Thượng tướng Bế Xuân Trường
Nguyên ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng
Chủ tịch Hội Cựu chiến binh Việt Nam
(Quanlynhanuoc.vn) – 78 năm qua, chính sách ưu đãi đối với người có công với cách mạng đã được Đảng, Nhà nước và Nhân dân quan tâm, chăm lo và đạt những kết quả rất quan trọng. Đảng ta khẳng định: “Thực hiện tốt chính sách ưu đãi người có công; đẩy mạnh các hoạt động đền ơn đáp nghĩa. Tiếp tục cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho người có công; bảo đảm chế độ ưu đãi người và gia đình người có công phù hợp với xu hướng tăng trưởng kinh tế, tiến bộ và công bằng xã hội”1; để người có công với nước đều được ưu đãi, chăm sóc và tôn vinh.
Từ khóa: Chính sách; thương binh; liệt sĩ; người có công với cách mạng; ổn định chính trị – xã hội; phát triển đất nước.
1. Đặt vấn đề
Chiến tranh đã lùi xa hơn nửa thế kỷ qua, đất nước đã độc lập, thống nhất nhưng vẫn còn đó biết bao nỗi đau thương, mất mát; vẫn hiện hữu những giọt nước mắt của người mẹ, người vợ của liệt sĩ,… Những vết thương chiến tranh, những di chứng do chất độc da cam dày vò biết bao số phận, những ánh mắt mòn mỏi ngóng trông, khắc khoải đợi chờ của những gia đình chưa có thông tin, chưa được biết phần mộ của con, của em mình, của vợ, chồng, của cha, mẹ mình ở đâu… Thấu hiểu, sẻ chia với những nỗi đau đó, trong suốt 78 năm qua, Đảng, Nhà nước luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo làm tốt công tác đền ơn, đáp nghĩa đối với các anh hùng – liệt sĩ, thương binh, bệnh binh, thân nhân liệt sỹ và những người có công với cách mạng, coi đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng, thường xuyên của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội để đất nước phát triển phồn vinh, thịnh vượng.
2. Sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với người có công với cách mạng
78 năm đã trôi qua, ngày 16/02/1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký ban hành Sắc lệnh số 20/SL về: “Quy định chế độ hưu bổng, thương tật và tiền tuất tử sĩ” đến nay, những quan điểm cơ bản trong tư tưởng của Người về công tác thương binh, liệt sĩ và chính sách ưu đãi đối với người có công với cách mạng đã được Đảng, Nhà nước ta cụ thể hóa thành các chính sách, pháp lệnh và hiện tại được bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện, thực hiện thống nhất trong cả nước. Qua đó góp phần tạo ra sức mạnh tổng hợp về chính trị – tinh thần, kinh tế – xã hội, sự đồng thuận giữa Đảng, Nhà nước, Nhân dân và bản thân người có công với cách mạng, nâng cao nhận thức của toàn xã hội cùng với Nhà nước chăm lo cho người có công với cách mạng, phát huy truyền thống, đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” của dân tộc. Các chính sách, pháp luật về ưu đãi đối với thương binh, liệt sĩ và người có công với cách mạng từ khi tiến hành công cuộc đổi mới đất nước (năm 1986) đến nay đã có những thay đổi quan trọng để phù hợp với tình hình kinh tế – xã hội và ngày càng được mở rộng về đối tượng, bao phủ hầu hết các mặt của đời sống.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng (Pháp lệnhsố 02/2020/UBTVQH14) có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2021 với nhiều điểm mới, hướng tới nâng cao chế độ ưu đãi và mở rộng số người hưởng ưu đãi cho người có công với cách mạng. Theo Pháp lệnh, các chế độ ưu đãi được thực hiện đa dạng gồm trợ cấp, phụ cấp hằng tháng, trợ cấp một lần và các chế độ ưu đãi khác như hỗ trợ y tế, giáo dục, trang cấp dụng cụ chỉnh hình, phục hồi chức năng, tạo việc làm, hỗ trợ, cải thiện nhà ở, miễn hoặc giảm tiền sử dụng đất, vay vốn kinh doanh và miễn hoặc giảm thuế… Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng (sửa đổi, bổ sung năm 2020), gồm 7 chương và 58 điều, trong đó bổ sung 2 chương mới: “Công trình ghi công liệt sĩ, mộ liệt sĩ” và “Nguồn lực thực hiện”; bổ sung 10 điều mới và sửa đổi nội dung 41 điều trên cơ sở kế thừa các quy định đã thực hiện ổn định những năm qua. Pháp lệnh mở rộng việc thực hiện chính sách ưu đãi của Nhà nước đối với người có công với cách mạng và bổ sung đối tượng người có công và thân nhân, như: người bị địch bắt tù đày do trực tiếp hoạt động cách mạng, trực tiếp chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, làm nghĩa vụ quốc tế sau năm 1975; mở rộng đối tượng người hoạt động kháng chiến giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc; bổ sung đối tượng hưởng ưu đãi là vợ hoặc chồng liệt sĩ lấy chồng hoặc vợ khác mà nuôi con liệt sĩ đến tuổi trưởng thành hoặc chăm sóc cha mẹ đẻ liệt sĩ khi còn sống hoặc vì hoạt động cách mạng mà không có điều kiện chăm sóc cha mẹ đẻ liệt sĩ khi còn sống.
Thể chế hóa Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 55/2023/NĐ-CP ngày 21/7/2023 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 75/2021/NĐ-CP; theo đó, mức chuẩn trợ cấp, phụ cấp ưu đãi đối với người có công với cách mạng tăng thêm 26,5% và được áp dụng từ ngày 01/7/2023. Nghị định số 55/2023/NĐ-CP ngày 21/7/2023 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 75/2021/NĐ-CP ngày 24/7/2021. Đây là văn bản pháp lý quan trọng thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về công tác người có công với cách mạng, là nền tảng pháp lý để các cấp chính quyền tổ chức triển khai chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho người có công và thân nhân người có công với cách mạng.
Cùng với bảo đảm chế độ trợ cấp ưu đãi thường xuyên, nhiều chính sách hỗ trợ khác cũng được ban hành và thực hiện, như: chính sách ưu đãi về nhà ở; chính sách ưu đãi trong giáo dục, đào tạo đối với con của người có công; chăm sóc sức khoẻ; ưu tiên vay vốn từ quỹ quốc gia giải quyết việc làm để phát triển sản xuất; hỗ trợ các cơ sở sản xuất – kinh doanh của thương, bệnh binh và người có công,… tạo điều kiện cho con em họ có việc làm, tăng thu nhập, ổn định cuộc sống. Hệ thống cơ sở sự nghiệp phục vụ thương binh, thân nhân liệt sĩ và người có công bao gồm: các cơ sở nuôi dưỡng thương binh, bệnh binh nặng, điều dưỡng luân phiên, các trung tâm chỉnh hình đã có nhiều hoạt động hiệu quả. Các cấp, ngành, địa phương tích cực giải quyết những phát sinh và tồn đọng, như: xác nhận, công nhận người hưởng chính sách ưu đãi, tìm kiếm và quy tập hài cốt liệt sĩ, xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin bằng phương pháp giám định ADN.
Những năm gần đây, được sự quan tâm của các cấp ủy đảng, sự hưởng ứng của các bộ, ngành, đoàn thể và nhân dân cả nước, các chương trình: Quỹ “Đền ơn đáp nghĩa”, “Nhà tình nghĩa”, “Vườn cây tình nghĩa”, “Sổ tiết kiệm tình nghĩa”, chăm sóc bố, mẹ liệt sĩ già yếu cô đơn, con liệt sĩ mồ côi, phụng dưỡng Bà mẹ Việt Nam Anh hùng,… đã được lan tỏa sâu rộng, góp phần ổn định và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần đối với thương, bệnh binh, thân nhân liệt sĩ và người có công. Thực hiện Quyết định số 22/2013/QĐ-TTg ngày 26/4/2013 của Thủ tướng Chính phủ, đến nay, đã hỗ trợ 393.707 hộ gia đình người có công có khó khăn về nhà ở với tổng kinh phí là 10.654 tỷ đồng, tặng 61.654 sổ tiết kiệm tình nghĩa trị giá gần 104 tỷ đồng. Đồng thời, đã xóa trên 16.000 hộ người có công thuộc diện nghèo. Đặc biệt là Chính phủ đã ban hành Nghị định số 77/2024/NĐ-CP ngày 01/7/2024 quy định điều chỉnh mức chuẩn trợ cấp ưu đãi người có công với cách mạng từ 2.055.000 đồng lên 2.789.000 đồng (tăng 35,7%). Đây là mức tăng cao nhất qua các lần điều chỉnh mức chuẩn trợ cấp ưu đãi người có công với cách mạng trong nhiều thập kỷ qua, được dư luận xã hội và người có công, thân nhân hoan nghênh, ủng hộ2.
Những việc làm đầy trách nhiệm và nghĩa tình đó đã thực sự trở thành phong trào quần chúng sâu rộng, một nét đẹp trong đời sống văn hóa, góp phần quan trọng vào việc củng cố, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, nâng cao tinh thần yêu nước, khơi dậy và bồi đắp những giá trị nhân văn sâu sắc của dân tộc Việt Nam.
Tiếp tục quán triệt và thực hiện tốt hơn nữa các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về thực hiện chính sách ưu đãi, chăm sóc người có công với cách mạng; hỗ trợ, giải quyết lao động, việc làm để thu nhập của người lao động; bảo đảm an sinh xã hội, coi trọng chăm sóc sức khỏe nhân dân. Đồng thời, tiếp tục: “Hoàn thiện và thực hiện tốt luật pháp, chính sách đối với người có công trên cơ sở nguồn lực của Nhà nước và xã hội, bảo đảm người có công và gia đình có mức sống từ trung bình khá trở lên trong địa bàn cư trú”3. Tiếp tục hoàn thiện chính sách xã hội phù hợp với quá trình phát triển kinh tế – xã hội. Mở rộng đối tượng và nâng cao hiệu quả của hệ thống an sinh xã hội đến mọi người dân; tạo điều kiện để trợ giúp có hiệu quả cho tầng lớp yếu thế, dễ tổn thương hoặc những người gặp rủi ro trong cuộc sống. Phát triển và thực hiện tốt các chính sách bảo hiểm xã hội… Theo đó, “cân đối ngân sách để tiếp tục thực hiện việc nâng mức trợ cấp xã hội, trợ cấp ưu đãi người có công, giải quyết căn bản chính sách đối với người có công; nâng cấp các công trình “đền ơn đáp nghĩa”4.
3. Một số giải pháp cơ bản
Để thực hiện tốt các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, pháp lệnh của Quốc hội, nghị định của Chính phủ về chính sách ưu đãi đối với thương binh, liệt sĩ và người có công với cách mạng, cần tập trung thực hiện các giải pháp sau:
Một là, tiếp tục quán triệt sâu sắc các chỉ thị, nghị quyết của Bộ Chính trị, chính sách và pháp luật của Nhà nước, về thực hiện chính sách thương binh, liệt sĩ, người có công với cách mạng. Các bộ, ban, ngành từ trung ương đến các địa phương cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình trong lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng về thực hiện chủ trương, chính sách đối với thương binh, gia đình liệt sĩ và người có công với cách mạng. Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, ngành, tổ chức, lực lượng, cơ quan, đơn vị và địa phương; phát huy vai trò của cấp ủy, người chỉ huy, chính ủy, chính trị viên, cơ quan chính trị các cấp trong thực hiện chính sách đối với thương binh, liệt sĩ và người có công.
Thực hiện Chỉ thị số 24-CT/TW ngày 15/5/2013 của Bộ Chính trị, Quyết định số 1237/QĐ-TTgngày 19/8/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ; tích cực giải quyết hoàn thành bộ cơ sở giữ liệu quốc gia, tiến tới công bố giữ liệu quốc gia về liệt sĩ, mộ liệt sĩ. Đồng thời, hoàn thành việc lập bản đồ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở ba cấp (xã, huyện, tỉnh) trong phạm vi toàn quốc và quy trình xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin. Triển khai đồng bộ các giải pháp tổ chức tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở địa bàn trong nước; mở rộng và thúc đẩy quan hệ hợp tác quốc tế, trao đổi, cung cấp thông tin về liệt sĩ và mộ liệt sĩ, hoàn thành cơ bản việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở Lào, Campuchia và nước ngoài.
Hai là, tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến sâu rộng quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước đối với người có công với cách mạng; nhất là Chỉ thị số 14-CT/TW ngày 19/7/2017 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác người có công. Chú trọng tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, địa bàn vùng sâu, vùng xa để các chế độ, chính sách được chuyển tải đến tận cơ sở, đến từng người dân và đối tượng chính sách. Cùng với đó, tiếp tục thực hiện tốt chính sách chăm sóc người có công với nước; giải quyết tốt lao động, việc làm và thu nhập của người có công; bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao phúc lợi xã hội; coi trọng chăm sóc sức khỏe nhân dân. Qua đó, tạo sự đồng thuận, nhất trí cao của toàn xã hội trong việc tổ chức hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa” và chăm sóc đối với người có công. Đồng thời: “Hoàn thiện và thực hiện tốt luật pháp, chính sách đối với người có công trên cơ sở nguồn lực của Nhà nước và xã hội, bảo đảm người có công và gia đình có mức sống từ trung bình khá trở lên trong địa bàn cư trú”5; Tiếp tục hoàn thiện chính sách xã hội phù hợp với quá trình phát triển kinh tế – xã hội. Mở rông đối tượng và nâng cao hiệu quả của hệ thống an sinh xã hội đến mọi người dân; tạo điều kiện để trợ giúp có hiệu quả cho tầng lớp yếu thế, dễ tổn thương hoặc những người gặp rủi ro trong cuộc sống. Phát triển và thực hiện tốt các chính sách bảo hiểm xã hội…Theo đó, “cân đối ngân sách để tiếp tục thực hiện việc nâng mức trợ cấp xã hội, trợ cấp ưu đãi người có công, giải quyết căn bản chính sách đối với người có công; nâng cấp các công trình “đền ơn đáp nghĩa”6.
Ba là, tập trung giải quyết có hiệu quả những tồn đọng về xác nhận thương binh, liệt sĩ, người tham gia kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học; tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin; tu bổ, nâng cấp mộ, nghĩa trang liệt sĩ và các công trình ghi công liệt sĩ. Đây là công việc lớn, phức tạp và rất nhiều khó khăn. Vì vậy, cùng với sự cố gắng của Nhà nước, phải có sự chung tay của các ngành, các cấp và của toàn dân. Trước hết, từng cơ quan, đơn vị, địa phương cần nêu cao tinh thần trách nhiệm của mình, tuyên truyền sâu rộng chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; triển khai kế hoạch cụ thể, rà soát, xem xét, kết luận từng trường hợp theo đúng quy định, tránh để nhầm, sót những người thực sự có cống hiến mà không được hưởng chính sách. Đồng thời, coi trọng công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách; kiên quyết xử lý những hành vi gian dối, vi phạm pháp luật về người có công.
Bốn là, không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý nhà nước, chỉ đạo, hướng dẫn và tổ chức thực hiện chính sách đối với người có công; người tham gia kháng chiến, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nhiệm vụ quốc tế. Kịp thời giải quyết các chế độ, chính sách đối với các trường hợp hy sinh, bị thương trong thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng; đấu tranh phòng, chống tội phạm; phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, cứu hộ, cứu nạn. Trong đó, tập trung giải quyết dứt điểm những vướng mắc, hạn chế trong thực hiện chính sách ưu đãi đối với người có công.
Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đầy đủ chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đối với thân nhân liệt sĩ, người có công với cách mạng; đặc biệt quan tâm các gia đình chính sách có nhiều khó khăn, người có công hiện đang sống cô đơn, không nơi nương tựa, các gia đình chính sách vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng căn cứ địa cách mạng trước đây, phấn đấu không để hộ người có công thuộc diện hộ nghèo. Đẩy nhanh việc tìm kiếm, quy tập và xác định hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin. Ưu tiên nguồn lực giải quyết những nhu cầu cấp thiết đối với người có công, như phụng dưỡng Bà mẹ Việt Nam Anh hùng, dạy nghề, tạo việc làm, giúp đỡ các gia đình chính sách phát triển sản xuất – kinh doanh… Trên cơ sở huy động mọi nguồn lực xã hội kết hợp với nguồn lực của Nhà nước, phấn đấu đến năm 2030 đạt chỉ tiêu hộ người có công được hỗ trợ sửa chữa, xây dựng nhà ở theo quy định và có mức sống bằng hoặc cao hơn mức trung bình của cộng đồng dân cư nơi cư trú.
Thời gian tới, khi đất nước bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên phát triển đất nước phồn thịnh, hùng cường, các tổ chức chính trị – xã hội cần tiếp tục phát huy hơn nữa vai trò, trách nhiệm của mình thực sự là địa chỉ đỏ – cánh tay nối dài của Đảng, Nhà nước, của cấp ủy, chính quyền địa phương, nơi tin cậy, niềm hy vọng, mong chờ của hàng ngàn hàng vạn gia đình liệt sĩ, thân nhân liệt sĩ, đồng đội và bạn bè của liệt sĩ trong sự nghiệp tôn vinh, tri ân các anh hùng liệt sĩ và người có công với cách mạng.
Kỷ niệm 78 năm ngày thương binh, liệt sĩ (27/7/1947 – 27/7/2025) là dịp để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta nêu cao truyền thống “đền ơn đáp nghĩa”, tiếp tục và đẩy mạng hơn nữa công tác chăm sóc, ưu đãi thân nhân gia đình liệt sĩ, người có công với cách mạng ngày càng phát triển mạnh mẽ, mang lại những hiệu quả thiết thực, làm cho các đồng chí, đồng bào yêu ổn về vật chất, vui vẻ về tinh thần như Chủ tịch Hồ Chí Minh hằng mong muốn. Các cấp uỷ đảng, cơ quan, đơn vị có trách nhiệm đi sát cuộc sống thực tế của nhân dân, lãnh đạo, chỉ đạo đẩy mạnh thực hiện tốt hơn nữa các chế độ, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với các đối tượng chính sách và người có công, kịp thời bổ sung những điểm mới cần thiết nhằm giảm bớt những vết thương chiến tranh.
Chú thích:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 270.
2. Thực hiện tốt chính sách tri ân người có công với cách mạng. https://www.qdnd.vn/xa-hoi/chinh-sach/thuc-hien-tot-chinh-sach-tri-an-nguoi-co-cong-voi-cach-mang-787051
3, 4, 5, 6. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr.148, 149, 148, 149.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Bí thư Trung ương Đảng (2017). Chỉ thị số 14-CT/TW ngày 19/7/2017 về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác người có công.
2. Chính phủ (2024). Nghị định số 77/2024/NĐ-CP ngày 01/7/2024 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 75/2021/NĐ-CP ngày 24/7/2021 của Chính phủ quy định mức hưởng trợ cấp, phụ cấp và các chế độ ưu đãi người có công với cách mạng đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Nghị định số 55/2023/NĐ-CP ngày 21/7/2023 của Chính phủ.
3. Nguyễn Bá Hoan (2023). Chính sách người có công trong chính sách xã hội ở Việt Nam thời kỳ phát triển mới. Tạp chí Cộng sản chuyên đề, số 7/2023.
