ThS. Vương Bá Chương
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
ThS. Vương Bá Thành
Trường Sĩ quan Lục quân 2
(Quanlynhanuoc.vn) – Quản lý cán bộ ở cơ sở là một trong những khâu rất quan trọng trong công tác cán bộ của cấp ủy, tổ chức đảng ở cơ sở; công tác quản lý cán bộ ở cơ sở có chất lượng, hiệu quả giúp cấp ủy, tổ chức đảng ở cơ sở nắm vững chất lượng đội ngũ cán bộ, đề ra chủ trương, kế hoạch, biện pháp đào tạo, bồi dưỡng, sắp xếp, bố trí, bổ nhiệm cán bộ được chính xác, thiết thực; sử dụng đúng người, đúng việc. Bên cạnh đó, kịp thời ngăn chặn các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên” đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng trong thời kỳ mới, xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, cơ quan, đơn vị, địa phương vững mạnh không ngừng phát triển.
Từ khóa: Cán bộ cơ sở; công tác quản lý cán bộ; cấp ủy; nâng cao chất lượng; tổ chức đảng.
1. Đặt vấn đề
Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng căn dặn: “Đảng phải nuôi dạy cán bộ như người làm vườn vun trồng những cây cối quý báu, phải trọng nhân tài, trọng cán bộ, trọng mỗi một người có ích cho công việc chung của chúng ta”1, bởi theo Người: “cán bộ là cái gốc của mọi công việc”2; “Muôn việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”3. Quản lý đội ngũ cán bộ ở cơ sở là một trong các bước của công tác cán bộ. Từ khi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam đến nay, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến công tác quản lý đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ ở cơ sở; bởi vì, cán bộ ở cơ sở là lực lượng trực tiếp quán triệt và tổ chức thực hiện thắng lợi đường lối, quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; đồng thời là người trực tiếp lắng nghe tâm tư, nguyện vọng chính đáng của Nhân dân để phản ảnh với cấp trên, với Đảng kịp thời. Chính vì vậy, việc nâng cao chất lượng công tác quản lý cán bộ ở cơ sở hiện nay rất cấp thiết và vô cùng quan trọng.
2. Thực trạng công tác quản lý cán bộ ở cơ sở
Trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ gian khổ, hy sinh đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước; trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhất là trong sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay, nhiều cán bộ ở cơ sở được cấp ủy, tổ chức đảng quản lý tốt nên hoàn thiện, trưởng thành và phát triển, có nhiều đóng góp thiết thực cho đất nước, cho sự nghiệp cách mạng; góp phần xây dựng cấp ủy, tổ chức đảng ở cơ sở trong sạch, vững mạnh, lãnh đạo cơ quan, đơn vị và địa phương hoàn thành tốt các nhiệm vụ, giữ vững ổn định và không ngừng phát triển, nâng cao đời sống Nhân dân; nhiều cán bộ ở cơ sở thực sự là tấm gương sáng trong cả lời nói và việc làm, thực hiện tốt tinh thần “dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách và quyết liệt trong hành động vì lợi ích chung”4; được đảng viên và quần chúng tin tưởng, yêu mến; từ đó phát huy được tinh thần đoàn kết trong nội bộ cấp ủy, tổ chức đảng, tập hợp được các tầng lớp nhân dân tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước.
Những năm qua, đội ngũ cán bộ ở cơ sở đã có nhiều chuyển biến tích cực, luôn phát huy tốt trách nhiệm, hoàn thành tốt chức trách nhiệm vụ được giao, trong Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tăng cường củng cố, xây dựng tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới đã đánh giá: “Đội ngũ cán bộ, đảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, có năng lực, phẩm chất, uy tín, tăng cường và củng cố niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ”5.
Trong giai đoạn hiện nay, Đảng, Nhà nước lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, đặc biệt, riêng năm 2023, “cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp đã thi hành kỷ luật 606 tổ chức đảng, hơn 24.160 đảng viên (tăng 12% về số đảng viên bị kỷ luật so với năm 2022)… Các địa phương đã cho từ chức, miễn nhiệm, bố trí công tác khác hơn 360 trường hợp sau khi bị kỷ luật”6. Với những biện pháp cương quyết “không có vùng cấm”, “không ngoại lệ” của Trung ương trong xử lý cán bộ, đảng viên vi phạm đã góp phần quan trọng vào việc củng cố, nâng cao vị thế, uy tín của Đảng đối với quần chúng nhân dân.
Tuy nhiên, công tác quản lý đội ngũ cán bộ ở cơ sở vẫn còn những hạn chế nhất định, một số nơi công tác quản lý cán bộ còn lỏng lẻo, chưa kịp thời phát hiện dấu hiệu cán bộ thoái hóa, biến chất, vi phạm đạo đức lối sống điều này đã dẫn đến một số cán bộ ở cơ sở suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, vi phạm pháp luật đến mức phải xử lý. Công tác quản lý cán bộ ở cơ sở có đơn vị, địa phương còn nặng về quản lý lý lịch gia đình, quản lý hồ sơ bằng cấp, chứng chỉ, chưa chú trọng đến quản lý chính trị hiện tại của cán bộ diễn biến hàng ngày, chưa gắn quản lý cán bộ với đổi mới phương pháp đánh giá cán bộ.
Một số tổ chức cơ sở đảng chưa làm tốt trách nhiệm quản lý đội ngũ cán bộ, đảng viên, quản lý chính trị tư tưởng chưa chắc, vẫn còn tình trạng nể nang, né tránh, ngại đấu tranh với những khuyết điểm của cán bộ, đảng viên. Một bộ phận cán bộ thiếu bản lĩnh, thiếu tu dưỡng, rèn luyện, dẫn đến thoái hóa biến chất, không nêu gương, nói không đi đôi với làm, tham ô, tham nhũng, lãng phí. Những hạn chế nêu trên đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín, danh dự, năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của cấp ủy, tổ chức đảng ở cơ sở.
Những hạn chế, khuyết điểm nêu trên có nhiều nguyên nhân, trong đó trước tiên là do sự tác động tiêu cực từ mặt trái của nền kinh tế thị trường đến đội ngũ cán bộ nói chung, đội ngũ cán bộ ở cơ sở nói riêng, một bộ phận cán bộ giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý ở cơ sở còn thiếu bản lĩnh chính trị, chưa tích cực tu dưỡng rèn luyện đạo đức lối sống, chưa có nhiều kinh nghiệm trong lãnh đạo, quản lý, điều hành các lĩnh vực ở cơ quan, đơn vị và địa phương, nhất là lĩnh vực kinh tế, không nắm chắc các quy định của pháp luật.
Ngoài ra, các quy định, cơ chế cụ thể của công tác quản lý đội ngũ cán bộ ở cơ sở còn thiếu toàn diện, chưa chặt chẽ; nội dung, cách thức, biện pháp quản lý chậm đổi mới; việc phát huy vai trò tham gia quản lý cán bộ của các tổ chức trong hệ thống chính trị ở cơ sở chưa hiệu quả; chưa gắn chặt công tác quản lý cán bộ với công tác đánh giá cán bộ, kiểm soát quyền lực. Đây là những nguyên nhân hết sức cơ bản dẫn đến những hạn chế, khuyết điểm trong công tác quản lý cán bộ ở cơ sở thời gian qua.
3. Một số nội dung, biện pháp nâng cao chất lượng công tác quản lý cán bộ ở cơ sở
Để nâng cao chất lượng công tác quản lý cán bộ ở cơ sở đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng, nhiệm vụ của từng cơ quan, đơn vị, địa phương, xây dựng được đội ngũ cán bộ ở cơ sở vừa là người lãnh đạo, vừa là người đầy tớ trung thành, tận tụy của Nhân dân, cần triển khai thực hiện đồng bộ nhiều nội dung, biện pháp, trong đó tập trung thực hiện có hiệu quả một số biện pháp cơ bản sau:
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể, các lực lượng về công tác quản lý cán bộ ở cơ sở.
Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu, có ý nghĩa quyết định đối với nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý đội ngũ cán bộ ở cơ sở hiện nay. Bởi vì, nhận thức quyết định hành động, nhận thức đúng, trách nhiệm cao thì hoạt động đúng, mang lại chất lượng hiệu quả cao; ngược lại nhận thức không đúng, tư tưởng không thông suốt, trách nhiệm không cao sẽ dẫn đến chất lượng, hiệu quả hoạt động thấp, sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Tư tưởng thông suốt thì mọi việc làm đều tốt”7. Vì vậy, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể, lực lượng tham gia quản lý cán bộ, nhất là cấp ủy đảng, tổ chức đảng và người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương cơ sở về công tác quản lý cán bộ để thực hiện nghiêm túc theo Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị, Luật Cán bộ, công chức năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2019), Luật Viên chức năm 2010 (sửa đổi, bổ sung năm 2019), Chỉ thị số 26/CT-TTg ngày 05/9/2016 của Thủ tướng Chính phủ…
Giáo dục, nâng cao nhận thức cho các chủ thể, các lực lượng nhận thức đúng vị trí, vai trò, trách nhiệm quyền hạn của mình trong công tác quản lý cán bộ ở cơ sở; nắm vững tiêu chí, tiêu chuẩn đánh giá cán bộ các cấp. Cấp ủy đảng và hệ thống chính trị các cấp, nhất là cấp cơ sở và cấp trên trực tiếp cơ sở phải tổ chức có hiệu quả các lớp nghiên cứu, học tập, quán triệt văn bản của Đảng, của Nhà nước về công tác quản lý cán bộ. Phát huy vai trò của hệ thống thông tin truyền thông trong tiến hành các hoạt động tuyên truyền, giáo dục, phổ biến các văn bản mới của Đảng, Nhà nước về công tác quản lý cán bộ, đặc biệt, chú trọng yêu cầu về phẩm chất, năng lực, tiêu chuẩn cán bộ cấp cơ sở.
Hai là, xác định đúng nội dung, đổi mới phương pháp quản lý đội ngũ cán bộ ở cơ sở.
Tình hình nhiệm vụ của cách mạng luôn luôn phát triển, yêu cầu nhiệm vụ của công tác quản lý đội ngũ cán bộ ở cơ sở đặt ra ngày càng cao hơn. Chính vì vậy, cần xác định đúng nội dung và thường xuyên đổi mới phương pháp quản lý cán bộ cho phù hợp với thực tiễn. Về nội dung quản lý, thực hiện theo Quy đinh số 105-QĐ/TW ngày 19/12/2017 của Ban Chấp hành Trung ương về phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử, cụ thể: tuyển chọn, bố trí, phân công, điều động, luân chuyển cán bộ và phân cấp quản lý cán bộ; đánh giá cán bộ; quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ; bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử; miễn nhiệm cán bộ; khen thưởng, kỷ luật cán bộ; thực hiện chế độ, chính sách cán bộ; kiểm tra, giám sát công tác cán bộ; giải quyết khiếu nại, tố cáo về công tác cán bộ và cán bộ.
Cần coi trọng quản lý chính trị hiện tại của đội ngũ cán bộ ở cơ sở, nhất là diễn biến tình hình chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống gắn với các tình huống, điều kiện phát sinh. Quản lý chính trị hiện tại không chỉ để phòng ngừa kẻ địch cài cắm, mua chuộc, chia rẽ nội bộ mà còn phòng ngừa, ngăn chặn các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của cán bộ. Để thực hiện tốt nội dung quản lý trong giai đoạn hiện nay, cần tích cực sử dụng khoa học, công nghệ vào công tác quản lý đội ngũ cán bộ ở cơ sở; từ việc lưu trữ hồ sơ đến việc quản lý các mối quan hệ, quan điểm, tư tưởng, đạo đức, lối sống của từng cán bộ ở cơ sở. Phát huy vai trò quản lý của cấp ủy, tổ chức đảng cộng đồng dân cư nơi cán bộ cư trú. Phát huy vai trò của các tổ chức trong hệ thống chính trị ở cơ sở trong tham gia quản lý cán bộ. Thường xuyên giao nhiệm vụ cho cán bộ ở cơ sở vào những điều kiện khó khăn, gian khổ để quản lý nắm vững về bản lĩnh chính trị, lập trường tư tưởng, đạo đức, lối sống, trình độ, năng lực, phương pháp, tác phong công tác trước khi đề bạt, bổ nhiệm chức vụ cao hơn.
Ba là, thường xuyên bổ sung, hoàn thiện các quy định, quy chế công tác quản lý.
Việc rà soát, bổ sung các quy định, quy chế quản lý cán bộ phù hợp với thực tiễn là rất quan trọng, cần thiết; bởi vì, thực tiễn luôn vận động biến đổi, phát triển không ngừng; các văn bản quy định, quy chế thì luôn có tính lạc hậu so với thực tiễn. Đối với cấp ủy, người đứng đầu đơn vị cơ sở phải chịu trách nhiệm về lãnh đạo, chỉ đạo và công tác quản lý cán bộ của đơn vị mình. Thực hiện nghiêm túc, công khai, minh bạch các quy trình, quy định về quản lý đội ngũ cán bộ ở cơ sở trong tất cả các khâu, các bước. Cần cụ thể hóa những quy định, quy chế của Đảng và Nhà nước thành quy chế, quy định thực hiện của các cơ quan, đơn vị cơ sở theo Quy định số 105-QĐ/TW. Tăng cường kỷ cương, kỷ luật gắn với mở rộng, phát huy dân chủ, nâng cao chất lượng hiệu quả của các tổ chức cơ sở đảng phải thực sự trong sạch, vững mạnh tiêu biểu, trong đó thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, mạnh dạn đấu tranh phê bình và tự phê bình không nể nang, né tránh, không dĩ hòa vi quý trong sinh hoạt Đảng.
Thường xuyên rà soát, bổ sung, hoàn chỉnh quy định, quy chế, quy trình làm việc của cơ quan, đơn vị cơ sở; xây dựng và tổ chức thực hiện chương trình, kế hoạch công tác cụ thể với chức năng, nhiệm vụ được giao của các cơ quan, tổ chức, đơn vị cơ sở, đồng thời quán triệt, triển khai đối với cán bộ việc chấp hành kỷ cương, kỷ luật, hành chính, văn hóa công sở và sử dụng có hiệu quả thời gian làm việc, bảo đảm đội ngũ cán bộ ở cơ sở phục tùng sự lãnh đạo, chỉ đạo và chấp hành nghiêm các quyết định của tổ chức cơ sở đảng và cấp trên.
Bốn là, phát huy vai trò của các tổ chức trong hệ thống chính trị và Nhân dân trong công tác quản lý cán bộ ở cơ sở.
Đây là giải pháp cơ bản góp phần quan trọng nâng cao chất lượng công tác cán bộ ở cơ sở, bởi vì, mọi hoạt động của cán bộ trực tiếp tác động đến các tổ chức trong hệ thống chính trị và Nhân dân ở cơ sở, chính các tổ chức trong hệ thống chính trị ở cơ sở và Nhân dân là những người thấu hiểu rõ nhất tính đúng đắn, phù hợp của các quyết định về cán bộ.
Để phát huy vai trò của các tổ chức trong hệ thống chính trị ở cơ sở và Nhân dân trong tham gia công tác quản lý cán bộ, các cấp ủy đảng, lãnh đạo, quản lý cơ quan, đơn vị và địa phương phải thường xuyên, công khai, minh bạch thông tin, động viên các tổ chức và Nhân dân tham gia giám sát hoạt động của tổ chức đảng, của cán bộ, đảng viên. Thực hiện nghiêm túc việc tổ chức lấy ý kiến nhận xét của cấp ủy, tổ chức đảng cư trú, các tổ chức chính trị – xã hội và Nhân dân nơi cư trú (thôn, xóm, tổ dân phố) đối với cán bộ, đảng viên trước khi kiểm điểm cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên theo định kỳ.
Năm là, phát huy tinh thần tự quản lý của đội ngũ cán bộ ở cơ sở.
Giải pháp này góp phần tích cực vào nâng cao chất lượng công tác quản lý cán bộ ở cơ sở, bởi vì, chất lượng công tác quản lý cán bộ ở cơ sở suy cho cùng là phải phát huy năng lực tự quản lý của đội ngũ cán bộ ở cơ sở, trong đó giữ vững phẩm chất đạo đức của người cách mạng theo Quy định số 08-QĐ/TW ngày 25/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là thực hiện tốt việc trau dồi đạo đức cách mạng; thực sự cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; trung thực, giản dị, thẳng thắn, chân thành; có trách nhiệm kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân; luôn đặt lợi ích của Đảng, của Tổ quốc, của Nhân dân lên trên lợi ích cá nhân; tích cực phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; tích cực lan tỏa các tầng lớp nhân dân; tích cực nâng cao trình độ chuyên môn, lý luận chính trị, năng lực công tác; không ngừng nâng cao trình độ nhận thức, trở thành những con người có văn hóa, có liêm sỉ, có trách nhiệm trước Đảng và Nhân dân; thường xuyên “tự soi”, “tự sửa” và nêu cao danh dự, lòng tự trọng của người cán bộ, đảng viên trước quần chúng.
Chú thích:
1, 2, 3. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 313, 309, 10.
4. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 179.
5. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2022). Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 16/6/2022 về tăng cường củng cố, xây dựng tổ chức cơ sở đảng và nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên trong giai đoạn mới.
6. Năm 2023, kỷ luật 19 cán bộ diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý. https://dangcongsan.vn/xay-dung-dang/nam-2023-ky-luat-19-can-bo-dien-bo-chinh-tri-ban-bi-thu-quan-ly-658953.html
7. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 11. H. NXB Chính trị quốc gia, tr. 590.
