TS. Bùi Quang Kha
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
ThS. Đặng Vũ Hiệp
Học viện Phòng không – Không quân
(Quanlynhanuoc.vn) – Lý luận dạy học hiện đại đã khẳng định, phương pháp dạy học là thành tố trung tâm, năng động của quá trình dạy học, tác động trực tiếp đến tính tích cực nhận thức của người học và kết quả của quá trình dạy học. Vì vậy, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị ở các nhà trường quân đội là tất yếu, là khâu đột phá, then chốt để đổi mới phương pháp dạy học theo hướng hiện đại, góp phần nâng cao chất lượng dạy học công tác đảng, công tác chính trị, đáp ứng yêu cầu cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Từ khóa: Công tác đảng; công tác chính trị; nhà trường quân đội; dạy học; bồi dưỡng; công nghệ thông tin.
1. Đặt vấn đề
Ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị ở các nhà trường quân đội thực tế đã đem lại hiệu quả cao, tạo điều kiện thuận lợi để người giảng viên hiện thực hóa được mục tiêu môn học, qua những ví dụ, dẫn chứng, động tác mẫu, kinh nghiệm thực tiễn được minh chứng và thông qua các phương tiện trực quan, như: phim học phụ, hình ảnh, video, clip… Bên cạnh đó, giúp hoạt động nhận thức, tiếp thu nội dung của người học diễn ra trên nhiều kênh khác nhau; các giác quan được huy động tối đa để tiếp thu kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hứng thú học tập tăng lên, sự tập trung chú ý được tăng cường, người học dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hành, nắm vững các nội dung được truyền tải trong cả trạng thái “tĩnh” và “động”; tăng sức hấp dẫn của buổi học, gây ấn tượng sâu sắc, kích thích nhận thức và tích cực hóa hoạt động trí tuệ của người học và làm cho họ dễ dàng thực hiện quá trình tư duy logic phân tích, tổng hợp chính xác vấn đề cần nắm vững. Mặt khác, giúp người học rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo thực hành công tác đảng, công tác chính trị, sẽ góp phần tăng cường mối liên hệ giữa lý luận với thực tiễn, trang bị lý thuyết với truyền thụ kinh nghiệm, giữa học với hành, qua đó, người học hiểu biết sâu sắc hơn những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, của Đảng và quân đội, phát triển năng lực tiến hành công tác đảng, công tác chính trị.
2. Thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học
Những năm qua, quán triệt sâu sắc quan điểm Đại hội XIII của Đảng về “Đẩy mạnh giáo dục kỹ năng, ứng dụng tiến bộ khoa học – kỹ thuật, công nghệ thông tin, công nghệ số”1, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 của Quân ủyTrung ương về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội trong tình hình mới: “Đổi mới công tác giáo dục và đào tạo trong Quân đội theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa. Vận dụng tốt 3 quan điểm, 8 nguyên tắc, 6 mối kết hợp trong huấn luyện vào giáo dục và đào tạo. Gắn nhà trường với chiến trường và đơn vị; đào tạo, bồi dưỡng với sử dụng; coi chất lượng giáo dục và đào tạo của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị”2. Các nhà trường quân đội đã tích cực ứng dụng công nghệ thông tin trong đổi mới phương pháp dạy học nói chung, trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị nói riêng và đã đạt được nhiều kết quả thiết thực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo của nhà trường, đáp ứng với những đòi hỏi mà sự phát triển nhanh chóng của khoa học – công nghệ cũng như yêu cầu hoạt động công tác đảng, công tác chính trị ở đơn vị cơ sở.
Đối với công tác quản lý giáo dục, đào tạo, các nhà trường quân đội đã tích cực triển khai các phần mềm: nhập học trực tuyến, quản lý đào tạo, lập kế hoạch – thời khóa biểu, đăng ký học, đánh giá rèn luyện học viên, lấy ý kiến phản hồi của người học, đánh giá giảng viên… Giảng viên có thể tra cứu lịch huấn luyện của học viện; kế hoạch phân công giảng dạy, kế hoạch chấm thi của cá nhân; nhận thông báo điều chỉnh huấn luyện liên quan trực tiếp; thành lập và quản lý các lớp học phụ trách, tạo các thông báo, cung cấp tài liệu học tập, bài tập, chấm điểm bài tập và tương tác với học viên qua các nội dung mà giáo viên cung cấp; học viên có thể tra cứu lịch huấn luyện; chương trình khung, chương trình chi tiết các môn học trong chương trình đào tạo đang học.
Đối với hoạt động khoa học – công nghệ, các nhà trường cũng đã triển khai các phần mềm: quản lý đề tài, đăng ký đề tài, quản lý giờ khoa học, quản lý sáng kiến, quản lý lý lịch khoa học, quản lý sở hữu trí tuệ… Từ đó, tạo thành một chu trình khép kín trong tổ chức đào tạo.
Trong đổi mới mô hình dạy – học (lớp học thông minh, nhóm học tương tác, tự học với trợ lý ảo); phát triển kho học liệu số chia sẻ dùng chung (xây dựng các kho học liệu số, học liệu mở chia sẻ dùng chung trong các nhà trường quân đội, gồm: bài giảng điện tử, giáo trình điện tử, tài liệu điện tử, học liệu số đa phương tiện, phần mềm mô phỏng, thư viện điện tử và các học liệu khác,…); phát triển ứng dụng, nền tảng số phục vụ dạy – học (triển khai một số nền tảng số dạy và học trực tuyến với các tính năng tiên tiến) ngày càng hoạt động hiệu quả cao).
Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị ở các nhà trường quân đội vẫn còn tồn tại hạn chế về khả năng sử dụng trang bị, phương tiện dạy học hiện đại, các phương pháp dạy học tích cực có giảng viên vận dụng chưa thuần thục; ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục truyền thống, các hoạt động thực hành, truyền thụ kinh nghiệm chưa thực sự hiệu quả, điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giáo dục và đào tạo của nhà trường, năng lực tiến hành công tác đảng, công tác chính trị của đội ngũ sĩ quan sau khi tốt nghiệp. Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW cũng chỉ rõ: “Thực hiện chuyển đổi số trong các hoạt động giáo dục và đào tạo còn chậm, hiệu quả chưa cao”3.
3. Giải pháp
Một là, nâng cao nhận thức của các tổ chức, lực lượng về sự cần thiết phải tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị ở các nhà trường quân đội.
Nhận thức đúng là khởi nguồn cho thái độ và hành động đúng. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Tư tưởng đúng thì hành động mới khỏi sai lạc và mới làm trọn nhiệm vụ cách mạng được”4. Muốn nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị đòi hỏi các tổ chức, lực lượng ở các nhà trường quân đội phải có nhận thức đúng, thống nhất và nêu cao trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn, trong tổ chức thực hiện. Vì vậy, cần tập trung giáo dục, quán triệt quan điểm của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương (khóaXI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo, Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị (khóa XII) về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp4.0, Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW đã đề ra. Từ đó, các tổ chức, lực lượng có nhận thức đúng, đánh giá chính xác những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân hạn chế về trình độ công nghệ thông tin, sử dụng phương tiện dạy học hiện đại của từng giảng viên; cấp ủy, tổ chức đảng tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo đề ra các biện pháp nâng cao nhận thức, trách nhiệm; đồng thời, phân công, phân nhiệm hợp lý giữa các tổ chức, lực lượng trong nghiên cứu, tìm tòi, sáng tạo biện pháp ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị theo đúng định hướng của Đảng, của Quân ủy Trung ương, đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng dạy học công tác đảng, công tác chính trị ở các nhà trường quân đội.
Hai là, đổi mới nội dung, chương trình dạy học công tác đảng, công tác chính trị ở các nhà trường quân đội theo hướng hiện đại, thích ứng với cách mạng công nghiệp 4.0.
Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW nêu rõ việc rà soát, đổi mới quy trình đào tạo theo hướng rút ngắn thời gian đào tạo tại nhà trường, tăng cường thực hành, thực tập, thực tế, tự học của học viên… “Chắt lọc, tinh chỉnh nội dung các chương trình đào tạo để giảm tải, bảo đảm tính khả thi, cơ bản, toàn diện, thiết thực, hiệu quả, có hệ thống, từng bước hiện đại và cập nhật thường xuyên”5. Theo đó, các nhà trường quân đội cần bám sát mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ “có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc, Nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; có phẩm chất đạo đức cách mạng; có kiến thức, năng lực toàn diện, chuyên nghiệp theo yêu cầu nhiệm vụ; có khả năng tự học tập, nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và thích ứng; có sức khỏe và độ tuổi phù hợp; có khả năng làm việc trong môi trường quốc tế…”6 và yêu cầu điều chỉnh, tổ chức, biên chế, nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, nhiệm vụ công tác đảng, công tác chính trị ở đơn vị cơ sở để đổi mới nội dung, chương trình giảng dạy theo hướng hiện đại, thích ứng với cách mạng công nghiệp 4.0. Theo đó, tập trung giảm thời lượng giảng dạy lý thuyết, tăng thời gian thực hành, thực tập, tự học; nghiên cứu bổ sung những nội dung thực hành đáp ứng yêu cầu thực tiễn hoạt động công tác đảng, công tác chính trị và phù hợp với chức trách, nhiệm vụ của người sĩ quan sau khi tốt nghiệp, như: quản lý, phân tích, dự báo, xỷ lý diễn biến tư tưởng bộ đội; kỹ năng giao tiếp, ứng xử, dân vận, tuyên truyền đặc biệt; kỹ năng tổ chức các sự kiện và các hoạt động phong trào…
Ba là, thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng công nghệ thông tin, phương pháp dạy học hiện đại cho giảng viên.
Hằng năm, căn cứ vào yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục và đào tạo, thực trạng chất lượng ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị và áp dụng phương pháp dạy học hiện đại của đội ngũ giảng viên, các nhà trường quân đội cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng có liên quan tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng công nghệ thông tin cơ bản, nâng cao, phương pháp dạy học hiện đại. Trong tổ chức tập huấn, bồi dưỡng cần coi trọng công tác lãnh đạo, chỉ đạo, phân công nhiệm vụ rõ ràng; phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành, các lực lượng, thực hiện đúng kế hoạch đã đề ra; tập trung phân công, tổ chức lực lượng giáo viên chuẩn bị các bài giảng theo hướng chuyên sâu, có trọng tâm, trọng điểm, sát với nhu cầu thực tiễn. Chú trọng tập huấn những nội dung mới, những vấn đề đội ngũ giảng viên giảng dạy công tác đảng, công tác chính trị ở các nhà trường quân đội còn thiếu, còn yếu, nhất là kỹ năng sử dụng phương tiện dạy học hiện đại, phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng khai thác thông tin mạng, xây dựng phim học phụ, video, clip, hình ảnh… phù hợp với từng chủ đề bài giảng và đối tượng người học.
Ngoài ra, cần dành một lượng thời gian hợp lý tổ chức trao đổi kinh nghiệm ứng dụng công nghệ thông tin, tham quan hoặc xem clip mô hình bài giảng mẫu sử dụng phương pháp dạy học hiện đại trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị. Mặt khác, cần phối hợp chặt chẽ với các nhà trường bên ngoài quân đội trong tổ chức mời giảng viên thỉnh giảng, tổ chức học tập kinh nghiệm giảng dạy sử dụng phương tiện thông tin hiện đại, kết hợp giáo dục truyền thống với nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.
Bốn là, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, phương tiện dạy học hiện đại ở các nhà trường quân đội.
Nghị quyết số 52-NQ/TW đề ra chủ trương đổi mới cách dạy và học trên cơ sở áp dụng công nghệ số, khuyến khích các mô hình giáo dục, đào tạo mới dựa trên các nền tảng số. Do đó, ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị, đòi hỏi các nhà trường quân đội cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, phương tiện dạy học hiện đại. Cùng với đồng bộ hóa hệ thống mạng Internet trên giảng đường, phòng học chuyên ngành, cần tăng cường đầu tư xây dựng phim học phụ, phim truyền thống, các video, clip đóng vai, làm mẫu, những tình huống công tác đảng, công tác chính trị thường nảy sinh ở đơn vị cơ sở; bổ sung phương tiện trình chiếu Powerpoint, thiết bị nghe, nhìn cho các hoạt động bồi dưỡng kỹ năng, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị, xây dựng và phát huy có hiệu quả chức năng của phòng học chuyên ngành. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho giảng viên trong ứng dụng công nghệ thông tin, đổi mới phương pháp dạy học công tác đảng, công tác chính trị; đồng thời, giúp người học phát triển tư duy, nâng cao kỹ năng công tác đảng, công tác chính trị.
Năm là, phối hợp chặt chẽ giữa các nhà trường quân đội trong tổ chức hội thảo, tọa đàm, trao đổi kinh nghiệm ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học công tác đảng, công tác chính trị.
Hiện nay, chương trình, nội dung giảng dạy công tác đảng, công tác chính trị, đối tượng người học ở các nhà trường quân đội có sự khác nhau; việc ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị có những ưu thế và cách làm riêng. Vì vậy, các nhà trường quân đội cần phối hợp chặt chẽ trong tổ chức hội thảo, tọa đàm, trao đổi kinh nghiệm ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học công tác đảng, công tác chính trị; nội dung định hướng, phát biểu trong hội thảo, tọa đàm chú trọng vào giới thiệu, đề xuất những cách làm hay, mô hình mới, mang lại hiệu quả thiết thực cho người học, tạo say mê, hứng thú, giúp người học phát triển tư duy năng động, sáng tạo, biến quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục. Đối với hoạt động trao đổi kinh nghiệm ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị, có thể tổ chức giới thiệu bài giảng mẫu ứng dụng có hiệu quả phương tiện dạy học hiện đại hoặc tổ chức tham quan phòng học chuyên ngành, mô hình ứng dụng công nghệ thông tin trong tổ chức hoạt động tập bài thực hành công tác đảng, công tác chính trị của học viên… từ đó, rút ra những phương pháp, cách thức ứng dụng công nghệ thông tin phù hợp, hiệu quả với đặc điểm người học, mục tiêu đào tạo và chuẩn đầu ra của từng nhà trường.
4. Kết luận
Hiện nay, trước yêu cầu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam “tinh, gọn, mạnh”, tiến lên hiện đại, lấy xây dựng vững mạnh về chính trị làm cơ sở; yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, chuyển đổi số đáp ứng yêu cầu cuộc cách mạng công nghiệp 4.0; thực hiện đổi mới hình thức, phương pháp dạy học theo hướng hiện đại; động viên tính tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo của người học, chống áp đặt, dập khuôn máy móc; cần “Bồi dưỡng phương pháp tự tìm kiếm, tăng cường tri thức, hình thành năng lực tự học và hợp tác; chú trọng truyền cảm hứng, xây dựng lòng say mê học tập, nghiên cứu khoa học và rèn luyện suốt đời cho học viên”7; đồng thời, “giáo dục đạo đức, năng lực sáng tạo và các giá trị cốt lõi, nhất là giáo dục tinh thần yêu nước, tự hào, tự tôn dân tộc, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc…”8.
Vì vậy, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng kỹ năng với giáo dục truyền thống, truyền thụ kinh nghiệm dạy học công tác đảng, công tác chính trị ở các nhà trường quân đội là yêu cầu cấp thiết hiện nay, cần được triển khai toàn diện để nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác đảng, công tác chính trị ở đơn vị cơ sở trong toàn quân nói chung và trong các nhà trường nói riêng.
Chú thích:
1, 8. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 129, 136.
2, 3, 5, 6, 7. Quân ủy Trung ương (2022). Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới,
4. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 6. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 360.
Tài liệu tham khảo:
1. Tổng cục Chính trị (2021). Tài liệu nghiên cứu, học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội biểu Đảng bộ Quân lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 – 2025 (dùng cho cán bộ, đảng viên trong Đảng bộ Quân đội”. H. NXB Quân đội nhân dân.
2. Trường Sĩ quan Chính trị (2022). Báo cáo Tổng kết thực hiện Nghị quyết số 86/NQ-ĐUQSTWngày 29/3/2007 của Đảng ủy Quân sự Trung ương về công tác giáo dục – đào tạo trong tình hình mới. Hà Nội, tr.13.
3. Tăng cường công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội trong tình hình mới. https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/01/30/tang-cuong-cong-tac-giao-duc-va-dao-tao-dap-ung-yeu-cau-nhiem-vu-xay-dung-quan-doi-trong-tinh-hinh-moi/
