(QLNN) – Quá trình xây dựng nền hành chính chuyên nghiệp, năng động, trách nhiệm, minh bạch, hiệu lực, hiệu quả trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay đang đặt ra những yêu cầu ngày càng cao đối với đội ngũ công chức lãnh đạo, quản lý, đặc biệt là đối với công chức ở cấp thứ trưởng và tương đương. Do đó, nghiên cứu, thiết kế một chương trình bồi dưỡng ngắn hạn về kiến thức, kỹ năng lãnh đạo, quản lý dành cho các đối tượng này đang trở thành yêu cầu cấp bách.
Thứ trưởng và công chức được quy hoạch để bổ nhiệm vào vị trí thứ trưởng và tương đương là những công chức cao cấp, có nhiệm vụ giúp bộ trưởng thực hiện một hoặc một số nhiệm vụ cụ thể do bộ trưởng phân công và chịu trách nhiệm trước bộ trưởng và trước pháp luật về các nhiệm vụ đó. Đây là những người có trình độ chuyên môn cao, nhiều kinh nghiệm trong quản lý nhà nước và đã từng được bồi dưỡng qua nhiều khóa về chuyên môn, kỹ năng và quốc phòng, an ninh…
Tuy nhiên, quá trình xây dựng nền hành chính chuyên nghiệp, năng động, trách nhiệm, minh bạch, hiệu lực, hiệu quả trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay đang đặt ra những yêu cầu ngày càng cao về năng lực lãnh đạo, quản lý đối với đội ngũ công chức ở cấp thứ trưởng và tương đương. Do đó, nghiên cứu, thiết kế một chương trình bồi dưỡng ngắn hạn về kiến thức, kỹ năng lãnh đạo, quản lý dành cho các đối tượng học viên này đang trở thành yêu cầu cấp bách.
Việc làm này hiện đang được các cấp có thẩm quyền giao cho Học viện Hành chính Quốc gia (trung tâm quốc gia về nghiên cứu khoa học hành chính và đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức) nghiên cứu, biên soạn trong năm 2019. Học viện hiện cũng đã được giao biên soạn và tổ chức triển khai có hiệu quả nhiều chương trình bồi dưỡng lãnh đạo, quản lý các cấp từ cấp huyện, cấp sở đến cấp vụ và tương đương. Chương trình bồi dưỡng dành cho công chức cấp thứ trưởng và tương đương là chương trình bồi dưỡng lãnh đạo, quản lý cao nhất thuộc thẩm quyền mà Học viện Hành chính Quốc gia được giao theo quy định tại Nghị định số 101/2017/NĐ-CP ngày 01/9/2017 của Chính phủ về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức.
Để có thêm căn cứ khoa học và tham khảo kinh nghiệm quốc tế trong việc biên soạn chương trình bồi dưỡng này, vừa qua (15/5/2019), Học viện Hành chính Quốc gia đã tổ chức Tọa đàm với chủ đề “Thiết kế chương trình bồi dưỡng thứ trưởng và tương đương” dưới sự chủ trì của PGS.TS. Lương Thanh Cường – Phó Giám đốc Học viện và sự tham gia của các chuyên gia quốc tế, gồm: TS. Jay Wysocki – Cố vấn nghiên cứu sáng kiến Việt Nam, Đại học Indiana (Hoa Kỳ) và TS. Moktar Lamari – Giám đốc Trung tâm Phân tích và đánh giá chính sách, Trường Hành chính Quốc gia, Québec (Ca-na-đa). Tọa đàm còn thu hút sự quan tâm tham gia của nhiều nhà khoa học, cán bộ, giảng viên của một số khoa chuyên môn thuộc Học viện Hành chính Quốc gia.
PGS.TS. Lương Thanh Cường – Phó Giám đốc Học viện cho biết, Học viện Hành chính Quốc gia được các cấp có thẩm quyền tin tưởng giao nhiệm vụ biên soạn các chương trình bồi dưỡng lãnh đạo, quản lý, trong đó có chương trình bồi dưỡng lãnh đạo, quản lý dành cho công chức giữ chức vụ thứ trưởng và tương đương. Đây là nhiệm vụ quan trọng song cũng hết sức khó khăn. Khó khăn không chỉ bởi đây là nhiệm vụ mới, được yêu cầu thực hiện trong thời gian ngắn, mà còn bởi nội dung chương trình vừa đòi hỏi tính cập nhật, hội nhập, không trùng lắp với các chương trình mà các thứ trưởng đã trải qua, vừa đòi hỏi tính bao quát chung cho các thứ trưởng vốn công tác ở các ngành, lĩnh vực khác nhau.
Hơn nữa, do đặc thù bị giới hạn nhiều về thời gian khi tham gia các khóa bồi dưỡng, nên thời lượng dành cho khóa bồi dưỡng đối với đối tượng công chức cấp cao này cũng được yêu cầu tương đối ngắn (tối đa khoảng 2 tuần). Do vậy, làm thế nào để thiết kế được chương trình bồi dưỡng ngắn hạn, đáp ứng mục tiêu trang bị được những kiến thức, kỹ năng thực sự cần thiết, bảo đảm nâng cao năng lực cho đội ngũ này là việc làm không đơn giản.
Tại Tọa đàm, các chuyên gia và các đại biểu tham dự đã tích cực trao đổi, đưa ra những gợi ý về phương thức, cách thức xây dựng chương trình cũng như nội dung cụ thể của chương trình để đáp ứng nhu cầu của đối tượng học viên là các thứ trưởng và những người được quy hoạch để bổ nhiệm vào vị trí thứ trưởng và tương đương. Qua đó, giúp họ thực hiện tốt công tác tham mưu và giúp bộ trưởng quản lý nhà nước một cách hiệu quả đối với những ngành, lĩnh vực được bộ trưởng phân công.
TS. Moktar Lamari – người có nhiều kinh nghiệm làm việc trong các cơ quan chính phủ cũng như làm công tác nghiên cứu tại các cơ sở nghiên cứu, đào tạo ở Ca-na-đa, cho rằng: Thứ trưởng là người từng kinh qua nhiều vị trí với kinh nghiệm dày dặn, họ cũng được coi là những người đóng vai trò kết nối giới chính khách và bộ máy hành chính nhà nước. Do vậy, kiến thức và kỹ năng đòi hỏi với đội ngũ này rất cao và đa dạng, trong đó trước hết họ phải hiểu rõ bản chất, mục tiêu hoạt động của khu vực công; những nguyên tắc, nhiệm vụ mà khu vực công phải thực hiện… Đồng thời, có năng lực sử dụng hiệu quả nguồn lực của tổ chức; có khả năng kết nối và điều phối các bộ phận thuộc quyền để hoàn thành nhiệm vụ. Và, đặc biệt, họ phải biết cách sử dụng tối ưu hóa nguồn ngân sách thuộc thẩm quyền được giao. Trong chương trình bồi dưỡng cấp thứ trưởng ở Ca-na-đa, thường có từ 6 – 7 chuyên đề về quản lý ngân sách.
Ngoài ra, họ cũng cần được bồi dưỡng kiến thức liên quan đến: quản lý khủng hoảng, đổi mới chính phủ, quản lý ngân sách, quản lý sự thay đổi, quản lý chất lượng thực thi công vụ; các công cụ mà nhà lãnh đạo cần nắm được để thực thi hiệu quả công việc của mình; hoạch định, thực thi và đánh giá tác động chính sách; tổ chức chính phủ và phi chính phủ nhằm làm rõ mối tương tác giữa hai khối này; quản lý sự phát triển bền vững; tư duy chiến lược và tạo mối liên hệ liên minh để thực hiện chiến lược đó; hỗ trợ, tạo động lực làm việc đối với cấp dưới và kỹ năng giao tiếp tự tin, tôn trọng người khác,…
Về cách thức thiết kế chương trình bồi dưỡng thứ trưởng, TS. Moktar Lamari chia sẻ: ở Ca-na-đa, Trường Hành chính Quốc gia, Québec (ENAP) có mối quan hệ rất gần gũi và là cơ sở thường xuyên cung cấp các chương trình bồi dưỡng cho Chính phủ Ca-na-đa. Khi Chính phủ cần một chương trình bồi dưỡng nào đó, Chính phủ sẽ liên hệ với ENAP để cùng trao đổi và thiết kế chương trình, sau đó ENAP sẽ tổ chức các hội thảo, tọa đàm để trao đổi rõ hơn và thu thập các yêu cầu cụ thể để thiết kế các chương trình bồi dưỡng tương ứng. Sau đó, tiến hành tổ chức thí điểm khoảng 3 – 4 khóa và rút kinh nghiệm để hoàn thiện chương trình trước khi tiến hành tổ chức ở quy mô rộng rãi. Ông cũng cho biết thêm, Québec quy định dành 1% ngân sách cho đào tạo, bồi dưỡng công chức; đồng thời, quy định một trong những điều kiện để được thăng chức đối với công chức là phải trải qua các khóa bồi dưỡng ở ENAP.
Để thiết kế chương trình bồi dưỡng, theo TS. Moktar Lamari, cần thu thập 3 nguồn tri thức chủ yếu: (1) Thực tiễn tốt của quốc tế để đưa vào chương trình bồi dưỡng này thông qua các nhóm chuyên gia thu thập kinh nghiệm tốt của các quốc gia trên thế giới; (2) Định hướng chính trị của Chính phủ (yêu cầu công chức lãnh đạo cần phải có các kỹ năng đó và cần phải được bồi dưỡng qua các chương trình đó); (3) Xác định các vấn đề mà Chính phủ đang gặp phải (thông qua các công chức cấp thực thi chính sách bằng phiếu điều tra, khảo sát để nhận diện chính xác vấn đề), đây cũng là cơ sở để lựa chọn các ưu tiên trong chương trình bồi dưỡng.
TS. Jay Wysocki – Cố vấn nghiên cứu sáng kiến Việt Nam, Đại học Indiana (Hoa Kỳ) – người từng có nhiều kinh nghiệm thiết kế các chương trình bồi dưỡng năng lực cho cán bộ, công chức ở Việt Nam với tư cách là chuyên gia của Chương trình Phát triển của Liên hiệp quốc (UNDP), nhấn mạnh: chính người Việt Nam mới là những người hiểu rõ nhất về bối cảnh thực tiễn ở Việt Nam nên sẽ là những người đưa ra nhiều ý tưởng thực tế nhất về các chương trình bồi dưỡng phù hợp với từng đối tượng học viên, còn các chuyên gia quốc tế chỉ nên là những người chia sẻ các kinh nghiệm của các quốc gia khác trong quá trình thiết kế các chương trình bồi dưỡng. Từ quan điểm đó, ông đề xuất thành lập nhóm nghiên cứu để tiến hành nghiên cứu, khảo sát về những nội dung của chương trình thứ trưởng và mời các thứ trưởng đến để cùng phân tích các vấn đề mà họ đang gặp phải. Có như vậy, chương trình bồi dưỡng mới bảo đảm tính thiết thực và khả thi.
Để chương trình được triển khai mang lại hiệu quả thiết thực và lâu dài, việc đánh giá hiệu quả đầu ra của các chương trình bồi dưỡng cũng được các chuyên gia quan tâm chia sẻ. Theo đó, ở các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng công chức nước ngoài cũng có thiết kế Phiếu đánh giá gồm một hệ thống các câu hỏi đánh giá toàn diện về quá trình học tập, chất lượng giảng viên, nội dung chương trình tài liệu,… theo 4 mức độ hài lòng của học viên. Ở ENAP, việc đánh giá hiệu quả đối với học viên sau khi kết thúc khóa bồi dưỡng thường được đánh giá thông qua giải quyết các tình huống cụ thể. Nhìn chung, các chuyên gia và các đại biểu cũng cho rằng, để tránh tính hình thức trong đánh giá, cần thắt chặt hơn nữa quy trình và nội dung đánh giá với các tiêu chí được cụ thể hóa một cách chi tiết.
Ngoài ra, các chuyên gia quốc tế còn tham gia chia sẻ về ý tưởng và phương pháp xây dựng tình huống trong bồi dưỡng thứ trưởng nói riêng và bồi dưỡng công chức lãnh đạo, quản lý nói chung. Đây cũng là nội dung hữu ích trong điều kiện Học viện Hành chính Quốc gia đang được các cấp có thẩm quyền giao biên soạn Tài liệu: Tình huống quản lý dành cho các chương trình bồi dưỡng lãnh đạo, quản lý./.
Đoàn Kim Huy
