ThS. Lê Thị Thanh Tuyền
Học viện Hành chính và Quản trị công
(Quanlynhanuoc.vn) – Bài viết trình bày kết quả nghiên cứu về hoạt động học tập thông qua trải nghiệm thực tế của sinh viên ngành Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành tại Học viện Hành chính và Quản trị công. Thông qua phân tích chương trình đào tạo, khảo sát sinh viên, doanh nghiệp và giảng viên, nghiên cứu chỉ ra những điểm mạnh, hạn chế, đồng thời, đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả học tập thông qua trải nghiệm thực tế, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo gắn với nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động trong lĩnh vực du lịch.
Từ khóa: Trải nghiệm thực tế, học tập trải nghiệm, quản trị dịch vụ, du lịch và lữ hành, sinh viên, đào tạo đại học, Học viện Hành chính và Quản trị công.
1. Đặt vấn đề
Ngành du lịch là một trong những lĩnh vực có tốc độ phục hồi và phát triển nhanh sau đại dịch, với yêu cầu ngày càng cao về nguồn nhân lực chất lượng. Trong đó, năng lực thực hành, kỹ năng nghề nghiệp và khả năng thích ứng thực tiễn của người lao động đóng vai trò then chốt.
Tại Học viện Hành chính và Quản trị công (sau đây viết tắt là APAG), ngành Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành được mở từ năm 2021, với định hướng đào tạo cử nhân theo vị trí việc làm. Tuy nhiên, đào tạo lý thuyết thuần túy khó có thể đáp ứng yêu cầu thị trường, trong khi các doanh nghiệp lại kỳ vọng sinh viên có khả năng hành nghề ngay sau khi ra trường. Do đó, việc tăng cường học tập thông qua trải nghiệm thực tế không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là giải pháp nâng cao hiệu quả học tập, gắn kết giữa nhà trường và doanh nghiệp.
2. Thực trạng hoạt động học tập thông qua trải nghiệm thực tế của sinh viên ngành Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành
Một là, quy mô đào tạo và định hướng chương trình.
Ngành Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành được APAG tuyển sinh và tổ chức đào tạo từ năm 2021, với khoảng 200 sinh viên mỗi năm, thuộc Khoa Quản lý xã hội. Đây là một ngành mới nhưng đóng vai trò chiến lược trong định hướng phát triển giáo dục của Học viện, nhằm đáp ứng nhu cầu thực tiễn ngày càng cao về nhân lực chất lượng cao cho lĩnh vực du lịch, một trong những ngành kinh tế mũi nhọn của đất nước.
Chương trình đào tạo của ngành được thiết kế theo hướng tích hợp, vừa trang bị kiến thức lý thuyết, vừa phát triển kỹ năng thực hành nghề nghiệp. Đặc biệt, chương trình đào tạo được cấu trúc theo chuẩn đầu ra định hướng vị trí việc làm, bảo đảm sinh viên có thể thích nghi nhanh với môi trường làm việc ngay sau khi tốt nghiệp. Các học phần thực hành được bố trí đều ở các năm học, từ học kỳ đầu tiên cho đến học kỳ cuối, giúp sinh viên có cơ hội làm quen sớm với công việc thực tế, đồng thời, tăng dần mức độ phức tạp và chuyên sâu trong quá trình học tập.
Thứ hai, tổ chức và triển khai hoạt động học tập trải nghiệm.
Hoạt động học tập trải nghiệm tại APAG được triển khai dưới nhiều hình thức đa dạng, mỗi hình thức đều mang lại những cơ hội học tập thực tiễn cho sinh viên. Một trong những hình thức nổi bật là các học phần bắt buộc có yếu tố thực hành, như “Tổ chức sự kiện”, “Thực hành nghiệp vụ lữ hành tổng hợp” và “Quản trị lữ hành”, trong đó tỷ lệ thời gian thực hành chiếm từ 30% đến 50%. Sinh viên không chỉ học lý thuyết mà còn thực sự tham gia vào việc xây dựng kịch bản tour, tổ chức hội thảo, sự kiện mô phỏng, và thậm chí phải trình bày các dự án theo nhóm, qua đó rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm và xử lý tình huống thực tế.
Bên cạnh đó, thực tập nghề nghiệp cũng là một phần không thể thiếu trong chương trình đào tạo. Sinh viên năm thứ ba và thứ tư sẽ tham gia các học phần “Thực tập nhận thức nghề nghiệp” và “Thực tập tốt nghiệp”, trực tiếp trải nghiệm tại các doanh nghiệp du lịch, công ty lữ hành, khách sạn hoặc các điểm du lịch thực tế. Thời gian thực tập kéo dài từ 2 – 4 tuần, giúp sinh viên có cái nhìn sâu sắc về công việc thực tế và tích lũy kinh nghiệm quý báu.
Ngoài ra, các chương trình tham quan và khảo sát thực tế cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện trải nghiệm học tập. Các đợt khảo sát tour được tổ chức đến những địa phương có tiềm năng du lịch lớn, nơi sinh viên không chỉ được tham quan mà còn tham gia trực tiếp vào việc đánh giá các điểm đến, xây dựng sản phẩm du lịch và thực hành vai trò hướng dẫn viên ngay tại thực địa. Đây là cơ hội tuyệt vời để sinh viên áp dụng lý thuyết vào thực tiễn, đồng thời, phát triển tư duy sáng tạo và khả năng phản ứng nhanh trước những tình huống thực tế trong ngành Du lịch.
Tổng số tín chỉ học phần có yếu tố trải nghiệm đã tăng từ 16 tín chỉ (năm 2021) lên 31 tín chỉ (năm 2023), chiếm gần 1/4 tổng khối lượng chương trình. Điều này thể hiện sự cam kết của nhà trường trong việc nâng cao năng lực thực hành cho sinh viên.
3. Đánh giá từ các bên liên quan
Một là, đối với sinh viên.
Khảo sát với 350 sinh viên từ ba khóa (K21, K22, K23), cho thấy: 94% sinh viên cho rằng hoạt động trải nghiệm mang lại hứng thú học tập và tăng khả năng tiếp thu bài giảng. 87% sinh viên khẳng định hoạt động thực tế giúp họ hiểu rõ hơn về công việc của một điều hành tour, hướng dẫn viên, tổ chức sự kiện du lịch,…; 63% sinh viên thấy tự tin hơn khi tham gia thuyết trình, phản biện và làm việc nhóm sau các buổi trải nghiệm.
Tuy nhiên, chỉ 29% sinh viên cho rằng bản thân có kỹ năng lãnh đạo nhóm hoặc quản lý tình huống ở mức tốt. Đáng chú ý, có đến 73% sinh viên mong muốn các hoạt động trải nghiệm thực tế được tổ chức thường xuyên hơn và với thời lượng dài hơn; 55% cho biết sẵn sàng tự chi trả một phần chi phí tham gia nếu được học tập tại các doanh nghiệp lớn hoặc điểm đến chuyên biệt.
Hai là, đối với doanh nghiệp.
Nhóm nghiên cứu đã phỏng vấn 20 doanh nghiệp du lịch – lữ hành – khách sạn tiếp nhận sinh viên thực tập, cho thấy, 60% đánh giá sinh viên có tinh thần cầu thị, chịu khó học hỏi và giao tiếp tốt. 70% đánh giá cao khả năng phối hợp nhóm và thái độ nghề nghiệp của sinh viên. Tuy nhiên, chỉ 15% doanh nghiệp đánh giá kỹ năng nghiệp vụ chuyên sâu của sinh viên đạt mức “tốt”; phần lớn sinh viên còn lúng túng khi xử lý các tình huống bất ngờ, thiếu kinh nghiệm thực hành thực tế và còn phụ thuộc vào hướng dẫn của cán bộ doanh nghiệp.
Một số doanh nghiệp phản ánh rằng thời gian thực tập quá ngắn, sinh viên chưa kịp làm quen môi trường đã kết thúc kỳ thực tập, gây khó khăn trong việc đánh giá chính xác năng lực.
Ba là, đối với giảng viên.
Đội ngũ giảng viên ngành Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành đa phần là những người có kinh nghiệm thực tế trong lĩnh vực lữ hành – du lịch, có khả năng tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo và hiệu quả. Tuy nhiên, họ cũng đối mặt với một số khó khăn: việc bố trí lịch học trải nghiệm chưa phù hợp với tiến độ học kỳ, hạn chế về kinh phí tổ chức hoạt động ngoài lớp học, thiếu công cụ đánh giá cụ thể cho kết quả học tập từ hoạt động trải nghiệm.
Nhiều giảng viên đề xuất cần có tài liệu hướng dẫn chi tiết về cách xây dựng rubrics đánh giá cho từng loại hình trải nghiệm, đồng thời cần hỗ trợ cơ chế hợp tác chính thức giữa Học viện và doanh nghiệp để giảm bớt rào cản hành chính.
Bốn là, vẫn còn có những khó khăn, tồn tại.
Mặc dù hoạt động học tập trải nghiệm thực tế tại APAG đã bắt đầu được triển khai, nhưng vẫn còn một số thách thức cần được khắc phục. Trước hết, cơ sở vật chất hiện tại chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu cho việc học tập trải nghiệm. Học viện vẫn thiếu các phòng mô phỏng như phòng điều hành tour, khách sạn hay phần mềm quản lý dịch vụ du lịch, điều này hạn chế khả năng thực hành và rèn luyện kỹ năng của sinh viên. Bên cạnh đó, việc thiếu cơ chế phối hợp chính thức giữa nhà trường và doanh nghiệp khiến sinh viên gặp khó khăn trong việc tự tìm kiếm cơ hội thực tập, cũng như thiếu sự đồng bộ trong quá trình giám sát và đánh giá.
Thêm vào đó, hoạt động trải nghiệm thực tế thường phải tự vận động kinh phí, tạo ra gánh nặng không nhỏ cho cả giảng viên và sinh viên, khi ngân sách và thời gian dành cho các hoạt động này còn hạn chế. Cuối cùng, nhận thức của một bộ phận sinh viên vẫn chưa đầy đủ về tầm quan trọng của các hoạt động trải nghiệm, khiến họ còn thụ động và thiếu sự chuẩn bị kỹ càng trước khi tham gia, từ đó, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập và phát triển nghề nghiệp của chính sinh viên.
4. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả học tập thông qua trải nghiệm thực tế
Thứ nhất, xây dựng cơ chế hợp tác chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp.
Để nâng cao hiệu quả học tập thông qua hoạt động trải nghiệm thực tế, việc thiết lập một cơ chế hợp tác lâu dài và chặt chẽ giữa APAG và các doanh nghiệp trong ngành Du lịch là điều vô cùng cần thiết. Đặc biệt, cần tăng cường sự hợp tác với các doanh nghiệp du lịch lớn, khách sạn và công ty tổ chức sự kiện, nhằm tạo ra môi trường học tập thực tế và giúp sinh viên có cơ hội thực tập, thực hành định kỳ tại các doanh nghiệp đối tác. Mô hình hợp tác này không chỉ giúp sinh viên tiếp cận với công việc thực tế mà còn bảo đảm họ có thể áp dụng kiến thức vào môi trường làm việc chuyên nghiệp. Một trong những giải pháp quan trọng là thiết lập các thỏa thuận hợp tác dài hạn với các doanh nghiệp du lịch, khách sạn lớn và các tổ chức trong ngành. Điều này sẽ tạo ra nguồn tài nguyên thực tế ổn định cho sinh viên, bảo đảm việc thực tập được tổ chức đều đặn và gắn liền với nhu cầu của thị trường lao động.
Bên cạnh đó, việc tổ chức các chương trình đối thoại giữa nhà trường và doanh nghiệp sẽ giúp hiểu rõ hơn về nhu cầu nhân lực ngành du lịch, từ đó, cập nhật và điều chỉnh chương trình đào tạo sao cho sát với yêu cầu thực tiễn. Các buổi hội thảo, tọa đàm không chỉ giúp sinh viên nắm bắt xu hướng mới trong ngành mà còn tạo cơ hội để giảng viên và doanh nghiệp chia sẻ thông tin về những kỹ năng cần thiết trong công việc.
Ngoài ra, việc tổ chức các buổi trao đổi giữa doanh nghiệp và giảng viên cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện nội dung giảng dạy. Thông qua việc trao đổi về các xu hướng, công nghệ mới trong ngành Du lịch, giảng viên có thể cập nhật kiến thức, từ đó, điều chỉnh chương trình giảng dạy để bảo đảm tính thực tế và ứng dụng cao, giúp sinh viên nắm bắt được các kỹ năng cần thiết khi bước vào nghề.
Thứ hai, cải tiến chương trình đào tạo theo hướng linh hoạt và chuyên sâu.
Để nâng cao chất lượng đào tạo và hiệu quả học tập, cần tiếp tục cải tiến chương trình đào tạo ngành Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành theo hướng linh hoạt và chuyên sâu hơn, đáp ứng nhu cầu thực tế của ngành du lịch. Một trong những giải pháp quan trọng là điều chỉnh khối lượng kiến thức thực hành, tăng cường số giờ tín chỉ dành cho các học phần thực hành, thực tập để sinh viên có thể thực sự trải nghiệm các công việc trong ngành, đồng thời giảm dần các học phần lý thuyết, đặc biệt là các môn không có tính ứng dụng cao trong thực tiễn nghề nghiệp.
Bên cạnh đó, chương trình đào tạo cần linh hoạt hơn bằng cách phát triển các học phần tự chọn, cho phép sinh viên lựa chọn các chuyên ngành nhỏ như quản trị khách sạn, tổ chức sự kiện, du lịch sinh thái… phù hợp với sở thích và định hướng nghề nghiệp của mỗi sinh viên. Đồng thời, việc tích hợp các công cụ công nghệ vào giảng dạy cũng là một yếu tố quan trọng, cần cập nhật công nghệ và phần mềm mới, đặc biệt trong các lĩnh vực như quản lý khách sạn, hệ thống đặt phòng trực tuyến và các công cụ quản lý dịch vụ du lịch, giúp sinh viên tiếp cận với các xu hướng mới của ngành và nâng cao năng lực nghề nghiệp.
Thứ ba, phát triển đội ngũ giảng viên có kinh nghiệm thực tế.
Đội ngũ giảng viên đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và hiệu quả học tập thông qua hoạt động trải nghiệm thực tế. Vì vậy, việc phát triển đội ngũ giảng viên không chỉ cần chú trọng đến kiến thức chuyên môn sâu mà còn phải có kinh nghiệm thực tế trong ngành du lịch. Một trong những giải pháp là tuyển dụng và đào tạo giảng viên trẻ, đặc biệt là những người có kinh nghiệm thực tế tại các doanh nghiệp du lịch, khách sạn và công ty tổ chức sự kiện.
Cùng với đó, cần tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn, tập huấn cho giảng viên về kỹ năng hướng dẫn thực hành và quản lý các học phần trải nghiệm để nâng cao chất lượng giảng dạy. Ngoài ra, giảng viên cũng cần được khuyến khích tham gia vào các hoạt động ngoại khóa, dự án, hội thảo, và chương trình thực tế trong ngành du lịch để có cơ hội học hỏi và cập nhật các xu hướng mới. Việc này không chỉ giúp giảng viên làm gương mẫu cho sinh viên mà còn góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và sự phù hợp của chương trình đào tạo với nhu cầu thực tiễn.
Thứ tư, đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại.
Để sinh viên có thể trải nghiệm thực tế tốt hơn, Học viện cần đầu tư và phát triển cơ sở vật chất, trang thiết bị mô phỏng ngành du lịch, như phòng mô phỏng điều hành tour, khách sạn ảo và studio tổ chức sự kiện. Đầu tiên, cần phát triển các phòng mô phỏng chuyên ngành, xây dựng phòng mô phỏng điều hành tour, quản lý khách sạn, tổ chức sự kiện với sự hỗ trợ của các phần mềm chuyên dụng, giúp sinh viên có môi trường học tập gần gũi với thực tế công việc. Đồng thời, cần cập nhật thiết bị công nghệ mới, đầu tư phần mềm quản lý khách sạn, hệ thống đặt vé trực tuyến và các công cụ hỗ trợ học tập như thực tế ảo (VR) để sinh viên có thể trải nghiệm môi trường làm việc thực tế ngay tại trường.
Bên cạnh đó, cần tăng cường cơ sở vật chất phục vụ thực tập bằng cách hợp tác với các doanh nghiệp du lịch, khách sạn để có các cơ sở vật chất phục vụ sinh viên thực tập, thực hành như khu khách sạn, tour du lịch và các khu tổ chức sự kiện.
Thứ năm, đổi mới phương pháp đánh giá học tập.
Để phản ánh đúng năng lực của sinh viên, cần áp dụng các công cụ đánh giá linh hoạt và đánh giá quá trình học tập liên tục, thay vì chỉ đánh giá qua bài kiểm tra cuối kỳ. Một giải pháp quan trọng là áp dụng công cụ đánh giá đa dạng, sử dụng các công cụ như rubrics, nhật ký thực tập, phản hồi từ doanh nghiệp, bài tập dự án nhóm và đánh giá quá trình học tập liên tục.
Bên cạnh đó, việc đánh giá qua phản hồi thực tế từ doanh nghiệp nơi sinh viên thực tập cũng rất quan trọng. Sinh viên cần nhận được phản hồi về kỹ năng nghề nghiệp, thái độ làm việc và khả năng giải quyết vấn đề, từ đó giúp họ cải thiện và phát triển trong suốt quá trình học tập.
Thứ sáu, tăng cường vai trò tự học và tự đánh giá của sinh viên.
Việc phát huy vai trò tự học và tự đánh giá của sinh viên không chỉ giúp họ rèn luyện kỹ năng tự học suốt đời mà còn giúp phát triển tư duy phản biện và khả năng tự quản lý học tập. Để đạt được điều này, cần khuyến khích sinh viên tự học và tự đánh giá, hướng dẫn họ tự phản ánh và đánh giá kết quả học tập qua mỗi kỳ thực tập, từ đó hình thành tư duy nghề nghiệp và nâng cao ý thức tự rèn luyện suốt đời. Đồng thời, cần tạo cơ hội cho sinh viên tự nghiên cứu, bằng cách xây dựng các dự án nghiên cứu và bài tập mô phỏng thực tế, yêu cầu sinh viên nghiên cứu và giải quyết các vấn đề trong ngành du lịch, qua đó phát triển khả năng tư duy độc lập và sáng tạo.
5. Kết luận
Học tập thông qua trải nghiệm thực tế là phương thức đào tạo vô cùng hiệu quả, đặc biệt trong ngành Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành, khi yêu cầu sinh viên không chỉ nắm vững lý thuyết mà còn phát triển các kỹ năng thực hành quan trọng để đáp ứng yêu cầu công việc thực tế. Tại APAG, việc triển khai các hoạt động trải nghiệm thực tế đã đem lại nhiều kết quả tích cực, giúp sinh viên cải thiện kỹ năng nghề nghiệp và phát triển tư duy nghề nghiệp. Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn gặp phải một số khó khăn như việc kết nối giữa nhà trường và doanh nghiệp chưa chặt chẽ và cơ sở vật chất phục vụ thực hành còn hạn chế. Nếu được giải quyết đồng bộ, các hoạt động học tập trải nghiệm sẽ không chỉ nâng cao chất lượng đào tạo mà còn giúp khẳng định uy tín và vị thế của APAG trong lĩnh vực giáo dục đại học, đặc biệt là trong việc gắn kết chương trình đào tạo với nhu cầu thực tiễn của ngành Du lịch.
Tài liệu tham khảo
1. Cecilia Ka Yuk Chan (2023). Assessment for Experiential Learning. Routledge.
2. Nâng cao hiệu quả các học phần thực địa cho sinh viên ngành Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành, Nghiên cứu tại Trường Đại học Công nghiệp thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh. https://tapchicongthuong.vn/nang-cao-hieu-qua-cua-cac-hoc-phan-thuc-dia-cho-sinh-vien-nganh-quan-tri-dich-vu-du-lich-va-lu-hanh-nghien-cuu-tai-truong-dai-hoc-cong-nghiep-thuc-pham-thanh-pho-ho-chi-minh-99685.htm.
3. Trải nghiệm thực tế trong đào tạo hướng dẫn viên du lịch tại Trường Đại học Sao đỏ – Thực trạng và giải pháp. http://ftf.saodo.edu.vn/bai-viet/trai-nghiem-thuc-te-trong-dao-tao-huong-dan-vien-du-lich-tai-truong-dai-hoc-sao-do-thuc-trang-va-giai-phap-68.html.
4. Lê Thị Thanh Tuyền (2024). Báo cáo nghiên cứu đề tài: “Nâng cao hiệu quả học tập thông qua hoạt động trải nghiệm thực tế của sinh viên ngành Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành, Học viện Hành chính Quốc gia”.
