ThS. Nguyễn Quân Phong
Học viện Chính trị khu vực IV
(Quanlynhanuoc.vn) – Vấn đề thiếu việc làm, thu nhập bấp bênh và đời sống còn nhiều khó khăn đang là rào cản lớn đối với sự phát triển toàn diện của thanh niên dân tộc Khmer vùng đồng bằng sông Cửu Long. Giải quyết việc làm không chỉ góp phần cải thiện đời sống cho thanh niên mà còn là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, giữ gìn bản sắc văn hóa và tăng cường ổn định xã hội tại khu vực này. Bài viết phân tích vai trò của giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer đối với sự phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bằng sông Cửu Long; đề xuất một số giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết việc làm trong thời gian tới.
Từ khóa: Vai trò; giải quyết việc làm; thanh niên dân tộc Khmer; phát triển kinh tế – xã hội; đồng bằng sông Cửu Long.
1. Đặt vấn đề
Dân tộc Khmer là một trong 54 dân tộc đang sinh sống tại Việt Nam. Qua gần 40 năm đổi mới, đời sống của đồng bào Khmer ở vùng đồng bằng sông Cửu Long đã có nhiều cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo trong cộng đồng dân tộc Khmer vẫn còn ở mức cao, vượt trung bình chung của các dân tộc thiểu số trong cả nước. Một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thực trạng này là do công tác giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế và bất cập, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đời sống vật chất, tinh thần của thanh niên Khmer nói riêng và sự phát triển kinh tế – xã hội của toàn vùng đồng bằng sông Cửu Long nói chung.
Trước thực tiễn đó, việc nghiên cứu vai trò của giải quyết việc làm đối với thanh niên dân tộc Khmer và đề xuất các giải pháp khả thi nhằm thúc đẩy việc làm bền vững cho nhóm đối tượng này có ý nghĩa hết sức quan trọng và cấp thiết. Đây là cơ sở góp phần nâng cao đời sống người dân, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các dân tộc, đồng thời tạo động lực thúc đẩy sự phát triển toàn diện và bền vững cho khu vực đồng bằng sông Cửu Long.
2. Vai trò của giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer đối với sự phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bằng sông Cửu Long
Thứ nhất, góp phần phát triển kinh tế và ổn định cuộc sống của thanh niên dân tộc Khmer.
Ở nước ta, giải quyết việc làm cho người lao động là một trong những mục tiêu phát triển kinh tế vĩ mô mà Nhà nước thường xuyên quan tâm thực hiện. Giải quyết việc làm cho người lao động là vai trò, trách nhiệm của Đảng, Nhà nước và của toàn xã hội. Đối với thanh niên dân tộc Khmer vùng đồng bằng sông Cửu Long, giải quyết việc làm sẽ tạo ra sự ổn định về mặt kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống và tăng tính thích ứng với thời kỳ đổi mới. Ngoài ra, giải quyết việc làm còn kích cầu cho sản xuất và tiêu dùng, tạo ra nguồn thu cho ngân sách của Nhà nước. Từ đó, nguồn ngân sách đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng của chính quyền địa phương tăng lên, góp phần phát triển kinh tế – xã hội ở địa phương.
Thứ hai, ổn định an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Những năm gần đây, xu hướng thanh niên vùng đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là thanh niên dân tộc Khmer di chuyển đến thành thị tìm việc làm ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, do số lượng việc làm tại đô thị không đáp ứng được nhu cầu, dẫn đến tình trạng thất nghiệp, thiếu việc làm, nhiều thanh niên bị lôi kéo vào các tệ nạn xã hội, như: mại dâm, cờ bạc, trộm cắp… Hệ quả là các chuẩn mực đạo đức bị suy thoái, các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Khmer dần mai một, thay vào đó là lối sống thực dụng, lệch chuẩn và phi đạo đức. Do vậy, giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer không chỉ góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần, tạo điều kiện cho thanh niên Khmer có cơ hội phát triển về kinh tế và các mối quan hệ xã hội. Qua đó, hạn chế tệ nạn xã hội và củng cố niềm tin của đồng bào Khmer vào chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, giúp giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội,
Thứ ba, góp phần thực hiện chính sách xóa đói, giảm nghèo, gia tăng sản xuất.
Thanh niên dân tộc Khmer là lực lượng lao động chính trong các hộ gia đình, góp phần tăng gia sản xuất, tạo ra của cải vật chất cho xã hội, tăng năng suất lao động trong các ngành nghề vùng đồng bằng sông Cửu Long. Nhờ sự hỗ trợ của Đảng, Nhà nước, chính quyền địa phương và các tổ chức, đoàn thể mà thanh niên dân tộc Khmer được hỗ trợ vốn, dạy nghề và giới thiệu việc làm trong các doanh nghiệp. Điều này giúp cho thanh niên không chỉ nuôi sống gia đình mình mà còn đóng góp vào việc xóa đói, giảm nghèo ở địa phương. Nhiều mô hình chăn nuôi, trồng trọt, liên kết kinh tế trong chuỗi giá trị nông sản của thanh niên dân tộc Khmer thành công. Nhiều thanh niên làm chủ các doanh nghiệp đã giúp tạo việc làm cho lao động, giúp giảm tình trạng thất nghiệp ở các địa phương vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Thứ tư, góp phần quan trọng trong xây dựng nông thôn mới.
Xây dựng nông thôn mới là một trong những chủ trương lớn, mang tính chiến lược của Đảng và Nhà nước ta, nhằm khẳng định vai trò trọng yếu của nông nghiệp, nông dân và nông thôn trong sự nghiệp phát triển và bảo vệ Tổ quốc. Tại vùng đồng bằng sông Cửu Long, chương trình xây dựng nông thôn mới không chỉ góp phần hiện đại hóa hạ tầng, thúc đẩy quá trình đô thị hóa, mà còn mở ra nhiều cơ hội việc làm, giúp thanh niên dân tộc Khmer nâng cao thu nhập và ổn định cuộc sống. Đồng thời, sự phát triển của các ngành nghề, dịch vụ và thu hút đầu tư vào khu vực này cũng tạo điều kiện thuận lợi cho thanh niên phát huy năng lực, tham gia sâu vào các hoạt động phát triển kinh tế – xã hội.
Giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer là nhân tố quan trọng góp phần thúc đẩy xây dựng nông thôn mới. Bởi thanh niên là lực lượng xung kích trong công tác tuyên truyền, vận động cộng đồng (phum, sóc) nâng cao nhận thức về mục tiêu, ý nghĩa của chương trình. Gia đình có thanh niên tích cực thường là những hộ đi đầu trong phát triển sản xuất, cải thiện thu nhập và đời sống. Bên cạnh đó, thanh niên Khmer đóng vai trò nòng cốt trong các phong trào của chính quyền, đoàn thể, đồng thời là lực lượng tiếp thu nhanh kiến thức, kỹ năng mới để ứng dụng vào lao động, sản xuất, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và xây dựng nông thôn mới bền vững, hiệu quả.
Thứ năm, góp phần xây dựng đời sống văn hóa mới.
Việc làm ổn định có ý nghĩa quan trọng đối với thanh niên dân tộc Khmer, không chỉ giúp họ nâng cao vị thế trong gia đình, cộng đồng và xã hội mà còn góp phần khơi dậy tinh thần tự lực, tự cường và khát vọng vươn lên trong cuộc sống. Từ đó, thanh niên Khmer trở thành tấm gương tích cực, lan tỏa tinh thần phát triển kinh tế hộ gia đình, xây dựng môi trường sống văn minh và góp phần bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Bên cạnh đó, có việc làm và thu nhập ổn định cũng tạo điều kiện cho thanh niên Khmer nâng cao trình độ học vấn, đặc biệt là hiểu biết về tiếng nói, chữ viết, phong tục, tập quán và di sản văn hóa của chính cộng đồng, giúp tăng cường ý thức giữ gìn và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc trong bối cảnh hội nhập và phát triển.
Chính vì vậy, giải quyết việc làm sẽ góp phần quan trọng để thanh niên dân tộc Khmer xây dựng đời sống văn hóa mới, giữ gìn và phát huy các giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc. Đặc biệt, trong xu thế hội nhập quốc tế của đất nước hiện nay, vấn đề bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống, bản sắc quê hương, dân tộc thì vai trò của thanh niên càng quan trọng hơn.
Thứ sáu, bảo đảm quyền bình đẳng giữa các dân tộc.
Trong quá trình xây dựng đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, Đảng ta luôn nhất quán quan điểm: “Bảo đảm các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng, giúp nhau cùng phát triển”1. Quan điểm này ngày càng được thể hiện rõ trong các chính sách phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt là trong việc thúc đẩy bình đẳng giữa các dân tộc. Nhà nước đã dành sự quan tâm đặc biệt đến công tác giải quyết việc làm cho lao động là người dân tộc thiểu số, trong đó có ưu tiên cụ thể đối với thanh niên dân tộc Khmer thông qua các cơ chế, chính sách hỗ trợ đào tạo nghề và tạo việc làm. Nhờ vậy, ngày càng có nhiều thanh niên Khmer được đào tạo chuyên môn và có việc làm phù hợp, ổn định. Cơ cấu việc làm trong cộng đồng thanh niên Khmer đang chuyển dịch theo hướng tích cực, phản ánh sự tham gia ngày càng sâu rộng của họ vào thị trường lao động và quá trình phát triển kinh tế – xã hội của vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Thành quả đó không chỉ góp phần nâng cao đời sống của đồng bào dân tộc Khmer mà còn thể hiện rõ hiệu quả trong việc triển khai chủ trương bình đẳng dân tộc của Đảng và Nhà nước, góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong thời kỳ hội nhập và phát triển.
3. Những thuận lợi và khó khăn trong giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer vùng đồng bằng sông Cửu Long hiện nay
a. Thuận lợi
Do ảnh hưởng bởi tư tưởng Phật giáo Nam tông nên thanh niên dân tộc Khmer có đức tính hiền lành, thật thà, chất phác, cần cù, chịu khó, giàu tình thương, tinh thần đoàn kết, tương trợ, giúp đỡ nhau trong cuộc sống, đã góp phần quan trọng trong việc tìm kiếm việc làm, phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất cho bản thân thanh niên Khmer và sự phát triển kinh tế – xã hội của vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Nhờ sự kết hợp chặt chẽ giữa chức sắc, sư sãi trong các chùa Phật giáo Nam tông Khmer cùng với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước trong thực hiện chính sách đào tạo nghề, giải quyết việc làm, đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, thu hút các doanh nghiệp và các nguồn lực khác để phát triển sản xuất, tạo việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer. Quá trình tu học trong chùa Phật giáo Nam tông,thanh niên dân tộc Khmer còn được trang bị thêm kiến thức về nghề nghiệp, về khoa học – kỹ thuật để sau khi xuất tu có thể tìm kiếm việc làm góp phần nâng cao thu nhập và ổn định cuộc sống.
Mô hình kết hợp giữa năm nhà gồm: “Nhà nước, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, nhà nông, nhà chùa”. Trong đó, Nhà nước cho vốn vay ưu đãi, nhà khoa học chuyển giao khoa học – kỹ thuật, nhà doanh nghiệp ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm, nhà nông giúp đỡ và trao đổi kinh nghiệm trong sản xuất, nhà chùa cho mượn đất sản xuất giúp tạo việc làm, góp phần quan trọng trong phát triển kinh tếcho thanh niên dân tộc Khmer.
b. Khó khăn
Trong một năm, đồng bào dân tộc Khmer có hơn 30 lễ lớn nhỏ được tổ chức trong chùa2, các lễ hội được tổ chức kéo dài từ 2 – 3 ngày. Hằng tháng, Phật tử phải đến chùa ít nhất vào các ngày 5, 8, 15, 23, 28, 30 để nghe thuyết giảng Phật pháp. Những việc này gây tốn kém nhiều tiền của và thời gian của thanh niên dân tộc Khmer, ảnh hưởng đến quá trình tìm kiếm việc làm và tâm lý của các doanh nghiệp trong việc sử dụng lao động là thanh niên dân tộc Khmer. Nam thanh niên dân tộc Khmer đến tuổi phải vào chùa tu học, thường thì phải tu từ ba năm trở lên mới học thuộc hết kinh Phật thông dụng, nên ảnh hưởng rất nhiều đến việc học tập để có trình độ chuyên môn, kiến thức để tìm kiếm được việc làm ổn định.
Ngoài ra, do theo Phật giáo Nam tông nên đồng bào dân tộc Khmer có khuynh hướng lý tưởng hóa cuộc sống thanh bần, “…thích một cuộc sống thảnh thơi, an nhàn, kinh tế chủ yếu là hoạt động nông nghiệp. Họ không thích vươn lên để làm giàu. Công việc làm ăn của họ đều trông ở số phận, họ tin rằng khi họ sống tốt thì cuộc sống mới trở nên tốt đẹp và giàu được. Quan niệm sống của họ không thiên nhiều về vật chất mà thiên về tinh thần.”3. Chính những yếu tố trên đã hình thành ở thanh niên dân tộc Khmer tư tưởng thụ động, trong chờ và an bài với cuộc sống hiện tại, không có ý thức tự lực, tự cường cao, nhất là trong việc tự tìm kiếm, tự tạo việc làm và gây nhiều khó khăn cho Nhà nước trong thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer trong thời gian qua.
4. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer vùng đồng bằng sông Cửu Long
Một là, tăng cường vai trò của cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể trong thực hiện chính sách giải quyết việc làm.
Các cấp ủy Đảng, chính quyền và đoàn thể ở các địa phương vùng đồng bằng sông Cửu Long đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối, tạo động lực, hướng nghiệp, đào tạo nghề và giới thiệu việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer. Việc tiếp tục đẩy mạnh các phong trào hỗ trợ khởi nghiệp có ý nghĩa thiết thực, góp phần tạo sinh kế bền vững cho lực lượng thanh niên này. Hiện nay, số lượng thanh niên dân tộc Khmer chưa có việc làm vẫn còn ở mức cao. Nếu không có các chính sách ưu tiên kịp thời và hiệu quả trong giải quyết việc làm, nguy cơ gia tăng tình trạng nghèo đói, suy thoái đạo đức, tệ nạn xã hội và sự lôi kéo của các thế lực thù địch là hiện hữu, ảnh hưởng trực tiếp đến niềm tin của thanh niên và gây bất ổn về an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Cần quan tâm sâu sắc hơn đến công tác giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer; đồng thời xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ thiết thực nhằm thúc đẩy thanh niên tự tạo việc làm, phát triển kinh tế, khởi nghiệp hiệu quả. Điều này không chỉ góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống cho bản thân họ mà còn tạo thêm nhiều cơ hội việc làm cho người lao động khác tại địa phương, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội bền vững trong khu vực.
Hai là, đẩy mạnh phát triển các làng nghề truyền thống.
Phát triển các làng nghề truyền thống trong đồng bào dân tộc Khmer không chỉ đóng góp rất lớn cho phát triển kinh tế vùng đồng bằng sông Cửu Long mà còn tạo việc làm cho nhiều người lao độngtrong vùng. Những làng nghề truyền thống, như: dệt thảm, dệt chiếu, đan đát, nghề khắc tranh trên kính, làm cốm dẹt, đan tre… đã góp phần giải quyết việc làm cho nhiều thanh niên dân tộc Khmer. Với đặc điểm là lao động trẻ, năng động, linh hoạt nên thanh niên dân tộc Khmer có vai trò quan trọng trong duy trì, bảo tồn, xây dựng và phát triển các làng nghề truyền thống của dân tộc mình. Do đó, cần tận dụng tối đa nguồn lực thanh niên dân tộc Khmer cho hoạt động sản xuất – kinh doanh, phát triển và bảo tồn các làng nghề truyền thống của đồng bào dân tộc Khmer.
Ba là, phát huy vai trò của các trung tâm, dịch vụ hỗ trợ, giới thiệu việc làm.
Các trung tâm dịch vụ việc làm đóng vai trò cầu nối quan trọng giữa người lao động và doanh nghiệp, đặc biệt trong việc hỗ trợ thanh niên dân tộc Khmer tiếp cận cơ hội việc làm phù hợp. Để nâng cao hiệu quả hoạt động, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các sở, ban, ngành liên quan với các trung tâm dịch vụ việc làm trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức tư vấn, định hướng nghề nghiệp và giới thiệu việc làm phù hợp với điều kiện thực tiễn của thanh niên Khmer, đặc biệt là những người có hoàn cảnh kinh tế khó khăn. Các trung tâm này cần được đầu tư nâng cao năng lực tổ chức, chất lượng nhân sự và cơ sở dữ liệu thông tin thị trường lao động, nhằm hoạt động một cách chuyên nghiệp, đáng tin cậy. Đồng thời, cần xây dựng mạng lưới kết nối chặt chẽ với các doanh nghiệp trong và ngoài khu vực để chủ động nắm bắt nhu cầu tuyển dụng và giới thiệu nguồn lao động phù hợp là thanh niên dân tộc Khmer. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh hoạt động phối hợp giữa các trung tâm dịch vụ việc làm và doanh nghiệp trong việc tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng nghề nghiệp, kỹ năng mềm và kỹ năng thích ứng thị trường lao động cho thanh niên Khmer.
Bốn là, phát huy vai trò của Phật giáo Nam tông trong việc giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Tiếp tục thực hiện chương trình kết hợp năm nhà “Nhà nước, nhà doanh nghiệp, nhà khoa học, nhà chùa và nhà nông” trong giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer. Có cơ chế, chính sách thu hút các doanh nghiệp, như: miễn, giảm thuế, hỗ trợ đất đai, hỗ trợ vốn để doanh nghiệp mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh để tạo ra nhiều việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer… Nhà nước kết hợp với nhà chùa để dạy nghề cho thanh niên dân tộc Khmer trong thời gian tu học tại chùa, tăng cường đầu tư trang thiết bị giúp nhà chùa mở các lớp dạy nghề bảo đảm chất lượng. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng về trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp và hỗ trợ thu nhập cho đội ngũ sư sãi, chức sắc tham gia dạy nghề phù hợp với các chính sách của Nhà nước. Chính quyền địa phương kết hợp với các cơ sở giáo dục và nhà chùa trong việc cấp chứng chỉ, chứng nhận học nghề cho thanh niên dân tộc Khmer tham gia học nghề trong chùa đúng theo quy định của pháp luật để tạo điều kiện thuận lợi cho thanh niên trong tìm kiếm việc làm.
5. Kết luận
Giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer là nhiệm vụ quan trọng có tính cấp bách và thường xuyên của các địa phương vùng đồng bằng sông Cửu Long. Tạo việc làm cho thanh niên dân tộc Khmer ổn định về số lượng, phong phú về chất lượng và hình thức không chỉ là nguồn gốc hướng tới bảo đảm quyền bình đẳng giữa các dân tộc, góp phần xóa đói, giảm nghèo, giảm lãng phí nguồn nhân lực, đồng thời mang lại lợi ích kinh tế – xã hội, làm cho xã hội ngày càng công bằng, văn minh hơn, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ngày càng ổn định hơn. Đối với bản thân thanh niên dân tộc Khmer, có được việc làm mang lại ý nghĩa hết sức quan trọng để thực hiện quyền và nghĩa vụ đối với bản thân, gia đình và xã hội, trong đó quyền cơ bản nhất là quyền được làm việc, quyền có thu nhập ổn định để tự nuôi sống bản thân, góp phần ổn định cuộc sống gia đình, qua đó, đóng góp chung sự phát triển kinh tế – xã hội của vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Chú thích:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 170.
2. Nguyễn Thị Huệ (2020). Báo cáo tổng hợp kết quả nghiên cứu đề tài khoa học và công nghệ cấp quốc gia: “Những vấn đề cơ bản và cấp bách trong cộng đồng dân tộc Khmer tại Việt Nam hiện nay”, tr 108.
3. Lý Hùng (2020). Vai trò của tu sĩ Phật giáo Nam tông trong đời sống xã hội của người Khmer ở Tây Nam bộ hiện nay. Luận án Tiến sỹ ngành Tôn giáo học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.
