ThS. Nguyễn Thị Thủy
Học viện Hành chính và Quản trị công
(Quanlynhanuoc.vn) – Bài viết khảo sát thực trạng công tác tư vấn tâm lý cho sinh viên của Học viện Hành chính và Quản trị công, tập trung phân tích các vấn đề tâm lý phổ biến; hình thức và phương pháp tư vấn tâm lý hiện có. Trên cơ sở đó, đề xuất hệ thống giải pháp đồng bộ gồm xây dựng trung tâm tư vấn chuyên nghiệp, đào tạo kỹ năng cho cán bộ, giảng viên phát triển tư vấn trực tuyến; tăng cường truyền thông và đánh giá chất lượng dịch vụ nhằm nâng cao hiệu quả tư vấn tâm lý, góp phần bảo vệ sức khỏe tinh thần và phát triển bền vững nguồn nhân lực tại Học viện.
Từ khóa: Công tác tư vấn; tâm lý cho sinh viên; Học viện Hành chính và Quản trị công.
1. Đặt vấn đề
Trong môi trường đại học hiện nay, sinh viên chịu nhiều áp lực về học tập, xã hội và định hướng nghề nghiệp, gây ra các rối loạn tâm lý có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần và kết quả học tập. Công tác tư vấn tâm lý đóng vai trò thiết yếu trong hỗ trợ sinh viên giải quyết khó khăn, duy trì sự ổn định tâm lý và phát triển kỹ năng mềm. Sinh viên Học viện Hành chính và Quản trị công (APAG) thường xuyên phải đối diện với áp lực học tập, kỳ vọng về định hướng nghề nghiệp sau khi ra trường. Bên cạnh đó, họ cũng gặp các vấn đề tâm lý phổ biến, như: khủng hoảng bản sắc cá nhân, áp lực từ mạng xã hội, mâu thuẫn gia đình, cô đơn, thiếu kỹ năng ứng phó với stress…
Hiện nay, Học viện vẫn chưa có một hệ thống tư vấn tâm lý chính thức được tổ chức bài bản, có chuyên môn. Các hình thức hỗ trợ tâm lý chủ yếu đang phụ thuộc vào cố vấn học tập, giảng viên, các chuyên viên bộ phận đào tạo, công tác sinh viên,… nhưng đội ngũ này không được đào tạo chuyên sâu về tâm lý dẫn đến hiệu quả tư vấn còn thấp. Nhiều sinh viên có vấn đề tâm lý nhưng không dám chia sẻ hoặc không biết tìm đến ai để được giúp đỡ. Do đó, việc khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp đồng bộ trong tư vấn tâm lý là yêu cầu cấp thiết để xây dựng môi trường học tập lành mạnh, nâng cao chất lượng đào tạo của Học viện góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội.
2. Kết quả nghiên cứu thực trạng tư vấn tâm lý cho sinh viên của APAG
2.1. Thực trạng về các vấn đề tâm lý phổ biến thường gặp ở sinh viên APAG
Qua đánh giá, khảo sát từ 500 sinh viên (từ sinh viên năm 1 đến sinh viên năm 4) thuộc các khoa tại APAG thông qua bảng hỏi về các vấn đề tâm lý phổ biến thường gặp ở sinh viên được thể hiện ở bảng số liệu sau:
Từ kết quả ở bảng số liệu trên cho thấy “Áp lực học tập, thi cử và định hướng nghề nghiệp”, chiếm tỷ lệ thường xuyên: 44%, thỉnh thoảng: 49.2%, điểm trung bình là 3.35 (cao nhất). Đây là vấn đề tâm lý nổi trội nhất, phản ánh mức độ căng thẳng cao trong môi trường học tập. Vấn đề tâm lý thường gặp xếp ở vị trí thứ hai là “Khủng hoảng định hướng nghề nghiệp”, với tỷ lệ chọn thường xuyên là 30.6%, thỉnh thoảng là 45.4%, điểm trung bình 2.99. Khủng hoảng nghề nghiệp là biểu hiện của sự xung đột giá trị và bản sắc cá nhân, xuất hiện rõ rệt ở giai đoạn cuối tuổi vị thành niên – đầu trưởng thành.
Vấn đề tâm lý sinh viên thường gặp xếp ở vị trí thứ ba là “Áp lực từ kỳ vọng của gia đình và xã hội” mức gặp thường xuyên: 28%, thỉnh thoảng: 39.2%, điểm trung bình là 2.82. Áp lực xã hội đóng vai trò là tác nhân bên ngoài, thúc đẩy nhưng cũng có thể đè nặng lên tâm lý người trẻ, đặc biệt khi sinh viên cảm thấy không đạt được mong đợi.
Ngoài ra những vẫn đề tâm lý mà sinh viên thỉnh thoảng gặp là “Vấn đề hòa nhập môi trường đại học và kỹ năng học tập” có điểm trung bình là 2.7 và “Mất ngủ, rối loạn giấc ngủ, căng thẳng, lo âu…” điểm trung bình là 2.69. Điều đó cho thấy sự chuyển đổi từ học sinh sang sinh viên là một bước ngoặt lớn. Khó khăn trong thích nghi với phương pháp học tập tự chủ, tổ chức thời gian hoặc tìm kiếm tài liệu học thuật là những yếu tố gây stress âm thầm nhưng kéo dài. Thiếu khả năng thích ứng xã hội cũng ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận và tận dụng các nguồn lực học tập. Sự thiếu hụt kỹ năng mềm cho thấy sinh viên chưa được chuẩn bị đầy đủ cho các tương tác xã hội đa dạng trong môi trường học đường, với mức độ thường xuyên là 16.6%, thỉnh thoảng là 56%. Đây là tiền đề cho các vấn đề tâm lý thứ phát, như cô lập xã hội, lo âu khi giao tiếp, hoặc thất bại trong học nhóm và hoạt động ngoại khóa. Thiếu khả năng thích ứng xã hội cũng ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận và tận dụng các nguồn lực học tập.
Vấn đề “Nhận diện và phòng ngừa rối nhiễu tâm lý” được sinh viên lựa chọn mức độ thường xuyên: 5.2%, thỉnh thoảng: 31.4%. Điều này phản ánh một thực trạng đáng lo ngại: phần lớn sinh viên không có khả năng tự nhận biết các dấu hiệu rối loạn tâm lý, dẫn đến việc không tìm kiếm sự trợ giúp đúng lúc. Đây là rào cản lớn nhất đối với can thiệp tâm lý học đường.
2.2. Thực trạng về hình thức tư vấn tâm lý cho sinh viên APAG
Theo số liệu khai thác tại đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở “Tư vấn tâm lý cho sinh viên Học viện Hành chính và Quản trị công”. Ý kiến từ hai nhóm: cán bộ/giảng viên và sinh viên, phản ánh sự đa dạng về hình thức tư vấn tâm lý triển khai tại Học viện. Cán bộ, giảng viên có xu hướng sử dụng đa dạng các hình thức tư vấn, từ 1-1 đến nhóm và các hình thức từ xa.
Hình thức “Tư vấn trực tiếp tại diễn đàn thảo luận” có mức bình quân đánh giá cao nhất với điểm trung bình là 3.18 nhưng cũng chỉ dừng mở mức độ thỉnh thoảng. Mặc dù tỷ lệ thường xuyên áp dụng thấp hơn, điều đó cho thấy đây là hình thức hiệu quả khi tổ chức nhưng chưa phổ biến. Hình thức tư vấn từ xa được đánh giá mức độ áp dụng ngang bằng tư vấn nhóm với điểm trung bình là 3.12 và cũng đứng ở mức độ thỉnh thoảng áp dụng. Hai hình thức tư vấn này phản ánh đối tượng được tư vấn rộng rãi và thể hiện tính tập thể, sự nỗ lực áp dụng công nghệ hiện đại hỗ trợ sinh viên nhưng chưa tối ưu. Hình thức tư vấn 1-1 được cán bộ, giảng viên sử dụng ít nhất, với điểm trung bình là 2.82, cũng dừng ở mức thỉnh thoảng. Đây là hình thức mang tính cá nhân hóa cao nhưng lại ít được triển khai thực tế. Có thể do thiếu nhân lực chuyên trách, ngại chia sẻ riêng tư từ sinh viên hoặc thiếu cơ chế tiếp cận.
Sinh viên cũng có đánh giá về thứ tự ưu tiên sử dụng các hình thức tư vấn tương tự như cán bộ, giảng viên, tuy nhiên điểm trung bình mức độ đánh giá các hình thức thấp hơn. Hình thức “Tư vấn trực tiếp tại diễn đàn thảo luận” có mức bình quân đánh giá cao nhất với điểm trung bình là 3.05. Hình thức tư vấn 1-1 được sinh viên sử dụng ít nhất, với điểm trung bình là 2.19. Điều này cho thấy,sinh viên hạn chế trong việc tiếp cận dịch vụ cá nhân hoặc nhận thức về dịch vụ này. Các hình thức tư vấn nhóm và từ xa được sinh viên biết đến tương đối nhiều nhưng tần suất sử dụng thực tế vẫn còn thấp.
Từ kết quả khảo sát thực tiễn, Học viện cần phát triển và quảng bá mạnh mẽ hơn dịch vụ tư vấn cá nhân trực tiếp, tạo điều kiện thuận lợi sinh viên dễ dàng đặt hẹn, tiếp cận và được hỗ trợ kịp thời. Diễn đàn thảo luận và các dịch vụ tư vấn nhóm/từ xa rất được quan tâm, cho thấy xu hướng tư vấn tâm lý trong môi trường đại học hiện đại dựa trên sự mở và dễ tiếp cận. Sự khác biệt giữa cán bộ và sinh viên đặt ra yêu cầu tăng cường truyền thông, nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ tư vấn cá nhân cũng như nâng cao chất lượng tư vấn từ xa.
2.3. Thực trạng về phương pháp tư vấn tâm lý cho sinh viên APAG
Qua kết quả khảo sát từ bảng số liệu trên cho thấy, cán bộ, giảng viên và sinh viên đều đánh giá các phương pháp tư vấn tại APAG được thực hiện ở mức độ thỉnh thoảng, cán bộ, giảng viên đánh giá với điểm trung bình là 2.91 và sinh viên đánh giá mức độ thực hiện có điểm trung bình là 2.78. Theo đánh giá của cán bộ, giảng viên những phương pháp tư vấn tâm lý chỉ mang tính “hỗ trợ, giao tiếp mở” (lắng nghe, thấu cảm, thay đổi nhận thức/hành vi) và được cán bộ, giảng viên đánh giá triển khai thường xuyên với điểm trung bình cao 3.12 – 3.18. Tư vấn, trị liệu các vấn đề tâm lý phức tạp là phương pháp ít khi thực hiện nhất với điểm trung bình thấp nhất 2.41 ở mức hiếm khi, điều đó cho thấy kỹ năng đặc thù mang tính chuyên môn cao về lĩnh vực trị liệu tâm lý còn thiếu, chưa có nguồn lực triển khai hoặc còn hạn chế. Tư vấn định kỳ, phát triển kỹ năng xã hội-cảm xúc tuy không phải phương pháp phổ biến nhất nhưng cũng đạt tỷ lệ “không bao giờ” là 0%, cho thấy sự quan tâm nhất định tới các hoạt động phòng ngừa, giáo dục kỹ năng. Sinh viên đánh giá thấp hơn cán bộ về tần suất các phương pháp, đặc biệt là ở nhóm trị liệu tâm lý chuyên sâu với điểm trung bình 2.47 thuộc mức hiếm khi. Các phương pháp tổng quát như “tư vấn lắng nghe, thấu cảm” với điểm trung bình 2.87 và “thay đổi nhận thức/hành vi” có điểm trung bình 2.92 được tiếp cận nhiều hơn, nhưng vẫn dưới mức kỳ vọng so với phía cán bộ/giảng viên.
So sánh đánh giá của cán bộ, giảng viên và sinh viên về các phương pháp tư vấn, kết luận như sau: (1) Phương pháp tư vấn định kỳ, tư vấn theo chủ đề, tư vấn phát triển kỹ năng xã hội – cảm xúc cho sinh viên có khoảng cách đánh giá thấp nhất; là phương pháp cốt lõi, được phổ biến tốt nhất nhưng chưa thực sự có hệ thống. (2) Phương pháp tư vấn, trị liệu các vấn đề tâm lý phức tạp (lo âu, trầm cảm, rối loạn nhân cách…, cả hai nhóm đều đánh giá thấp và còn nhiều hạn chế nguồn lực do Học viện chưa có Phòng tư vấn tâm lý chuyên nghiệp. (3) Phương pháp tư vấn giúp sinh viên thay đổi nhận thức và hành vi trước các vấn đề tâm lý gặp phải trong học tập và cuộc sống, cán bộ đánh giá cao hơn sinh viên và cần tăng cường hoạt động này trong thực tiễn. (4) Phương pháp tư vấn lắng nghe, thấu cảm, không phán xét trước các vấn đề tâm lý sinh viên gặp phải trong học tập và cuộc sống được đánh giá cao, phù hợp với đặc trưng tâm lý sinh viên. Tuy nhiên, có sự khác biệt giữa cán bộ, giảng viên, sinh viên và phương pháp này chưa phổ biến.
Các phương pháp tư vấn tâm lý hiện tại APAG chủ yếu thiên về phòng ngừa, phát triển kỹ năng và giao tiếp mở. Tỷ lệ triển khai các kỹ thuật trị liệu chuyên sâu còn hạn chế, năng lực tiếp cận của sinh viên còn thấp, đó là thách thức nhưng cũng là cơ hội nâng cao chất lượng công tác hỗ trợ tâm lý chuyên nghiệp trong nhà trường.
3. Giải pháp tăng cường hiệu quả công tác tư vấn tâm lý cho sinh viên APAG
3.1. Nâng cao nhận thức và kỹ năng cho sinh viên về chăm sóc sức khỏe tinh thần
Giải pháp này nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng tự chăm sóc sức khỏe tinh thần trong sinh viên, góp phần giúp các em hiểu rõ về tầm quan trọng của sức khỏe tinh thần như một yếu tố quyết định đến thành công học tập và cuộc sống; nhận biết sớm các biểu hiện căng thẳng, lo âu, trầm cảm và các vấn đề tâm lý khác để chủ động phòng tránh hay tìm kiếm sự giúp đỡ; trang bị kỹ năng quản lý cảm xúc, xử lý áp lực và giải quyết các xung đột cá nhân cũng như xã hội. Tạo dựng ý thức chủ động xây dựng lối sống lành mạnh về mặt tinh thần, giảm thiểu các hành vi tiêu cực như bạo lực học đường, sử dụng chất kích thích hay tự làm hại bản thân. Góp phần hình thành môi trường học tập thân thiện, hỗ trợ lẫn nhau trong cộng đồng sinh viên, hướng tới phát triển toàn diện nhân cách.
Để triển khai hiệu quả, giải pháp này cần thực hiện qua các bước và có biện pháp đồng bộ, như: tổ chức các hội thảo, chuyên đề, ngoại khóa về chăm sóc sức khỏe tinh thần, kỹ năng sống, kỹ năng quản lý cảm xúc, xử lý stress; phối hợp với các chuyên gia tâm lý, nhà giáo dục để xây dựng nội dung phù hợp với đặc điểm sinh viên và cập nhật các kiến thức khoa học mới nhất; áp dụng các hình thức truyền thông đa dạng để tiếp cận rộng rãi và tăng cường sự tương tác; lồng ghép các nội dung này vào các môn học kỹ năng mềm hoặc các hoạt động sinh hoạt tập thể, đội nhóm; xây dựng các phong trào, câu lạc bộ về sức khỏe tâm thần, kỹ năng sống để tạo sân chơi lành mạnh, nơi sinh viên có thể chia sẻ, học hỏi kinh nghiệm; khuyến khích sinh viên tham gia các hoạt động tình nguyện hỗ trợ bạn bè cùng phát triển kỹ năng, xây dựng mạng lưới hỗ trợ bạn đồng hành; tổ chức các lớp tập huấn về kỹ năng kiểm soát căng thẳng; hướng dẫn sinh viên cách nhận biết dấu hiệu bất thường về tâm lý ở bản thân và bạn bè, cách tiếp cận chuyên gia tư vấn khi cần thiết.
3.2. Xây dựng và phát triển Trung tâm Tư vấn tâm lý chuyên nghiệp trong APAG
Mục tiêu chính của giải pháp này là thành lập một tổ chức chuyên biệt, chuyên nghiệp để triển khai các hoạt động tư vấn tâm lý cho sinh viên với chất lượng cao, hệ thống và bài bản. Trung tâm này là nơi tập trung nguồn lực nhân lực chuyên môn với đội ngũ chuyên gia tâm lý có trình độ cao, giúp tăng chất lượng và hiệu quả tư vấn. Tạo môi trường riêng tư và an toàn cho sinh viên tiếp cận hỗ trợ tâm lý một cách tự nhiên, thoải mái, từ đó nâng cao tỷ lệ sinh viên tìm đến tư vấn khi cần thiết.
Kết nối và phối hợp hiệu quả với các đơn vị bên trong Học viện và các tổ chức bên ngoài phục vụ hỗ trợ chuyên sâu nếu cần. Đảm nhận vai trò nghiên cứu, khảo sát các vấn đề sức khỏe tâm thần sinh viên để đề xuất và điều chỉnh chính sách hỗ trợ phù hợp. Việc xây dựng và phát triển một Trung tâm Tư vấn tâm lý chuyên nghiệp trong APAG là một quá trình phức tạp, đòi hỏi kế hoạch chi tiết, đa chiều và thực hiện từng bước bài bản để bảo đảm hiệu quả bền vững.
Theo đó, trong quá trình triển khai giải pháp, Học viện cần xây dựng một đề án tổng thể, thể hiện rõ mục tiêu, tầm nhìn, chức năng của Trung tâm và lộ trình phát triển trong ngắn hạn, trung hạn, dài hạn. Kế hoạch gồm:
(1) Phân tích thực trạng sức khỏe tâm thần sinh viên, nhu cầu tư vấn; đề xuất mô hình tổ chức: cơ cấu nhân sự, phòng ban chức năng, các loại hình dịch vụ (trực tiếp, online, nhóm, cá nhân); dự toán nguồn lực tài chính, nhân sự, công nghệ và cơ sở vật chất; đội ngũ tư vấn viên là trung tâm của mọi hoạt động, vì vậy, cần tuyển dụng các chuyên gia tâm lý có trình độ từ thạc sĩ trở lên, chứng chỉ hành nghề rõ ràng.
(2) Thực hiện bồi dưỡng nâng cao năng lực về: quản lý hồ sơ, bảo mật, kỹ năng sử dụng công nghệ, tư vấn trực tuyến, xử lý khẩn cấp; bảo đảm đội ngũ có đủ năng lực về chuyên môn, đạo đức và kỹ năng mềm; phối hợp với phòng truyền thông xây dựng các chiến dịch nâng cao nhận thức về sức khỏe tâm thần, phổ biến vai trò và dịch vụ của Trung tâm; cung cấp dịch vụ tư vấn đa dạng, không chỉ tập trung tư vấn cá nhân mà mở rộng thành các lớp kỹ năng sống, trị liệu nhóm, tư vấn gia đình, hướng nghiệp kết hợp tư vấn tâm lý.
(3) Hợp tác với khoa tâm lý các trường đại học, bệnh viện tâm thần, tổ chức phi chính phủ, mạng lưới tư vấn quốc gia để hỗ trợ chuyên môn, cập nhật phương pháp mới. Mời các chuyên gia ngoài ngành vào tập huấn nội bộ, chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về tâm lý học đường, trị liệu ngắn hạn, can thiệp khủng hoảng.
(4) Xây dựng nền tảng tư vấn trực tuyến tích hợp trên trang web Học viện hoặc qua app di động đặt lịch, tư vấn bảo mật qua video call, trò chuyện nhanh và hỗ trợ khẩn cấp.
3.3. Đào tạo kỹ năng tư vấn cơ bản cho cán bộ quản lý sinh viên và giảng viên cố vấn
Mục đích của giải pháp này là truyền đạt các kiến thức cơ bản về tâm lý và kỹ năng tư vấn đến các cán bộ quản lý sinh viên cùng giảng viên cố vấn, giúp họ có năng lực làm điểm tựa tâm lý ban đầu và kịp thời phát hiện, hỗ trợ sinh viên gặp khó khăn. Việc đào tạo kỹ năng tư vấn cơ bản cho đội ngũ cán bộ quản lý sinh viên và giảng viên cố vấn học tập đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng một hệ thống hỗ trợ tâm lý học đường đa tầng, tiếp cận sớm và kịp thời các vấn đề của sinh viên.
Cần tiến hành xây dựng một chương trình đào tạo bài bản, có cấu trúc rõ ràng, dựa trên các chuẩn mực nghề nghiệp trong lĩnh vực tư vấn tâm lý học đường, đồng thời được điều chỉnh phù hợp với đặc điểm sinh viên của APAG. Đội ngũ giảng viên đào tạo nên bao gồm các chuyên gia tâm lý học đường, nhà trị liệu, giảng viên tâm lý học có kinh nghiệm thực hành thực tế trong môi trường giáo dục đại học, nhằm bảo đảm tính ứng dụng và truyền tải các tình huống điển hình gắn liền với thực tiễn công tác sinh viên tại học viện. Tiếp tục đào tạo kỹ năng tư vấn cơ bản cho cán bộ và giảng viên là một bước đi chiến lược nhằm lan tỏa tinh thần hỗ trợ tâm lý trong toàn bộ môi trường giáo dục đại học, bởi họ sẽ trở thành điểm tựa tinh thần đầu tiên, kịp thời phát hiện và hỗ trợ sinh viên vượt qua khó khăn, qua đó góp phần tạo dựng một môi trường cho sinh viên học tập an toàn, tích cực và đầy tính nhân văn.
3.4. Tích hợp hoạt động tư vấn tâm lý vào chương trình hỗ trợ học tập và hướng nghiệp
Mục tiêu cốt lõi của giải pháp là chuyển hóa hoạt động tư vấn tâm lý từ một dịch vụ hỗ trợ đơn lẻ sang một thành tố chiến lược trong hệ sinh thái học tập và nghề nghiệp của sinh viên. Được hỗ trợ tâm lý xuyên suốt trong hành trình học tập, đặc biệt trong những giai đoạn chuyển tiếp hoặc khủng hoảng. Phát triển năng lực cảm xúc – xã hội, kỹ năng thích ứng, và năng lực học tập suốt đời – những yếu tố then chốt của một cá nhân thành công trong thế kỷ XXI. Vì vậy, cách thức triển khai giải pháp, gồm:
(1) Lồng ghép nội dung tâm lý học đường và hướng nghiệp vào chương trình đào tạo: thiết kế các buổi tọa đàm, hội thảo chuyên đề về stress học đường, lo âu thi cử, áp lực thành tích, khủng hoảng nghề nghiệp… hoặc chương trình định hướng đầu khóa.
(2) Thiết lập cơ chế phối hợp liên ngành giữa các đơn vị chuyên trách. Để đảm bảo hoạt động tích hợp diễn ra hiệu quả, cần hình thành mạng lưới phối hợp giữa Trung tâm Tư vấn tâm lý, Phòng đào tạo đại học, Trung tâm Hướng nghiệp, Phòng Công tác sinh viên, cố vấn học tập và giảng viên.
(3) Phát triển chương trình tư vấn cá nhân hóa theo nhu cầu. Mỗi sinh viên có nhu cầu khác nhau về học tập, kỹ năng và định hướng nghề nghiệp. Do đó, hoạt động tư vấn cần được “cá nhân hóa”. Xây dựng hồ sơ tâm lý – học tập – nghề nghiệp cho mỗi sinh viên, cập nhật định kỳ. Thiết lập chế độ tư vấn cá nhân: Mỗi sinh viên được khuyến khích tham gia ít nhất 1 -2 buổi tư vấn cá nhân mỗi năm học.
(4) Học viện cần tổ chức các chiến dịch truyền thông nội bộ về “tư vấn tâm lý là sự hỗ trợ, không phải điều trị bệnh”. Tích hợp chủ đề sức khỏe tinh thần vào các hoạt động văn hóa, thể thao, ngày hội nghề nghiệp. Tạo điều kiện để sinh viên chủ động tiếp cận thông tin tư vấn qua các nền tảng số, như: website, fanpage, chatbot hỗ trợ tinh thần, podcast chia sẻ kinh nghiệm sống và học tập…
3.5. Xây dựng hệ thống tư vấn trực tuyến và hỗ trợ khẩn cấp
Mục đích cốt lõi của giải pháp là tạo dựng một hệ thống tư vấn tâm lý hiện đại, cho phép sinh viên tiếp cận dịch vụ hỗ trợ tinh thần mọi lúc, mọi nơi, mà không bị giới hạn bởi không gian, thời gian hay rào cản tâm lý. Đồng thời, hệ thống còn tích hợp các công cụ và kênh hỗ trợ khẩn cấp hoạt động 24/7, sẵn sàng can thiệp kịp thời trong những tình huống nguy cấp, như các trường hợp sinh viên có dấu hiệu trầm cảm nặng, ý định tự hại hoặc rối loạn tâm lý cấp tính. Sự kết hợp giữa tính tức thời, bảo mật và tính linh hoạt này chính là đặc điểm nổi bật mà các hình thức tư vấn truyền thống khó có thể đáp ứng một cách đầy đủ. Học viện cần đầu tư xây dựng một cổng thông tin tư vấn tâm lý tích hợp trên nền tảng website chính thức hoặc phát triển một ứng dụng di động thân thiện với người dùng. Cổng thông tin này cho phép sinh viên gửi yêu cầu tư vấn ẩn danh, đặt lịch tư vấn với chuyên gia, truy cập các tài nguyên số như bài viết, video hướng dẫn, biểu mẫu đánh giá tâm lý và tham gia các buổi trò chuyện nhóm trực tuyến. Bên cạnh đó, hệ thống chatbot tự động được tích hợp nhằm nhận diện từ khóa rủi ro, phản hồi tức thời và chuyển tiếp đến tư vấn viên khi cần thiết.
Những người tham gia trực đường dây nóng cũng cần được huấn luyện đặc biệt về nhận diện dấu hiệu khủng hoảng tâm lý và xử lý tình huống nhanh, chính xác, phối hợp hiệu quả với các cơ quan y tế, an ninh khi cần thiết. Học viện cũng cần sử dụng các kênh truyền thông nội bộ, như: email, fanpage, bảng tin điện tử, tài liệu hướng dẫn và tổ chức các buổi giới thiệu dịch vụ tại lớp học, chương trình sinh hoạt công dân, các hoạt động ngoại khóa. Giải pháp này xây dựng hệ thống tư vấn trực tuyến và hỗ trợ khẩn cấp thể hiện một hướng đi chiến lược của APAG trong nỗ lực chuyên nghiệp hóa và hiện đại hóa hoạt động tư vấn tâm lý cho sinh viên.
3.6. Đánh giá và giám sát thường xuyên chất lượng hoạt động tư vấn
Mục tiêu cơ bản của giải pháp này là thiết lập một quy trình đánh giá chất lượng dịch vụ tư vấn mang tính hệ thống, khách quan và định kỳ. Thông qua đó, Học viện có thể đo lường chính xác hiệu quả của hoạt động tư vấn trên cả phương diện chuyên môn và mức độ hài lòng của người sử dụng dịch vụ. Kịp thời phát hiện những hạn chế về mặt quy trình, năng lực chuyên môn hoặc thiếu sót trong phương pháp tư vấn, từ đó tạo nền tảng cho việc điều chỉnh, nâng cấp và hoàn thiện dịch vụ. Hơn thế, hoạt động đánh giá định kỳ còn có giá trị trong việc xây dựng lòng tin nơi sinh viên và cán bộ giảng viên.
Xây dựng một bộ tiêu chí đánh giá toàn diện, có độ tin cậy và tính khả thi cao. Bộ tiêu chí này nên bao gồm các thành phần đánh giá chất lượng chuyên môn trong hoạt động tư vấn, mức độ hài lòng của sinh viên sau khi tiếp nhận dịch vụ, hiệu quả của hoạt động tư vấn đối với việc thay đổi nhận thức và hành vi, mức độ bảo mật thông tin cá nhân cũng như khả năng đáp ứng linh hoạt các nhu cầu đặc thù của từng sinh viên.
Giải pháp đánh giá và giám sát thường xuyên chất lượng hoạt động tư vấn tâm lý là một trụ cột quan trọng trong việc xây dựng hệ thống chăm sóc sức khỏe tinh thần bền vững, chuyên nghiệp và phù hợp với đặc thù đào tạo tại APAG. Điều này không chỉ giúp hoàn thiện kỹ thuật chuyên môn mà còn thúc đẩy văn hóa cải tiến, tinh thần trách nhiệm và tính nhân văn trong công tác hỗ trợ người học. Đây là một biểu hiện cụ thể của việc đưa công tác tư vấn tâm lý vào quỹ đạo quản trị hiện đại, lấy người học làm trung tâm; đồng thời, bảo đảm phát triển hài hòa giữa giá trị học thuật và giá trị con người.
4. Kết luận
Trong học tập và cuộc sống, sinh viên thường xuyên gặp các vấn đề về áp lực học tập, thi cử và định hướng nghề nghiệp, điều đó phản ánh mức độ căng thẳng cao trong môi trường học tập. Đại đa số các hình thức và phương pháp tư vấn trong Học viện đều chỉ đạt ở mức thỉnh thoảng. Căn cứ vào thực trạng tư vấn tâm lý cho sinh viên, tác giả đề xuất các giải pháp được xây dựng trên nền tảng khoa học, tập trung vào việc phát triển toàn diện cả về mặt nhận thức, kỹ năng, hạ tầng dịch vụ và quy trình quản lý chất lượng hoạt động tư vấn. Sự đồng bộ và liên kết chặt chẽ giữa các giải pháp sẽ tạo nên một hệ sinh thái tư vấn tâm lý vững chắc, góp phần tạo dựng môi trường học đường lành mạnh, hỗ trợ sinh viên phát triển về mọi mặt, từ đó, nâng cao chất lượng đào tạo và hiệu quả giáo dục của Học viện.
Tài liệu tham khảo:
1. Nguyễn Văn Bắc, Nguyễn Bá Phu, Lê Văn Khuyến, Lê Văn Hà, Hồ Thị Trúc Quỳnh, Phạm Văn Minh, Mai Quang Sơn (2022). Kỹ năng tư vấn tâm lý học đường của cán bộ, giáo viên trong trường phổ thông (sách chuyên khảo). NXB. Đại học Huế.
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2017). Thông tư số 31/2017/TT-BGDĐT ngày 18/12/2017 Hướng dẫn công tác tư vấn tâm lý cho học sinh trong trường phổ thông.
3. Trần Thị Minh Đức (2021). Giáo trình Tham vấn tâm lý. H. NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, tr.117 – 459.
4. Nguyễn Thị Thủy (2025). Tư vấn tâm lý cho sinh viên của Học viện Hành chính và Quản trị công. Đề tài Khoa học cấp cơ sở Học viện Hành chính và Quản trị công.
5. Trương Uyển Thảo Uyên, Quan Bảo Phương, Phan Thúy Huyền, Nguyễn Thị Mai Hoàng, Nguyễn Quốc Hòa (2024). Khảo sát thực trạng sức khỏe tâm thần và nhu cầu được hỗ trợ về mặt tinh thần của sinh viên dược. Tạp chí Y học Việt Nam, tập 543 số 2 (2024), tr 327 – 331.
