Thượng tá, ThS. Nguyễn Chí Trung
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Giáo dục lý luận chính trị là nội dung cốt lõi trong công tác giáo dục – đào tạo tại các trường quân sự quân khu, góp phần bồi dưỡng bản lĩnh chính trị, củng cố niềm tin và nâng cao năng lực tư duy lý luận cho cán bộ, học viên. Các đảng ủy trường quân sự quân khu giữ vai trò nòng cốt trong việc định hướng, chỉ đạo và tổ chức thực hiện công tác này. Bài viết làm rõ một số vấn đề lý luận, thực tiễn và đề xuất một số nội dung, biện pháp nhằm tăng cường sự lãnh đạo của các đảng ủy trường quân sự quân khu đối với công tác giáo dục lý luận chính trị hiện nay. Đây là vấn đề rất quan trọng, góp phần xây dựng các trường quân sự quân khu vững mạnh, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao trong thời kỳ mới.
Từ khóa: Đảng ủy, trường quân sự quân khu, giáo dục lý luận chính trị, lãnh đạo, cán bộ, học viên.
1. Đặt vấn đề
Trong công cuộc xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”, nhiệm vụ giáo dục lý luận chính trị cho các đối tượng trong toàn quân là yêu cầu khách quan và cấp thiết. Đặc biệt, trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực và trong nước đang có những diễn biến nhanh chóng, các thế lực thù địch gia tăng hoạt động “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa quân đội”… việc tăng cường giáo dục lý luận chính trị có ý nghĩa chiến lược, góp phần bảo vệ vững chắc trận địa tư tưởng của Đảng trong Quân đội. Chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở các trường quân sự quân khu đặt dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng, trực tiếp là của các đảng ủy trường quân sự quân khu. Vì vậy, tăng cường sự lãnh đạo của các đảng ủy trường quân sự quân khu trong giáo dục lý luận chính trị không chỉ bảo đảm mục tiêu giáo dục toàn diện, mà còn là yếu tố quyết định đến chất lượng chính trị, tư tưởng và đạo đức của các đối tượng trong nhà trường.
2. Nội dung nghiên cứu
Sinh thời, chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Lý luận như cái kim chỉ nam, nó chỉ phương hướng cho chúng ta trong công việc thực tế. Không có lý luận thì lúng túng như nhắm mắt mà đi”1 và “mỗi cán bộ, mỗi đảng viên phải học lý luận, phải đem lý luận áp dụng vào công việc thực tế. Phải chữa cái bệnh kém lý luận, khinh lý luận và lý luận suông”2. Hơn nữa, khi bàn về việc giáo dục lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ, Hồ Chí Minh tiếp tục chỉ rõ “Phải học tập chính trị: Quân sự mà không có chính trị như cây không có gốc, vô dụng lại có hại”3. Do đó, giáo dục lý luận chính trị giúp cho cán bộ, học viên các trường quân sự quân khu có sự hiểu biết sâu sắc, đầy đủ, toàn diện hơn về chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Từ đó, giúp cho họ hoàn thiện thế giới quan, phương pháp luận để vận dụng vào thực tiễn lãnh đạo, quản lý, chỉ huy đơn vị hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, xây dựng cấp ủy trong sạch vững manh, đơn vị vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”.
Những năm qua, nhận thức của cấp ủy, chỉ huy và đội ngũ cán bộ các cấp ở các trường quân sự quân khu về vị trí, vai trò của giáo dục lý luận chính trị ngày càng được nâng cao, xác định đây là nội dung trọng tâm trong chương trình đào tạo, là kiến thức cần thiết đối với mỗi cán bộ, học viên. Các trường quân sự quân khu đã chủ động xây dựng kế hoạch giảng dạy khoa học, phù hợp với từng đối tượng, gắn giáo dục lý luận chính trị với nhiệm vụ huấn luyện, rèn luyện và xây dựng môi trường chính trị tư tưởng lành mạnh trong nhà trường. Nội dung giảng dạy cập nhật kịp thời những quan điểm mới trong các văn kiện Đại hội Đảng, Nghị quyết Trung ương, chỉ thị của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng. Mặt khác, đội ngũ giáo viên cơ bản được chuẩn hóa về chuyên môn và trình độ lý luận, nhiều trường đã tổ chức các hoạt động nâng cao chất lượng giảng dạy như thao giảng, hội giảng, sinh hoạt chuyên môn, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy lý luận chính trị. Nhờ đó, hiệu quả truyền đạt, nhận thức và sự hứng thú của học viên đối với giáo dục lý luận chính trị ngày càng được nâng lên.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác giáo dục lý luận chính trị ở các trường quân sự quân khu hiện nay vẫn còn một số tồn tại cần khắc phục, như: Nội dung, chương trình giáo dục lý luận chính trị còn nặng tính lý thuyết, thiếu tính thực tiễn, chưa gắn chặt với nhiệm vụ công tác sau này của học viên ở đơn vị cơ sở. Điều này dẫn đến tình trạng học viên học đối phó, ghi nhớ máy móc, thiếu hứng thú, hiệu quả tiếp thu không cao. Phương pháp giảng dạy còn đơn điệu, chủ yếu theo lối truyền thống “thầy giảng – trò nghe”, ít phát huy vai trò tích cực, chủ động của học viên. Ứng dụng công nghệ, phương pháp tình huống, thảo luận nhóm… vẫn còn hạn chế. Công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập lý luận chính trị chưa thực sự khách quan và hiệu quả, chủ yếu vẫn dựa vào hình thức thi viết, chưa chú trọng đánh giá khả năng vận dụng lý luận vào thực tiễn nhận thức và hành động. Đội ngũ giáo viên tuy cơ bản đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ giáo dục và đào tạo nhưng chưa đồng đều về chất lượng, một số giáo viên chưa thực sự say mê, thiếu kinh nghiệm thực tiễn, chưa cập nhật kịp thời những vấn đề mới trong đời sống chính trị – xã hội và quân sự quốc phòng.
Để tăng cường sự lãnh đạo của đảng ủy trường quân sự quân khu trong công tác giáo dục lý luận chính trị hiện nay, cần thực hiện tốt một số nội dung, biện pháp cơ bản sau:
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các đảng ủy trường quân sự quân khu đối với công tác giáo dục lý luận chính trị.
Đảng ủy trường quân sự quân khu cần tiếp tục lãnh đạo và tổ chức thực hiện nghiêm túc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, như: Kết luận số 94-KL/TW ngày 28/3/2014 của Ban Bí thư “Về tiếp tục đổi mới học tập lý luận chính trị trong hệ thống giáo dục quốc dân”; Chỉ thị số 23-CT/TW ngày 09/02/2018 của Ban Bí thư “Về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả học tập, nghiên cứu, vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình mới”; Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XII) “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” và Nghị quyết số 847-NQ/QUTW, ngày 28/12/2021 của Quân ủy Trung ương “Về phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân trong tình hình mới”, Quy định số 144-QĐ/TW ngày 9/5/2024 của Bộ Chính trị về “Chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong tình hình mới” bảo đảm chặt chẽ, nghiêm túc, tránh tình trạng quán triệt, triển khai qua loa, hình thức, chiếu lệ, xem nhẹ việc giáo dục lý luận chính trị.
Đảng ủy trường quân sự quân khu cần xác định rõ: Lãnh đạo giáo dục lý luận chính trị là một nhiệm vụ chính trị trọng tâm, lâu dài; vì thế, cần tăng cường học tập, quán triệt nghị quyết của Đảng, nhất là các chỉ thị, hướng dẫn về công tác tư tưởng, lý luận trong tình hình mới. Đây là cơ sở để hình thành bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức và lập trường tư tưởng đúng đắn cho cán bộ, học viên. Do đó, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng trong nhà trường là yếu tố quyết định đến chất lượng và hiệu quả công tác này. Cấp ủy, tổ chức đảng ở các trường quân sự quân khu phải coi giáo dục lý luận chính trị là một mặt công tác chiến lược, xuyên suốt trong đào tạo, gắn với công tác xây dựng Đảng và công tác cán bộ. Từ đó, tập trung chỉ đạo xây dựng nội dung chương trình phù hợp, lựa chọn đội ngũ giáo viên có bản lĩnh, trình độ, đồng thời đổi mới phương pháp giảng dạy để giáo dục lý luận chính trị trở nên hấp dẫn, thiết thực với học viên. Mặt khác, mỗi cấp ủy viên, đảng viên ở trường quân sự quân khu phải nêu gương về ý thức học tập lý luận chính trị, tạo chuyển biến về tư duy lý luận và hành động thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng toàn diện trong công tác giáo dục và đào tạo của các trường quân sự quân khu, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.
Hai là, các đảng ủy trường quân sự quân khu cần tăng cường lãnh đạo xây dựng đội ngũ giáo viên có đủ phẩm chất, năng lực và trình độ chuyên môn, đáp ứng yêu cầu giáo dục lý luận chính trị.
Để nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị, một trong những yếu tố then chốt là xây dựng đội ngũ giáo viên có đủ phẩm chất, năng lực và trình độ chuyên môn. Vì, đội ngũ giáo viên là những người trực tiếp truyền đạt, định hướng tư tưởng và khơi dậy niềm tin, lý tưởng cách mạng cho học viên. Vì vậy, đảng ủy trường quân sự quân khu cần chú trọng quy hoạch, tuyển chọn đội ngũ giáo viên có lập trường vững vàng, năng lực sư phạm tốt. Tăng cường bồi dưỡng cập nhật kiến thức mới, kỹ năng truyền đạt, khả năng vận dụng thực tiễn để nâng cao sức thuyết phục và tính chiến đấu trong bài giảng.
Thực tiễn hiện nay cho thấy, đội ngũ giáo viên ở các trường quân sự quân khu đã có nhiều tiến bộ cả về trình độ lý luận, năng lực sư phạm và ý thức trách nhiệm. Nhiều giáo viên được đào tạo bài bản, có học vị cao, tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy, ứng dụng công nghệ thông tin vào bài giảng. Tuy nhiên, so với yêu cầu ngày càng cao của nhiệm vụ giáo dục và đào tạo, đội ngũ này vẫn còn những bất cập: một bộ phận giáo viên chưa thật sự có đủ phẩm chất, năng lực và trình độ chuyên môn, thiếu kinh nghiệm thực tiễn; phương pháp giảng dạy còn nặng lý thuyết, thiếu hấp dẫn; một số giáo viên chưa có khả năng truyền cảm hứng hoặc gắn kết lý luận với thực tiễn chiến đấu, huấn luyện và công tác tại đơn vị cơ sở.
Để xây dựng đội ngũ giáo viên có chất lượng cao, trước hết cần có chủ trương và kế hoạch dài hạn; xây dựng tiêu chuẩn rõ ràng về phẩm chất chính trị, năng lực công tác, trình độ chuyên môn, kinh nghiệm thực tiễn; tạo điều kiện cho họ được học tập, nghiên cứu, trải nghiệm, nâng cao trình độ lý luận chính trị và nghiệp vụ sư phạm; tổ chức bồi dưỡng kiến thức mới, đặc biệt là cập nhật các quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tình hình chính trị – xã hội, quân sự quốc phòng trong nước và quốc tế…
Ba là, các đảng ủy trường quân sự quân khu cần tăng cường lãnh đạo đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy lý luận chính trị sát với yêu cầu thực tiễn trong tình hình mới.
Đổi mới nội dung và phương pháp giảng dạy lý luận chính trị ở các trường quân sự quân khu là điều kiện tiên quyết để nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, tư tưởng. Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) đã chỉ rõ “Đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức dạy và học lý luận chính trị gắn với ứng dụng thực tế, tăng cường kiểm tra và quản lý chặt chẽ chất lượng dạy và học. Chủ động nắm bắt diễn biến tư tưởng của cán bộ, đảng viên để có chủ trương, giải pháp xử lý kịp thời, hiệu quả”4.
Đây không chỉ là yêu cầu của nhiệm vụ đào tạo cán bộ trong giai đoạn mới, mà còn là trách nhiệm chính trị đối với sự nghiệp xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, làm nền tảng cho việc thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao. Bởi, giáo dục lý luận chính trị là một nội dung trọng yếu trong chương trình đào tạo cán bộ tại các trường quân sự quân khu. Do đó, đổi mới nội dung và phương pháp giảng dạy lý luận chính trị sát với yêu cầu thực tiễn trong tình hình mới là yêu cầu khách quan, nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, tư tưởng và hành động cho cán bộ, học viên, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội vững vàng về chính trị, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân.
Thực tiễn cho thấy, trong những năm gần đây, công tác giảng dạy lý luận chính trị ở các trường quân sự quân khu đã có nhiều chuyển biến tích cực. Nội dung giảng dạy từng bước được cập nhật, phản ánh những quan điểm mới trong đường lối, chính sách của Đảng, tư tưởng Hồ Chí Minh, kết hợp với các vấn đề thực tiễn mới trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, một số nội dung vẫn còn dàn trải, trùng lặp, thiếu chiều sâu, chưa thật sự phù hợp với đặc điểm của từng đối tượng. Về phương pháp, giảng dạy lý luận chính trị hiện nay vẫn còn thiên về truyền thụ một chiều, nặng về lý thuyết, chưa phát huy vai trò tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Điều đó dẫn đến tâm lý học đối phó, thiếu hứng thú, làm giảm hiệu quả tiếp thu và vận dụng lý luận vào thực tiễn.
Để đổi mới hiệu quả nội dung, phương pháp giảng dạy lý luận chính trị sát với yêu cầu thực tiễn trong tình hình mới, đảng ủy trường quân sự quân khu cần có nghị quyết chuyên đề về giáo dục lý luận chính trị, cần xác định rõ từng đối tượng đào tạo, bồi dưỡng; nội dung giảng dạy phải được lựa chọn có trọng tâm, sát thực tiễn, gắn chặt với yêu cầu xây dựng quân đội trong giai đoạn hiện nay; phương pháp giảng dạy cần chuyển mạnh từ lối thuyết trình đơn thuần sang phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, nghiên cứu tình huống, đối thoại, phản biện, ứng dụng công nghệ thông tin, trình chiếu đa phương tiện… giúp học viên chủ động khám phá kiến thức, rèn luyện tư duy logic và kỹ năng diễn đạt. Đồng thời, giáo viên cần thường xuyên cập nhật kiến thức mới, gắn lý luận với thực tiễn chiến đấu, huấn luyện, công tác ở đơn vị cơ sở để bài giảng trở nên sinh động, thuyết phục và có chiều sâu.
Bốn là, các đảng ủy trường quân sự quân khu cần tăng cường kiểm tra, giám sát đối với công tác giáo dục lý luận chính trị trong nhà trường.
Đây là giải pháp góp phần quyết định đến ý thức, trách nhiệm và kết quả giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, học viên ở các trường quân sự quân khu. Tăng cường kiểm tra, giám sát đối với công tác giáo dục lý luận chính trị trong nhà trường là điều kiện để các bộ phận thực hiện tốt các khâu, các bước trong quá trình giáo dục lý luận chính trị, từ chất lượng bài giảng đến giảng dạy, kiểm tra đánh giá kết quả… Bài giảng được biên soạn có chất lượng, cập nhật kiến thức mới, nội dung phong phú, phương pháp đa dạng là cơ sở để đội ngũ giáo viên có thể tiến hành giảng dạy hiệu quả. Khả năng truyền đạt của đội ngũ giáo viên quyết định rất lớn đến tiếp thu kiến thức của học viên. Việc kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục lý luận chính trị cần thực hiện nghiêm túc, khoa học, từ việc ra đề thi, coi thi, chấm thi…. Do đó, tăng cường kiểm tra, giám sát của các đảng ủy trường quân sự quân khu đối với công tác giáo dục lý luận chính trị là vấn đề cấp thiết trong nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở các trường quân sự quân khu.
Đảng ủy trường quân sự quân khu cần xây dựng kế hoạch kiểm tra chuyên đề về giáo dục lý luận chính trị; đánh giá đúng chất lượng giảng dạy của giáo viên, trình độ nhận thức của học viên. Đặc biệt, cần kiên quyết chống bệnh hình thức, đối phó trong giảng dạy, kiểm tra – đánh giá. Để bảo đảm tính nghiêm túc, thực chất và hiệu quả của hoạt động này, việc tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của cấp ủy, chỉ huy các cấp giữ vai trò then chốt, góp phần chấn chỉnh kịp thời những biểu hiện hình thức, qua loa trong quá trình tổ chức thực hiện. Vì vậy, đảng ủy nhà trường cần xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát cụ thể, rõ nội dung, người thực hiện và tiêu chí đánh giá. Việc kiểm tra phải gắn với trách nhiệm của người đứng lớp, của học viên, và kết quả học tập lý luận chính trị cần được xem xét trong đánh giá, phân loại cán bộ, đảng viên, học viên. Qua đó, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, tư tưởng, tạo sự chuyển biến vững chắc trong nhận thức và hành động của cán bộ, học viên trong nhà trường đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ giáo dục – đào tạo trong tình hình mới.
3. Kết luận
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng ủy trường quân sự quân khu đối với công tác giáo dục lý luận chính trị hiện nay là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo ở các trường quân sự quân khu, góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trong Quân đội. Trước yêu cầu nhiệm vụ xây dựng các nhà trường quân đội chính quy, hiện đại, việc củng cố bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, tư duy lý luận và đặc biệt là lý luận chính trị cho cán bộ, học viên ở các trường quân sự quân khu càng trở nên quan trọng. Sự lãnh đạo đúng đắn, sâu sát, toàn diện của các đảng ủy trường quân sự quân khu đối với công tác giáo dục lý luận chính trị sẽ là nhân tố then chốt để các trường quân sự quân khu thực hiện thắng lợi nhiệm vụ giáo dục và đào tạo, góp phần xây dựng đảng ủy nhà trường trong sạch, vững mạnh, nhà trường vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu” trong tình hình mới.
Chú thích:
1, 2. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 274, 275.
3. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 7. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 217.
4. Ban Chấp hành Trung ương (2016). Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII). tr. 88.
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật.
2. Quân ủy Trung ương (2022). Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
3. Tổng cục Chính trị (2020). Giáo trình công tác Đảng trong Quân đội nhân dân Việt Nam. H. NXB Quân đội nhân dân.
4. Trần Văn Minh (2023). Nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị ở các học viện, nhà trường quân đội hiện nay. Tạp chí Giáo dục lý luận, số 6/2023.
