Trung tá Phạm Văn Dũng
Hệ 5, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Những năm qua, tình hình thế giới, khu vực và trong nước có nhiều diễn biến phức tạp, đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với sự nghiệp quốc phòng, an ninh, trong đó có công tác dân vận của quân đội. Trên địa bàn chiến lược vùng đồng bằng sông Hồng, Quân khu 3 có nhiệm vụ trọng yếu trong củng cố thế trận quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân gắn với xây dựng thế trận lòng dân vững chắc. Dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng bộ Quân khu, công tác dân vận đã đạt được những kết quả nổi bật, góp phần nâng cao niềm tin của Nhân dân, giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Từ khóa: Quân khu 3; đồng bằng sông Hồng; Quân đội nhân dân Việt Nam; công tác dân vận; bài học kinh nghiệm.
1. Đặt vấn đề
Công tác dân vận luôn giữ vị trí chiến lược trong sự nghiệp cách mạng của Đảng và sự nghiệp xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng xác định rõ: “Tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức công tác dân vận, hướng mạnh về cơ sở; phát huy vai trò của lực lượng vũ trang trong công tác dân vận, tham gia xây dựng cơ sở chính trị vững mạnh”1. Do đó, Đảng bộ Quân khu 3 đã ban hành nhiều nghị quyết chuyên đề, triển khai đồng bộ các giải pháp để nâng cao chất lượng công tác dân vận, coi đây là nhiệm vụ chính trị quan trọng trong xây dựng tiềm lực chính trị – tinh thần và thế trận lòng dân trên địa bàn Quân khu.
Trên thực tế, công tác dân vận giai đoạn 2015 – 2025 được triển khai trong bối cảnh địa bàn Quân khu 3 có nhiều diễn biến mới, kinh tế – xã hội phát triển nhanh nhưng còn tồn tại một số điểm bất ổn; quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ dẫn tới phân hóa xã hội; các thế lực thù địch, phản động gia tăng các hoạt động chống phá trên không gian mạng; tình hình thiên tai, dịch bệnh gây nhiều tác động tiêu cực đến đời sống của Nhân dân. Trong bối cảnh đó, công tác dân vận của lực lượng vũ trang Quân khu vừa phải đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quốc phòng, vừa phải linh hoạt thích ứng với tình hình mới.
2. Thực trạng lãnh đạo công tác dân vận của Đảng bộ Quân khu 3 giai đoạn 2015 – 2025
Nhận thức rõ vai trò và ý nghĩa chiến lược của công tác dân vận, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu 3 đã ban hành nhiều văn bản tập trung lãnh đạo, chỉ đạo công tác dân vận trên địa bàn. Nổi bật nhất là Nghị quyết chuyên đề số 234-NQ/ĐU ngày 05/5/2017 của Đảng ủy Quân khu 3 về tăng cường và đổi mới công tác dân vận của lực lượng vũ trang Quân khu trong tình hình mới. Bên cạnh đó, Đảng ủy Quân khu đã tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện công tác dân vận ở các đơn vị. Các đoàn kiểm tra của Quân khu được tổ chức định kỳ hằng năm, trong đó tập trung vào các nội dung, như: việc cụ thể hóa các chỉ thị, nghị quyết vào chương trình hành động; tổ chức lực lượng, phương thức tiến hành dân vận; kết quả thực hiện các phong trào thi đua “Dân vận khéo”, xây dựng “Đơn vị dân vận tốt”; “Quân đội chung sức xây dựng nông thôn mới”.
Giai đoạn từ năm 2021 – 2025, cấp ủy, chỉ huy các cấp trong địa bàn lực lượng vũ trang Quân khu đã chỉ đạo xây dựng kế hoạch tổ chức phát động 130 đợt thi đua với 150 đơn vị và 1.187 lượt cá nhân tiêu biểu thực hiện phong trào thi đua “Dân vận khéo” gắn với đẩy mạnh “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” và các cuộc vận động do cấp trên, địa phương phát động. Các cơ quan, đơn vị trong Quân khu đã xây dựng hơn 220 mô hình, trong đó hơn 26 mô hình, điển hình “Dân vận khéo” tiêu biểu, hằng năm có trên 90% đơn vị đạt tiêu chuẩn “Đơn vị dân vận tốt”. Các mô hình tiêu biểu, như: “Quân đội chung sức xây dựng nông thôn mới” của Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Ninh; “Nhập ngũ có quà, xây sửa nhà cho thanh niên nhập ngũ có hoàn cảnh khó khăn” của Bộ Chỉ huy quân sự thành phố Hải Phòng; “Hàng cây quân dân” của Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Hưng Yên; “Tiểu đội trưởng dân quân làm kinh tế giỏi góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh” của Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Ninh Bình; “Luyện tiếng Việt cho đồng bào dân tộc thiểu số” của Sư đoàn 395; “Nông – Lâm kết hợp vườn – chuồng – rừng” và điểm sáng Khe O của Lâm trường 156/Đoàn Kinh tế – Quốc phòng 3272.
Một điểm sáng nữa trong công tác dân vận của Quân khu 3 là thực hiện có hiệu quả công tác phòng, chống thiên tai, tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn và phòng, chống dịch bệnh. Trong đợt cao điểm phòng, chống dịch Covid-19, lực lượng vũ trang Quân khu 3 đã huy động hơn 3.500 cán bộ, chiến sĩ, thiết lập gần 200 chốt kiểm dịch, bảo đảm hậu cần cho hơn 20.000 công dân cách ly tập trung tại các cơ sở quân đội, tham gia tuyên truyền, phát thuốc, hỗ trợ Nhân dân các địa phương bị ảnh hưởng dịch bệnh3. Những việc làm cụ thể, thiết thực, đầy trách nhiệm đã để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp, góp phần lan tỏa hình ảnh “Bộ đội cụ Hồ” trong lòng người dân địa phương.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả nổi bật, công tác lãnh đạo công tác dân vận vẫn còn một số tồn tại hạn chế. Trước hết, việc quán triệt và cụ thể hóa các chủ trương, nghị quyết của Đảng về công tác dân vận ở một số cấp ủy, tổ chức Đảng còn chậm, thiếu đồng bộ. Một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhất là ở cấp cơ sở, chưa nhận thức đầy đủ về vai trò, tầm quan trọng của công tác dân vận trong tình hình mới, vẫn coi đây là công việc mang tính phong trào, thời vụ. Trong khi đó, các thế lực thù địch lại triệt để lợi dụng các vấn đề dân sinh, tôn giáo, đất đai, môi trường để kích động Nhân dân chống đối chính quyền, gây mất ổn định địa bàn khiến yêu cầu đối với công tác dân vận càng trở nên cấp thiết.
Công tác lãnh đạo, chỉ đạo ở một số đơn vị cơ sở chưa thật sự sâu sát, còn nặng tính hành chính; việc phối hợp giữa cơ quan chính trị và các lực lượng, các tổ chức quần chúng trong tổ chức thực hiện dân vận có lúc còn chồng chéo, thiếu thống nhất. Việc nắm bắt tình hình dư luận xã hội, nhất là ở các vùng đồng bào tôn giáo, dân tộc thiểu số hoặc khu công nghiệp chưa thật sự kịp thời, hiệu quả. Một số mô hình “Dân vận khéo” thiếu tính bền vững, mang nặng hình thức. Một số địa phương, cấp ủy quân sự địa phương chưa chủ động tham mưu cho cấp ủy, chính quyền lãnh đạo công tác dân vận phù hợp với đặc thù của địa bàn.
3. Một số bài học kinh nghiệm
Từ thực tiễn lãnh đạo công tác dân vận giai đoạn 2015 – 2025, có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả công tác dân vận, và khắc phục một số hạn chế còn tồn tại:
Một là, nhận thức đúng và đầy đủ về vị trí, vai trò chiến lược của công tác dân vận trong nhiệm vụ quân sự, quốc phòng.
Từ thực tiễn lãnh đạo của Đảng bộ Quân khu 3 cho thấy, việc nâng cao nhận thức chính trị không chỉ là yêu cầu lý luận, mà còn là đòi hỏi cấp thiết về mặt tổ chức và hành động. Khi cấp ủy, tổ chức đảng, chỉ huy các cấp nhận thức rõ công tác dân vận không phải là hoạt động “thêm vào” mà là phần không thể tách rời trong nhiệm vụ quân sự – quốc phòng thì sẽ hình thành được động lực lãnh đạo xuyên suốt, nhất quán và có hệ thống trong toàn đơn vị.
Nhận thức đúng giúp xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, mục tiêu, đối tượng và phương pháp dân vận trong từng tình huống cụ thể. Đó cũng là tiền đề để cán bộ, đảng viên biến nhận thức thành hành động thực tiễn, từ việc lồng ghép nội dung dân vận trong kế hoạch huấn luyện, diễn tập; đến việc triển khai các phong trào giúp dân, tuyên truyền, hỗ trợ địa phương phát triển kinh tế, ổn định đời sống. Đảng bộ Quân khu 3 coi công tác dân vận là “chìa khóa” để xây dựng thế trận lòng dân, giữ vững trận địa tư tưởng và an ninh chính trị trên địa bàn. Đây là quá trình cụ thể hóa sâu sắc tinh thần Nghị quyết 25-NQ/TW ngày 03/6/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tăng cường và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác dân vận trong tình hình mới. Qua đó, để khẳng định khi công tác dân vận được đặt ở đúng vị trí chiến lược, thì quân đội sẽ giữ vững được bản chất cách mạng, gắn bó máu thịt với Nhân dân, hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong mọi tình huống.
Hai là, tăng cường vai trò lãnh đạo toàn diện, sâu sát của cấp ủy và tổ chức đảng đối với công tác dân vận.
Đây là nhân tố then chốt, giữ vai trò định hướng và bảo đảm cho công tác dân vận phát huy hiệu quả thiết thực, tạo sự thống nhất từ nhận thức đến hành động trong toàn lực lượng. Thực tiễn cho thấy, khi cấp ủy nhận thức đầy đủ và thống nhất về vị trí, vai trò của công tác dân vận thì sẽ chủ động xây dựng nghị quyết, chương trình hành động cụ thể, sát thực tiễn địa phương, đơn vị; kịp thời chỉ đạo, định hướng và điều chỉnh nội dung, phương thức dân vận phù hợp với từng giai đoạn, từng đối tượng. Ngược lại, nếu thiếu vai trò lãnh đạo hoặc lãnh đạo hình thức, buông lỏng kiểm tra, giám sát thì công tác dân vận dễ bị hành chính hóa, thiếu chiều sâu, thậm chí trở thành hoạt động mang tính đối phó.
Cấp ủy, người đứng đầu trực tiếp quan tâm, chỉ đạo sâu sát công tác dân vận thì ở đó cán bộ, chiến sĩ chủ động hơn, sáng tạo hơn trong triển khai các mô hình dân vận phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ. Việc phân công cấp ủy viên phụ trách địa bàn, theo dõi, kiểm tra tiến độ thực hiện không chỉ tăng cường hiệu quả mà còn là cơ chế giám sát nội bộ, giúp kịp thời phát hiện bất cập, điều chỉnh cho phù hợp. Cấp ủy còn phải chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác dân vận vững vàng về bản lĩnh chính trị, tinh thông nghiệp vụ, có kỹ năng vận động quần chúng và gần gũi, gắn bó với Nhân dân. Khi cấp ủy, tổ chức đảng thực sự thể hiện vai trò “hạt nhân lãnh đạo” thì công tác dân vận mới thấm sâu vào ý thức, hành động của từng cán bộ, đảng viên, chiến sĩ và lan tỏa thành phong trào rộng khắp trong đơn vị góp phần củng cố thế trận lòng dân vững chắc, tăng cường niềm tin của Nhân dân với Đảng, với quân đội trong tình hình mới. Đây là bài học kinh nghiệm mang tính bao quát, có ý nghĩa chỉ đạo thực tiễn lâu dài và cần tiếp tục được phát huy mạnh mẽ trong thời gian tới.
Ba là, đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp dân vận phù hợp với đặc điểm địa bàn và đối tượng dân cư.
Khu vực đồng bằng sông Hồng có địa bàn rộng, dân cư đông đúc, trình độ dân trí, phong tục, tập quán, tôn giáo, tín ngưỡng và điều kiện kinh tế – xã hội không đồng đều, đòi hỏi việc tiến hành công tác dân vận phải được thực hiện linh hoạt, sáng tạo, tránh dập khuôn máy móc. Thực tế cho thấy, những đơn vị gắn công tác dân vận với nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội, xóa đói giảm nghèo, giải quyết các vấn đề bức thiết của Nhân dân, như: bảo vệ môi trường, an toàn giao thông, phòng, chống thiên tai… thì ở đó công tác dân vận thực sự hiệu quả và đi vào lòng dân, tạo được sự đồng thuận và hưởng ứng tích cực từ quần chúng nhân dân.
Đổi mới còn thể hiện ở phương pháp vận động. Thay vì tuyên truyền một chiều, áp đặt mệnh lệnh, công tác dân vận hiệu quả cần phát huy tính chủ động, đối thoại dân chủ, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng và tiếp thu kiến nghị chính đáng của Nhân dân. Hình thức dân vận cũng cần đa dạng, phong phú, vừa kết hợp giữa dân vận hành chính với dân vận thông qua các hoạt động phong trào, các mô hình “Dân vận khéo”, “Quân đội chung tay xây dựng nông thôn mới”, “Hành trình quân đội chung sức vì cộng đồng”…, những mô hình đã cho thấy rõ hiệu quả tuyên truyền, lan tỏa giá trị tích cực trong cộng đồng.
Bốn là, phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền, Mặt trận và các tổ chức đoàn thể chính trị – xã hội trong công tác dân vận.
Đây là một trong những yếu tố quyết định để nâng cao hiệu quả hoạt động dân vận của lực lượng vũ trang Quân khu 3. Công tác dân vận không chỉ là nhiệm vụ riêng của quân đội mà là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị. Khi các lực lượng cùng chung nhận thức, cùng hành động vì mục tiêu củng cố niềm tin của Nhân dân với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa thì công tác dân vận mới phát huy sức mạnh tổng hợp, lan tỏa sâu rộng trong đời sống xã hội. Sự phối hợp với Mặt trận Tổ quốc, Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh… sẽ tạo nên mạng lưới dân vận đa chiều, giúp nâng cao hiệu quả tuyên truyền, giáo dục; đồng thời, phát huy được vai trò tự quản của Nhân dân trong tham gia giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Phối hợp chặt chẽ còn là cơ sở để tổ chức tốt các hoạt động dân vận liên ngành, liên lực lượng, như: tổ chức khám, chữa bệnh, cấp thuốc miễn phí; xây dựng nhà tình nghĩa, nhà đồng đội; tổ chức các lớp học xóa mù chữ, dạy nghề; giúp dân khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh… Những việc làm cụ thể đó không chỉ góp phần phát triển kinh tế – xã hội địa phương mà còn củng cố niềm tin, sự gắn bó máu thịt giữa quân với dân.
Năm là, quan tâm đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ dân vận có phẩm chất, năng lực và uy tín.
Quan tâm đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ dân vận có phẩm chất, năng lực và uy tín là yêu cầu tất yếu nhằm bảo đảm tính chủ động, chuyên nghiệp và hiệu quả trong triển khai công tác dân vận. Bởi, cán bộ là người trực tiếp xây dựng và tổ chức thực hiện các kế hoạch dân vận, là cầu nối giữa lực lượng vũ trang với cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương. Họ không chỉ cần nắm vững đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước mà còn phải có năng lực vận động quần chúng, kỹ năng giao tiếp, xử lý linh hoạt các tình huống thực tiễn và tinh thần trách nhiệm cao trong công việc.
Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong tình hình mới, việc xây dựng đội ngũ cán bộ dân vận phải đặt trong tổng thể công tác cán bộ, coi trọng cả “đức” lẫn “tài”, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức cách mạng trong sáng và tinh thần dấn thân vì nhân dân. Đồng thời, phải thường xuyên tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kiến thức dân vận, kỹ năng công tác quần chúng, nhất là kỹ năng tiếp cận và xử lý vấn đề tại cơ sở, giúp cán bộ dân vận có đủ khả năng làm chủ tình hình, giữ vai trò hạt nhân trong công tác dân vận tại đơn vị và địa phương. Việc lựa chọn, bố trí cán bộ dân vận cũng cần được thực hiện đúng người, đúng việc, ưu tiên những cán bộ có uy tín, gần gũi quần chúng, am hiểu phong tục, tập quán, tiếng nói địa phương để tạo thuận lợi trong công tác. Khi đội ngũ cán bộ dân vận có chất lượng thực sự, họ sẽ trở thành lực lượng nòng cốt, tạo dựng được lòng tin, huy động được sức dân và góp phần lan tỏa sâu rộng hình ảnh “Bộ đội cụ Hồ” trong lòng Nhân dân. Đây là một trong những nhân tố có ý nghĩa quyết định đến thành công của công tác dân vận trong mọi thời kỳ.
4. Kết luận
Từ thực tiễn lãnh đạo công tác dân vận giai đoạn 2015 – 2025, Đảng bộ Quân khu 3 đã rút ra nhiều bài học kinh nghiệm quý báu, có giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc. Những bài học này không chỉ góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác dân vận của lực lượng vũ trang Quân khu mà còn là cơ sở quan trọng để tiếp tục đổi mới, phát huy vai trò công tác dân vận trong tình hình mới. Việc vận dụng linh hoạt, sáng tạo các bài học vào thực tiễn sẽ góp phần củng cố “thế trận lòng dân”, tăng cường mối quan hệ gắn bó máu thịt quân – dân, xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống.
Chú thích:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập II. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 201 – 202.
2. Quân khu tổng kết phong trào thi đua “Dân vận khéo”, xây dựng “Đơn vị dân vận tốt” giai đoạn 2015 – 2025. https://quankhu3.vn/quan-khu-tong-ket-phong-trao-thi-dua-dan-van-kheo-xay-dung-don-vi-dan-van-tot-giai-doan-2021-2025-10340
3. Lực lượng vũ trang Quân khu 3 thần tốc chống “giặc Covid-19”. https://www.qdnd.vn/tren-tuyen-dau-chong-dich/cac-van-de/llvt-quan-khu-3-than-toc-chong-giac-covid-19-659579
Tài liệu tham khảo:
1. Cục Chính trị Quân khu 3. Báo cáo tổng kết công tác dân vận giai đoạn 2015 – 2025. Hải Phòng, tháng 6/2025.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
3. Đảng ủy Quân khu 3. Nghị quyết chuyên đề về công tác dân vận. Các năm: 2015, 2018, 2020, Hải Phòng.
4. Học viện Chính trị (2020). Giáo trình công tác dân vận của Đảng trong Quân đội nhân dân Việt Nam. H. NXB Quân đội nhân dân.
5. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về dân vận để nâng cao chất lượng công tác dân vận các đơn vị cơ sở trong Quân đội nhân dân Việt Nam. vhttps://www.quanlynhanuoc.vn/2025/07/10/van-dung-tu-tuong-ho-chi-minh-ve-dan-van-de-nang-cao-chat-luong-cong-tac-dan-van-cac-don-vi-co-so-trong-quan-doi-nhan-dan-viet-nam/
