Trung tá, ThS. Phạm Quốc Huy
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Thực hiện Đề án số 3525/QĐ-BQP ngày 03/8/2023 của Bộ Quốc phòng về “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục trong quân đội giai đoạn 2023 – 2030 và những năm tiếp theo”, các đảng ủy học viện, trường sĩ quan quân đội đang tích cực triển khai công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên nhằm xây dựng đội ngũ có bản lĩnh chính trị vững vàng, đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học quân sự. Trong đó, đổi mới phương thức lãnh đạo, đặc biệt là xây dựng đội ngũ giảng viên các ngành khoa học xã hội và nhân văn trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Vì vậy, cần triển khai đồng bộ các giải pháp, như: đổi mới tư duy lãnh đạo, công tác đào tạo, bồi dưỡng; tuyên truyền, giáo dục; kiểm tra, giám sát... là những yếu tố then chốt góp phần xây dựng đội ngũ giảng viên chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu giáo dục quân sự trong thời kỳ mới.
Từ khóa: Đổi mới phương thức lãnh đạo, đội ngũ giảng viên, đảng ủy học viện, trường sĩ quan quân đội.
1. Đặt vấn đề
Đổi mới phương thức lãnh đạo gắn liền với công tác xây dựng và chỉnh đốn đảng là nhân tố then chốt mang ý nghĩa quyết định trong việc bảo đảm lãnh đạo toàn diện và hiệu quả của các đảng ủy trongcông tác xây dựng đội ngũ giảng viên, đặc biệt là giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan quân đội. Đây là nhiệm vụ trọng yếu nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại hóa, chuyển đổi số và xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh. Đổi mới không chỉ trực tiếp nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các cấp ủy, tổ chức đảng mà còn củng cố vững chắc sức mạnh chính trị, tư tưởng, tổ chức, đạo đức của đội ngũ cán bộ, bảo đảm tính kế thừa và phát triển bền vững. Từ đó, góp phần xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
2. Tình hình xây dựng đội ngũ giảng viên của các đảng ủy học viện, trường sĩ quan quân đội thời gian qua
Các học viện, trường sĩ quan quân đội là trung đào tạo cán bộ chỉ huy, quản lý và nghiên cứu khoa học quân sự hàng đầu trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Đây là nơi ươm mầm, phát triển đội ngũ sĩ quan có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, tư duy khoa học sắc bén và năng lực chuyên môn toàn diện. Vì vậy, việc xây dựng đội ngũ giảng viên chất lượng, nhất là giảng viên các ngành khoa học xã hội và nhân văn không chỉ là yêu cầu nội tại mà còn là yếu tố mang tính chiến lược, góp phần nâng cao năng lực huấn luyện, đào tạo và xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.
Những năm qua, quán triệt sâu sắc quan điểm, chủ trương của Đảng, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng, các đảng ủy học viện, trường sĩ quan quân đội đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ công tác xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên theo hướng “chuẩn hóa”. Trong đó, Quân ủy Trung ương ban hành Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới; Thông tư số 07/2021/TT-BQP ngày 14/01/2021 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng quy định tiêu chuẩn chức danh sĩ quan chuyên môn kỹ thuật – nghiệp vụ trong Quân đội nhân dân Việt Nan; Quyết định số 3525/QĐ-BQP ngày 03/8/2023 của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng phê duyệt Đề án “Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong Quân đội giai đoạn 2023 – 2030 và những năm tiếp theo”.
Đến nay, đội ngũ giảng viên đã cơ bản được bảo đảm về số lượng, tương đối đồng bộ về cơ cấu vàtừng bước nâng cao chất lượng. Đội ngũ giảng viên đã thể hiện rõ bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất nghề nghiệp nhà giáo trong sáng. Công tác đào tạo, bồi dưỡng được quan tâm thường xuyên giúp nâng cao trình độ, chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng và phương pháp sư phạm, góp phần tích cực vào việc xây dựng các học viện, trường sĩ quan quân đội vững mạnh toàn diện, “Mẫu mực, tiêu biểu”. Bden cạnh những kết quả tích cực, vẫn còn bộc lộ một số hạn chế nhất định, nhất là chưa chú trọng công tác kiểm tra, giám sát; công tác tuyên truyền, giáo dục chưa được qua tâm đúng mức; công tác của các cơ quan tham mưu, giúp việc có thời điểm chưa hiệu quả… Vì vậy, số lượng giảng viên có thời điểm còn thiếu, công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, quản lý, sử dụng giảng viên còn một số hạn chế nhất định, như: “cán bộ chuyên môn kỹ thuật, nghiên cứu, giảng dạy nhìn chung năng lực, trình độ, kinh nghiệm thực tiễn có mặt hạn chế, số cán bộ có học hàm, học vị và chuyên gia đầu ngành còn mỏng”1, khả năng sử dụng ngoại ngữ, ứng dụng công nghệ thông tin chưa theo kịp xu hướng phát triển của giáo dục hiện đại và hội nhập quốc tế… Do đó, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học cũng như uy tín, vị thế của một số học viện, trường sĩ quan quân đội.
Nguyên nhân chủ yếu của những hạn chế trên là do nhận thức của một số cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên và giảng viên chưa đầy đủ và sâu sắc, thiếu thống nhất, đồng bộ trong quá trình tổ chức thực hiện. Một số cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu chưa thực hiện nghiêm nguyên tắc của Đảng, nhất là nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác quy hoạch, tạo nguồn, tuyển chọn; đào tạo, bồi dưỡng; quản lý, đánh giá và sử dụng cán bộ, giảng viên; vai trò trách nhiệm của người đứng đầu trong tổ chức thực hiện. Trong quá trình kiểm tra, giám sát, phát hiện và xử lý còn nhiều hạn chế, thiếu sót trong thực hiện công tác quy hoạch, tuyển chọn, bồi dưỡng và sử dụng đội ngũ giảng viên, dẫn đến chưa phát huy hết năng lực, cống hiến trí tuệ cho sự nghiệp giáo dục, đào tạo trong quân đội.
3. Yêu cầu về đổi mới trong xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn
Đổi mới phương thức lãnh đạo xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn của các đảng ủy học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay là một quá trình đổi mới toàn diện về tư duy, phương pháp và cơ chế lãnh đạo. Cụ thể, đổi mới phải thể hiện qua việc hoàn thiện các quy chế, quy định phù hợp với điều kiện mới của nhiệm vụ giáo dục, đào tạo ở các học viện, trường sĩ quan quân đội; đồng thời, điều chỉnh phong cách và lề lối làm việc của cán bộ lãnh đạo, tăng cường tính chủ động, sáng tạo, kỷ luật và trách nhiệm trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo, định hướng. Việc đổi mới phương thức lãnh đạo không chỉ là yêu cầu khách quan phát sinh từ thực tiễn công tác mà còn là nhu cầu tự thân nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các tổ chức đảng trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế tác động mạnh mẽ đến lĩnh vực giáo dục và đào tạo quân sự. Trong bối cảnh đó, xây dựng đội ngũ giảng viên không thể duy trì cách làm truyền thống mang tính hành chính, mệnh lệnh một chiều mà phải hướng tới phương thức lãnh đạo toàn diện, khoa học, linh hoạt, sáng tạo và hiệu quả.
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhắc nhở: “Lãnh đạo đúng nghĩa là thế nào?”, “Cố nhiên, không phải cứ ngồi trong phòng giấy mà viết kế hoạch, ra mệnh lệnh” và trả lời: “Lãnh đạo đúng nghĩa là: “ 1. Phải quyết định mọi vấn đề một cách cho đúng… 2. Phải tổ chức sự thi hành cho đúng…3. Phải tổ chức sự kiểm soát…”2. Như vậy, “lãnh đạo đúng” theo Chủ tịch Hồ Chí Minh gồm 3 yếu tố chính3:
(1) Quyết định đúng, là cốt lõi của quá trình lãnh đạo, yêu cầu cấp ủy phải có khả năng đánh giá toàn diện tình hình, phân tích thông tin khách quan và khoa học để đưa ra các quyết sách phù hợp với mục tiêu, điều kiện thực tế và xu thế phát triển. Quyết định này không được dựa trên cảm tính hay áp đặt mà phải xuất phát từ nhu cầu thực tiễn và tầm nhìn chiến lược.
(2). Tổ chức thực hiện đúng, bảo đảm các quyết định được hiện thực hóa một cách hiệu quả. Điều này, đòi hỏi xây dựng kế hoạch chi tiết, phân công trách nhiệm rõ ràng, huy động nguồn lực phù hợp và thiết lập các cơ chế phối hợp, giám sát trong quá trình thi hành. Chỉ có tổ chức thực hiện đúng thì quyết định mới phát huy được tác dụng.
(3). Kiểm soát đúng, là khâu không thể thiếu để bảo đảm tính liên tục, tính chính xác và hiệu quả của quá trình lãnh đạo. Việc kiểm soát phải bao gồm cả giám sát tiến độ, đánh giá kết quả, nhận diện sớm những bất cập và kịp thời điều chỉnh để khắc phục, tránh tình trạng sai lệch, lạc hướng hoặc lãng phí nguồn lực.
Ba yếu tố nêu trên phản ánh việc lãnh đạo không chỉ là ra lệnh mà còn phải chịu trách nhiệm toàn diện từ khâu quyết định đến thực hiện và kiểm soát.
4. Một số giải pháp
Để nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan quân đội đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, các đảng ủy học viện, trường sĩ quan quân đội cần thực hiện một số giải pháp sau:
Một là, nâng cao chất lượng ban hành và tổ chức thực hiện các nghị quyết, chỉ thị, kết luận về lãnh đạo xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn.
Trước hết, các văn bản cần được xây dựng một cách khoa học, phù hợp với thực tiễn và có tính khả thi cao, bảo đảm định hướng đúng đắn cho các đơn vị thực hiện. Nội dung phải thể hiện rõ mục tiêu, lộ trình, giải pháp cụ thể, gắn với yêu cầu xây dựng đội ngũ giảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, chuyên môn sâu, tư duy đổi mới và khả năng hội nhập. Đồng thời, việc tổ chức thực hiện cần được các cấp ủy, tổ chức đảng triển khai nghiêm túc, thống nhất, đồng bộ và có sự kiểm tra, giám sát chặt chẽ. Đồng thời, phái có công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm để kịp thời điều chỉnh nội dung, hình thức lãnh đạo phù hợp với diễn biến thực tế, từ đó, nâng cao hiệu quả trong xây dựng đội ngũ giảng viên đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Hai là, đẩy mạnh cải cách hành chính, đổi mới phong cách lãnh đạo, lề lối làm việc của cấp ủy, tổ chức đảng trực thuộc, của đội ngũ cán bộ chủ trì các cơ quan, khoa, đơn vị ở các học viện, trường sĩ quan quân đội.
Các đảng ủy học viện, trường sĩ quan quân đội chủ động đẩy mạnh cải cách hành chính, ứng dụng chuyển đổi số trong các cơ quan, tổ chức đảng. Từng bước xây dựng và hoàn thiện cơ sở dữ liệu quản lý đội ngũ giảng viên ở các học viện, trường sĩ quan bảo đảm kết nối giữa các cơ quan, khoa, đơn vị. Hoàn thiện quy định về ban hành văn bản của đảng bảo đảm tính khoa học, thực tiễn, hệ thống chặt chẽ. Các đảng ủy cần rà soát, phát hiện, khắc phục những nội dung còn chồng chéo, mâu thuẫn, hủy bỏ những văn bản không còn phù hợp với thực tiễn thực hiện nhiệm vụ.
Tiếp tục sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện quy chế làm việc của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp, quy định chặt chẽ nhiệm vụ, quyền hạn, mối quan hệ, quy trình công tác, khắc phục tình trạng vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, áp đặt hoặc buông lỏng vai trò lãnh đạo xây dựng đội ngũ giảng viên ở các học viện, trường sĩ quan quân đội. Đồng thời, đổi mới chương trình, nội dung, cách thức tổ chức hội nghị của cấp ủy, tổ chức đảng các cấp. Bên cạnh đó, khai thác hiệu quả mạng truyền số liệu quân sự và internet; kết hợp hài hòa, linh hoạt giữa họp trực tiếp với trực tuyến, sử dụng các ứng dụng Zalo, Meeting, Zoom… trong triển khai những nhiệm vụ thích hợp.
Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo cấp ủy, tổ chức đảng trực thuộc, đội ngũ cán bộ chủ trì tiến hành đổi mới phong cách lãnh đạo, phương pháp, lề lối làm việc theo hướng tuân thủ đúng nguyên tắc, phát huy tốt dân chủ, khoa học, sâu sát, cụ thể, thực sự tiên phong, gương mẫu, nói đi đôi với làm. Việc tổ chức hội nghị và các cuộc họp của cấp ủy, tổ chức đảng cần được cải tiến theo hướng tuân thủ nguyên tắc; mở rộng dân chủ, phát huy tối đa trí tuệ tập thể, qua đó, quyết định các chủ trương, biện pháp lãnh đạo xây dựng đội ngũ giảng viên một cách ngắn gọn, sát thực và phù hợp, dễ dàng triển khai thực hiện.
Ba là, nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục, nêu gương của cấp ủy, tổ chức đảng và đội ngũ đảng viên.
Đẩy mạnh tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng về công tác giáo dục, đào tạo và xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên trong quân đội. Nội dung tuyên truyền cần sinh động, gần gũi, gắn với nhiệm vụ thực tiễn của từng nhà trường. Đồng thời, đổi mới nội dung, phương pháp và nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục, đổi mới từ khâu xây dựng chương trình, kế hoạch trọng tâm, trọng điểm và được vận dụng linh hoạt, đa dạng, phong phú phù hợp với từng đối tượng.
Nâng cao chất lượng sinh hoạt của cấp ủy, tổ chức đảng, các tổ chức quần chúng, Hội đồng quân nhân; tổ chức học tập chính trị, nói chuyện chuyên đề, thông tin thời sự, tọa đàm, diễn đàn, hội thi, hội thao; tổ chức tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm. Sử dụng có hiệu quả các phương tiện kỹ thuật và công nghệ hiện đại để tăng tính đa dạng, phong phú, hấp dẫn trong hoạt động tuyên truyền, giáo dục về mục tiêu, yêu cầu, nội dung, chủ trương, biện pháp lãnh đạo xây dựng đội ngũ giảng viên. Gắn kết hoạt động tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục với đề cao tự phê bình và phê bình, nêu gương trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ của đội ngũ cán bộ, giảng viên, học viên, nhân viên, chiến sĩ nói chung, trong triển khai thực hiện xây dựng đội ngũ giảng viên nói riêng. Đồng thời, cần chú trọng tiếp thu ý kiến góp ý, phản biện của các tổ chức, lực lượng có liên quan, nhất là những vấn đề mới phát sinh từ thực tiễn. Mặt khác,không ngừng nâng cao trách nhiệm, tính tự giác, gương mẫu của cấp ủy, tổ chức đảng và đội ngũ đảng viên ở các học viện, trường sĩ quan quân đội trong thực hiện và vận động thực hiện nghị quyết của Đảng ủy, kịp thời biểu dương, tôn vinh những tấm gương tiêu biểu, nhân tố mới, điển hình tiên tiến.
Bốn là, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát.
Trước hết, các cấp ủy, tổ chức đảng và ủy ban kiểm tra các cấp trong đảng bộ các học viện, trường sĩ quan quân đội, cần có sự đổi mới tư duy và nâng cao nhận thức về vai trò quan trọng của công tác kiểm tra, giám sát trong việc nâng cao chất lượng lãnh đạo xây dựng đội đội ngũ giảng viên. Quá trình đổi mới cần bắt đầu từ việc xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát theo hướng cụ thể, rõ ràng về mục đích, yêu cầu, đối tượng và nội dung kiểm tra, giám sát. Trọng tâm phải là kiểm tra việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị then chốt, song song với kiểm tra các nội dung, biện pháp xây dựng đội ngũ giảng viên tại các cơ quan trực tiếp và thường xuyên liên quan đến công tác này. Công tác kiểm tra, giám sát cần được tiến hành chặt chẽ, tỉ mỉ và chính xác, chỉ rõ những ưu điểm, khuyết điểm, nguyên nhân khách quan và chủ quan, cũng như trách nhiệm của cá nhân và tổ chức có liên quan, đặc biệt là những tiêu cực lên quan điến công tác quy hoạch, tạo nguồn, tuyển chọn, đào tạo, bổ trí, sử dụng đội ngũ giảng viên (nếu có). Điều này không chỉ giúp xác định phương hướng khắc phục mà còn tạo ra chuyển biến thực chất, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả trong lãnh đạo xây dựng đội ngũ giảng viên của các đảng ủy học viện, trường sĩ quanquân đội.
5. Kết luận
Trong bối cảnh hiện nay, đổi mới phương thức lãnh đạo của các đảng ủy học viện, trường sĩ quanquân đội đối với nhiệm vụ xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn là yêu cầu cấp thiết, mang tính quyết định nhằm nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho quân đội gắn với yêu cầu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam vững mạnh, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.
Quá trình đổi mới không chỉ dừng lại ở việc hoàn thiện ở đổi mới nội dung, phương pháp mà còn phải bảo đảm tính khoa học, sâu sắc về lý luận, chặt chẽ trong thực tiễn; đồng thời, huy động và phát huy tối đa sức mạnh trí tuệ, tính sáng tạo và tinh thần trách nhiệm của mọi tổ chức, lực lượng liên quan. Qua đó, thực hiện có hiệu quả trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý; xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn vừa vững vàng về bản lĩnh chính trị, vừa sắc bén về chuyên môn, tinh thông về nghiệp vụ và mẫu mực về phẩm chất đạo đức, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ giáo dục, đào tạo trong thời kỳ mới.
1. Quân ủy Trung ương (2019). Nghị quyết số 109 -NQ/QUTW ngày 11/02/2019 về xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cấp chiến dịch, chiến lược đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
2, 3. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 269 – 346, 269 – 346.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chấp hành Trung ương (2024). Kết luận số 91-KL/TW ngày 12/8/2024 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
2. Ban Chấp hành Trung ương (2022). Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 17/11/2022 về tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với hệ thống chính trị trong giai đoạn mới.
3. Bộ Quốc phòng (2023). Quyết định số 3525/QĐ-BQP ngày 03/8/2023 về phê duyệt Đề án “Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong Quân đội giai đoạn 2023 – 2030 và những năm tiếp theo”.
4. Bộ Tổng tham mưu (2023). Kế hoạch số 2765/KH-TM ngày 18/9/2023 về triển khai thực hiện Đề án “Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong Quân đội giai đoạn 2023 – 2030 và những năm tiếp theo”.
5. Tổng cục Chính trị (2020). Đề cương học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 – 2025 (dùng cho cán bộ, đảng viên trong Đảng bộ Quân đội). H. NXB Quân đội nhân dân.
6. Phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở các trường sĩ quan Quân đội.https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/11/26/phat-trien-doi-ngu-giang-vien-khoa-hoc-xa-hoi-va-nhan-van-o-cac-truong-si-quan-quan-doi/
