TS. Vũ Văn Long
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng là nhiệm vụ quan trọng trong công tác tư tưởng, lý luận của Đảng Cộng sản Việt Nam, góp phần bồi dưỡng niềm tin, lý tưởng cách mạng và củng cố nền tảng tư tưởng của toàn xã hội. Trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam, giai đoạn hội nhập sâu rộng, chuyển đổi số và toàn cầu hóa mạnh mẽ, công tác tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng đang đứng trước những thời cơ và thách thức mới. Bài viết phân tích cơ sở lý luận, thực trạng, các yếu tố tác động của thời đại số; đồng thời, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng trong giai đoạn hiện nay.
Từ khóa: Lịch sử Đảng, tuyên truyền, giáo dục, chuyển đổi số, kỷ nguyên vươn mình.
1. Đặt vấn đề
Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam là một bộ phận không thể tách rời của lịch sử dân tộc, là nguồn sức mạnh tinh thần to lớn, nuôi dưỡng niềm tin, bồi đắp lòng yêu nước và định hướng hành động cho các thế hệ cách mạng. Tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng không chỉ là nhiệm vụ chính trị mà còn là nhu cầu văn hóa, là con đường truyền tải giá trị, bản sắc và lý tưởng của dân tộc Việt Nam đến với hiện tại và tương lai. Trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới – kỷ nguyên vươn mình, khi công cuộc đổi mới toàn diện, hội nhập quốc tế và chuyển đổi số diễn ra sâu rộng, công tác tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng cần được nhìn nhận, đổi mới và nâng tầm về chất lượng. Bởi lẽ, cùng với sự phát triển nhanh của khoa học – công nghệ, đặc biệt là truyền thông số, mạng xã hội, hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ đã thay đổi căn bản. Bài viết phân tích cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất hệ thống giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng trong kỷ nguyên mới.
2. Sự cần thiết đổi mới, nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng trong kỷ nguyên nguyên vươn mình
Một là, xuất phát từ vị trí, tầm quan trọng của tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam.
Tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng là quá trình truyền đạt, lan tỏa và giáo dục những giá trị lịch sử, lý luận, kinh nghiệm và bài học cách mạng của Đảng đến cán bộ, đảng viên và Nhân dân. Đây là một hoạt động có tính chính trị – tư tưởng sâu sắc, góp phần hình thành nhận thức, củng cố niềm tin và phát huy truyền thống cách mạng. Lịch sử Đảng không chỉ phản ánh quá trình đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân và Nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng mà còn là nguồn lực tinh thần, tài sản vô giá giúp định hướng cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn hiện nay. Ngay từ năm 1942, mở đầu tác phẩm Lịch sử nước ta, Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Dân ta phải biết sử ta – Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”1. Tiếp đó, trong Bài nói tại Lễ kỷ niệm 30 năm ngày thành lập Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Lịch sử Đảng là cả một pho lịch sử bằng vàng”2. Đó là những lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc hiểu biết lịch sử Đảng và dân tộc.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của Đảng, công tác tuyên truyền, giáo dục lý luận, lịch sử phải luôn gắn với thực tiễn, phù hợp với đối tượng, phương thức và bối cảnh thời đại. Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của của Đảng đã khẳng định: “Tăng cường công tác tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và giáo dục truyền thống cách mạng của Đảng gắn với việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh…”3. Do đó, việc nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng không thể tách rời yêu cầu đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức, đồng thời kết hợp nhuần nhuyễn giữa giáo dục truyền thống và ứng dụng công nghệ hiện đại trong kỷ nguyên số.
Hai là, xuất phát từ thực trạng công tác tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam hiện nay.
Trong những năm qua, quán triệt và thực hiện Chỉ thị số 20 – CT/TW ngày 18/01/2018 của Ban Bí thư về tiếp tục tăng cường, nâng cao chất lượng nghiên cứu, biên soạn, tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng, công tác tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng đã được triển khai sâu rộng với nhiều kết quả tích cực. Hệ thống tài liệu lịch sử Đảng các cấp được biên soạn, chỉnh lý và số hóa tương đối đồng bộ. Nhiều hình thức tuyên truyền phong phú: hội thảo, tọa đàm, triển lãm, phim tư liệu, chuyên mục báo chí, các cuộc thi tìm hiểu lịch sử Đảng trực tuyến. Việc đưa nội dung lịch sử Đảng vào chương trình giáo dục phổ thông, giáo dục đại học, đào tạo lý luận chính trị được duy trì thường xuyên. Một số mô hình tuyên truyền sáng tạo đã được áp dụng, như: Lịch sử Đảng qua mạng xã hội; Hành trình về nguồn trực tuyến hay Không gian trưng bày ảo 3D. Những kết quả nêu trên đã góp phần trực tiếp vào giáo dục truyền thống cách mạng, bồi đắp tinh thần yêu nước và nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng.
Tuy nhiên, công tác tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam vẫn còn không ít khó khăn, hạn chế. Nội dung tuyên truyền còn nặng về truyền đạt một chiều, thiếu tính tương tác và hấp dẫn. Ngôn ngữ và hình thức thể hiện chưa phù hợp với tâm lý tiếp nhận của giới trẻ. Đội ngũ làm công tác tuyên truyền, giáo dục còn thiếu kỹ năng ứng dụng công nghệ số, truyền thông hiện đại. Chưa có nhiều sản phẩm sáng tạo về lịch sử Đảng trên nền tảng truyền thông mới, như: YouTube, TikTok, podcast hay các ứng dụng di động. Nhiều người trẻ biết đến lịch sử Đảng một cách rời rạc, thiếu cảm xúc và chưa có sự “tự thân tìm hiểu”. Nguyên nhân của những khó khăn, hạn chế nêu trên bao gồm cả khách quan và chủ quan, trong đó tư duy truyền thống trong công tác tuyên truyền chưa được đổi mới đồng bộ. Cơ chế phối hợp giữa các cơ quan tuyên giáo – dân vận, giáo dục, truyền thông chưa thật sự hiệu quả. Kinh phí đầu tư cho các sản phẩm truyền thông lịch sử còn hạn chế. Chưa có chính sách thu hút, khuyến khích đội ngũ trẻ, sáng tạo tham gia tuyên truyền lịch sử Đảng. Đó là những vấn đề cần được nhận thức đúng đắn để có những giải pháp căn cơ nhằm đổi mới, nâng cao chất lượng lịch sử Đảng trong giai đoạn mới.
Ba là, tác động của chuyển đổi số và quá trình toàn cầu hóa đến tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam.
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã làm thay đổi căn bản phương thức sản xuất, giao tiếp và tiếp cận tri thức. Trong đó, truyền thông số và mạng xã hội trở thành “không gian công cộng” mới, nơi thế hệ trẻ tiếp nhận và phản hồi thông tin liên tục. Điều này đặt ra yêu cầu: tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng không thể chỉ dựa vào “diễn đàn truyền thống”, mà phải “số hóa lịch sử”, “kể chuyện bằng công nghệ”, sử dụng ngôn ngữ đa phương tiện và cách tiếp cận tương tác để lan tỏa giá trị cách mạng. Trong bối cảnh hội nhập, người trẻ có cơ hội tiếp cận đa dạng nguồn thông tin, song cũng dễ bị chi phối bởi luồng tin sai lệch, xuyên tạc lịch sử. Các thế lực thù địch lợi dụng mạng xã hội để bóp méo, phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng. Bởi vậy, công tác tuyên truyền lịch sử Đảng trong thời đại mới không chỉ là “giáo dục nhận thức”, mà còn là cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng.
3. Giải pháp nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng trong kỷ nguyên vươn mình
Một là, đổi mới nội dung và phương thức tuyên truyền, giáo dục.
Đây là giải pháp then chốt, có ý nghĩa quyết định đến việc nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác này trong kỷ nguyên số. Bởi lẽ, trong bối cảnh hiện nay, đối tượng tiếp nhận, đặc biệt là thế hệ trẻ đã thay đổi mạnh mẽ về cách tư duy, tiếp cận và xử lý thông tin. Họ ưa chuộng những hình thức thể hiện sinh động, có tính tương tác cao và mang yếu tố cảm xúc. Điều đó đòi hỏi công tác tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng phải được “hiện đại hóa” về hình thức, “nhân văn hóa” về nội dung và “công nghệ hóa” về phương tiện truyền tải. Vì vậy, cần chuyển từ cách truyền đạt sự kiện khô khan sang phương pháp kể chuyện lịch sử có cảm xúc, có nhân vật, có trải nghiệm. Việc tái hiện những câu chuyện nhỏ, giàu xúc cảm về người chiến sĩ, người cán bộ cách mạng, những tập thể anh hùng hay những lựa chọn mang tầm chiến lược của Đảng trong từng giai đoạn sẽ giúp người nghe, người học thấu cảm, đồng cảm và ghi nhớ sâu sắc hơn. Nội dung tuyên truyền cần gắn lịch sử Đảng với các giá trị hiện tại, như tinh thần đổi mới, sáng tạo, tự lực, tự cường và khát vọng vươn lên của dân tộc. Giá trị lịch sử không nằm ở sự kiện tự thân mà ở những bài học mang tính định hướng hành động cho hiện tại. Mỗi giai đoạn lịch sử của Đảng đều chứa đựng tinh thần dấn thân, ý chí vượt khó và năng lực đổi mới – những giá trị rất cần được chuyển hóa thành động lực phát triển của thời đại hôm nay. Vì vậy, tuyên truyền lịch sử Đảng không chỉ là “ôn lại quá khứ” mà còn phải “thức tỉnh hiện tại” – khơi dậy khát vọng cống hiến, tinh thần đổi mới sáng tạo trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Hai là, tăng cường năng lực đội ngũ làm công tác tuyên truyền.
Việc tăng cường năng lực cho đội ngũ làm công tác tuyên truyền giữ vai trò then chốt trong việc đổi mới hiệu quả tuyên giáo trong bối cảnh truyền thông số phát triển mạnh mẽ. Trước hết, cần chú trọng tổ chức các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu nhằm trang bị cho cán bộ tuyên giáo – dân vận những kỹ năng thiết yếu như truyền thông số, phân tích và xử lý thông tin, cũng như kỹ năng kể chuyện lịch sử theo hướng hiện đại, giàu sức gợi mở. Việc nâng cao trình độ này không chỉ giúp đội ngũ tuyên truyền chủ động thích ứng với những thay đổi nhanh chóng của môi trường truyền thông mà còn góp phần tạo ra các sản phẩm tuyên truyền có tính thuyết phục và sức lan tỏa cao. Bên cạnh đó, cần có cơ chế thu hút lực lượng trẻ có tư duy sáng tạo và hiểu biết công nghệ tham gia sản xuất nội dung lịch sử. Lực lượng này với lợi thế về khả năng nắm bắt xu hướng, kỹ năng số và phong cách diễn đạt mới mẻ sẽ góp phần làm phong phú hình thức thể hiện, giúp lịch sử trở nên gần gũi hơn với công chúng, đặc biệt là giới trẻ. Đồng thời, việc đẩy mạnh phối hợp giữa các nhà khoa học, nhà giáo, nhà báo và các nhà sáng tạo nội dung sẽ tạo nên sự cộng hưởng quan trọng, bảo đảm sản phẩm tuyên truyền vừa có nền tảng khoa học vững chắc, vừa hấp dẫn, sinh động và phù hợp với yêu cầu truyền thông hiện đại. Sự liên kết này giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả tuyên truyền, góp phần đưa lịch sử đến với xã hội một cách chân thực, sâu sắc và bền vững hơn.
Ba là, phát huy vai trò của nhà trường, cơ quan báo chí và tổ chức chính trị – xã hội.
Phát huy vai trò của nhà trường, cơ quan báo chí và các tổ chức chính trị – xã hội là một trong những giải pháp quan trọng nhằm đổi mới nội dung và phương thức giáo dục lịch sử Đảng trong giai đoạn hiện nay. Trước hết, cần đưa lịch sử Đảng trở thành nội dung học tập sinh động trong nhà trường thông qua việc gắn bài giảng với các hoạt động trải nghiệm thực tế, như: tham quan di tích cách mạng, gặp gỡ nhân chứng lịch sử hoặc tham gia các dự án tìm hiểu tư liệu. Cách tiếp cận này không chỉ giúp học sinh, sinh viên tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên và hứng thú hơn mà còn góp phần bồi đắp niềm tự hào dân tộc và trách nhiệm công dân. Cùng với đó, các cuộc thi tìm hiểu lịch sử cần được tăng cường và đổi mới theo hướng trực tuyến – tương tác, tận dụng ưu thế của công nghệ số để thu hút sự tham gia rộng rãi của đoàn viên, thanh niên và cộng đồng. Hình thức này vừa tạo không gian học tập linh hoạt, vừa nâng cao tính kết nối và lan tỏa thông tin. Các cơ quan báo chí cần đổi mới cách thể hiện, xây dựng chuyên mục, phóng sự, phim tài liệu mang tính phát hiện, sử dụng ngôn ngữ hiện đại, gần gũi, kết hợp với hình thức trình bày đa phương tiện để tăng sức hấp dẫn. Sự tham gia đồng bộ của nhà trường, báo chí và các tổ chức chính trị – xã hội sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp, góp phần lan tỏa giá trị lịch sử Đảng một cách sâu rộng, bền vững trong đời sống xã hội.
Bốn là, xây dựng môi trường văn hóa truyền thông tích cực.
Xây dựng môi trường văn hóa truyền thông tích cực là yếu tố quan trọng nhằm lan tỏa những giá trị bền vững của lịch sử Đảng trong đời sống xã hội hiện đại. Trước hết, cần đẩy mạnh các phong trào học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo hướng thiết thực, sáng tạo gắn với nhiệm vụ học tập, rèn luyện và lao động của mỗi cá nhân. Thông qua các hoạt động này, tinh thần yêu nước, niềm tự hào dân tộc và niềm tin vào lý tưởng cách mạng được khơi dậy và nuôi dưỡng một cách sâu sắc, bền vững, góp phần hình thành môi trường văn hóa lành mạnh trong cộng đồng. Bên cạnh đó, việc tạo lập “không gian văn hóa lịch sử Đảng” trên môi trường số là yêu cầu cấp thiết trong kỷ nguyên chuyển đổi số. Không gian này cần tích hợp hệ thống tư liệu, sản phẩm truyền thông đa phương tiện và các công cụ tương tác giúp người dùng chủ động tìm hiểu, trao đổi và lan tỏa giá trị lịch sử. Một môi trường số thân thiện, đáng tin cậy và hấp dẫn sẽ giúp lịch sử Đảng đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là giới trẻ, qua đó tăng cường sự gắn kết giữa truyền thống và hiện đại, giữa giá trị lịch sử và nhu cầu tiếp nhận mới của xã hội.
Năm là, hoàn thiện cơ chế, chính sách và đầu tư.
Hoàn thiện cơ chế, chính sách và đầu tư là giải pháp có tính nền tảng nhằm nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng trong kỷ nguyên vươn mình. Trước hết, Nhà nước cần sớm ban hành chiến lược tổng thể về số hóa tài liệu lịch sử Đảng, đồng thời quy hoạch và phát triển hệ thống bảo tàng số theo hướng chuẩn hóa, hiện đại và liên thông dữ liệu, tạo điều kiện để công chúng tiếp cận nguồn tư liệu chính thống một cách thuận tiện và toàn diện. Cùng với đó, cần có cơ chế, chính sách khuyến khích và hỗ trợ các dự án sáng tạo nội dung lịch sử trên các nền tảng công nghệ mới, đặc biệt là các sản phẩm ứng dụng trí tuệ nhân tạo, thực tế ảo, thực tế tăng cường nhằm tăng sức hấp dẫn và khả năng lan tỏa. Việc bảo đảm đầy đủ và ổn định các nguồn lực tài chính, nhân lực và kỹ thuật cho công tác tuyên truyền trong dài hạn cũng là yêu cầu cấp thiết, giúp các cơ quan chức năng có điều kiện triển khai hoạt động một cách chuyên nghiệp, bền vững và bắt kịp xu thế truyền thông hiện đại. Đây chính là cơ sở để công tác giáo dục lịch sử Đảng đạt hiệu quả cao hơn trong bối cảnh mới.
4. Kết luận
Nâng cao chất lượng tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng trong kỷ nguyên vươn mình là yêu cầu khách quan và cấp thiết, vừa mang ý nghĩa lý luận, vừa có giá trị thực tiễn sâu sắc. Trong bối cảnh đất nước đang hội nhập mạnh mẽ và chuyển đổi số toàn diện, việc hiện đại hóa công tác tuyên truyền sẽ làm cho lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam trở nên sống động, gần gũi và truyền cảm hứng hơn với công chúng. Đó là con đường để lịch sử không chỉ được ghi nhớ mà còn được “sống lại” trong ý chí, hành động của từng con người Việt Nam hôm nay – những người đang tiếp bước con đường mà Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lựa chọn.
Chú thích:
1. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 3. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 259.
2. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 12. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 404.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2025). Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII) tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Hà Nội, tr. 42.
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
2. Một số nội dung cơ bản về kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc; những định hướng chiến lược đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. https://www.tapchicongsan.org.vn/media.story/-/asset_publisher/V8hhp4dK31Gf/content/ky-nguyen-moi-ky-nguyen-vuon-minh-cua-dan-toc-ky-nguyen-phat-trien-giau-manh-duoi-su-lanh-dao-cam-quyen-cua-dang-cong-san-xay-dung-thanh-cong-nuoc-vie.
3. Thực trạng và giải pháp tuyên truyền, giáo dục lịch sử Đảng gắn liền với công tác chuyển đổi số trong giai đoạn hiện nay. https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/the-gioi-van-de-su-kien/-/2018/828102/thuc-trang-va-giai-phap-tuyen-truyen%2C-giao-duc-lich-su-dang-gan-lien-voi-cong-tac-chuyen-doi-so-trong-giai-doan-hien-nay.aspx#
4. Một số vấn đề về công tác giáo dục truyền thống trong Quân đội hiện nay. https://m.tapchiqptd.vn/vi/nghien-cuu-trao-doi/mot-so-van-de-ve-cong-tac-giao-duc-truyen-thong-trong-quan-doi-hien-nay-25167.html.
