TS. Vũ Thế Duy
Học viện Chính trị Khu vực I
(Quanlynhanuoc.vn) – Việt Nam là quốc gia đa tôn giáo, bao gồm: Phật giáo, Công giáo, Tin Lành, Cao Đài, Hòa Hảo, Hồi giáo và các tôn giáo nội sinh. Các tôn giáo đã góp phần quan trọng trong quá trình dựng nước và giữ nước; đồng thời, do tính đặc thù, tôn giáo cũng là lĩnh vực dễ bị các thế lực thù địch lợi dụng nhằm chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc. Trong bối cảnh đó, đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý nhà nước về tôn giáo có vai trò then chốt trong vận động đồng bào có đạo, giữ vững khối đoàn kết dân tộc và ổn định xã hội.
Từ khóa: Cán bộ, công chức, công tác tôn giáo, vận động đồng bào có đạo.
1. Vận động quần chúng – nội dung cốt lõi của công tác tôn giáo
Theo dữ liệu thống kê cho thấy, đồng bào có đạo ở Việt Nam hiện có khoảng trên 26,5 triệu người, hơn 54 nghìn chức sắc và khoảng 135 nghìn chức việc, sinh hoạt tôn giáo tại 29,6 nghìn cơ sở thờ tự1. Đồng bào có đạo ở ở Việt Nam có sự phân bố không đồng đều giữa các vùng miền, tập trung chủ yếu ở hai đồng bằng lớn, khu vực Tây Nguyên và một số tỉnh, thành phố, như: Hà Nội, Ninh Bình, TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Tây Ninh, An Giang,…
Đồng bào có đạo ở Việt Nam rất đa dạng về thành phần xã hội, dân tộc khác nhau nhưng đa số là nhân dân lao động. Phần lớn đồng bào có đạo chưa thực sự thông hiểu về giáo lý, giáo luật tôn giáo mà họ tin theo. Họ thật thà, chất phát cởi mở, hiếu khách, tin người, dễ bị các thế lực xấu lợi dụng, kích động.
Đồng bào có đạo ở Việt Nam là bộ phận quần chúng có tinh thần yêu nước, có ý thức dân tộc và có nhiều đóng góp trong quá trình phát triển của lịch sử đất nước, được thể hiện rõ trong sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo.
Cũng như những tín đồ tôn giáo khác trên thế giới, đồng bào có đạo ở Việt Nam cũng là những người có đức tin sâu sắc, họ coi niềm tin tôn giáo như là một định hướng giá trị của cuộc sống và rất thiêng liêng. Trong đời sống của tín đồ, niềm tin tôn giáo gắn bó với họ một cách tự nguyện, thực hiện niềm tin tôn giáo đã thành lẽ tự nhiên trong cuộc sống hằng ngày của mỗi tín đồ. Họ còn chịu sự chi phối của thần quyền, giáo lý, giáo luật và lễ nghi của tôn giáo mà họ tin theo. Trong cuộc sống hằng ngày, họ còn phải thực hiện các nghi lễ tôn giáo và tham gia các hoạt động đóng góp cho giáo hội, như: chăm sóc nơi thờ tự, làm việc theo phân công của giáo hội, coi trọng và tích cực tham gia các hoạt động của cộng đồng tôn giáo; tích cực tham gia các hoạt động từ thiện nhân đạo, cứu trợ xã hội… phù hợp với các quan niệm răn dạy, hướng thiện của tôn giáo.
Vận động đồng bào có đạo có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng đối với công tác tôn giáo của Đảng và Nhà nước. Đảng ta khẳng định: “Nội dung cốt lõi của công tác tôn giáo là công tác vận động quần chúng”, “Công tác quản lý nhà nước đối với tôn giáo và đấu tranh chống địch lợi dụng tôn giáo chống đối chế độ chỉ thành công nếu làm tốt công tác vận động quần chúng”2.
Vận động quần chúng có đạo là việc tuyên truyền, giải thích nhằm thuyết phục chức sắc, chức việc, nhà tu hành, tín đồ tôn giáo thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, các chương trình phát triển kinh tế – xã hội, quốc phòng, an ninh của địa phương, cơ sở; tham gia tích cực các phong trào thi đua yêu nước, sống “tốt đời, đẹp đạo”, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc vì mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Vận động quần chúng có đạo có trị ví trí, vai trò đặc biệt quan trọng, đây là một bộ phận quan trọng trong công tác dân vận của Đảng, là cầu nối giữa Đảng, chính quyền các cấp với đồng bào có đạo. Thông qua công tác vận động, giúp chính quyền gắn bó mật thiết với đồng bào có đạo, hiểu và nắm bắt kịp thời những tâm tư, tình cảm nguyện vọng của đồng bào các tôn giáo; củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, phát huy nguồn lực các tôn giáo trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, động viên chức sắc, tín đồ, nhà tu hành “sống tốt đời, đẹp đạo”, chung tay góp sức xây dựng và bảo vệ quê hương. Làm tốt công tác vận động quần chúng có đạo cũng nhằm tạo sự đồng thuận xã hội, giải quyết tốt những vấn đề mâu thuẫn nảy sinh trong quá trình phát triển đất nước, đồng thời, góp phần để phòng ngừa và đấu tranh với các biểu hiện lợi dụng tôn giáo để xâm phạm đến an ninh quốc gia.
Vận động quần chúng có đạo không chỉ là một yêu cầu của công tác dân vận mà còn là nội dung cốt lõi trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trước những tác động của các thế lực thù địch lợi dụng tôn giáo để chia rẽ khối đoàn kết dân tộc.
2. Vai trò của cán bộ, công chức làm công tác tôn giáo
Hiện nay, cả nước có khoảng hơn 11 nghìn cán bộ, công chức làm công tác tôn giáo từ trung ương đến cấp xã, trong đó cán bộ, công chức chuyên trách có hơn 2 nghìn người và cán bộ phụ trách, kiêm nhiệm là khoảng 9 nghìn người, chủ yếu ở cán bộ, công chức cấp xã.
Đội ngũ cán bộ làm công tác tôn giáo ở nước ta là một bộ phận cấu thành đội ngũ cán bộ, công chức của nhà nước, họ là những công dân Việt Nam, được bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm giữ chức vụ, chức danh theo nhiệm kỳ, hoặc những người được tuyển dụng, bổ nhiệm vào ngạch, chức vụ, chức danh tương ứng với vị trí việc làm, làm việc trong cơ quan của Đảng, Nhà nước, các tổ chức chính trị – xã hội ở trung ương, ở tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước.
Cán bộ, công chức làm công tác tôn giáo giữ vị trí vai trò đặc biệt quan trọng trong công tác quản lý nhà nước nói chung và đối với công tác tôn giáo nói riêng. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định rõ: “Cán bộ là gốc của mọi công việc”3, và Người cũng chỉ ra rằng: “Muôn việc thành công hay thất bại là do cán bộ tốt hay xấu”4. Thấm nhuần lời dạy của Hồ Chủ tịch, Đảng ta đã khẳng định: “Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của đất nước và chế độ, là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng”5.
Tầm quan trọng, vai trò của đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác tôn giáo thể hiện đây là lực lượng nòng cốt trong triển khai chủ trương, đường lối tôn giáo của Đảng, pháp luật và chính sách của Nhà nước; là cầu nối giữa cấp ủy, chính quyền với các tổ chức, chức sắc, tín đồ tôn giáo; là người trực tiếp tham mưu, đề xuất và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ về tôn giáo tại cơ sở. Có nhiệm vụ tuyên truyền, vận động, giải thích chính sách, pháp luật của Nhà nước cho chức sắc và tín đồ; giúp các cấp chính quyền xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc và là chủ thể thực hiện nhiệm vụ vận động quần chúng của Đảng, Nhà nước.
Đồng thời, đội ngũ này là nhân tố bảo đảm tính chính xác, kịp thời trong nắm tình hình, phát hiện sớm những vấn đề phát sinh và giải quyết các điểm nóng về tôn giáo. Họ cũng là cầu nối, trung gian trong việc hòa giải, hướng dẫn, xử lý các vụ việc nhạy cảm liên quan đến tôn giáo.
Tuyên truyền, vận động chức sắc, tín đồ tôn giáo thực hiện những chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về tôn giáo; thực hiện đối thoại, gặp gỡ, xây dựng mối quan hệ gắn bó giữa chính quyền và các tổ chức tôn giáo; giải quyết thủ tục hành chính và hỗ trợ sinh hoạt tôn giáo đúng pháp luật, như: hướng dẫn tổ chức tôn giáo thực hiện đúng quy định khi đăng ký sinh hoạt, xây dựng cơ sở thờ tự, đào tạo nhân sự; tạo điều kiện thuận lợi cho tín đồ thực hiện quyền tự do tín ngưỡng theo quy định của pháp luật,…
Đội ngũ cán bộ làm công tác tôn giáo còn có trách nhiệm phối hợp với cơ quan Công an, Quân đội, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị – xã hội để xử lý các hành vi vi phạm, những hành vi lợi dụng tôn giáo, góp phần bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội của đất nước.
Bên cạnh những ưu điểm, đội ngũ làm công tác tôn giáo hiện nay vẫn còn có những hạn chế, bất cập, như: trình độ chuyên môn của đội ngũ mặc dù được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao thường xuyên, nhưng vẫn còn một số lượng khá lớn chưa đạt chuẩn về trình độ. Số lượng cán bộ, công chức chưa được bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà nước về về tôn giáo còn nhiều, cấp tỉnh là 21% và ở cấp huyện là 27%6.
Phần lớn cán bộ làm công tác tôn giáo ở các địa phương là những người trẻ tuổi, thiếu kiến thức, kinh nghiệm làm công tác tôn giáo; cán bộ làm công tác tôn giáo ở cơ sở phần lớn được đào tạo chuyên môn sư phạm, văn hóa, nông, lâm nghiệp, rất ít người được đào tạo các chuyên ngành phù hợp với vị trí việc làm đặt ra.
Nhìn chung đội ngũ cán bộ làm công tác tôn giáo hiện nay ở địa phương còn có nhiều điểm chưa phù hợp với tình hình thực tiễn, nhất là cấp xã, vừa thiếu về số lượng, yếu về chất lượng nên chưa đủ khả năng tham mưu, góp ý cho cấp ủy và chính quyền địa phương thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về tôn giáo.
3. Một số giải pháp
Tôn giáo là nhu cầu tinh thần chính đáng của một bộ phận nhân dân và là một trong những vấn đề xã hội có tính nhạy cảm, phức tạp. Ở Việt Nam, với đặc điểm đa tôn giáo và truyền thống đoàn kết dân tộc, công tác vận động quần chúng có đạo giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong đó, đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác tôn giáo là lực lượng nòng cốt, cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với các tổ chức tôn giáo và tín đồ. Do đó, việc nâng cao vai trò của đội ngũ này là yêu cầu cấp thiết, đòi hỏi các giải pháp toàn diện, đồng bộ.
Thứ nhất, cần nâng cao nhận thức chính trị, tư tưởng cho đội ngũ cán bộ làm công tác tôn giáo. Họ phải hiểu rõ rằng tôn giáo là vấn đề của lòng tin, không thể giải quyết bằng mệnh lệnh hành chính, mà phải bằng sự kiên trì vận động, thuyết phục và tôn trọng; đồng thời, phát huy tinh thần gần dân, hiểu đạo, trọng đạo và biết vận động linh hoạt, mềm dẻo.
Thứ hai, phải chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên sâu. Bên cạnh kiến thức về pháp luật và chính sách tôn giáo, cán bộ làm công tác tôn giáo cần được trang bị kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống, dự báo và giải quyết vấn đề nảy sinh. Việc xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, có tâm huyết, đặc biệt là những người am hiểu hoặc xuất thân từ cộng đồng có đạo sẽ là nhân lực bền vững cho công tác này.
Thứ ba, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ làm công tác tôn giáo; đó là, bảo đảm cơ sở vật chất, phương tiện làm việc; có chế độ đãi ngộ xứng đáng, cơ hội phát triển nghề nghiệp; đồng thời, tăng cường phối hợp giữa các ban, ngành để hỗ trợ lẫn nhau trong quản lý và vận động tôn giáo.
Thứ tư, cán bộ làm công tác tôn giáo cần chủ động bám sát cơ sở, nắm chắc tình hình, thường xuyên tiếp xúc, đối thoại với chức sắc và tín đồ để kịp thời lắng nghe, giải quyết nguyện vọng chính đáng. Việc tranh thủ vai trò người có uy tín trong cộng đồng tôn giáo cũng sẽ góp phần nâng cao hiệu quả vận động, xây dựng niềm tin và đồng thuận xã hội.
Thứ năm, cần tổ chức tổng kết, nhân rộng các mô hình, điển hình tiên tiến trong vận động đồng bào có đạo. Việc khen thưởng, tôn vinh kịp thời sẽ là động lực để đội ngũ cán bộ làm công tác tôn giáo không ngừng nỗ lực, phát huy vai trò của mình.
4. Kết luận
Trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, công tác tôn giáo nói chung và vận động đồng bào có đạo nói riêng có ý nghĩa hết sức quan trọng, góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững. Đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác tôn giáo chính là lực lượng trực tiếp thực hiện nhiệm vụ này, là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với các tổ chức và cộng đồng tôn giáo. Nâng cao vai trò và năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác tôn giáo không chỉ là yêu cầu mang tính chiến lược mà còn là giải pháp thiết thực nhằm bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và xây dựng khối đoàn kết toàn dân tộc vững mạnh trong thời kỳ mới.
Chú thích:
1. Ban Tôn giáo Chính phủ (2022). Tôn giáo và chính sách tôn giáo ở Việt Nam. H. NXB Thế giới, tr. 7.
2. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (2024). Nghị quyết số 25-NQ/TW ngày 12/3/2004 về công tác tôn giáo.
3, 4. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 5. H. NXB Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 309, 280.
5. Ban Chấp hành Trung ương Đảng (1997). Nghị quyết số 03-NQ/HNTW ngày 18/6/1997 về chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước phát huy quyền làm chủ của Nhân dân, tiếp tục xây dựng Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong sạch, vững mạnh.
6. Vũ Thế Duy (2022). Quản lý nhà nước đối với hoạt động của đạo Tin lành. Luận án tiến sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia năm 2022.
