(Quanlynhanuoc.vn) – Nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác kiểm tra, giám sát, góp phần kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ là một trong những nội dung quan trọng trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng, khẳng định quyết tâm chính trị của Đảng và thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội, không chỉ bởi tính cấp thiết của việc kiểm tra, giám sát mà còn là kỳ vọng về một giải pháp hữu hiệu, góp phần ngăn chặn sự tha hóa quyền lực trong công tác cán bộ hiện nay.
Thực trạng công tác kiểm tra, giám sát để kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ
Công tác cán bộ (CTCB) là một lĩnh vực hệ trọng, tự thân nó trở thành một loại quyền lực cần được kiểm soát và sự tha hóa quyền lực trong CTCB là xu hướng khó tránh nếu thiếu thiết chế, cơ chế kiểm soát hiệu quả. Trong khi khẳng định “cán bộ là cái gốc của công việc”, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đồng thời cảnh báo: “Thứ nhất, dân ghét các ông chủ tịch, các ông ủy viên vì cái tật ngông nghênh, cậy thế, cậy quyền. Những ông này không hiểu nhiệm vụ và chính sách của Việt Minh, nên khi nắm chút quyền trong tay vẫn hay lạm dụng”1. Theo Người, cơ chế kiểm soát quyền lực (KSQL) đối với bộ máy nhà nước, chính là “dân phải biết quyền hạn của mình, phải biết kiểm soát cán bộ”2. Người yêu cầu: “Muốn hoàn thành tốt mọi việc, thì toàn thể đảng viên và cán bộ phải chấp hành nghiêm chỉnh đường lối và chính sách của Đảng. Và muốn như vậy, thì các cấp ủy đảng phải tăng cường công tác kiểm tra”3.
Đại hội XIII đánh dấu bước phát triển mới trong tư duy lý luận của Đảng khi chỉ ra yêu cầu xây dựng Đảng phải gắn liền với xây dựng hệ thống chính trị; phản ánh sự nhìn nhận, đánh giá khách quan của Đảng ta về những vấn đề đặt ra đối với việc KSQL trong CTCB. Thực hiện vai trò, sứ mệnh của Đảng cầm quyền, trách nhiệm chính trị của Đảng là giới thiệu, cử cán bộ, đảng viên của Đảng nắm giữ các cương vị trong bộ máy công quyền và các tổ chức chính trị – xã hội theo luật định. Trách nhiệm đó không chỉ thể hiện ở việc Đảng phải cử ra những cán bộ, đảng viên “vừa hồng, vừa chuyên” để đảm nhiệm các công việc nhà nước, mà quan trọng hơn, Đảng phải thường xuyên làm tốt công tác quản lý, giáo dục, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng, bảo đảm đội ngũ cán bộ của Đảng có đủ phẩm chất, năng lực và uy tín để thực hiện sứ mệnh của mình.
Nhận thức rõ vấn đề trên, thời gian qua, Đảng ta đã ban hành nhiều quy định cụ thể nhằm ngăn chặn, khắc phục những hạn chế, sơ hở trong CTCB như: Quy định số 179-QĐ/TW ngày 25/02/2019 về chế độ KTGS CTCB; Quy định số 205-QĐ/TW ngày 23/9/2019 về việc KSQL trong CTCB và chống chạy chức, chạy quyền; Quy định số 80-QĐ/TW ngày 18/8/2022 về phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử… Đặc biệt, Quy định số 22-QĐ/TW ngày 28/7/2021 đã bổ sung đối tượng công tác KTGS, kỷ luật đảng, bao gồm cả tổ chức đảng đã hết nhiệm kỳ hoạt động, đã giải thể hoặc thay đổi do chia tách, sát nhập và đảng viên đã chuyển công tác, nghỉ việc, nghỉ hưu. Đây chính là sự phát triển, thể hiện rõ tinh thần “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay.
Thực hiện các chủ trương và quy định trên, thời gian qua các cấp ủy, tổ chức đảng từ trung ương tới địa phương đã tích cực tuyên truyền, phổ biến, quán triệt, kịp thời triển khai, thực hiện Quy định số 205-QĐ/TW đồng bộ phù hợp với các quy định khác của Đảng, trong đó có Quy định số 22-QĐ/TW. Đồng thời, chỉ đạo thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các nguyên tắc, quy định, quy chế, quy trình về CTCB; thường xuyên tự kiểm tra, kịp thời chấn chỉnh những sai sót và chịu trách nhiệm về những hạn chế, khuyết điểm trong CTCB thuộc phạm vi, thẩm quyền, trách nhiệm được giao.
Cùng với đó, rà soát, sửa đổi, bổ sung, kịp thời ban hành các quy định, quy chế về CTCB theo thẩm quyền được phân cấp cũng như quy định cụ thể trách nhiệm của tập thể, cá nhân, quy trình, thủ tục, bảo đảm dân chủ, khách quan, công khai, minh bạch trong từng khâu về CTCB. Về cơ bản, công tác tuyển dụng, bổ nhiệm, quy hoạch, đào tạo, điều động, đề bạt, giới thiệu ứng cử, xếp loại thi đua, khen thưởng, nâng ngạch đối với cán bộ được thực hiện đúng quy trình, dân chủ, công khai, minh bạch, bảo đảm các điều kiện, tiêu chuẩn quy định đã nhận được sự ủng hộ và tạo được niềm tin của cán bộ, đảng viên và Nhân dân; tình trạng đơn, thư phản ánh, khiếu nại, tố cáo về CTCB có chiều hướng thuyên giảm.
Bên cạnh đó, trình độ, kiến thức, chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực thực tiễn của đội ngũ làm CTCB đã có sự tiến bộ, chuyển biến tích cực về nhiều mặt, thực hiện tương đối tốt chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn; qua đó, đã khắc phục, giảm thiểu được những tiêu cực trong CTCB nên nhìn chung được Nhân dân và dư luận xã hội ghi nhận, đánh giá cao…
Tuy nhiên, với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, Đảng ta cũng thừa nhận CTCB vẫn còn nhiều bất cập, yếu kém. Ở một số bộ, ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị, việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức quán triệt và thực hiện một số nghị quyết còn chậm, chưa quyết liệt, hiệu quả. Việc thực hiện các nguyên tắc tổ chức, hoạt động của Đảng, đặc biệt là nguyên tắc tập trung dân chủ ở một số tổ chức đảng còn chưa nghiêm, thậm chí có biểu hiện vi phạm theo từng mức độ khác nhau. Cơ chế KSQL chưa được tối ưu hóa làm cho quyền lực dễ bị lợi dụng, tình trạng “chạy chức, chạy quyền” có cơ hội nảy sinh và diễn biến phức tạp. Tình trạng lạm quyền, lộng quyền, lợi dụng quyền lực trong CTCB; sử dụng quyền lực được giao để phục vụ lợi ích cá nhân hoặc dung túng, bao che, tiếp tay cho tham nhũng, tiêu cực chậm được ngăn chặn, đẩy lùi.
Theo thống kê từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XIII đến tháng 12/2022, các cơ quan chức năng đã khởi tố, điều tra trên 4.200 vụ, với hơn 7.500 bị can về các tội tham nhũng, chức vụ, kinh tế. Đáng chú ý, đã xử lý hình sự 25 cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý. Chỉ tính riêng trong năm 2022, các cơ quan điều tra đã thụ lý điều tra 687 vụ án, 1.439 bị can phạm tội về tham nhũng, trong đó: Khởi tố mới 436 vụ và 929 bị can (tăng 105 vụ, 177 bị can so với kỳ báo cáo năm trước)4. Ngoài ra, việc bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử có nơi chưa bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện, quy trình, cá biệt có nhiều nơi bố trí người nhà, người thân chưa đủ uy tín.
Nguyên nhân của tình trạng trên chủ yếu bắt nguồn từ việc “cơ chế kiểm soát quyền lực chưa hoàn thiện; vai trò giám sát của nhân dân chưa được phát huy mạnh mẽ”5; đặc biệt là “chính sách cán bộ chưa thực sự tạo động lực để cán bộ toàn tâm, toàn ý với công việc”6; chưa có cơ chế bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đột phá vì lợi ích chung. Mặt khác, một trong những nguyên nhân căn bản, góp phần làm trầm trọng hơn các khuyết điểm trên đó là “một số tổ chức cơ sở đảng buông lỏng công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, chưa nắm chắc diễn biến tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của đảng viên… chưa làm tốt công tác quản lý, kiểm tra, giám sát đảng viên”7.
Một số giải pháp nhằm tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ
Thứ nhất, nâng cao nhận thức, trách nhiệm về KTGS trong CTCB đối với mọi cấp ủy, tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Theo đó, cần đẩy mạnh công tác giáo dục, tuyên truyền về các quy chế, quy định, kỷ luật của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, bảo đảm mọi tổ chức đảng và đảng viên, trước hết là người đứng đầu, thấy rõ CTCB là then chốt của nhiệm vụ then chốt và mục đích của KTGS trong CTCB không chỉ dừng lại ở chống “chạy chức, chạy quyền” mà quan trọng hơn cả là thu hút, trọng dụng nhân tài, và xét cho đến cùng là để nhằm xây dựng cho được đội ngũ cán bộ “hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân”. Đồng thời gắn trách nhiệm cụ thể, trước hết là trách nhiệm của cấp ủy, người đứng đầu trong công tác giáo dục, tuyên truyền cũng như trong KTGS CTCB theo đúng thẩm quyền, như tinh thần Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra: “phải thường xuyên thật thà tự phê bình, hoan nghênh quần chúng phê bình mình và thành khẩn phê bình anh em – để sửa chữa khuyết điểm, phát triển ưu điểm. Phải luôn luôn cố gắng học tập để tiến bộ mãi”8.
Thứ hai, tiếp tục hoàn thiện các quy chế, quy định về KTGS CTCB.
Để khắc phục những “lỗ hổng”, đồng thời nâng cao khả năng răn đe, phòng ngừa những biểu hiện tiêu cực trong CTCB, cần tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy chế, quy định nhằm siết chặt hơn nữa kỷ luật, kỷ cương, bảo đảm dân chủ, khách quan, công khai, minh bạch; gắn trách nhiệm của cấp ủy, người đứng đầu trong tất cả các khâu của CTCB và thực hiện chính sách cán bộ. Tập trung hoàn thiện cơ chế KTGS việc thực thi quyền lực của những người có chức, có quyền; các quy định về thẩm quyền, trách nhiệm của ủy ban kiểm tra các cấp trong việc yêu cầu, kiến nghị tổ chức đảng, cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ, thu hồi các văn bản trái quy định trong CTCB; cơ chế phối hợp giữa KTGS của Đảng với các hoạt động thanh tra, điều tra và hoạt động giám sát của quần chúng. Cùng với các giải pháp xây dựng và thực thi cơ chế, cần xây dựng chế tài đủ mạnh để các tổ chức bộ máy, các cá nhân hoặc nhóm người được giao quyền lực “không dám – không thể – không muốn” lạm quyền, lộng quyền. Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện các quy định cụ thể để mỗi cán bộ, đảng viên “thường xuyên “tự soi”, “tự sửa”, nêu cao danh dự, lòng tự trọng của người đảng viên”.
Thứ ba, thường xuyên nâng cao chất lượng hoạt động của ủy ban kiểm tra và đội ngũ cán bộ kiểm tra các cấp.
Yêu cầu hàng đầu đối với những cán bộ làm công tác kiểm tra không chỉ là phẩm chất, năng lực và uy tín mà trên hết là bản lĩnh, dũng khí đương đầu với mọi khó khăn, không nể nang, né tránh, khuất phục trước uy quyền. Họ phải là những người có thái độ công tâm, khách quan và ý chí vượt lên chính mình để hoàn thành trọng trách KTGS đối với những cán bộ, đảng viên là cán bộ lãnh đạo, quản lý có các biểu hiện tiêu cực trong CTCB. Để nâng cao chất lượng mọi mặt cho ủy ban kiểm tra và đội ngũ cán bộ kiểm tra các cấp, cần đặc biệt chú trọng quán triệt, thực hiện tốt các quy định của Đảng về cơ cấu tổ chức, bộ máy ủy ban kiểm tra các cấp, các quy định về quy hoạch đội ngũ cán bộ, đặc biệt là Kết luận số 23-KL/TW ngày 10/12/2021 của Ban Bí thư về tiếp tục đẩy mạnh công tác luân chuyển cán bộ lãnh đạo, quản lý các ngành, các cấp về làm công tác KTGS và luân chuyển lãnh đạo ủy ban kiểm tra các cấp sang công tác ở các ngành, các cấp để đào tạo, bồi dưỡng, tạo nguồn cán bộ kiểm tra, tạo điều kiện cho đội ngũ cán bộ kiểm tra rèn luyện, trưởng thành, đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ được giao.
Thứ tư, nâng cao hiệu lực của kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm trong CTCB.
Cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra các cấp cần tăng cường kiểm tra, các tổ chức đảng trực thuộc, nhất là những nơi có các biểu hiện vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, bao che, tiếp tay cho hành vi chạy chức, chạy quyền, nơi có hiện tượng mất đoàn kết, nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp, gây bức xúc trong dư luận. Kết hợp tốt giữa KTGS của cấp trên với phát huy vai trò chủ động của các cấp ủy, tổ chức đảng trong việc thường xuyên tự kiểm tra, tự rà soát, kịp thời phát hiện, kiên quyết đấu tranh với các biểu hiện vi phạm trong CTCB.
Cùng với đó, đề cao vai trò của ủy ban kiểm tra trong tham gia thực hiện quy trình kiện toàn nhân sự cấp ủy các cấp, kịp thời phát hiện, xử lý những dấu hiệu vi phạm trong CTCB ngay từ khi mới manh nha, không để khuyết điểm trở thành vi phạm, vi phạm của cá nhân thành vi phạm của tổ chức; kiên quyết thu hồi, hủy bỏ các quyết định không đúng quy định, đồng thời kiểm điểm, quy rõ trách nhiệm và xử lý các tập thể, cá nhân có liên quan, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra vi phạm hoặc không kịp thời chỉ đạo xử lý khi có dấu hiệu vi phạm về CTCB ở cơ quan, đơn vị thuộc quyền.
