việc kết hợp hiệu quả giữa công tác lưu trữ và giáo dục chính trị, tư tưởng và phát huy những bài học quý báu về đạo đức, lối sống và tinh thần phục vụ tận tụy cho sự nghiệp cách mạng là con đường bền vững để bồi dưỡng nhân cách và lý tưởng cách mạng cho thanh niên Việt Nam trong thời kỳ mới. công tác phát huy giá trị tài liệu lưu trữ cần có chiến lược rõ ràng, giải pháp đồng bộ và quyết tâm đổi mới mạnh mẽ. Chỉ khi đó, tài liệu lưu trữ mới thực sự trở thành nguồn tài nguyên trí tuệ quý giá, góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, lan tỏa giá trị lịch sử, giáo dục truyền thống cho các thế hệ hiện tại và tương lai.
Với sự nỗ lực, chủ động và sáng tạo, các trung tâm lưu trữ quốc gia sẽ tiếp tục khẳng định vai trò, vị thế trong sự nghiệp lưu trữ quốc gia; đồng thời, đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Chú thích:
1. Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước (2020). Báo cáo tổng kết thực tiễn hoạt động công bố tài liệu lưu trữ quốc gia phục vụ xây dựng, phát triển kinh tế – xã hội, bảo vệ chủ quyền đất nước.
2, 3. Trung tâm Lưu trữ quốc gia III (2024). Báo cáo công tác năm 2024.
4. Số liệu khảo sát của tác giả thực hiện từ năm 2024.
5. Triển lãm gần 200 hình ảnh tài liệu lưu trữ của các văn nghệ sĩ tiêu biểu. https://baovanhoa.vn/van-hoa/trien-lam-gan-200-hinh-anh-tai-lieu-luu-tru-cua-cac-van-nghe-si-tieu-bieu-135706.html
6. https://tingia.gov.vn, truy cập ngày 20/4/2025.
7. Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước (2023). Điều tra, khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ nhân sự làm công tác văn thư – lưu trữ. Hà Nội.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2013). Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 về đổimới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
2. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2018). Nghị quyết số 35-NQ/TƯ ngày 22/10/2018 về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới.
3. Bộ Nội vụ (2022). Thông tư số 07/2022/TT-BNV ngày 31/8/2022 quy định chức danh, mã số, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp, thi hoặc xét thăng hạng, bổ nhiệm và xếp lương viên chức chuyên ngành lưu trữ.
4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. H. NXB. Chính trị quốc gia Sự thật.
5. Phát huy giá trị tài liệu lưu trữ trong xu hướng chuyển đổi số tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III. https://luutru.gov.vn/tin-nghien-cuu-trao-doi/phat-huy-gia-tri-tai-lieu-luu-tru-trong-xu-huong-chuyen-doi-so-tai-trung-tam-luu-tru-quoc-gia-iii.htm.
