Th.S. Đào Thị Lanh
Viện Khoa học Tổ chức nhà nước và Lao động, Bộ Nội vụ
(Quanlynhanuoc.vn) – Sau gần 40 năm đổi mới, cùng với những thành tựu phát triển, đất nước ta bước vào một thời kỳ phát triển mới với nhiều thách thức phát triển mới, đòi hỏi phải có những đổi mới toàn diện, trong đó đổi mới về tổ chức chính quyền tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả là quan trọng và cấp thiết. Trong bối cảnh đó, Bộ Nội vụ với tư cách là cơ quan tham mưu chiến lược cho Đảng, Nhà nước trong lĩnh vực tổ chức nhà nước, hành chính đã xây dựng và góp phần quan trọng trong tổ chức thực thi mô hình chính quyền địa phương hai cấp hiện nay. Bài viết phân tích, đánh giá và đề xuất biện pháp tăng cường vai trò của Bộ Nội vụ trong tham mưu xây dựng, hoàn thiện và hướng dẫn triển khai tổ chức thực thi chính quyền địa phương hai cấp, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.
Từ khóa: Bộ Nội vụ, chính quyền địa phương hai cấp, tăng cường vai trò, xây dựng, hoàn thiện, tổ chức thực thi.
1. Đặt vấn đề
Sau 80 năm thành lập nước, cùng với 40 năm Đổi mới (từ năm 1986), đất nước ta đã đạt được những thành tựu phát triển kinh tế – xã hội vượt bậc. Từ một quốc gia nghèo nàn, lạc hậu, Việt Nam đã vươn lên trở thành nước có thu nhập trung bình trên toàn cầu. Quy mô GDP theo giá hiện hành năm 2023 ước đạt 10.221,8 nghìn tỷ đồng, tương đương 430 tỷ USD. Với kết quả này, quy mô kinh tế của Việt Nam trong năm 2023 xếp thứ 34 theo bảng xếp hạng của CEBR1, thể hiện sự phát triển nhanh chóng và bền vững. Những thành tựu này tạo ra cơ hội mới, đòi hỏi sự “hội tụ” các lợi thế, sức mạnh để đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Trong bối cảnh đó, việc thực hiện cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy trong hệ thống chính trị nói chung và tổ chức chính quyền địa phương nói riêng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Đây là bước đột phá về thể chế nhằm chuẩn bị cho “tầm nhìn một trăm năm” phát triển đất nước, hướng tới mục tiêu xây dựng một nền quản trị quốc gia hiện đại, kiến tạo phát triển.
Trước những yêu cầu của thực tiễn và kết quả tích cực của công tác sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã các giai đoạn trước, Bộ Chính trị và Ban Bí thư đã ban hành các kết luận quan trọng, trong đó yêu cầu: “Nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp xã; thực hiện mô hình địa phương hai cấp (tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể), bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả”2.
Quán triệt chủ trương này, Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII) đã ban hành Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025, chính thức chỉ đạo định hướng đồng ý chủ trương tổ chức chính quyền địa phương hai cấp: cấp tỉnh (tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương) và cấp xã (xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh)3. Nghị quyết này là một quyết sách mang tính lịch sử, tạo ra xung lực mới cho sự nghiệp đổi mới toàn diện của đất nước.
Trong tiến trình chuyển đổi mang tính cách mạng này, Bộ Nội vụ đã thực hiện tốt vai trò là cơ quan tham mưu chiến lược cho Đảng, Quốc hội, Chính phủ về xây dựng, hoạch định chính sách, pháp luật và tổ chức triển khai thi hành chính sách, pháp luật về sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và tổ chức chính quyền địa phương hai cấp. Quá trình thực thi này cần được phân tích, đánh giá, từ đó đề xuất các giải pháp để tăng cường vai trò của Bộ Nội vụ trong tham mưu vận hành và hoàn thiện hai cấp chính quyền địa phương trong thời gian tới.
2. Thực trạng vai trò của Bộ Nội vụ trong xây dựng, hoàn thiện và hướng dẫn triển khai tổ chức thực thi chính quyền địa phương hai cấp
Bộ Nội vụ được thành lập ngày 28/8/1945, là một trong những cơ quan đầu tiên của Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trải qua gần 80 năm phát triển, Bộ luôn giữ vị thế là cơ quan tham mưu chiến lược, hoạch định thể chế quan trọng trong quá trình xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật về tổ chức bộ máy nhà nước, bao gồm chính quyền địa phương. Trong cuộc cải cách tổ chức hệ thống chính trị hiện nay, Bộ Nội vụ tiếp tục khẳng định vai trò “trung tâm” tham mưu phát triển nền hành chính quốc gia, trực tiếp tham mưu thiết kế, xây dựng, hoàn thiện và hướng dẫn triển khai vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Vai trò này được thể hiện rõ nét trên ba phương diện chính:
Một là, tham mưu, hoạch định chính sách và hoàn thiện thể chế về chính quyền địa phương hai cấp.
Bộ Nội vụ là cơ quan chủ trì soạn thảo hoặc tham gia xây dựng các dự án luật, pháp lệnh, nghị định quan trọng liên quan đến tổ chức bộ máy hành chính và chính quyền địa phương. Bộ đã chủ trì dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), được Quốc hội thông qua ngày 16/6/2025 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày thông qua (Luật số 72/2025/QH15). Luật đã xác lập đơn vị hành chính và mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh và cấp xã); đồng thời, thiết kế lại toàn diện nhiệm vụ và quyền hạn của chính quyền địa phương hai cấp theo hướng: cấp tỉnh tập trung ban hành cơ chế, chính sách, chiến lược, quy hoạch, quản lý vĩ mô, các vấn đề có tính chất liên vùng, liên cấp xã, vượt quá năng lực giải quyết của cấp xã; cấp xã là cấp tổ chức thực hiện chính sách (từ trung ương và cấp tỉnh), tập trung vào các nhiệm vụ phục người dân, trực tiếp giải quyết các vấn đề của cộng đồng dân cư, cung cấp các dịch vụ công cơ bản, thiết yếu cho người dân trên địa bàn. Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 đã thể hiện tư duy đổi mới nhằm hướng đến quản trị địa phương hiện đại, kiến tạo phát triển, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho mô hình chính quyền địa phương hai cấp lần đầu tiên được tổ chức ở nước ta.
Bên cạnh đó, Bộ Nội vụ chủ động nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, tham khảo kinh nghiệm quốc tế để đề xuất mô hình chính quyền địa phương phù hợp điều kiện Việt Nam, hướng tới mục tiêu tinh, gọn, mạnh, hiệu lực, hiệu quả, phục vụ Nhân dân. Bộ đã tham mưu cho Chính phủ ban hành các chính sách, nghị quyết về phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, triệt để cho cấp tỉnh và cấp xã; chuyển giao một số nhiệm vụ từ cấp tỉnh xuống cấp xã một cách hợp lý, tạo điều kiện cho mỗi địa phương phát huy tính tự chủ, sáng tạo trong quản trị. Những nỗ lực tham mưu này giúp tạo dư địa phát triển mới để cấp địa phương tăng tốc và phát triển bền vững hơn.
Hai là, Bộ Nội vụ là đầu mối tổ chức triển khai chính quyền địa phương hai cấp.
Bộ Nội vụ được Chính phủ giao vai trò cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo về sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Thực hiện vai trò này, Bộ đã triển khai các nhiệm vụ sau:
(1) Tham mưu cho Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 76/2025/UBTVQH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025, làm cơ sở pháp lý xác định nguyên tắc, định hướng tiêu chuẩn và trình tự, thủ tục xây dựng đề án sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025. Sau khi Nghị quyết được ban hành, Bộ Nội vụ đã chủ trì phối hợp, hướng dẫn các địa phương xây dựng hồ sơ đề án sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã và cấp tỉnh; thẩm định và tổng hợp xây dựng đề án của Chính phủ về sắp xếp đơn vị hành chính, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội xem xét, quyết định.
(2) Bộ Nội vụ đã hoàn thành việc thẩm định tất cả hồ sơ đề án của các địa phương và tổng hợp xây dựng thành 1 hồ sơ đề án của Chính phủ về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025; 34 hồ sơ đề án của Chính phủ về sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã của 34 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương năm 2025. Kết quả, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 202/2025/QH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025 và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành 34 Nghị quyết về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã của 34 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương năm 2025. Theo đó, cả nước có 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh (6 thành phố và 28 tỉnh) và 3.321 đơn vị hành chính cấp xã (2.621 xã, 687 phường và 13 đặc khu), chính thức đi vào hoạt động từ ngày 01/7/2025.
(3) Bộ Nội vụ trực tiếp phụ trách công tác tổ chức cán bộ trong quá trình sắp xếp. Thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy gắn với tinh giản biên chế, cơ cấu lại, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức theo yêu cầu của Ban Chỉ đạo Trung ương, Bộ Nội vụ đã tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định số 178/2024/NĐ-CP ngày 31/12/2024 về chính sách, chế độ đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và lực lượng vũ trang trong thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị để có chế độ, chính sách đủ mạnh, nổi trội nhằm giải quyết chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức, viên chức, cán bộ, công chức cấp xã và người làm việc theo chế độ hợp đồng lao động trong thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống trị.
Thực hiện Thông báo số 75-TB/TW ngày 07/3/2025 của Bộ Chính trị về điều chỉnh phạm vi và đối tượng áp dụng chính sách, chế độ đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động và lực lượng vũ trang trong thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, Bộ Nội vụ đã tham mưu, trình Chính phủ ban hành Nghị định số 67/2025/NĐ-CP ngày 15/3/2025 về sửa đổi, bổ sung một số
điều của Nghị định số 178/2024/NĐ-CP.
Bên cạnh đó, Bộ Nội vụ đã ban hành Thông tư số 01/2025/TT-BNV ngày 17/01/2025 hướng dẫn thực hiện chính sách, chế độ đối với cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; Thông tư số 002/2025/TT-BNV ngày 04/4/2025 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 01/2025/TT-BNV. Đồng thời, Bộ Nội vụ đã ban hành Văn bản số 1814/BNV-TCBC ngày 26/4/2025 và văn bản số 2034/BNV-TCBC ngày 05/5/2025 gửi các bộ, ngành, địa phương hướng dẫn thực hiện Nghị định số 178/2024/NĐ-CP và Nghị định số 67/2025/NĐ-CP. Theo đó, tính đến ngày 15/7/2025, số lượng cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội từ Trung ương đến cơ sở và lực lượng vũ trang đã có quyết định nghỉ việc, số người đã được nhận tiền chính sách, chế độ theo Nghị định số 178/2024/NĐ-CP và Nghị định số 67/2025/NĐ-CP của Chính phủ, như sau: Tổng số người đã có quyết định nghỉ việc là 85.447 người; số đã nghỉ việc là 77.278 người (nghỉ hưu và nghỉ thôi việc); số người đã được nhận tiền hoặc đã được trình phê duyệt để nhận tiền là 74.248 người.4
Ba là, Bộ Nội vụ là đầu mối tổ chức cải cách công vụ và phát triển nguồn nhân lực hành chính của chính quyền địa phương hai cấp.
Song hành với tái cơ cấu tổ chức bộ máy, Bộ Nội vụ xác định cải cách chế độ công vụ, công chức là yếu tố then chốt quyết định thành công của mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Theo đó, Bộ Nội vụ chủ trì xây dựng, trình Chính phủ, Quốc hôi ban hành Luật Cán bộ, công chức năm 2025 (Luật số 80/2025/QH15), lần đầu tiên áp dụng cơ chế “liên thông cán bộ” giữa cấp xã và cấp tỉnh, thống nhất một nền công vụ từ trung ương đến cơ sở. Bộ Nội vụ cũng định hướng chất lượng xây dựng nền công vụ dựa trên tiêu chí: “Phục vụ – dân chủ – chuyên nghiệp – tinh gọn – hiệu quả”.
Bộ Nội vụ đã tập trung tham mưu và tổ chức đổi mới công tác quản lý nhân sự hành chính theo hướng xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Giải pháp cụ thể cho vấn đề này là rà soát, cắt giảm tối đa các yêu cầu chứng chỉ không cần thiết, đổi mới phương thức tuyển dụng, sử dụng cán bộ theo vị trí việc làm, tiêu chuẩn hóa chức danh và khung năng lực cho từng vị trí. Bên cạnh đó, chú trọng tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính thông qua đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra công vụ, đề cao trách nhiệm người đứng đầu cơ quan, đơn vị.
Nhằm thúc đẩy mô hình chính quyền địa phương hai cấp vận hành hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, Bộ Nội vụ tích cực tham mưu và trực tiếp thực hiện các đề án cải cách tiền lương; đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Chính sách tiền lương mới theo vị trí việc làm đang được hoàn thiện theo hướng tạo động lực, khuyến khích thu hút nhân tài và cán bộ tận tâm vào khu vực công. Về đào tạo, bồi dưỡng, Bộ đã thúc đẩy hợp tác quốc tế, đổi mới nội dung và phương thức bồi dưỡng nhằm nâng cao trình độ, kỹ năng và đặc biệt là đạo đức công vụ cho cán bộ các cấp. Những nỗ lực này khẳng định vai trò trung tâm cải cách công vụ của Bộ Nội vụ, bảo đảm bộ máy mới hình thành “tinh nhưng không yếu”, chất lượng và hiệu quả phục vụ Nhân dân luôn nâng cao.
Như vậy, Bộ Nội vụ đã, đang thực hiện vai trò “kiến tạo và định hướng vận hành bộ máy” chính quyền địa phương một cách toàn diện: vừa thiết kế thể chế (tham mưu luật pháp, chính sách), vừa tổ chức thực thi (điều phối triển khai, quản lý nhân sự) và vừa đổi mới nội tại (cải cách công vụ, phát triển nguồn nhân lực). Vai trò chủ động, tích cực của Bộ Nội vụ là nhân tố quyết định giúp mô hình chính quyền địa phương hai cấp nhanh chóng đi vào thực tiễn cuộc sống, đồng thời giảm thiểu xáo trộn và duy trì ổn định hành chính trong quá trình chuyển đổi mô hình này.
3. Kết quả vận hành chính quyền địa phương hai cấp
3.1. Ưu điểm
Sau 3 tháng vận hành (từ 01/7/2025 – 30/9/2025), mô hình chính quyền địa phương hai cấp đã bước đầu đi vào nền nếp và đạt được những kết quả tích cực. Theo báo cáo của Bộ Nội vụ, hầu hết các địa phương đã hoàn tất việc sắp xếp tổ chức bộ máy và chuyển đổi sang mô hình mới một cách cơ bản ổn định, liên tục, bảo đảm các hoạt động quản lý, điều hành không bị gián đoạn5. Sự chuyển đổi này không đơn thuần là việc sắp xếp, sáp nhập cơ học về địa giới hành chính hay cắt giảm cơ học một cấp hành chính nhằm mục tiêu tinh gọn đầu mối, giảm cấp hành chính, tiết kiệm ngân sách mà là chủ trương, chính sách lớn, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước ta. Đây còn là cuộc cách mạng về tái cấu trúc và mở rộng không gian phát triển kinh tế – xã hội trên phạm vi cả nước nhằm phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế của các địa phương, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, tạo dư địa mới để mỗi địa phương và cả nước phát triển đồng đều, nhanh, mạnh và bền vững.
Mô hình chính quyền địa phương hai cấp đã mang lại những tác động tích cực rõ rệt. Cụ thể, mô hình tinh gọn và nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy chính quyền. Việc giảm tầng nấc trung gian đã giúp tinh gọn bộ máy hành chính, giảm số lượng cơ quan chuyên môn cấp huyện và biên chế ở một số vị trí, góp phần tiết kiệm ngân sách nhà nước. Bên cạnh đó, mô hình này tăng cường trách nhiệm và quyền hạn khi cấp tỉnh và cấp xã trở thành hai cấp chính quyền trực tiếp chịu trách nhiệm quản lý và điều hành chính quyền địa phương. Điều này giúp tăng cường tính chủ động, linh hoạt và khả năng ra quyết định của các cấp, đặc biệt là cấp xã, nơi trực tiếp tiếp xúc với người dân. Mô hình này góp phần cải thiện chất lượng phục vụ của chính quyền đối với người dân, doanh nghiệp. Với bộ máy tinh gọn hơn, sự phân cấp rõ ràng hơn, các thủ tục hành chính được giải quyết nhanh chóng, thuận tiện hơn. Các địa phương đã ghi nhận những chuyển biến tích cực trong việc giải quyết hồ sơ, thủ tục, góp phần nâng cao chỉ số hài lòng của người dân và doanh nghiệp.
3.2. Hạn chế.
Quá trình vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp cũng đặt ra nhiều hạn chế. Cụ thể:
(1) Đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức chưa thích ứng trong thực thi công vụ và tồn tại khoảng trống trong quản lý. Việc bỏ cấp huyện là cấp chính quyền độc lập đã dẫn đến tình trạng quá tải công việc ở cấp tỉnh (do phải quản lý trực tiếp cấp xã) và ngay trong cấp xã; đồng thời, đang tạo ra khoảng trống quản lý mà trước đây thuộc nhiệm vụ của cấp huyện quản lý, dẫn đến cán bộ, công chức, viên chức khi tiếp cận nhiệm vụ này còn bỡ ngỡ, lúng túng, tạo ra khoảng trống trong quản lý hành chính.
(2) Chưa hoàn thiện thể chế và phân quyền. Mặc dù đã có Nghị định số 151/2025/NĐ-CP của Chính phủ Quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp, phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực đất đai, nhưng việc phân định thẩm quyền giữa cấp tỉnh và cấp xã vẫn là vấn đề, đòi hỏi sự minh bạch, rõ ràng và hiệu quả để tránh tình trạng chồng chéo hoặc đùn đẩy trách nhiệm.
(3) Năng lực cán bộ, công chức cấp xã chưa kịp hoàn thiện năng lực để thích ứng công việc đặt ra. Yêu cầu về năng lực, chuyên môn và khả năng thích ứng với môi trường mới của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã là rất cao. Sự chênh lệch về trình độ giữa các xã, phường, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa là một rào cản lớn. Đồng thời, do tính chất tinh gọn bộ máy gắn với vị trí việc làm nên hiện nay, cán bộ, công chức cấp xã phải thực thi đa vai trò, liên ngành, nhiều lĩnh vực… Vì vậy, năng lực thích ứng chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn đặt ra.
(4) Cán bộ, công chức chính quyền địa phương hai cấp chưa kịp đổi mới tư duy và văn hóa công vụ trong giai đoạn mới. Vẫn còn tình trạng “đùn đẩy”, “né tránh”, “sợ sai”, “sợ trách nhiệm” trong quá trình xử lý công việc của một bộ phận cán bộ, công chức khi thực thi công vụ.
4. Giải pháp tăng cường vai trò của Bộ Nội vụ trong xây dựng, hoàn thiện và hướng dẫn triển khai tổ chức thực thi chính quyền địa phương hai cấp
Để mô hình chính quyền địa phương hai cấp thực sự phát huy tối đa hiệu quả và góp phần xây dựng nền quản trị quốc gia hiện đại, Bộ Nội vụ cần tăng cường vai trò kiến tạo và tổ chức của mình thông qua các giải pháp chiến lược sau:
Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện thể chế và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương hai cấp.
Bộ Nội vụ cần tiếp tục rà soát, bổ sung và đồng bộ hóa hệ thống pháp luật về chính quyền địa phương hai cấp. Cần khẩn trương rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản dưới luật để bảo đảm tính đồng bộ, khả thi và phù hợp với thực tiễn vận hành của mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Đặc biệt, cần tập trung vào việc cụ thể hóa các quy định về tổ chức và hoạt động của các cơ quan chuyên môn cấp tỉnh và cấp xã hiện nay. Cần vận dung triệt để nguyên tắc phân cấp “Địa phương quyết định, Trung ương giám sát”. Khuyến khích, thúc đẩy phân cấp, phân quyền theo hướng “hậu kiểm”, giao quyền tự chủ cao hơn cho cấp tỉnh và cấp xã trong các lĩnh vực quản lý nhà nước, đi kèm với cơ chế giám sát dựa trên dữ liệu và trách nhiệm giải trình rõ ràng. Việc này đòi hỏi Bộ Nội vụ phải tham mưu xây dựng một danh mục rõ ràng về thẩm quyền, nhiệm vụ được phân cấp, phân quyền, tránh tình trạng chồng chéo nhiệm vụ, khó thực hiện.
Thứ hai, đổi mới công tác tổ chức bộ máy và quản lý biên chế.
Bộ Nội vụ cần tiếp tục phát huy vai trò là trung tâm điều phối trong việc sắp xếp tổ chức bộ máy hành chính. Cần tiếp tục rà soát, sắp xếp lại các cơ quan chuyên môn thuộc Hội đồng nhân dân, UBND cấp tỉnh, cấp xã theo hướng tinh gọn, giảm đầu mối, khắc phục tình trạng chồng chéo chức năng, nhiệm vụ.
Về quản lý biên chế, cần thực hiện nghiêm túc việc quản lý biên chế theo vị trí việc làm gắn với khung năng lực, gắn với kết quả đầu ra, hiệu quả và chất lượng công việc. Bộ Nội vụ cần tham mưu cho Chính phủ ban hành các tiêu chí đánh giá hiệu quả công vụ một cách khoa học, khách quan, làm cơ sở cho việc điều chỉnh biên chế linh hoạt, bảo đảm bộ máy tinh gọn nhưng hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.
Thứ ba, phát triển đội ngũ cán bộ, công chức chất lượng cao gắn với cải cách công vụ của chính quyền địa phương hai cấp.
Trong việc phát triển đội ngũ cán bộ, công chức chất lượng cao gắn với cải cách công vụ của chính quyền địa phương hai cấp, cần tiêu chuẩn hóa và tiếp tục hoàn thiện cơ chế “liên thông cán bộ” giữa cấp xã và cấp tỉnh, tiêu chuẩn hóa đội ngũ cán bộ, công chức theo hướng chuyên nghiệp, dựa trên năng lực và hiệu quả công việc.
Cần tập trung đào tạo và bồi dưỡng nâng cao năng lực số, chuyên môn nghiệp vụ, rèn luyện phẩm chất phục vụ Nhân dân cho đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã, đặc biệt là khả năng thích ứng với các nhiệm vụ được chuyển giao từ cấp huyện xuống cấp xã khi tinh gọn bộ máy. Bộ Nội vụ cần thiết kế các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên biệt, ngắn hạn, tập trung vào các kỹ năng quản lý hành chính, kỹ năng số và các kỹ năng nghiệp vụ gắn với vị trí việc làm hiện nay. Cần tạo ra cơ chế gắn đào tạo, bồi dưỡng với yêu cầu thực tiễn, khách quan đặt ra; khuyến khích, bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dám làm, đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp “đùn đẩy”, “né tránh” và khuyến khích vận dụng văn hóa từ chức khi cán bộ, công chức không đáp ứng được yêu cầu công việc.
Thứ tư, thúc đẩy chuyển đổi số và vận hành chính quyền địa phương số.
Bộ Nội vụ cần đẩy nhanh việc xây dựng cơ sở dữ liệu Quốc gia về tổ chức bộ máy, cán bộ, công chức, viên chức, bảo đảm tính liên thông, chia sẻ dữ liệu giữa các cấp chính quyền. Cơ sở dữ liệu này sẽ là nền tảng cho việc quản lý nhân sự, đánh giá hiệu quả công việc và hoạch định chính sách một cách khoa học. Đồng thời, khuyến khích các cấp chính quyền địa phương ứng dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích dữ liệu, dự báo nhân sự và đánh giá hiệu quả quản lý, hướng tới một nền hành chính thông minh, lấy dữ liệu làm trung tâm. Việc này sẽ giúp giảm tải công việc hành chính cho cán bộ, công chức, đặc biệt là ở cấp xã, góp phần nâng cao chất lượng phục vụ Nhân dân.
5. Kết luận
Việc chuyển đổi vận hành chính quyền địa phương ba cấp sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp là một bước đi có tính cách mạng và chiến lược của Đảng, Nhà nước, nhằm cụ thể hóa để phát triển nền quản trị quốc gia hiện đại, tinh gọn, hiệu lực và hiệu quả. Trong tiến trình này, Bộ Nội vụ đã và đang giữ vai trò then chốt, từ tham mưu thiết kế thể chế, điều phối thực thi đến cải cách chế độ công vụ. Những đóng góp của Bộ đã kiến tạo nền tảng pháp lý và tổ chức bộ máy nhà nước vững chắc, giúp mô hình chính quyền địa phương hai cấp nhanh chóng đi vào vận hành ổn định.
Tuy nhiên, để mô hình này thực sự phát huy tối ưu hiệu quả, Bộ Nội vụ cần tăng cường vai trò kiến tạo, dẫn dắt và điều phối của mình. Điều này đòi hỏi sự kiên trì trong việc hoàn thiện thể chế, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đặc biệt là tập trung vào phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao gắn với chuyển đổi số để phục vụ nền công vụ của đất nước trong thời kỳ phát triển mới; trở thành động lực mạnh mẽ, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.
Chú thích:
1. GDP 2023 đạt 430 tỷ USD, chuyên gia dự báo thời điểm Việt Nam sẽ vượt Singapore, Thái Lan, lọt nhóm 25 nền kinh tế lớn nhất thế giới. https://trungtamwto.vn, truy cập ngày 02/11/2025.
2. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2025). Kết luận số 126-KL/TW ngày 14/02/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về một số nội dung, nhiệm vụ tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị năm 2025. https://tulieuvankien.dangcongsan.vn, truy cập ngày 02/11/2025.
3. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2025). Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. https://tulieuvankien.dangcongsan.vn, truy cập ngày 02/11/2025.
4. Bộ Nội vụ (2025). Báo cáo số 5845/BC-BNV ngày 01/8/2025 về kết quả công tác 6 tháng đầu năm 2025 và triển khai nhiệm vụ công tác 6 tháng cuối năm 2025.
5. Bộ Nội vụ (2025). Báo cáo số 8954/BC-BNV ngày 04/10/2025 về tình hình thực hiện chính quyền địa phương hai cấp theo Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2017). Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 Hội nghị lần thứ sáu, Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII) về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.
2. Công văn số 43-CV/BCĐ ngày 20/3/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW về kế hoạch tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.
