Vũ Văn Huân
NCS của Học viện Báo chí và Tuyên truyền
(Quanlynhanuoc.vn) – Giáo dục đạo đức cách mạng cho sinh viên nói chung và học viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân là một trong những nhiệm vụ chiến lược của sự nghiệp cách mạng, luôn được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đặc biệt quan tâm, đầu tư. Thực hiện đúng chủ trương, đường lối của Đảng và lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, công tác giáo dục đạo đức cách mạng tại các học viện, trường đại học Công an nhân dân luôn được xác định là yếu tố then chốt để xây dựng lực lượng vũ trang vững mạnh, trung thành với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân.
Từ khóa: Giáo dục; đạo đức cách mạng; học viên; các trường; học viện; Công an nhân dân.
1. Đặt vấn đề
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng lực lượng thanh niên (trong đó có sinh viên). Là một thanh niên ưu tú, Người hiện thân cho một tấm gương sáng rực nhất của Việt Nam ở thế kỷ XX, sẵn sàng lên đường cứu nước ở tuổi 21 với hai bàn tay trắng. Người coi thanh niên là lực lượng nòng cốt, rường cột của nước nhà, là tương lai của quốc gia, dân tộc. Người nhấn mạnh: thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà; “Nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”1. Trong nội dung giáo dục bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt vấn đề bồi dưỡng lý tưởng và đạo đức cách mạng cho thanh niên lên hàng đầu. Bởi chính thanh niên cùng một lúc đang phải thực hiện hai nhiệm vụ song song: (1) Là người tiếp sức cho thế hệ trước và dìu dắt thế hệ thanh niên tương lai; (2) Là lực lượng tiên phong nòng cốt kiến tạo đất nước.
Chính vì vậy, việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn được phát huy và ngày càng giữ vị trí, vai trò quan trọng, được Đảng, Nhân dân và toàn lực lượng vũ trang công an học tập, xác định đó là nền tảng đạo đức xã hội của dân tộc Việt Nam trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
2. Nội dung, phương pháp giáo dục đạo đức cách mạng cho sinh viên, học viên trong các học viện, trường đại học Công an nhân dân
a. Về nội dung giáo dục đạo đức cách mạng
(1) Giáo dục phẩm chất đạo đức trung với nước, hiếu với dân: trong đó, giáo dục cho sinh viên biết đặt lợi ích của Đảng, của Tổ quốc, của cách mạng lên trên hết, trước hết: “cái gì trái với quyền lợi của Tổ quốc, chúng ta kiên quyết chống lại”2 biết thương dân, tin dân, lấy dân làm gốc, chăm lo, bảo vệ lợi ích chính đáng của Nhân dân.
(2) Giáo dục các phẩm chất cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư: Cần: là đức tính cần cù, siêng năng; từ siêng học, siêng nghĩ đến siêng làm, siêng hoạt động, siêng học hỏi đồng chí, đồng nghiệp, học hỏi Nhân dân… Kiệm: là biết tiết kiệm thời gian, công sức, của cải của đất nước, của Nhân dân, không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi. Liêm: là luôn luôn tôn trọng giữ gìn của công và của dân, “cần phải chống tâm lý tự tư tự lợi, chỉ lo lợi ích riêng và sinh hoạt riêng của mình”3. Chính: là biết sống ngay thẳng, đứng đắn, thể hiện trong các mối quan hệ đối với mình, đối với người, đối với việc. Chí công vô tư: là ham làm những việc ích quốc lợi dân, không màng địa vị, không màng công danh vinh hoa phú quý, nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân.
(3) Giáo dục lòng yêu thương con người: là biết chặt chẽ, nghiêm khắc với mình, độ lượng đối với người khác, “phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi con người nảy nở như hoa mùa xuân và phần xấu bị mất dần đi”4, có thái độ khoan dung, độ lượng với những người có sai lầm khuyết điểm. Đồng thời, tình yêu thương con người phải luôn gắn liền với hành động, việc làm cụ thể của sinh viên.
(4) Giáo dục tinh thần quốc tế trong sáng: là tinh thần đoàn kết với các dân tộc bị áp bức, với Nhân dân lao động các nước trong cuộc đấu tranh giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột; đoàn kết với Nhân dân tiến bộ các nước trên thế giới vì hòa bình, công lý và tiến bộ xã hội; biết kết hợp chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa quốc tế, chống mọi biểu hiện của kỳ thị dân tộc.
2.2. Về phương pháp
Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng chỉ rõ các nguyên tắc, phương pháp giáo dục đạo đức cách mạng cho sinh viên, bao gồm:
(1) Nói đi đôi với làm, nêu gương về đạo đức: đối với con người, trong đó có tầng lớp sinh viên, lời nói phải đi đôi với việc làm thì mới đem lại hiệu quả thiết thực cho chính bản thân và có tác dụng đối với người khác. Nói đi đôi với làm phải gắn với nêu gương về đạo đức, bởi vì: “một tấm gương sống còn có giá trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”5.
(2) Xây đi đôi với chống: nghĩa là xây dựng, đề ra những chuẩn mực, giá trị mới, tiến bộ, phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội để định hướng cho mọi người. Bên cạnh đó, phải không ngừng chống lại những cái xấu, cái sai, cái vô đạo đức, là biểu hiện của tàn dư đạo đức, lối sống cũ còn rơi rớt và những tiêu cực mới phát sinh.
(3) Phát huy ý thức tự giáo dục, tự rèn luyện, tu dưỡng đạo đức suốt đời của sinh viên: để có được đạo đức trong sáng, lối sống lành mạnh, sinh viên không ngừng học tập, trau dồi đạo đức cách mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh khuyên nhủ sinh viên phải “tự cải tạo để tiến bộ mãi”6.
(4) Học phải đi đôi với hành, lý luận phải liên hệ với thực tiễn: Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: “Học phải suy nghĩ, học phải liên hệ với thực tế, phải có thí nghiệm và thực hành, học với hành phải kết hợp với nhau”7. Để việc giáo dục đạo đức cách mạng có hiệu quả, phải tổ chức, động viên, lôi cuốn sinh viên tham gia các hoạt động thực tiễn chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội khoa học, kỹ thuật…
(5) Kết hợp các hình thức giáo dục gia đình, Nhà trường và xã hội: theo Người, giáo dục đạo đức cách mạng cho sinh viên là trách nhiệm chung của cả gia đình, nhà trường và toàn xã hội; đồng thời, Người yêu cầu: “Trường đại học, gia đình và đoàn thể thanh niên phải liên hệ chặt chẽ trong việc giáo dục thanh niên”8. Có như vậy, việc đạo đức cách mạng cho sinh viên mới đạt hiệu quả cao và bền vững.
3. Một số kết quả và vấn đề đặt ra
Hiện nay, Bộ Công an có 8 học viện, trường đại học đào tạo trình độ đại học, bao gồm: Học viện An ninh nhân dân, Học viện Cảnh sát nhân dân, Học viện Chính trị Công an nhân dân, Trường Đại học An ninh nhân dân, Trường Đại học Cảnh sát nhân dân, Trường Đại học Phòng cháy, chữa cháy, Trường Đại học Kỹ thuật – Hậu cần Công an nhân dân, Học viện Quốc tế đào tạo các ngành, như: nghiệp vụ an ninh, nghiệp vụ cảnh sát, phòng cháy, chữa cháy, trinh sát kỹ thuật… góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ xây dựng và bảo vệ đất nước.
Những năm qua, được sự quan tâm lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, Bộ Công an cùng với sự tham gia của các ngành, các cấp ủy đảng trong các học viện, trường đại học Công an nhân dân, công tác giáo dục đạo đức cách mạng cho học viên đã đạt được những thành tựu nhất định, góp phần đào tạo ra một thế hệ học viên hội tụ cả tài và đức đủ sức đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới. Học viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân có môi trường, điều kiện tốt hơn để học tập, rèn luyện, trưởng thành, góp phần nâng cao trình độ, hình thành lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa, từng bước hoàn thành nhân cách. Đa số học viên tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường phát triển của đất nước; sống có trách nhiệm với Tổ quốc, gia đình và bản thân; có ước mơ, hoài bão; có kiến thức, kỹ năng, sức khỏe tốt, tư duy năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm.
Đa số học viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân luôn tin tưởng và đồng thuận với đường lối chính trị của Đảng, chấp hành chính sách, pháp luật của Nhà nước, ra sức học tập, rèn luyện và lao động sản xuất. Nhiều học viên có thái độ, nhận thức tốt và ý thức chính trị cao, có ý chí vươn lên, phát huy mạnh mẽ truyền thống xung kích của những thế hệ học viên khóa trước, trở thành tấm gương sáng cho đông đảo học viên khoá sau noi theo. Cùng với đó là những tấm gương điển hình tiên tiến, xung kích đi đầu trong học tập và công tác, nhất là trong sự nghiệp đổi mới và hội nhập quốc tế đã tiếp tục khẳng định vị thế và vai trò quan trọng của thế hệ trẻ; là kết quả và minh chứng sinh động cho quá trình bồi dưỡng, đào tạo thế hệ cách mạng kế cận của Đảng và Nhà nước.
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác giáo dục đạo đức cách mạng cho học viên ở các học viện, trường đại học hiện nay còn một số hạn chế: (1) Nội dung giáo dục hiện nay chưa kết hợp tốt giữa giáo dục đạo đức cách mạng, giáo dục văn hóa với giáo dục khoa học – công nghệ và kỹ thuật, nội dung chưa phù hợp với nhu cầu và xu thế trong nước và quốc tế. (2) Phương pháp giáo dục đạo đức cách mạng cho học viên ở các học viện, trường đại học vẫn chủ yếu sử dụng phương pháp truyền thống, chậm đổi mới, chậm hiện đại hóa, chưa phát huy tính năng động, sáng tạo và năng lực thực hành của học viên. Còn một bộ phận học viên không có chí hướng rõ ràng, chưa hiểu biết đầy đủ truyền thống cách mạng của Đảng, của dân tộc, ít quan tâm đến tình hình của đất nước, quốc tế.
4. Một số giải pháp
Thứ nhất, tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, các cấp quản lý trong các học viện, trường đại học Công an nhân dân nhằm phát huy vai trò, trách nhiệm cấp chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ. Phối hợp tốt giữa phòng Quản lý đào tạo và bồi dưỡng nâng cao, phòng Quản lý học viên, khoa Lý luận chính trị và khoa học Xã hội nhân văn làm tốt công tác quản lý, giảng dạy học viên. Đặc biệt, đối với công tác giảng dạy về lý luận chính trị, cũng cần đề cao vai trò của công tác cố vấn học tập để giáo dục ý thức đạo đức.
Trong nguồn học liệu tại các học viện, trường đại học Công an nhân dân phải coi công tác đấu tranh bảo vệ chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, phê phán các quan điểm sai trái, thù địch là một nội dung cơ bản, không thể thiếu trong các tài liệu, giáo trình, bài giảng lý luận chính trị. Đồng thời, chủ động phối hợp các cơ quan chức năng tổ chức các buổi tham quan dã ngoại giao lưu, trao đổi, tọa đàm về đạo đức cách mạng với sự tham gia của các chuyên gia có uy tín trong lĩnh vực này nhằm tăng cường bản lĩnh chính trị, năng lực đấu tranh của học sinh, sinh viên đối với các quan điểm sai trái, phản động.
Các học viện, trường đại học Công an nhân dân thường xuyên tổ chức cho học viên đến các địa danh lịch sử của dân tộc như hành trình đầy ý nghĩa về vùng An toàn khu (ATK) Định Hóa – Thái Nguyên và khu di tích lịch sử Tân Trào – Tuyên Quang. Thông qua cuộc hành trình, học sinh hiểu rõ được đây là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh và các nhà lãnh đạo Đảng, Nhà nước Việt Nam sống và làm việc trong giai đoạn 1947 – 1954 để lãnh đạo cuộc kháng chiến 9 năm chống thực dân Pháp trường kỳ. Thông qua đợt tham quan dã ngoại học tập chính trị tại ATK (tỉnh Thái Nguyên) và Khu di tích lịch sử Tân Trào (tỉnh Tuyên Quang) đã để lại cho cán bộ, giảng viên, học viên những bài học thực tế quý giá cùng với sự biết ơn vô hạn đối với công ơn to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Giáo dục học viên lòng biết ơn sâu sắc với Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh và tin tưởng vào con đường dân tộc đã và đang đi. Tấm gương về Hồ Chủ tịch và lãnh đạo Đảng, Nhà nước qua nhiều thế hệ đã giúp mỗi sinh viên, học viên ngành Công an phát huy tinh thần chiến sĩ cách mạnh, tiếp tục học tập, rèn luyện hơn nữa để xây dựng đạo đức cách mạng, lòng tự tôn dân tộc và có lý tưởng đạo đức cách mạng đúng đắn góp phần trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam.
Thứ hai, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, giảng viên làm công tác giảng dạy các môn lý luận chính trị tại các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Về phía các học viện, trường đại học Công an nhân dân, cần tạo điều kiện về cơ chế, chính sách tốt để đội ngũ cán bộ, giảng viên giảng dạy các môn lý luận chính trị được trau dồi kiến thức, kỹ năng, thái độ bằng con đường đi học và tự học; tạo động lực khơi dậy, kích thích nhu cầu nhận thức, tiếp nhận thông tin, chủ động tích cực tham gianghiên cứu khoa học, đặc biệt là vận dụng những kiến thức chính trị tư tưởng vào thực tiễn cuộc sống. Với mỗi giảng viên, trong giảng dạy, truyền đạt kiến thức, cần định hướng giá trị sống có lý tưởng đạo đức cách mạng, hun đúc ý chí vươn lên của học viên; đồng thời, tăng cường trao đổi, gợi mở vấn đề cho học viên thảo luận.
Thứ ba, đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục đạo đức cách mạng cho học viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Việc đổi mới nội dung dạy học các môn khoa học này trước hết, cần làm rõ đối tượng và phương pháp nghiên cứu của môn học, liên hệ chặt chẽ từ kiến thức đến tư tưởng gắn với đạo đức cách mạng và thực hành đạo đức cách mạng; cung cấp cho học viên tri thức khoa học, có thái độ đúng đắn, có niềm tin khoa học đối với lý tưởng, mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Về đổi mới phương pháp giáo dục đạo đức cách mạng cho học viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân cần chú trọng việc: (1) Phát huy vai trò trung tâm của người học, vai trò định hướng, gợi mở của người dạy; (2) Đa dạng hóa các phương thức giáo dục đạo đức cách mạng, áp dụng nhuần nhuyễn nhiều phương pháp khác nhau để tránh phiến diện, đơn điệu, nhàm chán; (3) Khai thác và tận dụng có hiệu quả các nhân vật lịch sử – văn hóa, các điển hình trong đời sống thực tiễn sinh động trong và ngoài nước nhằm làm tăng hiệu ứng và hiệu quả trong giáo dục đạo đức cách mạng cho học viên; (4) Nắm vững và sử dụng một cách có hiệu quả những phương pháp giảng dạy tích cực để truyền thụ tới học viên, trong đó cần kết hợp nhiều phương pháp, từ truyền thống đến hiện đại, tăng hiệu quả tiếp thu tri thức cũng như giáo dục đạo đức cách mạng cho học viên.
Thứ tư, phát huy ý thức tự giác, tự giáo dục của học viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Trong hoạt động học tập: luôn có động cơ học tập đúng đắn; có kế hoạch học tập cụ thể và sựquyết tâm thực hiện kế hoạch đó một cách nghiêm túc và xây dựng được phương pháp tự học hiệu quả.Trong nhiệm vụ rèn luyện của học viên: thực hiện nghiêm túc nội quy, quy định của các học viện, trường đại học Công an nhân dân. Đó là trách nhiệm và nghĩa vụ nhưng đồng thời cũng thể hiện thái độ đạo đức của từng học viên.
5. Kết luận
Học viên các học viện, trường đại học Công an nhân dân là lực lượng nòng cốt, được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng lực lượng vũ trang xung kích để giữ gìn trật tự an ninh và bảo vệ Tổ quốc. Chính vì vậy, các học viện, trường đại học Công an nhân dân phát huy vai trò trong công tác bồi dưỡng, giáo dục về đạo đức cách mạng, lối sống văn hóa cho học viên để họ trở thành lớp người “vừa hồng, vừa chuyên”, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Chú thích:
1. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh – Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng (2016). Hồ Chí Minh – Biên niên tiểu sử. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 28.
2, 3, 5. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 9. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 178, 265, 284.
4. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 15. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 672.
6. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 11. H. NXB Chính trị quốc gia, tr.602.
7. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 14. H. NXB Chính trị quốc gia, tr.12.
8. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 266.
Tài liệu tham khảo:
1. Thủ tướng Chính phủ (2019). Chỉ thị số 31/CT-TTg ngày 04/12/2019 về tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên.
2. Trần Thị Hương. Giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Tạp chí Quản lý nhà nước số 331, (8/2023).
3. Bồi dưỡng chuẩn mực đạo đức của học viên ở các nhà trường quân đội hiện nay. https://www.quanlynhanuoc.vn/2023/10/10/boi-duong-chuan-muc-dao-duc-cua-hoc-vien-o-cac-nha-truong-quan-doi-hien-nay/
4. Xây dựng chuẩn mực đạo đức cách mạng của học viên ở Học viện Chính trị trong giai đoạn mới. https://www.quanlynhanuoc.vn/category/cai-cach-hanh-chinh/
