ThS. Lê Thị Hường
Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông, Đại học Thái Nguyên
(Quanlynhanuoc.vn) – Tinh giản bộ máy nhà nước là một trong những nội dung cốt lõi trong tiến trình đổi mới hệ thống chính trị Việt Nam. Trong bối cảnh hiện nay, tinh giản bộ máy quản lý nhà nước, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy hành chính trở thành đòi hỏi cấp thiết nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Trên cơ sở kế thừa tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng một nền hành chính gọn nhẹ, hiệu quả, Đảng ta tiếp tục cụ thể hóa và phát triển quan điểm này trong đường lối lãnh đạo cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức hiện nay, đặc biệt là dưới sự chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm. Bài viết, tập trung phân tích quá trình kế thừa và phát triển tư tưởng tinh giản bộ máy nhà nước từ Chủ tịch Hồ Chí Minh đến chủ trương lãnh đạo hiện nay; đồng thời, làm rõ các định hướng cải cách trong thời kỳ mới xây dựng Nhà nước thực sự của dân, do dân và vì dân.
Từ khóa: Bộ máy nhà nước; tinh giản tổ chức bộ máy; Chủ tịch Hồ Chí Minh; Tổng Bí thư Tô Lâm.
1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, yêu cầu nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trở thành một đòi hỏi cấp thiết đối với mọi quốc gia, đặc biệt là các quốc gia đang trong quá trình phát triển như Việt Nam. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của công cuộc đổi mới hệ thống chính trị hiện nay là tinh giản bộ máy nhà nước, hướng đến xây dựng nền hành chính tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, phục vụ Nhân dân một cách thực chất. Thực tế cho thấy, tình trạng cồng kềnh, chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ trong hệ thống tổ chức bộ máy đang cản trở quá trình phát triển kinh tế – xã hội, làm giảm niềm tin của Nhân dân vào năng lực điều hành của Nhà nước.
Từ khi bắt đầu thực hiện công cuộc đổi mới (năm 1986) đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam đã tiếp tục cụ thể hóa tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tinh giản bộ máy hành chính trong các nghị quyết và chương trình cải cách hành chính với mục tiêu nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị. Dưới sự lãnh đạo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí Thư, việc tinh giản bộ máy nhà nước được đặt trong tổng thể chiến lược đổi mới toàn diện hệ thống chính trị. Quá trình này được gắn liền với việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức nhằm hướng đến một nền hành chính phục vụ Nhân dân đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh mới.
Việc kế thừa và phát triển tư tưởng tinh giản bộ máy nhà nước từ Chủ tịch Hồ Chí Minh đến các chủ trương của Đảng không chỉ thể hiện sự thống nhất, liên tục trong tư duy và đường lối lãnh đạo của Đảng mà còn cho thấy khả năng thích ứng linh hoạt với yêu cầu thực tiễn đang đặt ra trong quá trình hiện đại hóa nền hành chính quốc gia. Trên cơ sở đó, việc nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống và dựa trên cơ sở khoa học về tiến trình kế thừa và phát triển tư tưởng này có ý nghĩa quan trọng trong việc làm rõ nền tảng lý luận cũng như thực tiễn của cải cách hành chính ở Việt Nam hiện nay. Đồng thời, nghiên cứu đó sẽ góp phần đề xuất những định hướng chiến lược phù hợp trong giai đoạn tiếp theo, nhằm xây dựng một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa thực sự dân chủ, hiệu lực, hiệu quả, đặt lợi ích của Nhân dân làm trung tâm trong mọi hoạt động quản lý nhà nước.
2. Tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tinh giản bộ máy nhà nước
Tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một di sản lý luận quý báu, có ý nghĩa chỉ đạo sâu sắc đối với sự nghiệp xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Trong hệ thống tư tưởng đó, quan điểm về tổ chức bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả là một trong những nội dung cốt lõi, thể hiện rõ tầm nhìn chiến lược và nhất quán của Người về mô hình Nhà nước kiểu mới – Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Ngay từ những ngày đầu giành được chính quyền, trong hoàn cảnh đất nước còn non trẻ và đứng trước muôn vàn thử thách, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận thức rõ vai trò then chốt của một bộ máy nhà nước gọn nhẹ, hiệu quả để có thể phụng sự Nhân dân và thực hiện sự nghiệp cách mạng. Trong bản Tuyên ngôn Độc lập (năm 1945), Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”1, đây chính là tiền đề tư tưởng để xây dựng một bộ máy phục vụ, không phải bộ máy cai trị.
Theo Người, bộ máy nhà nước phải được tổ chức theo nguyên tắc khoa học, hợp lý, có sự phân công và phối hợp chặt chẽ, tránh tình trạng chồng chéo, hình thức, kém hiệu quả. Trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” (năm 1947), Người phê phán nghiêm khắc căn bệnh quan liêu, mệnh lệnh hành chính suông, xa rời thực tiễn và Nhân dân. Người yêu cầu: “Cần phải có một chính quyền mạnh mẽ và sáng suốt, một chính quyền thật sự của Nhân dân, do Nhân dân làm chủ”2. Như vậy, tinh giản bộ máy không chỉ là yêu cầu về mặt tổ chức mà còn là vấn đề mang tính chính trị và đạo đức cách mạng.
Một điểm quan trọng trong tư tưởng Chủ tịch Hồ Chí Minh về bộ máy nhà nước là nhấn mạnh vai trò cá nhân và đạo đức của đội ngũ cán bộ, công chức – những người trực tiếp vận hành bộ máy. Trong nhiều bài nói chuyện, bài viết, Người thường xuyên đề cập đến việc xây dựng đội ngũ cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên”, phải “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư”3. Người coi cán bộ là “cái gốc của mọi công việc” và là “công bộc của dân”, không được đặc quyền, đặc lợi. Với Chủ tịch Hồ Chí Minh, hiệu quả của bộ máy không chỉ nằm ở cơ cấu tổ chức mà còn phụ thuộc chủ yếu vào chất lượng con người vận hành nó.
Tư tưởng tinh giản bộ máy nhà nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh không dừng lại ở việc giảm biên chế hay cắt giảm số lượng cơ quan, tổ chức, mà mang tính chất toàn diện, gắn liền với yêu cầu cải cách hành chính, đổi mới phương pháp quản lý và xây dựng một nền công vụ chuyên nghiệp, hiệu quả. Người từng nhấn mạnh: “Việc gì có lợi cho dân thì phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân thì phải hết sức tránh”4. Đây là nguyên tắc tối cao, phản ánh sâu sắc bản chất dân chủ, nhân văn trong tư duy tổ chức nhà nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh; đồng thời, thể hiện tư tưởng phục vụ Nhân dân là mục tiêu, là tiêu chí cốt lõi để đánh giá hiệu quả hoạt động của bộ máy hành chính. Ngoài ra, Người đặc biệt chú ý đến vai trò giám sát của Nhân dân đối với hoạt động nhà nước. Trong tác phẩm “Dân vận” (năm 1949), Người khẳng định: “Chính phủ và cán bộ, công chức phải dựa vào dân, liên hệ mật thiết với dân, chịu sự giám sát của dân”5. Đây là tư tưởng nền tảng để xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, trong đó quyền lực nhà nước phải được kiểm soát thông qua cơ chế dân chủ, minh bạch và chịu trách nhiệm giải trình trước Nhân dân.
Một trong những nội dung nổi bật về tinh giản bộ máy nhà nước theo quan điểm của Người là gắn liền với yêu cầu “chống bệnh hình thức”, “làm việc thực chất” và đặc biệt là tiết kiệm ngân sách, thời gian và công sức của Nhân dân. Theo Người, nếu bộ máy nhà nước được tổ chức gọn nhẹ, cán bộ làm việc nghiêm túc, tận tụy thì không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước mà còn tăng cường niềm tin của quần chúng nhân dân đối với Đảng và Nhà nước. Người cảnh báo rằng, bộ máy cồng kềnh sẽ sinh ra tình trạng “ngồi chơi xơi nước”, lãng phí nguồn lực quốc gia; đồng thời, là mảnh đất màu mỡ cho các hiện tượng tiêu cực, như: tham nhũng, lạm quyền, lợi ích nhóm phát sinh. Trong bài nói chuyện với cán bộ (năm 1950), Người khuyến cáo: “Một người làm việc bằng hai thì không cần phải dùng hai người. Làm như thế vừa tiết kiệm, vừa hiệu quả”6.
Như vậy, tư tưởng Hồ Chí Minh về tinh giản bộ máy nhà nước là sự kết tinh giữa lý luận cách mạng và kinh nghiệm thực tiễn, giữa tinh thần phục vụ Nhân dân với yêu cầu xây dựng một nhà nước hiện đại, hiệu quả. Tinh thần này không chỉ là kim chỉ nam trong những năm đầu xây dựng chính quyền cách mạng mà còn giữ nguyên giá trị thời sự trong bối cảnh hiện nay, khi Đảng và Nhà nước đang quyết tâm đẩy mạnh công cuộc cải cách hành chính, hướng tới xây dựng một nền hành chính phục vụ, hiện đại, chuyên nghiệp và minh bạch. Việc kế thừa và phát triển tư tưởng này là yêu cầu tất yếu, nhằm hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một bộ máy nhà nước “tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” như được khẳng định trong Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII), Hội nghị Trung ương 6 (khóa XII), Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và hướng tới Đại hội XIV của Đảng.
3. Tính cấp thiết của tinh giản bộ máy nhà nước trong giai đoạn hiện nay
Trong hơn hai thập kỷ qua, cải cách hành chính đã trở thành một trong những trọng tâm lớn trong chiến lược xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà nước. Từ Chương trình Tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001 – 2010, Chiến lược Phát triển kinh tế – xã hội giai đoạn 2011 – 2020 và tiếp tục là giai đoạn 2021 – 2030, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm xây dựng một nền hành chính công khai, minh bạch, hiệu quả và gần dân. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, bộ máy hành chính hiện nay vẫn còn tồn tại nhiều bất cập, bộc lộ rõ sự thiếu tương thích với yêu cầu đổi mới của mô hình quản trị hiện đại và hội nhập quốc tế sâu rộng.
Thứ nhất, tình trạng cồng kềnh và chồng chéo trong tổ chức bộ máy.
Một trong những biểu hiện rõ rệt nhất của hạn chế trong bộ máy hành chính hiện nay là tình trạng tổ chức cồng kềnh, thiếu tinh gọn, dẫn đến sự chồng chéo chức năng, nhiệm vụ giữa các cơ quan, đơn vị. Tính đến cuối năm 2024, tổng số cán bộ, công chức, viên chức và người hoạt động không chuyên trách tại các đơn vị hành chính cấp xã thực hiện sắp xếp là 33.292 người. Trong đó, số được bố trí đúng quy định tại các đơn vị hành chính cấp xã mới hình thành sau sắp xếp là 20.662 người và số dôi dư là 12.630 người (gồm 4.702 cán bộ, 3.948 công chức, 952 viên chức y tế và 3.028 người hoạt động không chuyên trách)7. Đồng thời, việc thiếu sự phân định rõ về vị trí việc làm tại cơ quan nhà nước, đặc biệt là ở cấp địa phương, nên việc thành lập các phòng, ban chuyên môn vẫn diễn ra theo hướng gia tăng số lượng thay vì tối ưu hóa chức năng. Một số đơn vị có chức năng tương đồng nhưng vẫn tồn tại song song, thậm chí thực hiện nhiệm vụ trùng lặp, gây lãng phí nguồn lực và làm giảm hiệu quả phối hợp liên thông trong hệ thống hành chính. Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII) đã chỉ rõ: “Tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc, nhiều đầu mối; hiệu quả, hiệu lực, chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ”8.
Thứ hai, một số hạn chế trong cơ chế phối hợp và phản ứng chính sách.
Những bất cập về tổ chức, cơ chế vận hành bộ máy hành chính nhà nước cho thấy, sự thiếu linh hoạt, chậm đổi mới trong phương thức phối hợp giữa các cấp, các ngành đã và đang làm giảm hiệu quả trong việc ra quyết định và tổ chức thực hiện chính sách. Khi phát sinh một vấn đề liên ngành, thường không có một cơ quan đầu mối đủ thẩm quyền và năng lực để điều phối hiệu quả, dẫn đến việc giải quyết chậm trễ hoặc không triệt để. Ở nhiều địa phương, quy trình xử lý công việc hành chính vẫn nặng tính giấy tờ, quy trình phức tạp và chưa theo kịp yêu cầu của chính phủ điện tử và chuyển đổi số.
Khảo sát của Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu Phát triển và Hỗ trợ cộng đồng (CECODES) về Chỉ số Hiệu quả quản trị và Hành chính công cấp tỉnh (PAPI 2023) cho thấy: (1) Người dân ở nhiều địa phương vẫn đánh giá thấp tính minh bạch, trách nhiệm giải trình cũng như mức độ thuận tiện khi tiếp cận các dịch vụ công; (2) Chỉ số “kiểm soát tham nhũng trong khu vực công” và “sự tham gia của người dân ở cấp cơ sở” vẫn chưa đạt được mức kỳ vọng9.
Thứ ba, biên chế phình to, hiệu suất thấp và áp lực ngân sách.
Một trong những vấn đề nhức nhối hiện nay là tình trạng “phình to” của bộ máy hành chính nhưng hiệu quả thực thi công vụ lại không tương xứng. Đội ngũ cán bộ, công chức đông nhưng không đồng đều về chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng quản trị và đặc biệt là ý thức phục vụ Nhân dân. Một bộ phận cán bộ còn biểu hiện thụ động, ngại đổi mới, thiếu trách nhiệm, thậm chí có hành vi tiêu cực.
Chi thường xuyên cho bộ máy hành chính và các đơn vị sự nghiệp công lập đang chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách nhà nước. Theo Báo cáo về kết quả thực hiện ngân sách nhà nước năm 2024 của Bộ Tài chính, tổng chi ngân sách nhà nước ước thực hiện là 2.281,7 nghìn tỷ đồng. Theo đó, chi thường xuyên đạt 1.336,6 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 58,6% tổng chi ngân sách nhà nước năm 2024, trong đó phần lớn dành cho lương, phụ cấp và các khoản chi vận hành của bộ máy nhà nước10.
Hệ quả là năng lực cung ứng dịch vụ công bị suy giảm, lòng tin của người dân đối với hệ thống hành chính bị ảnh hưởng; đồng thời, làm giảm tính hấp dẫn của môi trường đầu tư. Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam vẫn ở mức trung bình thấp về chỉ số hiệu quả quản trị, cho thấy bộ máy hành chính chưa thực sự là động lực thúc đẩy phát triển quốc gia.
Từ thực trạng trên có thể thấy, bộ máy hành chính nhà nước hiện nay vẫn còn nhiều điểm nghẽn cần được tháo gỡ để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới. Những hạn chế về tổ chức, vận hành, chất lượng nhân lực và cơ chế phối hợp đang đặt ra yêu cầu cấp bách về cải cách hành chính toàn diện và tinh giản bộ máy một cách thực chất, hiệu quả. Đây không chỉ là nhiệm vụ quản trị nhà nước mà còn là yếu tố then chốt để thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quyền lợi của Nhân dân và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo tinh thần của Chủ tịch Hồ Chí Minh và định hướng của Đảng.
4. Chủ trương tinh giản bộ máy nhà nước hiện nay
Trong bối cảnh thế giới và khu vực thế giới có nhiều biến động, yêu cầu đặt ra đối với công cuộc đổi mới và phát triển đất nước là phải xây dựng một bộ máy nhà nước thực sự tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Đây không chỉ là mục tiêu quản lý nhà nước hiện đại mà còn là yêu cầu khách quan để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, bảo đảm tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và phục vụ Nhân dân tốt hơn. Chủ trương tinh giản bộ máy nhà nước dưới sự lãnh đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm là sự kế thừa và phát triển tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về Nhà nước của dân, do dân và vì dân; đồng thời, thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng trong việc đổi mới phương thức lãnh đạo, quản lý hệ thống chính trị trong giai đoạn mới.
Một là, tổ chức lại các cơ quan hành chính theo hướng tinh gọn, hiệu quả.
Trong bối cảnh hiện nay, bộ máy hành chính của nước ta vẫn còn nhiều yếu kém, đặc biệt là tình trạng cồng kềnh, chồng chéo chức năng, nhiệm vụ. Một trong những giải pháp chủ yếu được Tổng Bí thư Tô Lâm đề ra là việc tổ chức lại các cơ quan hành chính theo hướng tinh gọn và hiệu quả. Đây là một chủ trương quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh ngân sách nhà nước còn hạn hẹp và Tổng Bí thư cũng nhấn mạnh: “Việc tổ chức lại các cơ quan nhà nước phải bảo đảm tính hiệu quả, tránh tình trạng chồng chéo, không để một cơ quan thực hiện nhiều nhiệm vụ mà không có sự phối hợp chặt chẽ”11. Điều này có thể nhận thấy, trong các cải cách được thực hiện gần đây, chẳng hạn như việc tinh giản và cơ cấu lại các sở, ngành ở cấp tỉnh nhằm giảm bớt các tầng nấc trung gian, tạo thuận lợi trong quá trình xử lý công việc và tiếp cận dịch vụ của người dân.
Hai là, tinh giản biên chế gắn với nâng cao chất lượng cán bộ.
Một yếu tố không thể thiếu trong chủ trương tinh giản bộ máy nhà nước là tinh giản biên chế gắn với nâng cao chất lượng cán bộ. Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ ra rằng, không thể chỉ giảm số lượng cán bộ mà không nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, đây là bước đi quan trọng trong việc tạo dựng một bộ máy hành chính tinh gọn nhưng vẫn bảo đảm chất lượng và hiệu quả công vụ. Chủ trương tinh giản biên chế phải thực hiện có lộ trình, bảo đảm quá trình chuyển đổi không làm ảnh hưởng đến chất lượng công việc của các cơ quan nhà nước. Đặc biệt, cần phải đổi mới phương thức tuyển dụng, đánh giá, sử dụng và đãi ngộ cán bộ. Cải cách tuyển dụng và đánh giá cán bộ hiện nay đang được triển khai theo hướng khuyến khích người tài và người có năng lực thực tiễn được trọng dụng. Để thực hiện được điều này, một số cơ quan đã áp dụng mô hình tuyển dụng cạnh tranh, trong đó các ứng viên phải vượt qua các bài kiểm tra năng lực và kỹ năng thực tế trước khi được tuyển dụng vào các vị trí quan trọng. Chính sách đãi ngộ cán bộ cũng đã được điều chỉnh nhằm tạo ra động lực cho những cán bộ có năng lực thực tiễn, đạo đức cách mạng và tinh thần phục vụ Nhân dân.
Ba là, đẩy mạnh chuyển đổi số và cải cách hành chính.
Trong bối cảnh hiện đại, chuyển đổi số và cải cách hành chính là yếu tố không thể thiếu để nâng cao hiệu quả bộ máy nhà nước. Tổng Bí thư Tô Lâm đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của ứng dụng công nghệ thông tin trong việc giảm đầu mối trung gian và rút ngắn quy trình xử lý công việc. Điều này không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong các hoạt động công vụ. Chính sách chuyển đổi số còn giúp xây dựng một nền hành chính công phục vụ Nhân dân, giảm bớt sự can thiệp của các thủ tục hành chính phiền phức. Nhờ vậy, người dân có thể dễ dàng tiếp cận dịch vụ công trực tuyến, qua đó, làm tăng sự hài lòng và niềm tin của họ đối với bộ máy nhà nước.
Chủ trương tinh giản bộ máy nhà nước là một bước đi quan trọng trong công cuộc cải cách hành chính hiện nay. Những giải pháp như tổ chức lại bộ máy, tinh giản biên chế, nâng cao chất lượng cán bộ và đẩy mạnh chuyển đổi số không chỉ giúp giảm bớt sự cồng kềnh của bộ máy hành chính mà còn nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước. Đây là nền tảng vững chắc xây dựng một bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu quả và thực sự phục vụ lợi ích của Nhân dân đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế.
5. Kết luận
Tinh giản bộ máy nhà nước là một nhiệm vụ chiến lược lâu dài, đòi hỏi sự nhất quán trong tư duy chính trị và sự kiên định trong tổ chức thực hiện. Đây là yêu cầu tất yếu nhằm xây dựng một nền hành chính hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang tác động mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực đời sống xã hội.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, phục vụ Nhân dân là nền tảng lý luận xuyên suốt, đóng vai trò định hướng cho mọi cải cách trong tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị. Người khẳng định: “Chính phủ là công bộc của dân”; đồng thời, nhấn mạnh yêu cầu tổ chức bộ máy phải “gọn mà tinh”, tránh hình thức, xa dân và kém hiệu quả12. Tư tưởng ấy đã trở thành kim chỉ nam cho quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Trong giai đoạn hiện nay, tinh thần đó tiếp tục được kế thừa và phát triển mạnh mẽ với những định hướng, giải pháp cụ thể và quyết liệt. Việc tổ chức lại các cơ quan hành chính, tinh giản biên chế gắn với nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức thúc đẩy chuyển đổi số và cải cách hành chính toàn diện thể hiện tư duy chính trị hiện đại, khoa học và nhất quán. Đặc biệt, việc chuyển trọng tâm từ “quy mô bộ máy” sang “hiệu quả công vụ” là bước phát triển quan trọng, phản ánh rõ bản lĩnh, tầm nhìn cải cách và sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn xây dựng và vận hành bộ máy nhà nước trong điều kiện mới.
Như vậy, tinh giản bộ máy nhà nước trong giai đoạn hiện nay không chỉ đơn thuần là sắp xếp lại tổ chức mà là một quá trình cải cách mang tính hệ thống và căn cơ, đòi hỏi sự đồng thuận cao trong toàn Đảng, toàn dân, cùng sự lãnh đạo kiên định, nhất quán của Đảng mà trước hết là từ người đứng đầu – Tổng Bí thư. Đây là điều kiện tiên quyết để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một nền hành chính chuyên nghiệp, hiện đại, phục vụ Nhân dân và góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam vững mạnh.
Chú thích:
1, 4. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 4. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 1, 64.
2, 5, 12. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 295, 752, 273.
3, 6. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 6. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 327, 89.
7. Bộ Nội vụ (2024). Báo cáo số 8677/BC-BNV ngày 31/12/2024 về tình hình và kết quả thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 – 2025.
8. Ban Chấp hành Trung ương (2017). Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 Hội nghị lần thứ Sáu Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII) về tinh giản bộ máy nhà nước.
9. Chỉ số PAPI năm 2023 và những vấn đề quan tâm. https://vneconomy.vn/chi-so-papi-nam-2023-va-nhung-van-de-quan-tam,
10. Báo cáo công khai kết quả thực hiện ngân sách nhà nước năm 2024. https://ckns.mof.gov.vn, ngày 08/5/2025.
11. Tô Lâm (2021). Bài phát biểu tại Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW về tinh giản bộ máy nhà nước. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
Tài liệu tham khảo:
1. Tổng Bí thư Tô Lâm: Quyết tâm chính trị cao về tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/12/01/tong-bi-thu-to-lam-quyet-tam-chinh-tri-cao-ve-tinh-gon-to-chuc-bo-may-cua-he-thong-chinh-tri/
2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về tinh gọn bộ máy các cơ quan nhà nước.https://www.quanlynhanuoc.vn/2025/03/11/tu-tuong-ho-chi-minh-ve-tinh-gon-bo-may-cac-co-quan-nha-nuoc/
