Thiếu tá Trần Ngọc Minh
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội là một trong những định hướng chiến lược quan trọng trong hệ thống tư tưởng quân sự của Người, thể hiện sâu sắc vai trò bảo đảm vật chất và tinh thần cho bộ đội trong mọi điều kiện, hoàn cảnh. Bài viết tập trung phân tích những vấn đề lý luận và thực tiễn; từ đó, đề xuất một số giải pháp vận dụng hiệu quả tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội trong giáo dục – đào tạo, đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại trong giai đoạn mới.
Từ khóa: Tư tưởng Hồ Chí Minh, hậu cần quân đội, đào tạo sĩ quan, Học viện Hậu cần.
1. Đặt vấn đề
Công tác hậu cần là một mặt công tác lớn của Quân đội nhân dân Việt Nam, giữ vai trò rất quan trọng bảo đảm sức mạnh chiến đấu và xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại. Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội là sự kết tinh giữa lý luận cách mạng và kinh nghiệm thực tiễn, thể hiện tầm nhìn chiến lược sâu sắc về bảo đảm đầy đủ vật chất và tinh thần cho bộ đội. Hiện nay, trước yêu cầu xây dựng Quân đội nhân dân tinh, gọn, mạnh, giữ vững và phát huy truyền thống, phẩm chất cao đẹp “Bộ đội cụ Hồ”, đòi hỏi đối với công tác đào tạo sĩ quan cấp phân đội, trong đó có đối tượng học viên ở Học viện không chỉ dừng ở việc trang bị chuyên môn mà còn là quá trình hình thành bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, tác phong phục vụ, dựa trên nền tảng tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội.
2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội
Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội là một bộ phận hữu cơ trong hệ thống tư tưởng quân sự của Người, thể hiện tầm nhìn chiến lược và tư duy thực tiễn sâu sắc đối với nhiệm vụ bảo đảm đời sống vật chất, kỹ thuật cho quân đội. Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội không chỉ đặt nền tảng cho việc tổ chức, xây dựng và triển khai công tác hậu cần trong các giai đoạn kháng chiến mà còn mang giá trị định hướng to lớn đối với hoạt động giáo dục – đào tạo cán bộ hậu cần hiện nay. Đặc biệt, đối với đội ngũ sĩ quan cấp phân đội lực lượng trực tiếp quản lý, chỉ huy và tổ chức thực hiện công tác hậu cần tại cơ sở, việc quán triệt và vận dụng là yêu cầu thiết yếu, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả trong thực hiện nhiệm vụ. Nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội được thể hiện trên một số phương diện cơ bản sau đây:
Thứ nhất, Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định hậu cần là một “mặt trận” có vai trò đặc biệt quan trọng trong chiến tranh, trực tiếp góp phần vào thắng lợi của quân đội. Theo Người, công tác hậu cần quân đội không chỉ là hoạt động phục vụ phía sau mà là một bộ phận cấu thành sức mạnh chiến đấu, có quan hệ mật thiết với hoạt động tác chiến. Người chỉ rõ: “Công việc cung cấp cũng quan trọng như việc trực tiếp đánh giặc trước mặt trận”1. Đây không chỉ là lời huấn thị mà còn là lời căn dặn, khẳng định vị trí, vai trò rất quan trọng của công tác hậu cần quân đội. Người còn chỉ rõ, mặt trận đó có ý nghĩa to lớn trong xây dựng sức mạnh và khẳng định sức chiến đấu của quân đội: “Có binh hùng, tướng giỏi, nhưng thiếu quân nhu, lương thực, không thể thắng trận được”2. Quan điểm này thể hiện rõ tư duy chiến lược và nhãn quan quân sự sắc bén của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng thời đặt công tác hậu cần vào vị trí then chốt trong tổng thể xây dựng và sử dụng lực lượng vũ trang nói chung, xây dựng quân đội nói riêng.
Thứ hai, tư tưởng “phục vụ bộ đội” là tư tưởng xuyên suốt thể hiện tính nhân văn trong tư duy về công tác hậu cần. Người yêu cầu đối với lực lượng làm công tác hậu cần phải đặt người chiến sĩ làm trung tâm trong mọi hoạt động bảo đảm, coi trọng cả vật chất và tinh thần, thể hiện sự quan tâm toàn diện, sâu sắc và giàu tính cách mạng. Người nhấn mạnh: “Phải săn sóc đời sống vật chất và tinh thần của chiến sĩ, phải coi binh sĩ như anh em ruột thịt của mình”3. Đặc biệt, Người yêu cầu công tác hậu cần phải bảo đảm để mỗi cán bộ, chiến sĩ cảm nhận rõ tình cảm của Đảng, của Nhân dân trong từng bữa ăn, manh áo. Cán bộ, chiến sĩ ngành Hậu cần luôn lấy tinh thần phục vụ là niềm vinh dự, tự hào của mình trong công tác, thực hiện nhiệm vụ, coi phục vụ bộ đội chính là phục vụ cách mạng, phục vụ Đảng, Tổ quốc và Nhân dân.
Thứ ba, Chủ tịch Hồ Chí Minh đề ra những nguyên tắc tổ chức công tác hậu cần mang tính toàn diện, kịp thời, chu đáo, tiết kiệm. Toàn diện ở đây không chỉ là bảo đảm nhiều mặt (ăn, mặc, ở, đi lại, điều trị…) mà còn là kết hợp giữa vật chất và tinh thần. Kịp thời là bảo đảm đúng lúc, đúng nhu cầu. Chu đáo là bảo đảm cẩn trọng, đầy đủ, tận tình. Tiết kiệm là nguyên tắc đạo đức trong sử dụng ngân sách quốc gia, đồng thời thể hiện bản chất cách mạng của quân đội. Những nguyên tắc này tạo nên phương thức tổ chức hậu cần chặt chẽ, khoa học, hiệu quả cao. Người cũng nhấn mạnh để bảo đảm hậu cần được đầy đủ, chu đáo, đáp ứng được nhu cầu ăn, ở, sinh hoạt, chiến đấu cần phát huy tinh thần hậu cần tại chỗ, hậu cần nhân dân. Người khẳng định: “Nước ta nghèo, kỹ thuật ta kém, những thành phố có chút công nghệ đều bị giặc chiếm. Chúng ta phải dùng tinh thần hăng hái của toàn dân để tìm cách giải quyết sự thiếu kém vật chất”4.
Thứ tư, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng vai trò của đội ngũ cán bộ hậu cần những người được Người ví như “người mẹ hiền” của bộ đội. Theo Người, cán bộ hậu cần không chỉ cần giỏi chuyên môn mà còn phải có phẩm chất đạo đức cách mạng, tận tụy, gần gũi, yêu thương bộ đội. Do đó, Người yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ hậu cần vừa “hồng” vừa “chuyên”, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có trình độ nghiệp vụ và tinh thần phục vụ cao. Đồng thời, Người cũng nhấn mạnh, cán bộ cung cấp cần tu dưỡng đạo đức, tránh bệnh tự ti, hủ hóa và để khắc phục được hạn chế trên cán bộ cung cấp càng phải làm kiểu mẫu: cần, kiệm, liêm, chính, tích cực đấu tranh tự phê bình và phê bình để cải chính dư luận… Đây là định hướng có giá trị lâu dài cho công tác đào tạo, bồi dưỡng nhân lực ngành Hậu cần quân đội hiện nay.
3. Thực tiễn vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần tại Học viện Hậu cần hiện nay
Trong bối cảnh toàn quân đang triển khai thực hiện Đề án “Đổi mới quy trình, chương trình đào tạo cán bộ các cấp trong Quân đội” và tiến hành sắp xếp, tổ chức lại ngành Hậu cần – Kỹ thuật, yêu cầu đặt ra đối với công tác đào tạo sĩ quan cấp phân đội phải thực sự đổi mới toàn diện, bảo đảm đồng bộ giữa lý luận và thực tiễn, giữa truyền thống và hiện đại. Tại Học viện Hậu cần, việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội trong giáo dục – đào tạo được xác định là định hướng nền tảng, nhằm hiện thực hóa phương châm:“Chất lượng đào tạo của nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị”, đồng thời cụ thể hóa quan điểm “Nhà trường đi trước đơn vị” trong thực tiễn đào tạo cán bộ hậu cần cấp phân đội hiện nay.
Một trong những nội dung trọng tâm là đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho học viên. Theo đó, tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội với quan điểm “phục vụ bộ đội” được đưa vào giảng dạy một cách có hệ thống, trở thành trục xuyên suốt trong các hoạt động giáo dục, rèn luyện và bồi dưỡng phẩm chất đạo đức cách mạng. Qua đó, giúp học viên hình thành nhận thức đúng đắn về vai trò, vị trí chiến lược của công tác hậu cần trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; phát triển động cơ học tập tích cực, tinh thần trách nhiệm và ý thức phục vụ tận tụy, vì bộ đội, vì nhiệm vụ chung của Quân đội.
Cùng với đó, các nội dung cốt lõi trong tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội được tích cực tích hợp vào chương trình đào tạo, nhất là trong các học phần chuyên ngành. Việc lồng ghép nội dung tư tưởng đó của Người không chỉ mang lại giá trị giáo dục lý luận mà còn góp phần định hướng nhận thức tư duy thực tiễn cho học viên trong xử lý tình huống hậu cần cấp phân đội. Đặc biệt, quá trình tích hợp này đã từng bước gắn kết được lý luận với yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ hậu cần đáp ứng xu thế liên thông, phối hợp giữa bảo đảm hậu cần với bảo đảm kỹ thuật trong điều kiện hiện đại hóa quân đội.
Bên cạnh đổi mới nội dung và phương pháp giảng dạy, Học viện Hậu cần đặc biệt chú trọng tổ chức các hoạt động huấn luyện dã ngoại, diễn tập bảo đảm hậu cần trong điều kiện chiến đấu giả định. Đây là bước đi thiết thực nhằm chuyển hóa kiến thức thành kỹ năng thực hành, năng lực tổ chức, chỉ huy và hiệp đồng tác chiến trong môi trường hậu cần – kỹ thuật tổng hợp. Qua đó, thực tiễn trở thành tiêu chuẩn kiểm nghiệm chân lý một cách sinh động, góp phần rèn luyện bản lĩnh và phong cách công tác cho học viên, những cán bộ hậu cần cấp phân đội trong tương lai.
Công tác phối hợp giữa nhà trường và đơn vị cơ sở cũng được triển khai đồng bộ, tạo điều kiện để học viên được tham gia thực tế tổ chức hậu cần tại các đơn vị. Các hình thức, như: tham quan, thực tập… đã giúp củng cố tri thức, phát triển tư duy và khả năng vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội vào giải quyết các vấn đề thực tiễn nảy sinh. Đây là một kênh quan trọng để kiểm nghiệm chất lượng đào tạo và độ thích ứng của sản phẩm đào tạo đối với yêu cầu, nhiệm vụ tại đơn vị cơ sở.
Tuy nhiên, thực tiễn vận dụng hiện nay vẫn còn bộc lộ một số hạn chế, như: việc tích hợp nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội chưa thật sự đồng đều giữa các học phần, môn học. Một bộ phận học viên còn thiếu chủ động trong nghiên cứu và vận dụng tư tưởng của Người vào hoạt động học tập, rèn luyện. Đồng thời, công tác kiểm tra, đánh giá hiệu quả vận dụng còn thiên về định tính, thiếu công cụ đo lường thực chất sự thay đổi về nhận thức và hành động của người học.
4. Đề xuất một số giải pháp
Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội trong đào tạo sĩ quan cấp phân đội tại Học viện Hậu cần là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ sĩ quan đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội hiện đại. Để thực hiện hiệu quả, cần triển khai đồng bộ các giải pháp sau:
Một là, đẩy mạnh giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội trong toàn bộ quá trình đào tạo.
Giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội phải được đặt ở vị trí trung tâm trong hoạt động giáo dục chính trị, tư tưởng nhằm hình thành cho học viên thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng, đạo đức nghề nghiệp và tinh thần phục vụ tận tụy. Việc giáo dục không chỉ dừng lại ở tuyên truyền, học tập các văn kiện, bài nói, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh mà cần tích hợp tư tưởng ấy vào từng chuyên đề học tập, từng hoạt động thực tiễn và sinh hoạt chính trị tại đơn vị. Đối với học viên sĩ quan cấp phân đội, nội dung giáo dục cần cụ thể hóa thành các tình huống điển hình, các bài học thực tiễn gắn với chức trách, nhiệm vụ sau này. Đồng thời, cần phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên chủ nhiệm và cán bộ chính trị trong định hướng tư tưởng, khơi gợi động cơ học tập đúng đắn cho học viên.
Hai là, đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy theo hướng gắn lý luận với thực tiễn, lấy người học làm trung tâm và nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội không phải là hệ thống giáo lý khô cứng mà là kết tinh từ thực tiễn cách mạng, do đó, việc giảng dạy phải linh hoạt, gắn chặt với hoạt động thực tế tại đơn vị cơ sở. Cần điều chỉnh nội dung chương trình đào tạo theo hướng lồng ghép các nguyên lý, quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào các học phần chuyên ngành: tổ chức bảo đảm hậu cần, quản lý vật chất kỹ thuật, xây dựng đơn vị hậu cần vững mạnh tiêu biểu… Vì vậy, Học viện cần tiếp tục bồi dưỡng đội ngũ giảng viên cả về phẩm chất và năng lực, bảo đảm giỏi chuyên môn, sâu lý luận và tinh thông thực tiễn, có khả năng truyền cảm hứng, dẫn dắt học viên tiếp cận tư tưởng Hồ Chí Minh một cách sinh động, thấm nhuần và sáng tạo.
Ba là, phát huy vai trò chủ động, tích cực và sáng tạo của học viên trong nghiên cứu, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội vào học tập, rèn luyện và ứng dụng thực tiễn.
Học viên cần được tạo điều kiện để chủ động tiếp cận và nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội thông qua các hình thức học tập linh hoạt, như: thảo luận nhóm, viết tiểu luận, tổ chức diễn đàn, cuộc thi học thuật… Gắn việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội với thực tiễn bảo đảm hậu cần tại đơn vị cơ sở, từ đó hình thành năng lực phân tích, tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề. Đồng thời, cần đa dạng hóa cách đánh giá quá trình học tập của học viên theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực, thay vì chỉ dừng lại ở ghi nhớ lý thuyết. Đối với học viên sĩ quan cấp phân đội, trọng tâm cần hướng vào khả năng tổ chức, chỉ huy và vận dụng sáng tạo vào xử lý các tình huống cụ thể.
Bốn là, tăng cường tổ chức hoạt động thực hành, thực tế và phối hợp liên ngành trong đào tạo.
Thực tiễn là nơi kiểm nghiệm sâu sắc nhất hiệu quả của tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội. Do đó, cần tăng cường tổ chức các hoạt động huấn luyện hậu cần dã ngoại, diễn tập bảo đảm hậu cần trong điều kiện chiến đấu giả định, thực tập tổ chức bếp ăn, trạm xá, kho trạm… gắn với thực tiễn tại đơn vị. Việc phối hợp giữa các khoa, bộ môn với các đơn vị trong và ngoài quân đội cần được đẩy mạnh nhằm xây dựng chương trình đào tạo sát với yêu cầu nhiệm vụ, từ đó tạo điều kiện để học viên vận dụng vào từng khâu, từng nội dung huấn luyện một cách cụ thể, thiết thực.
Năm là, xây dựng môi trường giáo dục chính quy, dân chủ, nhân văn, phát huy tinh thần “phục vụ bộ đội” trong toàn Học viện.
Việc xây dựng môi trường sư phạm cần hướng đến phát huy giá trị nhân văn và tính cộng đồng của tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội. Môi trường ấy phải thực sự gắn kết giữa thầy và trò, giữa học tập và rèn luyện, giữa lý tưởng cách mạng và hành động thực tiễn. Đây cũng là không gian để học viên rèn luyện đạo đức, lối sống, phong cách công tác theo chuẩn mực “người cán bộ phục vụ bộ đội”, đồng thời là nơi khơi nguồn cảm hứng, hun đúc tình cảm cách mạng, tinh thần đồng chí, đồng đội và lòng yêu nước cho thế hệ sĩ quan trẻ.
5. Kết luận
Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác hậu cần quân đội là một bộ phận quan trọng trong hệ thống tư tưởng quân sự của Người, thể hiện rõ tầm nhìn chiến lược, tính toàn diện và chiều sâu nhân văn trong bảo đảm đời sống vật chất, tinh thần cho bộ đội. Những quan điểm chỉ đạo xuyên suốt của Người về tổ chức chặt chẽ, phục vụ tận tụy, thực hành tiết kiệm và chăm lo đời sống bộ đội không chỉ định hướng cho sự phát triển của ngành Hậu cần trong các cuộc kháng chiến, mà còn tiếp tục giữ vai trò kim chỉ nam trong xây dựng nền hậu cần quân đội hiện đại giai đoạn hiện nay.
Việc vận dụng trong đào tạo sĩ quan cấp phân đội tại Học viện Hậu cần hiện nay có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, góp phần hình thành đội ngũ cán bộ hậu cần vững vàng về bản lĩnh chính trị, có phẩm chất và năng lực thực tiễn công tác tốt. Đây không chỉ là yêu cầu chuyên môn trong quá trình đào tạo mà còn là biểu hiện sinh động, thiết thực của việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, qua đó tạo nền tảng vững chắc để xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên mới.
Chú thích:
1, 4. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 7. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 179, 28.
2. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 4. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 296.
3. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 8. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, tr. 131.
Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Chính trị (2016). Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021). Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Tập I, II. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật.
3. Đảng ủy Học viện Hậu cần (2023). Nghị quyết số 883-NQ/ĐU ngày 22/3/2023 về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Học viện trong tình hình mới; Nghị quyết 884-NQ/ĐU ngày 22/3/2023 về nâng cao chất lượng huấn luyện giai đoạn 2023 – 2030 và những năm tiếp theo.
4. Quân ủy Trung ương (2022). Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW ngày 20/12/2022 về đổi mới công tác giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới.
5. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về dân vận để nâng cao chất lượng công tác dân vận các đơn vị cơ sở trong Quân đội nhân dân Việt Nam. https://www.quanlynhanuoc.vn/2025/07/10/van-dung-tu-tuong-ho-chi-minh-ve-dan-van-de-nang-cao-chat-luong-cong-tac-dan-van-cac-don-vi-co-so-trong-quan-doi-nhan-dan-viet-nam.
