TS. Trương Cộng Hòa
Phân hiệu Học viện Hành chính Quốc gia tại TP. Hồ Chí Minh
(Quanlynhanuoc.vn) – Đoàn kết thống nhất là sinh mệnh của Đảng, là vấn đề sống còn của cách mạng – cơ sở để củng cố đại đoàn kết toàn dân tộc, vấn đề được xác định là đường lối chiến lược của Đảng, nhân tố quyết định thắng lợi của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong mọi thời kỳ. Suốt tiến trình xây dựng và phát triển, để bảo đảm vai trò lãnh đạo và xứng đáng là đội tiền phong, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi đoàn kết, thống nhất trong Đảng là một trong những nguyên tắc cơ bản nhất của xây dựng đảng, là sự vận động và phát triển theo đúng quy luật của Đảng cách mạng; là vấn đề sống còn của sự nghiệp cách mạng, đồng thời là cơ sở để xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân.
Từ khóa: Đại đoàn kết dân tộc, đoàn kết trong Đảng, hệ thống chính trị, Đảng Cộng sản Việt Nam.
1. Đặt vấn đề
Đảng Cộng sản là một bộ phận trong hệ thống chính trị nhưng là lực lượng lãnh đạo, là linh hồn của khối đại đoàn kết toàn dân, cho nên “sự đoàn kết trong Đảng là quan trọng hơn bao giờ hết, nhất là sự đoàn kết chặt chẽ giữa các cán bộ lãnh đạo”1. Đoàn kết trong Đảng là quy luật tồn tại của Đảng Cộng sản Việt Nam, là nền tảng cho sự thành/bại của cách mạng Việt Nam trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Đại đoàn kết toàn dân tộc là đại đoàn kết toàn dân, bao gồm các dân tộc, các giai cấp, tầng lớp, đảng phái, tôn giáo, nhân sĩ, trí thức, đồng bào ở trong nước và kiều bào ở nước ngoài. Đại đoàn kết toàn dân tộc nhằm khơi dậy tinh thần tự tôn dân tộc, quyết tâm chấn hưng đất nước, không bỏ lỡ thời cơ, vận hội, quyết tâm tiến kịp sự chuyển động theo gia tốc của thế giới đang ngày càng phát triển; phát huy tinh thần tự lực, tự cường, đẩy lùi mọi nguy cơ, vượt qua mọi thách thức. Đại đoàn kết toàn dân tộc không chỉ dừng lại ở quan niệm, tư tưởng, ở những lời kêu gọi mà phải trở thành một chiến lược cách mạng, trở thành khẩu hiệu hành động của toàn Đảng, toàn dân ta.
Đại đoàn kết toàn dân tộc là truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam, được hun đúc qua hàng nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước; là giá trị to lớn, cơ sở, nền tảng quan trọng trong phát huy toàn diện sức mạnh trí tuệ, sự sáng tạo, ý chí tự lực, tự cường, lòng tự tôn, tự hào dân tộc, là động lực to lớn trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đại đoàn kết toàn dân tộc được Đảng ta xác định là đường lối chiến lược, là cội nguồn sức mạnh, động lực chủ yếu, là “bức tường thành kiên cố” chống lại các thế lực thù địch, có ý nghĩa quyết định trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong đó, Nhân dân chính là thành tố cấu thành không thể thiếu, là những “viên gạch” tạo nên “bức tường thành đoàn kết” ngày càng lớn mạnh, trường tồn với thời gian.
Lịch sử đã chứng minh, sự nghiệp cách mạng là của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, khi Nhân dân đồng lòng, đoàn kết thì sự nghiệp cách mạng mới có thể thành công. Những thắng lợi trong cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do cho dân tộc; xây dựng và thống nhất Tổ quốc; thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử trong quá trình đổi mới, cũng như tiềm lực, vị thế, uy tín của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế hiện nay, ngoài nguyên nhân có sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng, thì sức mạnh của toàn dân đoàn kết, một lòng, một dạ đi theo và thực hiện mục tiêu do Đảng đề ra cũng là nhân tố vô cùng quan trọng.
Thực tiễn cho thấy, không thể hô hào đoàn kết và thực hiện đoàn kết một cách chung chung và dừng lại ở Nghị quyết hay “tinh thần quyết tâm cao độ”. Bởi vì, điều này không thể tạo ra sức mạnh đoàn kết thực sự. Đồng thuận, đoàn kết bao giờ cũng dựa trên cơ sở lợi ích chung, mẫu số chung. Bên cạnh lợi ích chung nhất của một quốc gia – dân tộc thì có lợi ích chung của từng giai cấp, tầng lớp, từng cộng đồng, từng giới, từng dân tộc và ở từng địa bàn cụ thể có những lợi ích riêng nhất định. Sự ổn định, thống nhất, đồng thuận của mỗi giai tầng, giới, dân tộc… qua việc thực hiện lợi ích của chính họ, trên cơ sở bảo đảm hài hòa giữa lợi ích chung và riêng sẽ là cơ sở để đoàn kết thực hiện lợi ích chung nhất – lợi ích quốc gia dân tộc.
Đại đoàn kết dân tộc trong thời kỳ hội nhập không phải chỉ dừng lại đoàn kết đồng bào trong nước mà hướng đến tất cả người Việt Nam trong cộng đồng quốc tế. Với cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, cần có chính sách hết sức linh hoạt để thu hút sự quan tâm của kiều bào đóng góp cho sự phát triển đất nước. Thu hút không chỉ nhằm để vận động đóng góp hay đầu tư về quê hương mà quan trọng là đồng hành với kiều bào, thông qua sự hiện diện của kiều bào ở các nước để thế giới hiểu và biết đến Việt Nam, từ đó tích cực ủng hộ Việt Nam trên mọi phương diện.
Trong công cuộc đổi mới hiện nay, chúng ta có nhiều thuận lợi song cũng không ít khó khăn, thử thách, đang tác động đến khối đoàn kết toàn dân tộc. Sự chuyển đổi nền kinh tế nước ta từ mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp sang kinh tế thị trường kéo theo sự thay đổi về cơ cấu xã hội – giai cấp. Sự thay đổi đó làm cho việc liên minh, liên kết, tập hợp các giai tầng xã hội cũng có những biến đổi về nội dung và phương thức, đang xuất hiện những khó khăn trở ngại cần phải vượt qua. Các thế lực thù địch trong và ngoài nước đã và đang tiếp tục khai thác những thiếu sót, yếu kém của đất nước ta hòng phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, gây mất ổn định chính trị – xã hội. Vì vậy, tuy đại đoàn kết toàn dân tộc tiếp tục được mở rộng, củng cố và tăng cường, song chưa thật sự vững chắc và đang đứng trước những thách thức không thể xem thường. Chúng ta cũng phải nhìn thẳng vào sự thật, nói đúng sự thật là sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc chưa được phát huy đầy đủ, có lúc, có nơi chưa phát huy được vai trò, quyền làm chủ thực sự của Nhân dân, chưa đánh giá và dự báo chính xác những diễn biến, thay đổi cơ cấu xã hội, tâm tư, nguyện vọng của các tầng lớp Nhân dân để có chủ trương phù hợp.
2. Tầm quan trọng của đoàn kết trong Đảng
Đoàn kết thống nhất trong Đảng được bắt nguồn từ bản chất của giai cấp công nhân, đó là nguồn sức mạnh vô địch và vô tận của Đảng. Mục tiêu của việc xây dựng và củng cố Đảng là nhằm xây dựng và cũng cố sự thống nhất đội ngũ của Đảng. Khi giai cấp công nhân giành được chính quyền, Đảng giữ vai trò lãnh đạo xã hội, khối đoàn kết thống nhất càng ít giao động thì ảnh hưởng của Đảng trước quần chúng càng lớn. Giữ gìn đoàn kết thống nhất trong Đảng và dân tộc là trách nhiệm không chỉ của mỗi cán bộ Đảng viên mà là của toàn thể mọi người.
Đoàn kết thống nhất trong Đảng là cội nguồn tạo nên sức mạnh lãnh đạo cách mạng của Đảng, là nhân tố để phát huy cao độ trí tuệ và khả năng sáng tạo của những chiến sĩ tiền phong. Đoàn kết trong Đảng là tiền đề để đoàn kết toàn dân, tạo nên sức mạnh to lớn đưa con thuyền cách mạng đến thắng lợi cuối cùng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều, nhưng chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mạng nhất là chủ nghĩa Mác-Lênin. Người đã ví chủ nghĩa Mác-Lênin là cái “cẩm nang thần kỳ”, là kim chỉ nam, là mặt trời soi sáng, là ngọn cờ đoàn kết, là cơ sở để vạch ra đường lối chiến lược, sách lược cho cách mạng. Do đó, sự đoàn kết thống nhất ý chí và hành động trong Đảng trước hết phải dựa trên nền tảng tư tưởng là chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, quan điểm của Đảng trong từng thời kỳ cách mạng.
Vận dụng trung thành chủ nghĩa Mác-Lênin vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, ngay từ khi mới ra đời, Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định rõ mục tiêu, nhiệm vụ là lãnh đạo nhân dân giành độc lập dân tộc, xây dựng nước Việt Nam độc lập, dân chủ, giàu mạnh, xã hội công bằng, văn minh, thực hiện thành công chủ nghĩa xã hội. Nhờ vậy, đã quy tụ được sức mạnh của toàn Đảng, của toàn dân đoàn kết một lòng phấn đấu cho độc lập, tự do, dân chủ, hạnh phúc. Chính đường lối chiến lược, sách lược đúng đắn đã trở thành nhân tố hàng đầu tạo nên sự thống nhất về tư tưởng và hành động trong Đảng.
Giữ gìn đoàn kết thống nhất trong Đảng là công việc phải tiến hành thường xuyên; là yêu cầu tất yếu khách quan của cả dân tộc và mọi giai cấp, tầng lớp trong xã hội. Đảng phải đoàn kết, nuôi dưỡng và phát triển tình đồng chí, nghĩa đồng bào, giữ gìn đạo đức cách mạng, chống các căn bệnh công thần, địa vị, hẹp hòi, cục bộ, kèn cựa…
Sự đoàn kết trong Đảng phải bao gồm cả về tư tưởng, tổ chức và hành động. Nếu tư tưởng, tổ chức và hành động mà không thống nhất, không nhất quán và không đoàn kết thì không thể hoàn thành tốt được nhiệm vụ của Đảng. Đoàn kết trong Đảng thể hiện trên ba phương diện cơ bản: về tổ chức; về tư tưởng và về hành động. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ “Toàn Đảng phải tư tưởng nhất trí, hành động nhất trí, đoàn kết nhất trí mới làm trọn nhiệm vụ của Đảng”2.
Đánh giá kết quả thực hiện nguyên tắc đoàn kết, Đại hội XIII của Đảng nhận định: “Đảng ta đoàn kết, thống nhất và trong sạch, vững mạnh hơn; niềm tin của Nhân dân đối với Đảng được củng cố, tăng cường hơn, tạo nền tảng vững chắc đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững trong những năm tới”3. Tuy nhiên, Đảng ta cũng chỉ ra những hạn chế, khuyết điểm: “Việc thực hiện các nguyên tắc tổ chức của Đảng, nhất là nguyên tắc tập trung dân chủ ở một số nơi chưa nghiêm, thậm chí còn vi phạm, mất đoàn kết nội bộ, có nơi còn biểu hiện cục bộ, lợi ích nhóm”4. Trước đó, Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) đã cảnh báo: “Tình hình mâu thuẫn, mất đoàn kết nội bộ không chỉ ở cấp cơ sở mà ở cả một số cơ quan Trung ương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty”5. Tình hình mất đoàn kết nội bộ trong một số tổ chức đảng có thể gây ra những nguy hại khôn lường. Hơn bao giờ hết, mỗi đảng viên phải nhận thức rõ “chia rẽ, bè phái phải coi là phạm tội lớn nhất đối với Đảng, đối với Nhân dân”.
3. Nhận diện biểu hiện mất đoàn kết trong Đảng
Thứ nhất, mất đoàn kết do “lợi ích nhóm” giữa các cơ quan công quyền, địa phương. Do lợi ích cục bộ chi phối, có sự vận động tranh thủ, đấu đá, tranh giành giữa cơ quan này với cơ quan khác. Đặc biệt nguy hại nếu sự mất đoàn kết này xảy ra giữa các cơ quan làm chính sách. Mặc dù những biểu hiện chưa nhiều nhưng trên thực tế đã có những cơ quan làm chính sách theo kiểu “cuốc giật vào lòng”, tiến hành tuyên truyền, vận động, tranh thủ sự ủng hộ của các cơ quan, đơn vị, địa phương khác ủng hộ những quyết định, chương trình, dự án… nhằm thu lợi cục bộ cho cơ quan mình.
Thứ hai, hiện tượng “lợi ích nhóm” còn tạo ra sự “đoàn kết xuôi chiều” trong một số cấp ủy. Điều này dẫn đến tình trạng tham nhũng, tiêu cực tập thể. Một số cấp ủy thậm chí còn “quyết nghị” những vấn đề như chi “phần trăm hoa hồng”, “phí bôi trơn”, “quà tặng” trái pháp luật để mưu cầu lợi ích cục bộ cho cơ quan đó. Tình trạng “đoàn kết xuôi chiều” vì “lợi ích nhóm” này rất khó đấu tranh và là vấn đề đáng chú ý nhất trong công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay.
Thứ ba, mất đoàn kết giữa người đứng đầu cấp ủy và người đứng đầu chính quyền địa phương. Đây là điều từng xảy ra ở nhiều địa phương và đến nay vẫn là điều cần được cảnh báo. Vấn đề “quyền anh, quyền tôi” luôn được đặt ra trong quá trình giải quyết mối quan hệ giữa hai người đứng đầu. Đã có thời điểm, không ít địa phương có biểu hiện mất đoàn kết ở mối quan hệ này. Hiện nay và lâu dài về sau, cơ chế lãnh đạo của cấp ủy đối với chính quyền địa phương sẽ còn nảy sinh những vấn đề mới, khó hoàn thiện trong một sớm một chiều. Nếu người đứng đầu cấp ủy và người đứng đầu chính quyền địa phương sa vào chủ nghĩa cá nhân, chắc chắn sẽ dẫn đến mất đoàn kết. Đặc biệt, hiện nay Đảng ta đang thực hiện giải pháp luân chuyển cán bộ, nhiều bí thư cấp ủy không phải là người địa phương thì nguy cơ mất đoàn kết càng phải được quan tâm.
Thứ tư, tình trạng “đoàn kết xuôi chiều”. Một trong những vấn đề tồn tại dai dẳng nhưng được “ngụy trang” rất tinh vi ở nhiều cấp ủy, tổ chức đảng hiện nay là tình trạng đoàn kết hình thức, xuôi chiều, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh. Đây là một trong những căn nguyên sâu xa làm suy giảm năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng, đồng thời là một trong những tác nhân khiến một bộ phận cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Đoàn kết xuôi chiều bằng đúng bản chất của nó là “đoàn kết giả tạo”. Cái sự “giả” có thể thấy ở những người không bao giờ đưa ra chính kiến rõ ràng, chuyên nói dựa ý kiến lãnh đạo, chuyên dẫn lời của những vị có “tầm ảnh hưởng” để nói ý đồ cá nhân.
Ở nhiều nơi tuy được xem là “đoàn kết” nhưng thực chất vẫn có tình trạng cán bộ, đảng viên, nhân viên cấp dưới rất ngần ngại khi phát biểu trung thực, thẳng thắn, sợ nêu chính kiến, sợ mất lòng cấp trên và nhiều nỗi sợ vô hình khác. Xuôi chiều ở đây xảy ra hai thái cực:
(1) Đoàn kết xuôi chiều “tích cực”. Tức là, nhất cử, nhất động của mỗi cá nhân đều nhân danh tập thể để ủng hộ tuyệt đối các quyết định của tập thể cấp ủy trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo. Về mặt hình thức, có vẻ là tích cực nhưng bản chất là tiêu cực, bởi vì: nó triệt tiêu khả năng phản biện, tính sáng tạo của cán bộ, đảng viên thuộc quyền. Theo đó, họ chỉ phụ họa theo ý kiến của người đứng đầu, sợ mất lòng, sợ va chạm, sợ bị đánh giá là không ủng hộ cấp trên, sợ bị cô lập… Cho nên, giải pháp an toàn của họ là “thứ nhất ngồi lỳ, thứ nhì đồng ý”.
Thứ đoàn kết xuôi chiều này, tuy chưa ảnh hưởng tiêu cực ngay một sớm, một chiều nhưng về lâu dài, nó làm cho người đứng đầu “dương dương tự đắc”, coi mọi quyết định mình là đúng đắn, là chân lý; còn tập thể thì tự biến mình trở thành tổ chức đớn hèn, như “một guồng máy” luôn chịu sự điều khiển của người đứng đầu. Kết quả là mất đoàn kết nội bộ, thậm chí có tổ chức Đảng mất sức chiến đấu.
(2) Đoàn kết xuôi chiều tiêu cực là hiện tượng đoàn kết với mục đích bảo vệ lợi ích cục bộ, bản vị của nhóm lợi ích tiêu cực. Vì lợi ích nhóm tiêu cực, họ sẵn sàng kéo bè, kéo cánh, cô lập và trù dập những người không cùng “cánh hẩu”, sẵn sàng chà đạp lên lợi ích của người khác, sẵn sàng nhắm mắt làm liều…
Thật dễ nhận ra một sự thật đau lòng là: đằng sau những khẩu hiệu đầy tính “dân túy”, đằng sau những cuộc “thị sát” các công trình thuộc kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội của một số lãnh đạo các bộ, ngành rồi thay quân giữa dòng, “chém tướng” ngay tại hiện trường là để gây dựng vây cánh, tạo nhóm lợi ích tiêu cực mới. Hậu quả là, tổ chức ngày càng mất đoàn kết hơn, mất dân chủ nhiều hơn; từ đó kéo theo hàng loạt hệ lụy nghiêm trọng đó là: Đảng mất cán bộ, Nhà nước và Nhân dân mất tài sản, Nhân dân mất niềm tin vào một bộ phận cán bộ, đảng viên thoái hóa, biến chất…
Điều đáng lo ngại là, đoàn kết xuôi chiều tiêu cực trong các tổ chức Đảng không chỉ xảy ra ở cơ sở mà nghiêm trọng hơn là ở cả một số cơ quan Trung ương, các đơn vị kinh tế lớn. Gần đây, phát biểu tại Hội nghị cán bộ toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện kết luận và quy định của Ban Chấp hành Trung ương về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng tổ chức tại Hà Nội ngày 09/12/2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nêu rõ: “Mọi thái độ nể nang, né tránh, hữu khuynh, “ngậm miệng ăn tiền” hoặc cực đoan, muốn lợi dụng phê bình để đả kích người khác, gây rối nội bộ, đều là không đúng”.
Hậu quả của căn bệnh mất đoàn kết hết sức nguy hiểm, không chỉ làm suy yếu tổ chức đảng, làm suy giảm niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, chính quyền mà còn làm chậm quá trình phát triển kinh tế – xã hội của địa phương, ngành. Xử lý mất đoàn kết nội bộ trong tổ chức đảng phải kiên trì, tiến hành đồng bộ và thông qua sinh hoạt đảng.
4. Nguyên nhân của mất đoàn kết trong Đảng
Thứ nhất, mất đoàn kết do cục bộ địa phương, đặc biệt trong công tác cán bộ. Tình cảm quê hương là một giá trị truyền thống đặc sắc của người Việt Nam. Nhưng nếu để tình cảm này chi phối công tác cán bộ, dễ dẫn đến mất đoàn kết giữa những người được hưởng lợi và những người không được hưởng lợi. Những năm gần đây, vấn đề kiểm soát quyền lực được Đảng ta đặc biệt quan tâm nhưng những tiêu cực trong công tác cán bộ chưa phải đã được khắc phục triệt để. Vấn đề mất đoàn kết do cục bộ địa phương trong nội bộ cấp ủy, tổ chức đảng vẫn là một trong những biểu hiện rất đáng lo ngại hiện nay.
Thứ hai, mất đoàn kết do thu nhập và mức sống giữa các đảng viên quá chênh lệch. Đảng viên phải đi thuê nhà đương nhiên suy nghĩ khác xa đảng viên ở trong các biệt thự, lâu đài tráng lệ. Sự phân hóa với khoảng cách ngày càng xa về mức sống của đảng viên sẽ thúc đẩy sự khác biệt về tư tưởng, nhận thức, thậm chí dẫn đến mâu thuẫn, mất đoàn kết trong Đảng. “Đảng ta sau này sẽ là Đảng của ai?” là câu hỏi đầy trăn trở mà Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đặt ra. Rõ ràng, rất khó để có được sự đoàn kết, nhất trí cao giữa “kẻ ăn không hết” với “người lần không ra”.
Thứ ba, do lề lối, phong cách làm việc thiếu nền nếp, khoa học. Khi các nguyên tắc tổ chức sinh hoạt đảng, quy chế của cơ quan, đơn vị không được giữ vững thì số ít cán bộ, đảng viên dễ nảy sinh sự tùy tiện trong điều hành công việc, tác phong công tác, kém ý thức tổ chức kỷ luật, dẫn tới làm sai các nguyên tắc, chế độ. Đây cũng là nhân tố dễ phát sinh mâu thuẫn giữa các cán bộ chủ chốt trong tổ chức.
Thứ tư, do thiếu dân chủ, công khai, minh bạch, nhất là các vấn đề liên quan đến kinh tế, chế độ, chính sách, công tác cán bộ… Khi hệ giá trị này không được thực hiện thì khó có thể quy tụ sức mạnh tập thể, năng lực sáng tạo của cán bộ, đảng viên. Đây là môi trường nảy sinh căn bệnh quan liêu, gia trưởng, độc đoán. Và đó cũng là lôgíc tất yếu dễ tạo ra sự đố kỵ, thiếu sự hợp tác trong số ít cán bộ chủ chốt, giữa cấp trên với cấp dưới và nhân viên dưới quyền.
Thứ năm, việc bố trí, sử dụng cán bộ không bảo đảm tiêu chuẩn cũng dễ gây mất đoàn kết nội bộ. Nếu người đứng đầu tổ chức mà phẩm chất, năng lực yếu hơn người dưới quyền, lại mang nặng chủ nghĩa cá nhân, xa rời chuẩn mực đạo đức cách mạng thì ở những tổ chức đó biểu hiện cán bộ, đảng viên không phục nhau, thiếu nhất trí cả về nhận thức và hành động, thậm chí mất đoàn kết nghiêm trọng là khó tránh. Nếu trong công tác cán bộ có hiện tượng “yêu nên tốt, ghét nên xấu”, “thân quen, dòng họ” thì vô hình trung sẽ dung dưỡng cán bộ thiếu đức, thiếu tài, vô cảm trước nguyện vọng, đời sống các mặt của Nhân dân.
Thứ sáu, sự tồn tại của chủ nghĩa giáo điều trong tư duy quản lý. Trong đội ngũ những người làm công tác lý luận, những cán bộ lãnh đạo không phải ai cũng nhận thức đúng và trúng về các quyết sách chính trị của Đảng – yếu tố nền tảng cho các chính sách, kế hoạch trong thực tế.
Tư duy sai lệch trong tư duy quản lý được biểu hiện ở hai phương diện, đó là sự bảo thủ lạc hậu (xem tất cả chỉ là một, là riêng, là duy nhất) và nóng vội, chủ quan, duy ý chí (trở về với quá khứ hay hướng tới con đường hoàn toàn mới). Những biểu hiện cơ hội, tả khuynh, hữu khuynh ở nước ta hiện nay đã tồn tại với nhiều loại hình với sự phá hoại ở nhiều mức độ khác nhau. Đáng sợ nhất trong tư duy quản lý là chủ nghĩa giáo điều. Chủ nghĩa giáo điều ở Việt Nam hiện đã ẩn mình với nhiều dạng khác nhau, làm cản trở quá trình đổi mới và phát triển của đất nước, trong đó có đổi mới quản lý nhân lực của cơ quan hành chính nhà nước ở Việt Nam.
5. Giải pháp thực hiện đoàn kết trong Đảng
Đoàn kết trong Đảng là sức mạnh, làm nên sức mạnh của Đảng, song như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói, muốn quy tụ được cả dân tộc, Đảng cách mạng phải trong sạch, vững mạnh, đoàn kết, thống nhất, “vừa là đạo đức, vừa là văn minh”, phải “tiêu biểu cho trí tuệ, danh dự, lương tâm của dân tộc và thời đại”. Không có sự đoàn kết nhất trí, Đảng sẽ mất đi sức mạnh và hiệu lực lãnh đạo của mình. Mất đoàn kết trong Đảng còn dẫn tới nhiều hệ lụy khác: Đảng tự đánh mất sức đề kháng cần thiết, nội bộ sẽ phân tán, chia rẽ, bè phái; Nhân dân, cán bộ hoang mang, thiếu tin tưởng, thậm chí mất lòng tin; kẻ thù sẽ nhân cơ hội đó khoét sâu yếu điểm, tìm cách lôi kéo, phá hoại nhằm hạ uy tín, làm suy giảm vai trò lãnh đạo của Đảng.
Hiện nay, để bảo vệ và giữ gìn đoàn kết thống nhất trong Đảng “như giữ gìn con ngươi của mắt mình” cần thực hiện nhiều giải pháp, trong đó:
Một là, thực hiện tốt chế độ tự phê bình và phê bình, kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cơ hội, chủ nghĩa cá nhân. Làm tốt vấn đề này sẽ phát huy ưu điểm, tìm ra khuyết điểm để giúp nhau sửa chữa, giải quyết kịp thời những ý kiến chưa thống nhất trong nội bộ, không để khuyết điểm tích tụ thành khuyết điểm to sẽ rất có hại. Phê bình “phải ráo riết, triệt để, thật thà, không nể nang, không thêm bớt” nhưng phải thấm đượm tính nhân văn.
Cần mở rộng dân chủ để giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong tổ chức đảng, vì trong quá trình thảo luận để đi đến chân lý có những ý kiến khác nhau là lẽ thường tình. Do đó, cấp ủy cần bình tĩnh, nắm vững nguyên tắc tập trung dân chủ để giải quyết vấn đề theo tính chất, biên độ công tác đảng; không vội vàng quy chụp, nâng quan điểm dễ xảy ra trạng thái tâm lý căng thẳng không cần thiết. Dân chủ là năng lượng sống của Đảng. Đây cũng là quy luật trưởng thành phát triển của Đảng. “Khi mọi người đã phát biểu ý kiến, đã tìm thấy chân lý, lúc đó quyền tự do tư tưởng hóa ra quyền tự do phục tùng chân lý”6; và “Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng”7.
Hai là, giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ, thực hiện tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách; đề cao tính tổ chức và kỷ luật trong sinh hoạt và hoạt động của Đảng. Một khi nguyên tắc “tập trung dân chủ” trong hoạt động của Đảng không được hiểu đúng và thực hiện đúng tất yếu sẽ dẫn tới sự mất đoàn kết trong nội bộ cơ quan, đơn vị. Tập trung trong Đảng là biểu hiện của sự lãnh đạo tập thể, bảo đảm cho các chủ trương của Đảng được đúng đắn, trên cơ sở tập trung được kinh nghiệm và ý kiến của mọi đảng viên, hạn chế được những sai lầm chủ quan, phiến diện, tránh được những hiện tượng độc đoán, chuyên quyền. V.I. Lê-nin viết: “Chế độ tập trung dân chủ, một mặt, thật khác xa chế độ tập trung quan liêu chủ nghĩa, và mặt khác, thật khác xa chủ nghĩa vô chính phủ”8; “Không có gì sai lầm bằng việc lẫn lộn chế độ tập trung dân chủ với chủ nghĩa quan liêu và với lối rập khuôn máy móc”9.
Ba là, tăng cường hơn nữa công tác kiểm tra, phát hiện, ngăn chặn và xử lý kịp thời hiện tượng mất đoàn kết và nguyên nhân dẫn đến mất đoàn kết, thực hiện tốt chế độ thi đua khen thưởng và kỷ luật của Đảng. Đặc biệt phải coi trọng phát hiện những mâu thuẫn “quay lưng” với nhau ở các chức danh chủ chốt, bởi sự rạn nứt, mất đoàn kết ở các chức danh này thì tác hại rất lớn. Vì họ là tấm gương, bộ mặt của cơ quan, đơn vị. “Đối với những cấp ủy, tổ chức đảng vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, cán bộ lãnh đạo độc đoán, chuyên quyền, kéo bè, kéo cánh, gây mất đoàn kết nội bộ, cấp ủy cấp trên phải chỉ đạo kiểm điểm làm rõ đúng sai, xử lý nghiêm những người có khuyết điểm, kiện toàn tổ chức cán bộ…”10; đồng thời, “Chú trọng kiểm tra, giám sát người đứng đầu tổ chức đảng, nhà nước, mặt trận và các đoàn thể nhân dân các cấp trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao”11.
Bốn là, xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt tiêu biểu cho phẩm chất, năng lực của đội ngũ đảng viên, đủ uy tín và khả năng quy tụ đội ngũ, xây dựng khối đoàn kết, thống nhất trong tổ chức đảng. Kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân và chủ nghĩa cơ hội. Chủ nghĩa cá nhân là nguồn gốc tư tưởng của chủ nghĩa cơ hội. Bè phái, phe nhóm là cơ sở tồn tại của chủ nghĩa cơ hội trong Đảng. Đây là thứ giặc trong lòng “không mang gươm, mang súng” luôn là lực cản gây mất đoàn kết, thiếu tính tổ chức kỷ luật, kém tinh thần trách nhiệm, không muốn ai hơn mình… Khi trở thành đảng cầm quyền, những phần tử cơ hội tìm cách luồn lọt để đặc quyền, đặc lợi “có dịp đục khoét”, có dịp ăn của đút, có dịp “dĩ công vi tư”12. Do đó, ngăn chặn, tẩy trừ những cán bộ suy thoái đó không chỉ góp phần củng cố khối đoàn kết mà còn làm tốt công tác bảo vệ Đảng trong điều kiện đổi mới đất nước.
6. Kết luận
Đoàn kết thống nhất trong Đảng luôn là chiến lược lâu dài đối với sự nghiệp cách mạng. Là Đảng duy nhất cầm quyền, Đảng ta càng phải xây dựng, củng cố sự đoàn kết thống nhất, có như vậy thì hệ thống chính trị, các tầng lớp nhân dân, các dân tộc mới đoàn kết xung quanh Đảng. Đoàn kết của Đảng chính là tấm gương cho cả hệ thống chính trị và là nhân tố quyết định bảo đảm đoàn kết dân tộc. Đặc biệt, trước thềm Đại hội XIV của Đảng, khi chúng ta đang đứng trước thời điểm phải lựa chọn những người xứng đáng, vừa có tài, vừa có đức để đảm nhận những trọng trách lãnh đạo đất nước, thì hơn bao giờ hết, chúng ta càng phải phát huy truyền thống đoàn kết thống nhất. Đây là trách nhiệm lớn mà trước hết là của tập thể, cá nhân lãnh đạo từ trung ương đến cơ sở. Mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ giữ trọng trách lãnh đạo từ cấp cao đến cấp cơ sở phải thực sự thực hiện nghiêm lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong Di chúc: “Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”13.
Chú thích:
1, 2. Hồ Chí Minh toàn tập. Tập 9. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2011, tr. 368, 480.
3, 4. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập II. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2021, tr. 221, 225.
5. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII), Văn phòng Trung ương Đảng, 2016, tr. 22.
6. Hồ Chí Minh toàn tập. Tập 8. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2000, tr. 216.
7. Hồ Chí Minh toàn tập. Tập 12. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2000, tr. 510.
8, 9. V.I. Lê-nin toàn tập. Tập 36. H.NXB Chính trị quốc gia, 2006, tr. 185, 186.
10. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX. H. NXB Chính trị quốc gia, 2001, tr. 144.
11. Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI. H. NXB Chính trị quốc gia, 2001, tr. 263.
12. Hồ Chí Minh toàn tập. Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia, 2000, tr. 641.
13. Hồ Chí Minh toàn tập. Tập 12. H. NXB Chính trị quốc gia, 2002, tr. 510.
Tài liệu tham khảo:
1. Báo Nhân dân. Hiến pháp năm 2013 – Sự kết tinh ý chí trí tuệ toàn dân tộc. H. NXB. Chính trị quốc gia Sự thật, 2022.
2. Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng. Tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. H. NXB Lý luận chính trị, 2020.
3. Ban Tuyên giáo Trung ương – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch – Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh – Hội đồng Lý luận trung ương. 80 năm Đề cương về văn hóa Việt Nam (1943 – 2023) – Khởi nguồn và động lực phát triển. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2023.
4. Nguyễn Xuân Thắng. Tư tưởng, lý luận với đổi mới đất nước. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2021.
5. Đào Duy Thành. Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân theo tư tưởng Hồ Chí Minh. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2022.
6. Nguyễn Trọng Thừa. Xây dựng nền hành chính dân chủ, chuyên nghiệp, hiện đại, tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, có năng lực kiến tạo phát triển, liêm chính, phục vụ Nhân dân. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2022.
7. Nguyễn Phú Trọng. Phát huy truyền thống đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng đất nước ta ngày càng giàu mạnh, văn minh, hạnh phúc. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2023.
8. Yên Ngọc Trung. Tăng cường mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân theo tư tưởng Hồ Chí Minh. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2022.
9. Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết dân tộc và Mặt trận dân tộc thống nhất. H. NXB Chính trị quốc gia, 1996.
