Vũ Văn Hiếu
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Quản lý học viên là một trong những nhiệm vụ trung tâm của công tác giáo dục, đào tạo tại các học viện, trường sĩ quan quân đội, được đặt dưới sự lãnh đạo của cấp ủy đảng cùng cấp, sự điều hành của người chỉ huy và sự hướng dẫn của cơ quan nghiệp vụ cấp trên. Hoạt động quản lý góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, rèn luyện học viên, đáp ứng yêu cầu, mục tiêu đào tạo của các học viện, nhà trường. Do đó, việc bồi dưỡng tính tích cực, chủ động cho đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên là yêu cầu cần thiết nhằm nâng cao trình độ chuyên môn, kiến thức quản lý, kỹ năng và phương pháp công tác, bảo đảm thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ được giao.
Từ khóa: Bồi dưỡng tính tích cực, chủ động; học viện, trường sĩ quan; quản lý học viên.
1. Đặt vấn đề
Cán bộ quản lý học viên là một bộ phận hợp thành đội ngũ cán bộ, giảng viên của các học viện, nhà trường quân đội; là người trực tiếp lãnh đạo, quản lý, chỉ huy, giáo dục, rèn luyện học viên theo mục tiêu đào tạo. Nhận thức rõ vị trí, tầm quan trọng của cán bộ quản lý học viên, những năm qua,đảng ủy, cơ quan chức năng và các đơn vị ở các học viện, trường sĩ quan quân đội luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý các cấp; đặc biệt là bồi dưỡng tính tích cực, chủ động cho đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên. Vì vậy, đòi hỏi đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên các học viện, trường sĩ quan quân đội phải có đầy đủ phẩm chất, năng lực toàn diện, nhất là năng lực quản lý đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ công tác quản lý học viện trong điều kiện hiện nay.
2. Thực trạng việc bồi dưỡng tính tích cực, chủ động trong công tác cho cán bộ đơn vị quản lý học viên
a. Những kết quả đạt được
Một là, công tác bồi dưỡng được tổ chức bài bản, đa dạng về hình thức, kết hợp linh hoạt giữa bồi dưỡng tập trung và bồi dưỡng tại chỗ, bảo đảm tính kế thừa và phát triển.
Thời gian qua, các học viện, trường sĩ quan đã tổ chức nhiều lớp bồi dưỡng, tập huấn ngắn hạn cho cán bộ quản lý học viên, nội dung tập trung vào kỹ năng sư phạm quân sự, công tác tư tưởng, tổ chức và quản lý học viên. Ngoài ra, bồi dưỡng còn được lồng ghép trong các hoạt động thường xuyên, như: giao ban, hội họp, sinh hoạt chi bộ, rút kinh nghiệm sau nhiệm vụ… Mô hình: “tổ cán bộ quản lý học viên giỏi”, “mỗi cán bộ là một tấm gương tự học” đang phát huy hiệu quả tại nhiều đơn vị, như: Học viện Hậu cần, Trường Sĩ quan Lục quân 1. Năm học 2022 – 2023, Trường Sĩ quan Chính trị đã tổ chức tập huấn 7 nội dung với 1.118 lượt người1. Cùng với đó, việc bồi dưỡng được đánh giá: có 86,7% số người được hỏi đánh giá nội dung bồi dưỡng là thiết thực, sát với yêu cầu công tác; 79,2% cho rằng hình thức bồi dưỡng đa dạng, thuận lợi trong tiếp cận; 82,5% cảm nhận rõ sự tiến bộ về kỹ năng quản lý sau khi tham gia ít nhất một hoạt động bồi dưỡng2.
Hai là, môi trường rèn luyện được thiết lập theo hướng dân chủ, tôn trọng lẫn nhau, khuyến khích tự học, tự bồi dưỡng và chia sẻ kinh nghiệm trong nội bộ cán bộ.
Phong trào viết sáng kiến cải tiến phương pháp quản lý học viên, ghi chép nhật ký công tác cá nhân, đăng ký mô hình “Cán bộ mẫu mực, học viên tự giác” đã và đang lan tỏa sâu rộng tại nhiều đơn vị góp phần tạo lập môi trường làm việc tích cực, khơi dậy tinh thần chủ động, sáng tạo trong đội ngũ cán bộ quản lý học viên. Những mô hình này không chỉ dừng lại ở hình thức thi đua mà từng bước được nội luật hóa vào các hoạt động thường xuyên của đơn vị. Kết quả điều tra xã hội học cho thấy: có 81,3% cán bộ đánh giá cao vai trò tích cực của phong trào tự học và chia sẻ kinh nghiệm trong nội bộ đơn vị; 76,0% cho rằng môi trường làm việc hiện nay khuyến khích cán bộ đổi mới phương pháp quản lý3.
Ba là, các học viện, trường sĩ quan bước đầu đã có sự quan tâm đến phân loại, bồi dưỡng theo nhóm đối tượng, chú trọng cán bộ trẻ và cán bộ có mặt còn hạn chế.
Trên cơ sở đánh giá trình độ, kinh nghiệm và yêu cầu nhiệm vụ, nhiều đơn vị đã chủ động xác định nhóm cán bộ cụ thể để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng phù hợp. Các lớp chuyên đề được tổ chức theo hướng thiết thực, tập trung vào kỹ năng quản lý, phương pháp công tác tư tưởng, tổ chức hoạt động học viên và xử lý tình huống thực tiễn. Chủ trương này được triển khai gắn với tổng thể đổi mới công tác cán bộ, theo đúng nguyên tắc, quy trình. Cụ thể: “Thực hiện đúng nguyên tắc, quy trình, có nhiều nội dung, biện pháp đổi mới trong công tác cán bộ và phát huy tốt vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ các cấp; chú trọng các biện pháp xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao”4.
b. Một số hạn chế, bất cập
Mặc dù các học viện, trường sĩ quan đã quan tâm tổ chức nhiều lớp bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ quản lý học viên song quá trình triển khai thực hiện vẫn còn một số hạn chế. Cụ thể:
(1) Công tác bồi dưỡng ở một số đơn vị còn mang tính hình thức, thiếu chiều sâu và chưa thật sự bám sát nhu cầu thực tiễn. Ở một số lớp, nội dung còn trùng lặp, dàn trải, thiên về lý thuyết, thiếu cập nhật tình huống mới phát sinh trong thực tiễn quản lý. Kết quả điều tra xã hội học cho thấy, có:19,5% đánh giá nội dung bồi dưỡng còn chung chung, thiếu chiều sâu; 18,3% cho rằng chưa sát với tình huống thực tiễn; 18,7% nhận định kế hoạch bồi dưỡng còn thiếu tính hệ thống, chưa gắn với định hướng phát triển lâu dài5. Việc bám sát tình hình thực tế, cập nhật các vấn đề mới, như: quản lý tư tưởng trong môi trường mạng, xử lý tình huống đột xuất, phối hợp đa ngành… còn khá mờ nhạt trong chương trình giảng dạy. Đồng thời, tính kết nối giữa nội dung bồi dưỡng với thực tiễn đơn vị và đặc điểm nhiệm vụ từng nhóm cán bộ vẫn chưa được chú trọng đúng mức, khiến hiệu quả áp dụng sau bồi dưỡng chưa cao.
(2) Môi trường rèn luyện tại một số đơn vị chưa thực sự phát huy hiệu quả vai trò thúc đẩy tự học, tự bồi dưỡng và chia sẻ kinh nghiệm trong đội ngũ cán bộ quản lý học viên. Việc duy trì các hoạt động trao đổi chuyên môn, sinh hoạt học thuật, chia sẻ kinh nghiệm công tác giữa các cán bộ chưa được triển khai đồng đều, thường xuyên. Kết quả điều tra xã hội học cho thấy, có 23,3% cán bộ được hỏi đánh giá rằng môi trường rèn luyện tại đơn vị còn thiếu cơ chế và điều kiện thuận lợi để thúc đẩy tính chủ động, sáng tạo trong quá trình thực hiện nhiệm vụ6.
(3) Việc phân loại và bồi dưỡng cán bộ theo nhóm đối tượng ở một số đơn vị còn thiếu linh hoạt; cơ chế phối hợp giữa các chủ thể chưa thật sự hiệu quả. Việc phối hợp giữa các cơ quan chức năng, như: phòng chính trị, phòng đào tạo, các đơn vị cơ sở còn thiếu tính đồng bộ, dẫn tới kế hoạch bồi dưỡng chưa nhất quán. Qua điều tra xã hội học cho thấy, còn 20,5% ý kiến được hỏi cho rằng cơ chế phối hợp giữa các phòng, ban trong tổ chức bồi dưỡng còn chồng chéo, thiếu gắn kết, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai7. Bên cạnh đó, nhiều nơi chưa có bộ phận chuyên trách theo dõi, đánh giá chất lượng bồi dưỡng và điều chỉnh nội dung theo phản hồi thực tiễn. Tình trạng này làm giảm hiệu quả và tính linh hoạt của công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý học viên.
3. Đề xuất một số giải pháp bồi dưỡng tính tích cực, chủ động cho đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên
Thứ nhất, nâng cao nhận thức trách nhiệm của cấp ủy đảng, chỉ huy các cấp tham gia bồi dưỡng tính tích cực, chủ động trong công tác cho cán bộ đơn vị quản lý học viên các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay.
(1) Đối với cấp ủy đảng các cấp. Đảng ủy các học viện, trường sĩ quan cần lãnh đạo thực hiện tốt công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của cán bộ quản lý học viên cho các tổ chức, lực lượng và mọi người trong nhà trường thông qua các hình thức giáo dục, như: sinh hoạt các tổ chức; học tập chính trị; nêu gương những việc tốt, cá nhân điển hình tiên tiến trong đội ngũ cán bộ quản lý học viên. Đặc biệt, Đảng ủy các học viện, trường sĩ quan cần có nghị quyết chuyên đề về bồi dưỡng tính tích cực, chủ động trong công tác cho đội ngũ cán bộ nói chung và cán bộ đơn vị quản lý học viên nói riêng để từ đó có sự lãnh đạo, chỉ đạo thường xuyên và kịp thời đến các cấp trong toàn hệ thống. Qua đó, có thể đánh giá toàn diện trên tất cả các mặt, từ chất lượng quản lý học viên, cơ cấu tổ chức các đơn vị quản lý học viên, phẩm chất năng lực của đội ngũ cán bộ đơn vị quản lý học viên, những điểm mạnh, yếu cũng như nguyên nhân trong công tác quản lý học viên và công tác bồi dưỡng tính tích cực, chủ động trong công tác, từ đó rút ra kinh nghiệm để xây dựng phương hướng lãnh đạo trong thời gian tiếp theo.
(2) Đối với chỉ huy các cấp. Người chỉ huy các cấp phải tôn trọng, lắng nghe ý kiến của đảng viên và cán bộ cấp dưới về những nội dung cần bồi dưỡng; không áp đặt suy nghĩ cá nhân trong việc bồi dưỡng cho cán bộ quản lý. Cán bộ chủ trì đơn vị phải luôn bám sát tình hình thực tiễn đơn vị, đặc điểm đội ngũ cán bộ ở các đơn vị quản lý học viên thuộc quyền, kịp thời uốn nắn những nhận thức lệch lạc trong cán bộ, đảng viên, đồng thời chủ động nắm bắt những khó khăn, vướng mắc giúp đỡ cán bộ tự phấn đấu vươn lên.
Thứ hai, xác định đúng các nội dung, hình thức, phương pháp bồi dưỡng tính tích cực, chủ động trong công tác cho cán bộ đơn vị quản lý học viên trên cơ sở nguyên tắc: thống nhất lý luận và thực tiễn, bảo đảm từng nội dung gắn với thực tiễn, các hình thức, phương pháp sát thực với các đối tượng cụ thể. Nội dung, hình thức, phương pháp tiến hành là yếu tố cơ bản, cốt lõi của quá trình thực hiện nhiệm vụ chuyên môn ở đơn vị quản lý học viên. Xác định nội dung, hình thức, phương pháp tiến hành khoa học, phù hợp là một trong những cơ sở quan trọng để đội ngũ cán bộ quản lý thực hiện nhiệm vụ ở đơn vị học viên có hiệu quả nhất.
Thứ ba, xây dựng nền nếp làm việc có kế hoạch khoa học. Làm việc có kế hoạch là rất cần thiết đối với người cán bộ, bởi mọi việc trước khi làm được xác định rõ mục đích, yêu cầu, lựa chọn biện pháp tối ưu, xác lập rõ trình tự công việc và phân bố thời gian sử dụng các điều kiện bảo đảm hợp lý nhất, hiệu quả cao. Thực hiện tốt chế độ xây dựng và phê duyệt kế hoạch, mọi hoạt động của đơn vị, các mặt công tác phải có kế hoạch. Làm tốt dự báo kế hoạch, giao nhiệm vụ, hướng dẫn cách làm, phê duyệt chặt chẽ, rút kinh nghiệm việc làm và thực hiện kế hoạch. Bên cạnh đó, cần tránh lập kế hoạch một cách hình thức, đối phó vì điều này dẫn tới thói quen dối trá, thiếu nghiêm túc của cán bộ. Làm kế hoạch nhất thiết phải tuân thủ quy trình, hội đủ các căn cứ, như: hướng dẫn của cấp trên, nhiệm vụ được giao, đặc điểm tình hình đơn vị tác động đến quá trình thực hiện nhiệm vụ… Trên cơ sở đó, xác định quyết tâm, mục đích, yêu cầu, trình tự tiến hành, phân bố thời gian và biện pháp, lực lượng thực hiện.
Thứ tư, kết hợp chặt chẽ hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng của cán bộ đơn vị quản lý học viên các học viện, trường sĩ quan quân đội. Sự kết hợp chặt chẽ giữa việc bồi dưỡng và tự bồi dưỡng mới phát huy tối đa hiệu quả công tác bồi dưỡng, làm cho công tác bồi dưỡng mang tính toàn diện. Kết hợp chặt chẽ giữa hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng tính tích cực, chủ động cho cán bộ đơn vị quản lý học viên là sự thể hiện mối quan hệ giữa điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan, đồng thời là sự quán triệt nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn trong hoạt động bồi dưỡng của cán bộ đơn vị quản lý học viên.
Đối với hoạt động bồi dưỡng tính tích cực, chủ động trong công việc cho cán bộ đơn vị quản lý học viên các học viện, trường sĩ quan quân đội, các yếu tố tác động từ bên ngoài luôn giữ vai trò quyết định đến hoạt động bồi dưỡng. Tuy vậy, nếu không có sự năng động, tinh thần tự rèn luyện, tự bồi dưỡng của cán bộ đơn vị quản lý học viên thì chất lượng hoạt động bồi dưỡng sẽ không cao. Vì vậy, việc tự bồi dưỡng của cán bộ đơn vị quản lý học viên có vai trò to lớn đối với sự phát triển, trưởng thành của chính bản thân học viên, đó là nỗ lực của mỗi cá nhân do động cơ thúc đẩy từ bên trong nhằm giải quyết mâu thuẫn từ trong chính bản thân mỗi con người trước yêu cầu phát triển năng lực quản lý của mình.
4. Kết luận
Bồi dưỡng tính tích cực, chủ động trong công tác cho cán bộ đơn vị quản lý học viên là công việc đòi hỏi có thời gian, lực lượng, phương tiện và phải được tiến hành thường xuyên liên tục. Để bồi dưỡng tính tích cực, chủ động trong công tác cho cán bộ đơn vị quản lý học viên đạt được hiệu quả cao, sát với đòi hỏi năng lực cần có của cán bộ quản lý thì các cấp ủy, tổ chức đảng, người chỉ huy các cấp, các lực lượng tham gia bồi dưỡng cũng như chính đội ngũ cán bộ phải quan tâm đến mọi vấn đề ảnh hưởng đến nội dung bồi dưỡng. Bên cạnh đó, chủ thể bồi dưỡng cần nắm vững các yêu cầu đặt ra đối với việc bồi dưỡng cho cán bộ đơn vị quản lý học viên. Trên cơ sở đó, các cấp ủy đảng, người chỉ huy bám sát thực tiễn đối tượng bồi dưỡng, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các biện pháp cơ bản để bồi dưỡng. Kết hợp chặt chẽ, đồng bộ các biện pháp, cả về khách quan và chủ quan, phát huy sức mạnh tổng hợp của các chủ thể, các đối tượng, nhất là phát huy nỗ lực chủ quan tự bồi dưỡng nâng cao trình độ của chính đội ngũ này.
Chú thích:
1, 4. Trường Sĩ quan Chính trị (2023). Nghị quyết lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ năm học 2023 – 2024. Hà Nội, tr. 3, 4.
2, 3, 5, 6, 7. Kết quả điều tra xã hội học của tác giả tại một số học viện, trường sĩ quan quân đội: Trường Sĩ quan Lục quân 1, Trường Sĩ quan Chính trị, Học viện Chính trị, tháng 6/2025.
Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Quốc phòng (2023). Quyết định số 3525/QĐ-BPQ ngày 03/8/2023 về phê duyệt Đề án “Xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục trong Quân đội giai đoạn 2023 – 2030 và những năm tiếp theo”.
2. Bộ Tổng Tham mưu (2020). Báo cáo tổng kết thực hiện chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo trong quân đội giai đoạn 2011 – 2020.
3. Quân ủy Trung ương (2019). Nghị quyết 109-NQ/QUTW ngày 11/02/2019 về xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội, nhất là cấp chiến dịch, chiến lược đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
4. Quân ủy Trung ương (2022). Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới.
5. Nêu gương – giải pháp quan trọng nâng cao uy tín của cán bộ quản lý học viên ở các nhà trường quân đội. https://www.quanlynhanuoc.vn/2025/04/15/neu-guong-giai-phap-quan-trong-nang-cao-uy-tin-cua-can-bo-quan-ly-hoc-vien-o-cac-nha-truong-quan-doi/
