ThS. Phạm Thị Thanh Xuân
Trường Chính trị Tô Hiệu thành phố Hải Phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Bài viết đánh giá thực trạng việc thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường trong các khu công nghiệp trên địa bàn thành phố Hải Phòng, nêu những kết quả chủ yếu, chỉ ra các tồn tại, hạn chế và đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý của Nhà nước về bảo vệ môi trường trong các khu công nghiệp. Trên cơ sở đó, đề xuất hoàn thiện khung pháp lý nhằm tăng cường tuyên truyền pháp luật, nâng cao trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và phát huy vai trò kiểm tra, xử lý các vi phạm.
Từ khóa: Khu công nghiệp, bảo vệ mội trường, quản lý nhà nước, trách nhiệm xã hôi doanh nghiệp.
1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh hội nhập, công nghiệp hóa, hiện đại hóa và thu hút đầu tư, thành phố Hải Phòng đã hình thành và phát triển nhiều khu công nghiệp, khu kinh tế trọng điểm. Với mục tiêu trở thành đô thị Cảng hiện đại và sinh thái, thành phố Hải phòng nỗ lực có nhiều giải pháp nhằm phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Một trong những giải pháp là quy hoạch, xây dựng phát triển khu công nghiệp gắn với chuyển đổi số, chuyển đổi xanh giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường ở các khu công nghiệp, tạo ra mô hình phát triển bền vững của thành phố.
Thành phố Hải Phòng là một trong ba trung tâm kinh tế lớn của cả nước sau hợp nhất vừa tạo dấu ấn mạnh mẽ với định hướng phát triển các khu công nghiệp, đã thành lập mới 12 khu công nghiệp (tổng diện tích 3.202ha) theo mô hình khu công nghiệp sinh thái, công nghệ cao, tạo lợi thế cạnh tranh thu hút dòng vốn đầu tư trong nước và nước ngoài, hướng tới phát triển bền vững.
Mục tiêu thành phố Hải Phòng hướng đến trở thành thành phố Cảng hiện đại, văn minh, sinh thái và đáng sống tầm cỡ khu vực Đông Nam Á tiên phong trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và đổi mới sáng tạo. Đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân được nâng cao, an sinh và phúc lợi xã hội toàn diện, tiệm cận các thành phố tiêu biểu trong khu vực; quốc phòng – an ninh – trật tự an toàn xã hội vững chắc; đi đầu trong xây dựng mô hình Chủ nghĩa xã hội gắn với con người xã hội chủ nghĩa.
2. Thực trạng thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường ở một số khu công nghiệp trên địa bàn thành phố Hải Phòng.
Trong những năm qua, thành phố Hải Phòng đã ban hành nhiều chính sách, chương trình, kế hoạch cụ thể nhằm triển khai hiệu quả công tác bảo vệ môi trường trong các khu công nghiệp, thực hiên nghiêm túc các quy định của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020; trong đó bao gồm các văn bản, quy định, chỉ thị của thành phố Hải Phòng được triển khai thực hiện nhằm bảo vệ môi trường.
Hiện nay, Phía Đông thành phố Hải Phòng đã thành lập được 14 khu công nghiệp với diện tích 6.101,95 ha, trong đó 11 khu công nghiệp đang đang hoạt động (Đình Vũ, Nam Đình Vũ, MP Đình Vũ, DeepC 2A, DeepC 2B, Đồ Sơn, Nam Cầu Kiền, VSIP, Nhật Bản – Hải Phòng, Tràng Duệ, An Dương), 3 khu công nghiệp chưa khai thác, vận hành (DeepC 3, Xuân Cầu, Tiên Thanh). Tỷ lệ lấp đầy các khu công nghiệp đạt khoảng 64,3%, tỷ suất đầu tư đạt khoảng 12 triệu USD/ha. Kết cấu hạ tầng của các khu công nghiệp cơ bản đã hoàn thiện, có hệ thống xử lý nước thải và đang được vận hành ổn định.
Thực hiện chức năng nhiệm vụ quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường, hằng năm, Ban Quản lý Khu kinh tế Hải Phòng đã chủ động xây dựng các kế hoạch, chương trình để thực hiện nhiệm vụ về quản lý tài nguyên và môi trường theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, Nghị định số 35/2022/NP-CP ngày 28/5/2022 của Chính phủ. Năm 2024, Ban Quản lý đẩy mạnh thực hiện tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường cho các doanh nghiệp, tổ chức có liên quan bằng các hình thức, như: đưa tin tuyên truyền, phổ biến và cập nhật trên Cổng thông tin điện tử của Ban Quản lý các nghị định, thông tư mới hướng dẫn, thi hành về công tác bảo vệ môi trường; hưởng ứng các chiến dịch, như: Làm cho thế giới sạch hơn 2024, Tuần lễ Biển và Hải đảo, Tháng hành động vì môi trường và Ngày môi trường thế giới ngày 05/6… bằng những hành động thiết thực, như: treo băng rôn khẩu hiệu, ra quân làm sạch môi trường, thu gom, phân loại, lưu trữ, vận chuyển và xử lý chất thải rắn, chất thải nguy hại theo đúng quy định, trồng cây xanh tạo cảnh quan và bảo vệ môi trường. Hướng dẫn, đôn đốc bằng văn bản yêu cầu các doanh nghiệp thực hiện nghiêm các quy định về bảo vệ môi trường thông qua các buổi làm việc, hội nghị, hội thảo.
Ban Quản lý Khu kinh tế Hải Phòng đã kiến nghị xử phạt vi phạm hành chính về công tác bảo vệ môi trường đối với 1 trường hợp (Công ty TNHH Tân Huy Hoàng) theo Quyết định số 39/QĐ-XPHC ngày 11/11/2024; 7 doanh nghiệp bị xử phạt vi phạm hành chính về công tác bảo vệ môi trường (3 doanh nghiệp hạ tầng và 4 doanh nghiệp thứ cấp), với các vi phạm, như: xả nước thải có chứa các thông số môi trường thông thường vào môi trường vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải 1,21; thực hiện không đúng, không đầy đủ nội dung về quan trắc nước thải công nghiệp định kỳ theo quyết định đã được phê duyệt. Đến nay, các doanh nghiệp vi phạm đang khẩn trương tập trung các biện pháp khắc phục theo quy định.
Thành phố hiện có 2 khu công nghiệp đang triển khai chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp sinh thái, gồm: Khu công nghiệp Nam Cầu Kiền và Khu công nghiệp Đình Vũ. Cả 2 khu công nghiệp đều tham gia vào Dự án “Nhân rộng phương pháp tiếp cận khu công nghiệp sinh thái để thúc đẩy kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam” (giai đoạn 2) do Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên hiệp quốc (UNIDO) và Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức theo Công văn số 1737/QĐ-BKHĐT ngày 13/8/2024 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Bên cạnh sự chỉ đạo thường xuyên của thành phố Hải phòng và các kế hoạch, văn bản chỉ đạo của UBND thành phố Hải Phòng về thực hiện pháp luật bảo vệ môi trưởng ở các khu công nghiệp, phần lớn các doanh nghiệp đã chấp hành nghiêm túc các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện còn một số hạn chế sau:
Một là, ý thức tự giác chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường của một số ít doanh nghiệp còn chưa cao, chủ yếu là các nhà đầu tư FDI đã đăng ký đầu tư và hoạt động từ trước thời điểm năm 2015.
Hai là, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2022) còn bộc lộ nhiều bất cập, vướng mắc trong quá trình thực hiện, như: việc quy định nhiều mẫu báo cáo đề xuất cấp giấy phép môi trường với nhiều hình thức thẩm định gây khó khăn khi áp dụng; các hình thức thẩm định khác nhau làm khó cho cơ sở khi lập hồ sơ; chưa thống nhất về trách nhiệm lấy ý kiến của tổ chức chuyên môn về kết quả tính toán của mô hình phát tán chất ô nhiễm, sự cố môi trường theo quy định tại khoản 4 Điều 26 và khoản 4 Điều 29 Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ.
Ba là, công tác phối hợp giữa các sở, ngành, địa phương theo Quyết định số 15/2019/QĐ-UBND ngày 13/5/2019 của UBND thành phố chưa thực hiện tốt, còn xảy ra chồng chéo trong công tác thanh tra, kiểm tra, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp.
3. Một số đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường ở các khu công nghiệp trên địa bàn thành phố Hải Phòng
Thứ nhất, hoàn thiện pháp luật về bảo vệ môi trường.
Cần sớm ban hành Luật Khu công nghiệp và khu kinh tế (theo đó, ưu tiên đề xuất việc thực hiện phân cấp, phân quyền thay cho cơ chế uỷ quyền); sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật hoặc ban hành cơ chế theo hướng giao cho Ban Quản lý Khu kinh tế thực hiện thẩm quyền về môi trường đối với các dự án đầu tư trên địa bàn khu công nghiệp, khu kinh tế để tập trung thống nhất đầu mối thực hiện thủ tục hành chính; tạo điều kiện thuận lợi lớn cho doanh nghiệp đúng theo tinh thần và xu hướng tăng cường thực hiện cơ chế “một cửa, tại chỗ” một cách thực chất, đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư.
Ngoài ra, Bộ Tài nguyên và Môi trường cần đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện, trình duyệt ban hành Nghị định sửa đổi, thay thế các Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022, Nghị định số 45/2022/NĐ-CP ngày 07/7/2022 của Chính phủ.
Thứ hai, đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao ý thức pháp luật trong lĩnh vực bảo vệ môi trường tại khu công nghiệp.
Công tác tuyên truyền cần được triển khai dưới nhiều hình thức, như: tổ chức tọa đàm, hội thảo, tập huấn chuyên đề cho doanh nghiệp, bảng tin, đài phát thanh nội bộ trong các khu công nghiệp, phát hành các tài liệu hướng dẫn, sổ tay pháp luật về bảo vệ môi trường. Qua đó, giúp cho các doanh nghiệp hiểu rõ hơn quyền và nghĩa vụ, các chế tài xử lý vi phạm. Đồng thời, phổ biênns, giáo dục pháp luật gắn với hướng dẫn thực hiện, đưa ra các quyết định xử phạt và yêu cầu khắc phục hậu quả đã gây ra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Biểu dương các mô hình, doanh nghiệp thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường, tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực trong cộng đồng doanh nghiệp.
Thứ ba, nâng cao trách nhiệm xã hội và đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp.
Trách nhiệm xã hội là một trong ba nội dung quan trọng của phát triển bền vững doanh nghiệp. Doanh nghiệp trong khu công nghiệp không chỉ có nghĩa vụ tuân thủ pháp luật bảo vệ môi trường sinh thái từ chính hoạt động sản xuất, kinh doanh mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững, có trách nhiệm xã hội. Việc thực hiện nghiêm các quy định bảo vệ môi trường chính là biểu hiện của đạo đức kinh doanh, góp phần tạo dựng uy tín, thương hiệu của doanh nghiệp trên thương trường và nâng sức cạnh tranh, bảo đảm sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp.
Thứ tư, phát huy vai trò của Ban Quản lý khu công nghiệp trong kiểm tra, phát hiện và xử phạt vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường.
Ban Quản lý khu công nghiệp cần tăng cường kiểm tra, theo dõi việc thực hiện các nghĩa vụ bảo vệ môi trường của các doanh nghiệp, hạ tầng khu công nghiệp và chủ động tiếp nhận, giải quyết đơn thư khiếu nại, đôn đốc, kiểm tra các doanh nghiệp trong khu công nghiệp có hành vi vi phạm trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Việc phát huy vai trò của Ban Quản lý sẽ góp phần phát hiện sớm, ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm của các doanh nghiệp, giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm môi trường trong khu công nghiệp.
Thứ năm, tăng cường cơ chế phối hợp liên ngành trong quản lý, thanh tra và kiểm tra môi trường tại các khu công nghiệp.
Các cơ quan, đơn vị liên quan cần thực hiện nghiêm Quyết định số 15/2019/QĐ-UBND ngày 13/5/2019 của UBND thành phố về phối hợp quản lý nhà nước đối với khu công nghiệp, khu kinh tế. Cần bảo đảm chặt chẽ, tránh trùng lặp, chồng chéo trong hoạt động thanh tra, kiểm tra, đồng thời xử lý nghiêm, kịp thời các trường hợp vi phạm, tái phạm trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.
4. Kết luận
Việc thực hiện pháp luật về bảo vệ môi trường tại các khu công nghiệp trên địa bàn thành phố Hải Phòng đã đạt được nhiều kết quả tích cực, song vẫn còn những tồn tại cần tiếp tục khắc phục. Trong giai đoạn tới, thành phố cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, cơ chế phối hợp, phát huy vai trò của Ban Quản lý Khu kinh tế và các cơ quan chuyên môn, đồng thời nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật, trách nhiệm xã hội và đạo đức kinh doanh của doanh nghiệp. Việc triển khai đồng bộ các giải pháp góp phần xây dựng hệ thống khu công nghiệp Hải Phòng phát triển theo hướng xanh, sạch, thông minh và bền vững, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế – xã hội của thành phố và chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh.
Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2023). Báo cáo tổng kết công tác quản lý môi trường năm 2022 và phương hướng nhiệm vụ năm 2023.
2. Chính phủ (2022). Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/01/2022 quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường.
3. Chính phủ (2022). Nghị định số 45/2022/NĐ-CP ngày 07/7/2022 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường.
4. Quốc hội (2020). Luật Bảo vệ môi trường, số 72/2020/QH14 ngày 17/11/2020.
5. Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng (2019). Quyết định số 15/2019/QĐ- UBND ngày 13/5/2019 ban hành Quy chế phối hợp quản lý nhà nước đối với khu công nghiệp, khu kinh tế trên địa bàn thành phố Hải Phòng.
6. Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng (2024). Báo cáo tình hình thực hiện công tác bảo vệ môi trường tại các khu công nghiệp trên địa bàn thành phố Hải Phòng.
