ThS. Nguyễn Khắc Toàn
Trường Quân sự Quân khu 2
ThS. Đỗ Văn Quân
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Đào tạo, chuẩn bị đội ngũ sĩ quan dự bị có chất lượng tốt đáp ứng yêu cầu xây dựng lực lượng dự bị động viên vững mạnh, rộng khắp, sẵn sàng thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ quốc phòng, quân sự là chủ trương, chính sách xuyên suốt của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng. Trường Quân sự Quân khu 2 là một trong số các cơ sở thuộc nhà trường quân đội được giao nhiệm vụ đào tạo lực lượng sĩ quan dự bị từ các nguồn tuyển chọnkhác nhau. Bài viết phân tích kết quả đào tạo sĩ quan dự bị ở Trường Quân sự Quân khu 2 trong những năm gần đây để làm rõ hơn những kết quả đạt được, đồng thời đề xuất một số giải pháp nâng cao hơn nữa hoạt động này trong thời gian tới.
Từ khóa: Đào tạo; sĩ quan dự bị; Trường Quân sự Quân khu 2; giải pháp; thực trạng; nâng cao chất lượng.
1. Đặt vấn đề
Sĩ quan dự bị là thành phần quan trọng của lực lượng dự bị động viên, sẵn sàng bổ sung cho lực lượng thường trực của Quân đội nhân dân Việt Nam, là người giữ chức vụ chỉ huy đơn vị dự bị động viên (từ cấp trung đội đến cấp trung đoàn trong đơn vị dự bị động viên). Chất lượng xây dựng lực lượng dự bị động viên phụ thuộc rất lớn vào trình độ, năng lực chỉ huy, quản lý của đội ngũ này. Trên cơ sở nhận thức rõ vị trí, tầm quan trọng của lực lượng sĩ quan dự bị, những năm qua, Trường Quân sự Quân khu 2 đã tiến hành nâng cao chất lượng đào tạo, cung cấp đội ngũ sĩ quan dự bị đủ về số lượng, ngày càng nâng cao về chất lượng đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ quốc phòng, quân sự cho các cơ quan, đơn vị, địa phương trên địa bàn Quân khu.
2. Thực trạng đào tạo sĩ quan dự bị ở Trường Quân sự Quân khu 2
Trên cơ sở quán triệt Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới; Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Trường Quân sự Quân sự Quân khu 2 lần thứ VII (nhiệm kỳ 2020 – 2025) với trọng tâm thực hiện đột phá vào nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng các đối tượng, trong đó có đào tạo lực lượng sĩ quan dự bị, phục vụ xây dựng lực lượng vũ trang Quân khu vững mạnh, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao.
Trong thời gian từ năm 2020 đến tháng 5/2024, Trường Quân sự Quân khu 2 đã tuyển chọn được 1.625 học viên đào tạo sĩ quan dự bị từ nhiều nguồn khác nhau (hạ sĩ quan, chiến sĩ chuẩn bị xuất ngũ: 568 học viên; hạ sĩ quan, chiến sĩ dự bị hạng 1: 738 học viên; sinh viên: 217 học viên; cán bộ, công chức: 64 học viên; cán bộ ngành Y: 38 học viên). Học viên đào tạo sĩ quan dự bị đa phần cư trú và làm việc trên địa bàn 9 tỉnh của Quân khu 2, trong đó trung bình các khóa đào tạo sĩ quan dự bị bộ binh, sĩ quan dự bị binh chủng (nguồn từ hạ sĩ quan, chiến sĩ chuẩn bị xuất ngũ và hạ sĩ quan, chiến sĩ dự bị hạng 1) có trên 65% học viên là người dân tộc thiểu số và trên 85% tốt nghiệp trung học phổ thông; 100% học viên các đối tượng đào tạo sĩ quan dự bị là đảng viên và đoàn viên; riêng đối tượng học viên các khóa đào tạo sĩ quan dự bị quân y, chính trị, sinh viên 100% có trình độ đại học, cao đẳng1. Học viên sĩ quan dự bị đều có nhận thức chính trị tốt, có hiểu biết cơ bản về kiến thức quân sự, động cơ học tập, rèn luyện tốt…
Từ đặc điểm nguồn tuyển chọn học viên đào tạo sĩ quan dự bị, Đảng ủy, Ban Giám hiệu nhà trường đã lãnh đạo, chỉ đạo các cơ quan chuyên môn, các khoa giáo viên tập trung xây dựng, hoàn thiện chương trình đào tạo trên cơ sở chương trình khung của Bộ Quốc phòng theo hướng “cơ bản, hệ thống, thống nhất, chuyên sâu” và phương châm “chất lượng đào tạo của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị”, kết hợp chặt chẽ với phương châm huấn luyện “cơ bản, thiết thực, vững chắc”; hướng tới từng bước nghiên cứu, xây dựng chuẩn đầu ra phù hợp với từng chuyên ngành, đối tượng đào tạo sĩ quan dự bị.
Về nội dung của chương trình đào tạo, nhà trường tập trung vào các vấn đề, như: lý luận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Luật Lực lượng dự bị động viên, công tác quân sự địa phương, công tác tham mưu, chỉ huy, quản lý bộ đội, điều lệnh đội ngũ, chiến thuật… Riêng đối với lớp đào tạo sĩ quan dự bị chính trị (nguồn từ cán bộ, công chức), sĩ quan dự bị quân y, do giáo trình chưa đầy đủ, chưa được chuẩn hóa, nhà trường đã bám sát hướng dẫn của Quân khu và tham khảo các giáo trình, tài liệu liên quan để biên soạn 17 tài liệu dạy học phù hợp với đối tượng đào tạo2 bước đầu đã đem lại hiệu quả thiết thực.
Về chuẩn bị đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục được Đảng ủy, Ban Giám hiệu nhà trường hết sức coi trọng. Theo đó, đến tháng 5/2024, toàn trường có 85 giáo viên trực tiếp tham gia công tác giảng dạy, với 31 giảng viên có trình độ sau đại học, 100% đội ngũ giáo viên có kinh nghiệm thực tiễn phong phú khi đã trải qua các cương vị công tác ở nhiều loại hình đơn vị trên địa bàn Quân khu3 (đơn vị huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu; cơ quan quân sự địa phương; đoàn kinh tế – quốc phòng); nhiều đồng chí là giáo viên dạy giỏi cấp Bộ Quốc phòng. Đây là “vốn quý” của Nhà trường đã tích lũy được qua nhiều năm, đáp ứng tốt yêu cầu, nhiệm vụ giảng dạy, trang bị kiến thức, bồi dưỡng kỹ năng, truyền thụ kinh nghiệm cho các đối tượng học viên đào tạo sĩ quan dự bị.
Chuẩn bị về cơ sở vật chất cho nhiệm vụ đào tạo sĩ quan dự bị, nhà trường đã tập trung vào bố trí sắp xếp nơi ăn, ở, giảng đường, thao trường, bãi tập phù hợp với từng đối tượng học viên sĩ quan dự bị. Trong đó, đã xây mới 1 bãi huấn luyện thể lực cấp tiểu đoàn, 1 nhà thể thao đa năng; cải tạo nâng cấp 1 trung tâm điều hành huấn luyện, 5 phòng học phương pháp, 12 phòng học phổ thông, hệ thống giám sát phòng học tại giảng đường, 1 phòng chấm thi tập trung và bảo đảm nhiều trang thiết bị khác4. Đây là sự bổ sung kịp thời để cán bộ, giáo viên, học viên đào tạo sĩ quan dự bị có điều kiện tốt hơn trong thực hiện nhiệm vụ học tập và rèn luyện.
Nhờ vậy, trong thời gian từ năm 2020 đến tháng 5/2024, 100% các khóa đào tạo sĩ quan dự bị tại nhà trường có kết quả học tập đạt yêu cầu trở lên, trong đó có trên 75% khá, giỏi; 100% học viện sĩ quan dự bị tốt nghiệp được phân loại rèn luyện tốt, được Bộ trưởng Bộ Quốc phòng phong quân hàm Thiếu úy sĩ quan dự bị5. Kết quả đào tạo sĩ quan dự bị của nhà trường đã kịp thời bổ sung đội ngũ sĩ quan dự bị, từng bước ổn định tổ chức, biên chế và nâng cao chất lượng các đơn vị dự bị động viên trong lực lượng vũ trang Quân khu. Các sĩ quan dự bị sau đào tạo được bố trí, sắp xếp, bổ nhiệm vào đơn vị dự bị động viên đã phát huy tinh thần trách nhiệm, vận dụng tốt kiến thức đã học trong chỉ huy, quản lý, huấn luyện, rèn luyện các đơn vị dự bị động viên và tham mưu cho cấp ủy, chính quyền cơ sở tổ chức thực hiện tốt công tác quốc phòng, quân sự địa phương. Nhiều sĩ quan khẳng định được phẩm chất, năng lực tiếp tục phát triển trở thành nguồn cán bộ lâu dài ở các cơ quan, đơn vị, địa phương.
Tuy nhiên, so với yêu cầu thực tế công tác giáo dục, đào tạo sĩ quan dự bị của Nhà trường vẫn còn những điểm hạn chế:
Thứ nhất, giáo trình, tài liệu dạy học cho một số đối tượng học viên đào tạo sĩ quan dự bị chưa được chuẩn hóa, cập nhật (sĩ quan dự bị quân y, sĩ quan dự bị chính trị), gây khó khăn cho cả giáo viên và học viên trong quá trình chuẩn bị bài giảng, tìm kiếm tài liệu tự học, tự nghiên cứu.
Thứ hai, động cơ, thái độ học tập, rèn luyện có học viên chưa tự giác; quá trình học tập, rèn luyện còn để xảy ra các hiện tượng vi phạm kỷ luật thông thường phải nhắc nhở, đôn đốc và xử lý, tập trung vào đối tượng học viên sĩ quan dự bị bộ binh, binh chủng nguồn từ hạ sỹ quan, chiến sĩ dự bị hạng 1.
Thứ ba, công tác bảo đảm cơ sở vật chất cho đào tạo sĩ quan dự bị còn một số bất cập: hệ thống thao trường, bãi tập ngày càng thu hẹp, nhất là thao trường huấn luyện chiến thuật; mô hình, học cụ phục vụ huấn luyện chưa đồng bộ, chưa theo kịp sự bổ sung, phát triển về vũ khí, trang bị kỹ thuật so với các đơn vị làm nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu; trang thiết bị dạy học (máy tính, máy chiếu, phòng học chuyên dùng…) còn thiếu so với nhu cầu của giáo viên, học viên.
3. Một số giải pháp
Một là, cấp ủy, chỉ huy các cấp phải nắm chắc đặc điểm từng đối tượng học viên đào tạo sĩ quan dự bị.
Nguồn học viên đào tạo sĩ quan dự bị trên địa bàn Quân khu 2 có đặc điểm đa dạng về tuổi đời, dân tộc, trình độ học vấn, hiểu biết quân sự…Do đó, nắm chắc đặc điểm đối tượng đào tạo sĩ quan dự bịthông qua xét duyệt hồ sơ đầu vào, qua trao đổi với cơ quan quân sự địa phương các cấp, gia đình của học viên sĩ quan dự bị, qua đội ngũ cán bộ quản lý, các mối quan hệ xã hội của học viên…, cấp ủy, chỉ huy và đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên nắm được trình độ nhận thức, động cơ học tập, tâm tư, tình cảm của mỗi học viên…
Cụ thể, với đối tượng sĩ quan dự bị bộ binh, binh chủng nguồn từ hạ sĩ, chiến sĩ chuẩn bị xuất ngũ, với đặc điểm đã và đang thực hiện nghĩa vụ quân sự, quen với nền nếp chế độ của quân đội, có ý thứcc tổ chức kỷ luật cao…, nên có nhiều thuận lợi trong học tập, rèn luyện để trở thành sĩ quan dự bị. Các đối tượng học viên đào tạo sĩ quan dự bị nguồn từ cán bộ, công chức, bác sĩ, sinh viên tuy có trình độ, kiến thức trên nhiều lĩnh vực, nhưng phần nhiều chưa được rèn luyện trong quân đội, hiểu biết về môi trường quân sự còn hạn chế…, nên có khó khăn nhất định trong việc tiếp thu các kiến thức quân sự, thực hiện các chế độ, nền nếp. Do đó, việc nắm chắc đặc điểm đối tượng đầu vào học viên đào tạo sĩ quan dự bị là cơ sở để nhà trường có chủ trương, biện pháp quản lý, giáo dục, rèn luyện phù hợp, bảo đảm đạt được mục tiêu, yêu cầu đào tạo với từng đối tượng.
Hai là, coi trọng bồi dưỡng động cơ học tập cho các đối tượng học viên đào tạo sĩ quan dự bị đi đôi với tăng cường công tác quản lý, rèn luyện kỷ luật.
Cấp ủy, chỉ huy các cấp trong nhà trường cần tập trung vào tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về lòng yêu nước, tinh thần tự hào, tự tôn dân tộc, truyền thống quân đội, nhà trường; vinh dự, trách nhiệm của công dân, của học viên đào tạo sĩ quan dự bị trong xây dựng Quân đội nhân dân, nền quốc phòng toàn dân; hiểu biết về pháp luật của Nhà nước, kỷ luật của Quân đội và quy định của đơn vị. Thông qua các hình thức giáo dục chính trị, nói chuyện truyền thống, sinh hoạt lớp và duy trì nghiêm chế độ, nền nếp chính quy. Trong giảng dạy, đội ngũ giảng viên kết hợp trang bị kiến thức đi đôi với truyền thụ kinh nghiệm, giáo dục truyền thống cho học viên. Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần tiếp tục quan tâm chăm lo, bảo đảm thực hiện tốt chế độ, chính sách với học viên sĩ quan dự bị, tạo sự tin tưởng, an tâm trong học tập, công tác. Cùng với đó, công tác quản lý, rèn luyện kỷ luật cần được duy trì “đều tay” ở tất cả các cấp quản lý học viên để tạo môi trường học tập, rèn luyện có tính kỷ luật, chính quy, giúp hình thành động cơ học tập đúng đắn ngay từ khi nhập học.
Ba là, làm tốt công tác chuẩn bị về mọi mặt cho nhiệm vụ đào tạo sĩ quan dự bị.
Trước hết, nhà trường cần tiếp tục quan tâm chuẩn bị về đội ngũ nhà giáo, với ưu tiên “chuẩn hóađội ngũ”. Theo đó, Đảng ủy, Ban Giám hiệu nhà trường cần tiếp tục quan tâm cử cán bộ, giáo viên đi đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn ở các học viện, nhà trường trong và ngoài quân đội; tham quan, đi thực tế tại các cơ quan, đơn vị, địa phương trên địa bàn Quân khu; trao đổi kinh nghiệm quản lý, giáo dục đối tượng học viên sĩ quan dự bị với các nhà trường, cơ sở giáo dục đào tạo có cùng chức năng, nhiệm vụ…Cùng với đó, trên cơ sở chương trình đào tạo, đội ngũ giáo viên cần chủ động chuẩn bị bài giảng, chú trọng thực hiện phương pháp dạy học tích cực, hiệp đồng chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị quản lý học viên trong chuẩn bị thao trường, giảng đường, bãi tập, vật chất huấn luyện.
Trong chuẩn bị đội ngũ cán bộ quản lý học viên, Đảng ủy, Ban Giám hiệu nhà trường cần tiếp tục quan tâm lựa chọn, kiện toàn và bồi dưỡng năng lực toàn diện cho lực lượng này. Với vai trò là “người thầy thứ hai”, trực tiếp cùng ăn, cùng ở, cùng sinh hoạt, học tập và rèn luyện với học viên đào tạo sĩ quan dự bị. Do đó, cần ưu tiên tuyển chọn những cán bộ có kinh nghiệm quản lý bộ đội, tuổi quân, tuổi đời phù hợp với từng đối tượng học viên sĩ quan dự bị. Khuyến khích, động viên và tạo điều kiện cho đội ngũ cán bộ quản lý tự học tập, trau dồi phẩm chất đạo đức, nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng sư phạm; kinh nghiệm quản lý, duy trì kỷ luật, duy trì tự học… Đồng thời, Nhà trường kết hợp tổ chức bồi dưỡng cán bộ quản lý học viên đào tạo sĩ quan dự bị thông qua hội thi, hội thao các cấp; tập huấn tại chức; coi trọng và thực hiện nghiêm túc, có chất lượng kế hoạch tập huấn trước mỗi khóa học.
Chuẩn bị về cơ sở vật chất cho nhiệm vụ đào tạo sĩ quan dự bị, nhà trường cần tiếp tục quan tâm đầu tư xây dựng hệ thống thao trường, bãi tập; chủ động trong liên hệ sử dụng chung thao trường với các cơ quan, đơn vị bạn trên địa bàn đóng quân; đề nghị cơ quan cấp trên tiếp tục quan tâm đầu tư phòng học chuyên dùng và bảo đảm trang thiết bị, vật chất huấn luyện phù hợp với từng chuyên ngành đào tạo sĩ quan dự bị.
Bốn là, tiếp tục đổi mới phương pháp dạy và học trong đào tạo sĩ quan dự bị.
Chủ thể tham gia trực tiếp vào hoạt động giáo dục, đào tạo sĩ quan dự bị tại Trường Quân sự Quân khu 2 là đội ngũ giáo viên và học viên. Do đó, trong thời gian những năm tiếp theo, với mục tiêu không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo sĩ quan dự bị, Đảng ủy, Ban Giám hiệu nhà trường cần tiếp tục quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy và học.
Với đội ngũ giáo viên, tiếp tục triển khai đồng bộ nhiều giải pháp như đẩy mạnh phong trào thi đua “dạy tốt, học tốt, phục vụ tốt”; tổ chức bồi dưỡng, truyền thụ kinh nghiệm giảng dạy; ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy, huấn luyện, tăng hiệu quả trực quan; thường xuyên tổ chức các buổi thông tin thời sự, mời chuyên gia có uy tín trong các lĩnh vực có liên quan về nói chuyện, cập nhật thông tin mới về tình hình kinh tế – xã hội, quân sự, quốc phòng, an ninh… Làm cơ sở để đội ngũ giáo viên củng cố kiến thức toàn diện, làm cho bài giảng thêm sinh động, hấp dẫn. Cùng với đó, Ban Giám hiệu nhà trường tiếp tục tham gia thông qua bài giảng ở các khoa giáo viên; tổ chức rút kinh nghiệm khi kết thúc khóa học; đóng góp ý kiến về giáo trình, nội dung chương trình, thời gian, phương pháp tổ chức dạy và học, nhằm từng bước khắc phục những hạn chế, nâng cao chất lượng giảng dạy cho đội ngũ giáo viên.
Với học viên đào tạo sĩ quan dự bị, trong học tập các môn khoa học xã hội và nhân văn, nhà trường cần tiếp tục quan tâm bảo đảm đủ giáo trình, tài liệu, không để tình trạng học “chay”, thiếu tài liệu nghiên cứu với học viên. Từ đó, trên cơ sở hướng dẫn của của giáo viên và cán bộ quản lý các cấp, học viên phát huy được tính tích cực trong tự học, tự nghiên cứu. Với các môn quân sự, để nâng cao năng lực thực hành, rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo cho học viên đào tạo sĩ quan dự bị, nhà trường cần cụ thể hóa hơn nữa chủ trương tăng tỷ lệ thời gian huấn luyện thực hành. Theo đó, các cơ quan, khoa, đơn vị trên cơ sở khung thời gian với từng nội dung khoa, mục chú trọng kết hợp lý thuyết với thực hành, lấy huấn luyện thực hành là chính. Thực hiện huấn luyện xoay vòng, đổi tập, cán bộ quản lý, giáo viên theo dõi sửa tập cho học viên ngay tại thao trường, bãi tập. Qua đó để không ngừng nâng cao năng lực tổ chức quản lý, chỉ huy và năng lực công tác đảng, công tác chính trị của học viên các lớp sĩ quan dự bị.
Chú thích:
1, 5. Trường Quân sự Quân khu 2 (2024). Công văn số 23/CV-TQS ngày 05/5/2024 về việc thống kê chất lượng học viên đào tạo sĩ quan dự bị (2020 – 2024).
2, 3, 4. Đảng ủy Trường Quân sự Quân khu 2 (2023). Nghị quyết số 568-NQ/ĐU ngày 05/12/2023 về lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ năm học 2024.
Tài liệu tham khảo:
1. Chính phủ (2020). Nghị định số 78/2020/NĐ-CP ngày 06/7/2020 về sĩ quan dự bị Quân đội nhân dân Việt Nam.2. Chính phủ (2020). Nghị định số 79/2020/NĐ-CP ngày 08/7/2020 về quy định chế độ, chính sách trong xây dựng, huy động lực lượng dự bị động viên.
3. Quốc hội (1999). Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam năm 1999 (sửa đổi, bổ sung năm 2008, 2014).
4. Quốc hội (2019). Luật Lực lượng dự bị động viên năm 2019.
