Lê Xuân Tiến
Hội đồng nhân dân tỉnh Hưng Yên
TS. Quách Ngọc Dũng
Văn phòng Đoàn Đại biểu Quốc hội và HĐND tỉnh Hưng Yên
(Quanlynhanuoc.vn) – Bài viết đánh giá thực trạng hoạt động giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh Hưng Yên nhiệm kỳ 2021 – 2026; rút ra những kết quả, hạn chế, nguyên nhân. Từ đó, đề xuất các giải pháp để đổi mới hoạt động giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh Hưng Yên trong bối cảnh sắp xếp tinh gọn bộ máy hiện nay1.
Từ khóa: Đổi mới hoạt động giám sát, đại biểu Hội đồng nhân dân, tỉnh Hưng Yên, yêu cầu đổi mới, tinh gọn bộ máy, quản lý nhà nước.
1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh cả nước đang triển khai mạnh mẽ các chủ trương, chính sách lớn về sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh gọn đội ngũ và nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị theo tinh thần các nghị quyết, kết luận quan trọng của Trung ương, yêu cầu đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của cơ quan dân cử nói chung và đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND) các cấp nói riêng ngày càng cấp thiết hơn. Trong đó, đổi mới hoạt động giám sát được xem là một trong những nhiệm vụ then chốt, đóng vai trò trung tâm trong việc bảo đảm thực quyền, thực chất và hiệu quả hoạt động của HĐND trong bối cảnh mới.
Chủ trương sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế được Đảng xác định xuyên suốt, thể hiện trong nhiều văn bản quan trọng, như: Nghị quyết số 18-NQ/TW và Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII) về “Một số vấn đề tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”; Kết luận số 28-KL/TW ngày 21/02/2022 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện chủ trương tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; Nghị quyết số 56/2022/QH15 của Quốc hội về tiếp tục đẩy mạnh giám sát việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội, trong đó yêu cầu nâng cao chất lượng giám sát trong điều kiện tinh gọn bộ máy. Chính phủ cũng ban hành nhiều nghị quyết, kế hoạch hành động để cụ thể hóa các chủ trương này, điển hình như Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 15/7/2021 về công tác cải cách hành chính giai đoạn 2021 – 2030.
Đặc biệt, trong năm 2025, Trung ương đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo quan trọng, như: Kết luận số 137-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị về đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; Nghị quyết số 76/2025/UBTVQH15 ngày 15/4/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính năm 2025,… Các văn bản này đặt ra yêu cầu tiếp tục tinh gọn tổ chức bộ máy, giảm cấp trung gian, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời giữ vững ổn định chính trị – xã hội và phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dân.
Tổng Bí thư Tô Lâm cũng nhấn mạnh: “Không tinh gọn bộ máy không phát triển được”. Những định hướng này là kim chỉ nam cho việc cải cách tổ chức bộ máy và hoạt động của hệ thống chính trị, trong đó có HĐND và đại biểu HĐND các cấp.
Trên cơ sở các định hướng nêu trên, tỉnh Hưng Yên đã và đang triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm cơ cấu lại, tinh gọn bộ máy hành chính, giảm đầu mối trung gian, đồng thời nâng cao chất lượng cán bộ và hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị cấp tỉnh. Trong bối cảnh đó, hoạt động giám sát của đại biểu HĐND tỉnh Hưng Yên cần được đổi mới mạnh mẽ để bảo đảm “giám sát tinh mà sâu”, “giám sát ít mà chất lượng”, đáp ứng yêu cầu quản trị địa phương hiện đại, hiệu quả và phục vụ người dân, doanh nghiệp.
2. Khái quát kết quả hoạt động giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân tỉnh Hưng Yên
Nhiệm kỳ 2021 – 2026, cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội (khóa XV) và đại biểu HĐND tỉnh Hưng Yên (khóa XVII) nhiệm kỳ 2021 – 2026 tổ chức ngày 23/5/2021 đã bầu được 53 đại biểu HĐND tỉnh.
Bảng số lượng, cơ cấu đại biểu HĐND tỉnh Hưng Yên nhiệm kỳ 2021 – 2026
| STT | Nội dung | Đầu nhiệm kỳ 2021 – 2026 (%) | Đến hết năm 2024 | ||
| 1 | Tổng số đại biểu | 53 đại biểu | 46 đại biểu | ||
| 2 | Cơ cấu đại biểu | ||||
| 2.1 | Độ tuổi | ||||
| – Dưới 40 | 02 đại biểu (3,77%) | 02 đại biểu (4,34%) | |||
| – Trên 40 tuổi | 51 đại biểu (96,23%) | 44 đại biểu (95,66%) | |||
| 2.2 | Cơ cấu thành phần | ||||
| – Cơ quan Đảng | 19 đại biểu (35,85%) | 13 đại biểu (28,26%) | |||
| – Chính quyền | 18 đại biểu (chiếm 33,96%) | 18 đại biểu (chiếm 39,13%) | |||
| – Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và tổ chức thành viên | 08 đại biểu (15,09%) | 08 đại biểu (17,40%) | |||
| – Tòa án nhân dân | 01 đại biểu (1,89%) | 01 đại biểu (2,17%) | |||
| – Viện Kiểm sát nhân dân | 01 đại biểu (1,89%) | 01 đại biểu (2,17%) | |||
| – Quân đội, Công an | 02 đại biểu (3,77%) | 02 đại biểu (4,35%) | |||
| – Cơ quan, đơn vị khác | 04 đại biểu (7,55%) | 03 đại biểu (6,52%) | |||
| 2.3 | Cơ cấu kết hợp | ||||
| – Nữ | 11 đại biểu (20,75%) | 11 đại biểu (23,91%) | |||
| – Tái cử | 25 đại biểu (47,17%) | 19 đại biểu (41,30%) | |||
| – Đảng viên | 52 đại biểu (98,11%) | 45 đại biểu (97,83%) | |||
| – Ngoài đảng | 01 đại biểu (1,89%) | 01 đại biểu (2,17%) | |||
| – Tôn giáo | 01 đại biểu (1,89%) | 01 đại biểu (2,17%) | |||
| 2.4 | Trình độ chuyên môn | ||||
| – Đại học | 20 đại biểu (37,73%) | 18 đại biểu (39,13%) | |||
| – Trên đại học | 32 đại biểu (60,38%) | 27 đại biểu (58,70%) | |||
| – Dưới đại học | 01 đại biểu (1,89%) | 01 đại biểu (2,17%) | |||
| 2.5 | Trình độ chính trị | ||||
| – Cao cấp | 45 đại biểu (84,91%) | 40 đại biểu (87%) | |||
| – Cử nhân | 06 đại biểu (11,34%) | 06 đại biểu (13%) | |||
| – Trung cấp | |||||
Đại biểu HĐND tỉnh Hưng Yên thực hiện giám sát thông qua những hoạt động sau:
Một là, hoạt động chất vấn.
Chất vấn là hình thức giám sát trực tiếp của đại biểu HĐND tại nghị trường. Tại các kỳ họp, các đại biểu HĐND tỉnh đã tích cực đặt các câu hỏi chất vấn đối với lãnh đạo UBND tỉnh và các ủy viên UBND, giám đốc các sở, ngành tỉnh (trung bình mỗi kỳ họp có từ 4 – 6 lượt ý kiến chất vấn).
Nội dung chất vấn đi sâu vào các lĩnh vực của đời sống kinh tế, xã hội, thi hành pháp luật và các vấn đề quan trọng khác của địa phương như: công tác quản lý và sử dụng đất thực hiện các dự án đầu tư; tiến độ giải ngân vốn đầu tư công hằng năm; việc quy hoạch và thực hiện chương trình phát triển đô thị; công tác quản lý hệ thống trạm bơm, kênh mương, tưới, tiêu phục vụ sản xuất và dân sinh; công tác dồn điền đổi thửa; phòng, chống và kiểm soát dịch bệnh cho gia súc, gia cầm và chính sách hỗ trợ các hộ dân bị ảnh hưởng; việc thực hành quyền công tố và kiểm soát các hoạt động tư pháp; giải quyết, xét xử các loại án và thi hành án dân sự; việc xây dựng, quản lý và sử dụng thiết chế văn hóa cơ sở, nhất là thiết chế văn hóa phục vụ công nhân lao động tại các khu, cụm công nghiệp; quản lý nhà nước về an toàn lao động; công tác quản lý nhà nước bậc học mầm non; chất lượng khám chữa bệnh tại các bệnh viện tuyến tỉnh, tuyến huyện,…
Nhiều vấn đề quan trọng đều được đưa ra chất vấn và báo cáo, giải trình công khai, thỏa đáng tại diễn đàn của HĐND tỉnh đã cho thấy, các đại biểu HĐND tỉnh vừa thực thi chức năng, nhiệm vụ nhưng không né tránh các vấn đề phức tạp, nhạy cảm của đời sống xã hội.
Hai là, giám sát quyết định của Uỷ ban nhân dân (UBND) cùng cấp và nghị quyết của HĐND cấp dưới trực tiếp, giám sát việc thi hành pháp luật ở địa phương và việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của công dân
HĐND tỉnh đã tiến hành giám sát chặt chẽ các quyết định của UBND cùng cấp và nghị quyết của HĐND cấp dưới trực tiếp. Qua đó, phát hiện kịp thời những bất cập, hạn chế trong việc thực hiện các quyết định và nghị quyết, đồng thời, đề xuất các giải pháp cải thiện, điều chỉnh sao cho phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Đặc biệt, công tác giám sát việc thi hành pháp luật tại địa phương được chú trọng nhằm bảo đảm các quy định của pháp luật được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả. HĐND tỉnh Hưng Yên đã tổ chức nhiều cuộc giám sát về tình hình thi hành các văn bản pháp luật, từ đó phát hiện và khắc phục các vi phạm, thiếu sót trong quá trình thực thi pháp luật ở cấp cơ sở.
Các kiến nghị của HĐND tỉnh đã được UBND tỉnh và các cơ quan chức năng xem xét và giải quyết góp phần nâng cao chất lượng quản lý hành chính và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân. HĐND tỉnh Hưng Yên cũng chú trọng đến công tác giám sát việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị và phản ánh của công dân. Qua hoạt động giám sát, đã có những cuộc làm việc trực tiếp với các cơ quan chức năng để xem xét, xử lý các khiếu nại, tố cáo, phản ánh của người dân, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của công dân được bảo vệ. Các vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp đã được HĐND tỉnh đôn đốc, giám sát việc giải quyết, tạo ra sự chuyển biến tích cực trong công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo tại địa phương.
Nhờ những kết quả đạt được trong công tác giám sát, HĐND tỉnh Hưng Yên không chỉ nâng cao được hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan nhà nước mà còn tăng cường niềm tin của nhân dân vào hệ thống chính trị. Việc giám sát chặt chẽ đã giúp cải thiện công tác quản lý, tạo sự minh bạch, công bằng trong quá trình giải quyết các vấn đề phát sinh, đồng thời góp phần củng cố mối quan hệ giữa đại biểu HĐND và cử tri, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của tỉnh.
Ba là, hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND tỉnh bầu.
Trong nhiệm kỳ 2021 – 2026, HĐND tỉnh Hưng Yên đã tổ chức việc lấy phiếu tín nhiệm theoNghị quyết số 96/2023/QH15 của Quốc hội tại Kỳ họp thứ XVI của HĐND tỉnh (tháng 10/2023). Việc tổ chức lấy phiếu tín nhiệm được HĐND tỉnh chuẩn bị và tổ chức chu đáo, triển khai thận trọng, nghiêm túc, theo đúng nội dung, quy trình, thủ tục quy định. Báo cáo sơ kết hoạt động giữa nhiệm kỳ của tập thể HĐND, UBND tỉnh và các báo cáo thực hiện chức trách, nhiệm vụ của các chức danh được lấy phiếu tín nhiệm được chuẩn bị chu đáo, nghiêm túc, trung thực và được chuyển đến đại biểu HĐND theo quy định. Kết quả có 27 đại biểu giữ chức vụ do HĐND tỉnh bầu có tín nhiệm cao từ 88,23% trở lên, trong đó có 6 đại biểu đạt 100% tín nhiệm cao.
Kết quả lấy phiếu tín nhiệm cho thấy, hiệu quả giám sát của HĐND tỉnh đối với người giữ chức vụ do HĐND tỉnh bầu, là cơ sở để người được lấy phiếu tín nhiệm thấy được mức độ tín nhiệm của mình, từ đó tiếp tục phấn đấu, rèn luyện, nâng cao chất lượng và hiệu quả trong quá trình thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao và đây cũng là căn cứ để cấp ủy đánh giá, xem xét, quy hoạch, bố trí và sử dụng cán bộ chủ chốt của tỉnh phù hợp với phẩm chất, năng lực, khả năng cống hiến của từng cá nhân.
3. Một số hạn chế trong hoạt động giám sát của đại biểu HĐND
Từ thực tiễn công tác thảo luận về báo cáo công tác của Thường trực HĐND, các Ban HĐND, UBND, Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân, Cục Thi hành án dân sự tại kỳ họp, có nhiều đại biểu HĐND chưa thể hiện chính kiến trước những vấn đề quan trọng của địa phương; có sự né tránh nêu hạn chế, yếu kém trong các báo cáo được trình tại các kỳ họp HĐND. Báo cáo tổng hợp ý kiến thảo luận của đại biểu HĐND chưa được xem là một trong những căn cứ quan trọng để bổ sung, chỉnh sửa, hoàn thiện nghị quyết trước khi biểu quyết thông qua.
Hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn về một số ngành, lĩnh vực chưa đáp ứng yêu cầu đề ra. Số đại biểu tham gia chất vấn còn ít và chủ yếu là các đại biểu hoạt động chuyên trách; nội dung câu hỏi chất vấn chưa ngắn gọn, chưa sắc. Tiếp thu và trả lời chất vấn của UBND tỉnh và cơ quan chuyên môn của UBND tỉnh ở một số nội dung chất vấn chủ yếu vẫn là báo cáo, chưa đi vào trọng tâm, vẫn còn tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm; thực hiện các nội dung trong trả lời chất vấn còn chậm. Công tác đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc trả lời chất vấn chưa thật sự được chú trọng.
Chất lượng một số báo cáo thẩm tra của các ban của HĐND còn hạn chế, đánh giá chưa sát tình hình thực tiễn địa phương, đơn vị và chưa gắn những thông tin thu thập được thông qua giám sát, khảo sát để đưa vào báo cáo thẩm tra nên thể hiện tính phản biện chưa sâu sắc, thiếu khoa học.
Số lượng, phạm vi các cuộc giám sát chuyên đề của các ban HĐND tuy tăng nhưng vẫn chưa bao quát hết các lĩnh vực được phân công. Nội dung một số cuộc giám sát chọn chuyên đề chưa trọng tâm, trọng điểm, hiệu quả chưa cao; chưa có cơ chế để thực hiện mời chuyên gia phục vụ hoạt động thẩm tra, giám sát. Phương pháp giám sát còn bất cập, giám sát ở cơ sở chủ yếu nghe trình bày báo cáo, thẩm tra hồ sơ báo cáo kết quả chưa cao. Kết luận, kiến nghị của một số cuộc giám sát còn chung chung, chưa sát thực tế và chưa sâu sắc; một số kiến nghị chỉ mới dừng lại ở việc nêu vấn đề, chưa nêu được các giải pháp khắc phục hữu hiệu, triệt để;
Trong hoạt động giám sát vẫn còn có sự né tránh, nể nang, ngại va chạm nên hiệu lực và hiệu quả giám sát chưa cao. Việc kiểm tra sau giám sát, tái giám sát chưa được thực hiện thường xuyên. Công tác đôn đốc, giám sát việc giải quyết ý kiến, kiến nghị cử tri và giải quyết các đơn, thư kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của công dân hiệu quả chưa cao; còn có một số cơ quan, đơn vị chậm giải quyết, chậm trả lời các kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của công dân.
Hoạt động của một số tổ đại biểu còn mang tính hình thức, thiếu chủ động, chưa phát huy hết vai trò, chức năng, nhiệm vụ theo quy định của pháp luật; việc tổ chức họp tổ không thường xuyên, xây dựng kế hoạch và tổ chức các cuộc giám sát độc lập của tổ đại biểu còn hạn chế; hoạt động giám sát, đôn đốc giải quyết các kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của cử tri chưa hiệu quả; việc đề xuất các giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm an ninh quốc phòng, trật tự xã hội trên địa bàn tỉnh chưa nhiều.
Trong hoạt động giám sát chuyên đề, một số đại biểu kiêm nhiệm vừa là chủ thể thực hiện giám sát, vừa là đối tượng chịu sự giám sát nên còn lúng túng trong việc thể hiện đầy đủ trách nhiệm của mình. Tình trạng né tránh, ngại va chạm của đại biểu HĐND trong hoạt động giám sát, thẩm tra, chất vấn chưa được khắc phục triệt để. Chất lượng hoạt động giám sát của đại biểu HĐND tỉnh tuy được nâng lên song vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế – văn hóa – xã hội của địa phương trong thời kỳ hội nhập, toàn cầu hóa hiện nay. Trong nhiệm kỳ 2016 – 2021 và những năm đầu nhiệm kỳ 2021 – 2026, cá nhân đại biểu HĐND tỉnh mới chỉ phối hợp tham gia hoạt động giám sát do các cơ quan của HĐND tỉnh tổ chức, chưa thực hiện độc lập cuộc giám sát chuyên đề của cá nhân đại biểu HĐND tỉnh.
Một số nguyên nhân của những hạn chế đó là: hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về tổ chức, hoạt động của HĐND các cấp và cơ quan tham mưu, giúp việc cho HĐND mặc dù đã được sửa đổi, bổ sung nhưng chưa thực sự đồng bộ và hoàn thiện. Luật và các văn bản dưới Luật đều chưa quy định rõ chế tài xử lý đối với tổ chức, cá nhân không thực hiện, thực hiện không đúng hoặc chậm thực hiện các kiến nghị sau giám sát của HĐND, của đại biểu HĐND.
Đa số đại biểu HĐND tỉnh là lãnh đạo chủ chốt của các ban, sở, ngành, bí thư các huyện, thị xã, thành phố hoạt động kiêm nhiệm, thời gian dành cho hoạt động của HĐND tỉnh còn ít, đặc biệt là hoạt động giám sát, do đó cũng đã ảnh hưởng phần nào đến hoạt động chung của HĐND tỉnh. Nhận thức về hoạt động giám sát của HĐND, của đại biểu HĐND ở một số cơ quan, đơn vị và một bộ phận nhân dân chưa đầy đủ; một số cơ quan, đơn vị chưa coi hoạt động giám sát của HĐND là một trong những giải pháp để giúp mình nâng cao hơn vai trò quản lý, điều hành và cùng tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc; chưa coi trọng việc chuẩn bị đầy đủ nội dung theo yêu cầu giám sát hoặc chưa tôn trọng và chấp hành nghiêm túc các kết luận giám sát của HĐND. Tinh thần trách nhiệm của một số cơ quan, đơn vị trong trả lời chất vấn, thực hiện các lời hứa sau chất vấn và giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri chưa cao.
Chưa có cơ chế huy động, sử dụng các chuyên gia tham gia, giúp việc cho các đoàn giám sát của HĐND. Tổ chức bộ máy, chất lượng tham mưu, phục vụ HĐND tỉnh còn gặp một số khó khăn. Số lượng đội ngũ tham mưu, giúp việc chưa tương xứng để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao, dẫn đến công tác tham mưu, giúp việc, phục vụ hoạt động của HĐND tỉnh, Thường trực HĐND tỉnh, các ban của HĐND tỉnh, tổ đại biểu và đại biểu HĐND tỉnh còn hạn chế. Mỗi ban của HĐND tỉnh có 1 – 2 chuyên viên giúp việc, một số chuyên viên chưa có kinh nghiệm chuyên sâu, năng lực, trình độ chuyên môn còn hạn chế nên phần nào ảnh hưởng đến công tác tham mưu và công việc được giao.
Chưa có chính sách ưu đãi đối với cán bộ chuyên trách và cán bộ giúp việc làm việc ở cơ quan dân cử để tăng chất lượng tham mưu, phục vụ hoạt động của HĐND, Thường trực và các ban của HĐND tỉnh; cũng chưa có cơ chế khuyến khích, thu hút và quy hoạch cán bộ, công chức làm công tác chuyên trách của HĐND.
4. Một số giải pháp
Trong bối cảnh đẩy mạnh sắp xếp, tinh gọn bộ máy hành chính và xây dựng chính quyền hoạt động hiệu lực, hiệu quả, việc đổi mới hoạt động giám sát của đại biểu HĐND tỉnh Hưng Yên trở thành yếu tố quan trọng để bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả của hệ thống chính trị địa phương. Đặc biệt, với yêu cầu sắp xếp lại các cấp hành chính, bao gồm việc sáp nhập các xã, bỏ cấp huyện trung gian và tái cấu trúc tổ chức bộ máy, HĐND tỉnh Hưng Yên cần triển khai các giải pháp giám sát phù hợp, nhằm tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực, bảo đảm hiệu quả công tác giám sát trong bối cảnh thay đổi này.
Thứ nhất, tăng cường giám sát chuyên sâu, chất lượng thay vì số lượng.
Trong bối cảnh tinh giản bộ máy hành chính và giảm bớt các đơn vị trung gian, HĐND tỉnh Hưng Yên cần tập trung vào các cuộc giám sát có trọng tâm, chuyên sâu. Đặc biệt, HĐND không cần phải giám sát tất cả các hoạt động của cơ quan nhà nước mà cần tập trung vào các vấn đề quan trọng, có tác động lớn đến sự phát triển của tỉnh, như: các dự án hạ tầng lớn, các chính sách phát triển kinh tế – xã hội, các chương trình mục tiêu quốc gia hay những vấn đề phát triển nông nghiệp bền vững.
Một trong những yếu tố quan trọng để thực hiện giám sát chuyên sâu là việc lựa chọn các vấn đề có tính chiến lược, có ảnh hưởng lớn đến người dân, đến môi trường sống và phát triển lâu dài của tỉnh. HĐND tỉnh có thể phối hợp với các chuyên gia, các tổ chức nghiên cứu độc lập để xác định các dự án, lĩnh vực cần giám sát trọng tâm, thay vì phân tán nguồn lực giám sát cho tất cả các lĩnh vực. Bên cạnh đó, việc thực hiện các cuộc giám sát tập trung vào việc đánh giá tính hiệu quả và sự tác động thực tế của các chính sách trong các chương trình phát triển là rất cần thiết. Đối với các dự án lớn, HĐND cần đặc biệt chú trọng đến việc đánh giá tác động lâu dài và khả năng thực thi của các chính sách liên quan đến dân sinh, an sinh xã hội và môi trường.
Đặc biệt, việc giám sát các chính sách cải cách hành chính sau sáp nhập, việc thực hiện các nghị quyết liên quan đến tổ chức bộ máy (Nghị quyết số 18-NQ/TW và Nghị quyết số 19-NQ/TW) sẽ cần được đặc biệt chú trọng. Giám sát sự chuyển giao quyền lực, các vấn đề trong quá trình tái cấu trúc chính quyền địa phương và sự điều chỉnh mô hình tổ chức là một yếu tố then chốt để bảo đảm các chính sách có hiệu quả thực thi trong thực tế.
Thứ hai, xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ với các cơ quan nhà nước và tổ chức xã hội.
Một trong những yếu tố quan trọng giúp nâng cao hiệu quả giám sát trong bối cảnh bộ máy tinh gọn là việc xây dựng và phát triển cơ chế phối hợp hiệu quả giữa HĐND với các cơ quan nhà nước, các tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức cộng đồng và các đoàn thể quần chúng. Cơ chế phối hợp này sẽ giúp HĐND cập nhật kịp thời các thông tin về thực trạng, quá trình thực hiện các nghị quyết, chính sách của chính quyền các cấp.
Để bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả trong công tác giám sát, HĐND tỉnh Hưng Yên cần phát triển một quy trình làm việc chặt chẽ với các sở, ban, ngành và chính quyền địa phương. Các cơ quan này cần có trách nhiệm cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về các dự án, chương trình phát triển, cũng như tình hình thực hiện các chính sách trong phạm vi quản lý của mình. Các buổi giám sát có thể được tổ chức theo hình thức báo cáo chuyên đề từ các cơ quan chức năng, kết hợp với việc kiểm tra thực tế tại các cơ sở, bảo đảm mọi thông tin được kiểm chứng và có sự đối chiếu từ nhiều nguồn.
Ngoài ra, HĐND tỉnh cần tham khảo các kinh nghiệm thành công từ các địa phương khác, đặc biệt là trong việc phối hợp với các tổ chức xã hội, tổ chức cộng đồng. Việc phối hợp với các tổ chức xã hội, Mặt trận Tổ quốc, các hội đoàn thể, như: Hội Cựu chiến binh, Hội Phụ nữ, các tổ chức đoàn thể khác sẽ giúp giám sát trở nên toàn diện và thực tiễn hơn, nhờ vào sự tham gia của người dân và các tổ chức cơ sở.
Thứ ba, đẩy mạnh giám sát thông qua các cuộc khảo sát thực tế, thanh tra, kiểm tra.
Giám sát không chỉ nên dừng lại ở việc nghe báo cáo, mà cần phải được bổ sung bằng các cuộc khảo sát thực tế, kiểm tra tại hiện trường để bảo đảm tính khách quan và chính xác của các thông tin thu thập được. Đặc biệt, trong bối cảnh các chương trình, dự án ngày càng trở nên phức tạp và đa dạng, việc khảo sát thực tế sẽ giúp HĐND nhìn nhận một cách toàn diện, đánh giá đúng mức về hiệu quả, tiến độ và chất lượng thực hiện các dự án. HĐND tỉnh có thể tổ chức các đoàn giám sát, thanh tra để kiểm tra tiến độ, chất lượng các dự án hạ tầng, công trình công cộng, đặc biệt là các dự án có sự tham gia của ngân sách nhà nước. Những cuộc khảo sát thực tế này sẽ giúp đại biểu HĐND phát hiện ra những vấn đề phát sinh trong quá trình thực hiện chính sách và có biện pháp điều chỉnh kịp thời. Các đoàn giám sát này cần làm việc trực tiếp với các cơ quan, tổ chức thực hiện dự án và người dân địa phương, để hiểu rõ tình hình và đề xuất các giải pháp hữu hiệu.
Đặc biệt, khi sáp nhập các xã và bỏ cấp huyện, một trong những thách thức lớn là bảo đảm tính đồng bộ và hiệu quả trong triển khai các chính sách. Để giải quyết vấn đề này, HĐND tỉnh Hưng Yên cần tổ chức các cuộc khảo sát thực tế, thanh tra và kiểm tra tại các xã sau sáp nhập, cũng như tại các xã đã thay đổi mô hình tổ chức. Việc khảo sát thực tế giúp đại biểu HĐND không chỉ nhận được các báo cáo từ chính quyền cấp xã mà còn giúp họ hiểu rõ những vấn đề thực tế, từ đó đánh giá chính xác tình hình. Các đoàn giám sát có thể trực tiếp đến các địa phương để kiểm tra, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến đất đai, xây dựng cơ sở hạ tầng, quản lý nguồn nhân lực và hiệu quả thực hiện các chương trình phát triển sau khi sáp nhập. Bên cạnh đó, việc tổ chức các cuộc khảo sát sẽ giúp HĐND tỉnh Hưng Yên phát hiện sớm các vấn đề phát sinh, như thiếu hụt nguồn lực, sự chồng chéo trong quản lý hoặc các vấn đề phức tạp trong điều hành sau khi thay đổi cơ cấu tổ chức.
Thứ tư, ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác giám sát.
Trong thời đại công nghệ số, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác giám sát sẽ giúp nâng cao tính hiệu quả và chính xác. HĐND tỉnh Hưng Yên cần xây dựng các nền tảng trực tuyến để theo dõi tiến độ thực hiện các nghị quyết, chính sách và các dự án, đồng thời cung cấp kịp thời các báo cáo về ngân sách, các chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội. Việc giám sát trực tuyến, thông qua các ứng dụng công nghệ, sẽ giúp HĐND tỉnh không chỉ theo dõi từ xa mà còn có thể can thiệp kịp thời khi có sự cố. Các đại biểu có thể tham gia vào các cuộc giám sát qua các báo cáo điện tử, dữ liệu trực tuyến về các chỉ tiêu phát triển và chương trình mục tiêu quốc gia. Điều này sẽ giúp giảm bớt việc di chuyển, tiết kiệm thời gian và chi phí mà vẫn bảo đảm chất lượng công tác giám sát. HĐND cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để phát triển một hệ thống báo cáo điện tử, trong đó các thông tin về ngân sách, chỉ tiêu phát triển, tình hình thực hiện các dự án sẽ được cập nhật thường xuyên. Thông qua đó, đại biểu HĐND sẽ có thể theo dõi thường xuyên tiến độ thực hiện các chính sách và các chương trình phát triển kinh tế – xã hội.
Với sự thay đổi lớn trong tổ chức bộ máy hành chính và việc bỏ cấp huyện trung gian, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác giám sát càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. HĐND tỉnh Hưng Yên cần phát triển các nền tảng giám sát trực tuyến để theo dõi tiến độ thực hiện các chính sách, dự án sau sáp nhập, cũng như giám sát hiệu quả việc thực hiện các nghị quyết, quyết định của tỉnh liên quan đến tổ chức bộ máy. Thông qua các nền tảng này, HĐND có thể thu thập dữ liệu từ các cấp xã và tỉnh, nhận các báo cáo trực tuyến về ngân sách, các chỉ tiêu phát triển và tình hình thực thi các chính sách. Việc giám sát trực tuyến sẽ giúp đại biểu HĐND theo dõi tình hình từ xa, tiết kiệm thời gian và chi phí mà vẫn bảo đảm tính hiệu quả và chính xác.
Thứ năm, nâng cao năng lực giám sát của đại biểu HĐND.
Một trong những yếu tố quan trọng để giám sát có hiệu quả trong bối cảnh sắp xếp lại bộ máy hành chính là nâng cao năng lực giám sát của các đại biểu HĐND. Đại biểu HĐND tỉnh cần được trang bị đầy đủ kiến thức về các thay đổi trong chính sách, các phương pháp giám sát hiện đại, cũng như các kỹ năng cần thiết để thực hiện công tác giám sát trong một hệ thống hành chính đang thay đổi mạnh mẽ. Các đại biểu HĐND cần được đào tạo chuyên sâu về các lĩnh vực như quản lý ngân sách, đất đai, bảo vệ môi trường, cũng như các kỹ năng trong việc giám sát các dự án phát triển nông nghiệp, xây dựng cơ sở hạ tầng. Đại biểu cũng cần được cập nhật về các xu hướng phát triển chính sách mới trong quá trình sáp nhập xã, tái cấu trúc bộ máy hành chính và cải cách chính quyền. Các khóa đào tạo, tập huấn cho đại biểu HĐND cần được tổ chức thường xuyên để giúp họ có thể nắm bắt các thay đổi trong chính sách và pháp luật, từ đó nâng cao năng lực trong công tác giám sát.
Thứ sáu, tạo cơ chế phản biện và giám sát từ Nhân dân.
Một trong những yếu tố then chốt để bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả trong công tác giám sát là việc tạo cơ chế phản biện từ nhân dân. Trong bối cảnh tái cấu trúc bộ máy hành chính, đặc biệt là sau khi sáp nhập các xã và bỏ cấp huyện trung gian, việc tiếp xúc, đối thoại trực tiếp với cử tri sẽ giúp đại biểu HĐND hiểu rõ hơn về các vấn đề phát sinh tại cơ sở. Đây là cơ hội để HĐND tỉnh Hưng Yên thu thập các ý kiến phản hồi từ cộng đồng về các chính sách mới, các khó khăn mà người dân gặp phải trong quá trình thực thi chính sách sau khi bộ máy hành chính thay đổi. Các cuộc đối thoại với cử tri không chỉ giúp nâng cao chất lượng giám sát mà còn giúp đại biểu HĐND có cái nhìn toàn diện về tình hình thực tế tại địa phương.
Thứ bảy, nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức giúp việc cho hoạt động của HĐND.
Bên cạnh việc tăng cường năng lực đại biểu, việc nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng tham mưu và tư duy giám sát cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác tham mưu, giúp việc cho HĐND cũng đóng vai trò then chốt trong bảo đảm chất lượng hoạt động giám sát. Đây là lực lượng trực tiếp hỗ trợ việc thu thập, xử lý thông tin, xây dựng kế hoạch giám sát, tổng hợp kết quả và kiến nghị sau giám sát – đặc biệt quan trọng khi bộ máy hành chính đang được sắp xếp lại theo hướng tinh gọn, đa nhiệm hóa, và khi mô hình không còn cấp huyện trung gian làm cầu nối.
Trước yêu cầu mới, HĐND tỉnh Hưng Yên cần có kế hoạch đào tạo chuyên sâu và thường xuyên cho đội ngũ này về pháp luật, phân tích chính sách công, xử lý số liệu, kỹ năng tổng hợp, viết báo cáo và sử dụng công nghệ thông tin phục vụ giám sát. Việc tổ chức các lớp bồi dưỡng theo chuyên đề về giám sát ngân sách, đất đai, môi trường, đầu tư công hay cải cách hành chính là cần thiết để giúp cán bộ tham mưu hiểu sâu, làm đúng, hỗ trợ tốt cho đại biểu.
Bên cạnh đó, cần kiện toàn cơ cấu tổ chức và chức năng, nhiệm vụ của Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND tỉnh theo hướng tinh gọn nhưng hiệu quả, có sự phân công rõ ràng giữa công tác chuyên môn và hành chính. Trong bối cảnh chuyển đổi số, đội ngũ tham mưu cần thành thạo việc vận hành các nền tảng trực tuyến, phân tích dữ liệu lớn và làm việc linh hoạt giữa các cấp hành chính sau sáp nhập. Ngoài ra, việc xây dựng cơ chế đãi ngộ hợp lý, đánh giá đúng hiệu quả công việc cũng là động lực quan trọng để giữ chân và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho HĐND.
5. Kết luận
Trong bối cảnh Đảng và Nhà nước đang đẩy mạnh cải cách tổ chức bộ máy hành chính, sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã và bỏ cấp huyện nhằm xây dựng một nền hành chính tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả thì việc đổi mới hoạt động giám sát của HĐND tỉnh Hưng Yên không chỉ là yêu cầu cấp thiết mà còn là nhiệm vụ chiến lược. Các giải pháp sẽ góp phần nâng cao vai trò, vị thế và hiệu quả hoạt động của HĐND trong điều kiện mới. Đây không chỉ là sự thích nghi với thay đổi về cơ cấu tổ chức mà còn thể hiện trách nhiệm chính trị của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương trong việc giám sát quyền lực, bảo vệ lợi ích của Nhân dân và đồng hành cùng sự phát triển bền vững của tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ. Việc hiện thực hóa các giải pháp này đòi hỏi sự quyết tâm đổi mới trong tư duy lãnh đạo, sự đầu tư cho nguồn lực con người và công nghệ, đồng thời là sự cam kết đồng hành của toàn bộ hệ thống chính trị.
Chú thích:
1. Bài viết là kết quả nghiên cứu đề tài khoa học cấp tỉnh: “Nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp tỉnh Hưng Yên” thực hiện năm 2025.
Tài liệu tham khảo:
1. Thường trực HĐND tỉnh Hưng Yên (2021). Báo cáo số 31/BC-HĐND ngày 14/01/2021 về tình hình tổ chức và hoạt động của HĐND các cấp tỉnh Hưng Yên nhiệm kỳ 2016 – 2021.
2. Thường trực HĐND tỉnh Hưng Yên (2023). Báo cáo số 654/BC-TTHĐND ngày 08/9/2023 tổng kết thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND các cấp tỉnh Hưng Yên.
3. Thường trực HĐND tỉnh Hưng Yên (2024). Báo cáo số 236/BC-HĐND ngày 12/4/2024 tổng kết việc thi hành Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2024 (sửa đổi, bổ sung năm 2019) của HĐND các cấp tỉnh Hưng Yên. Thường trực HĐND tỉnh Hưng Yên (2023). Báo cáo số 654/BC-TTHĐND ngày 08/9/2023 tổng kết thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND các cấp tỉnh Hưng Yên.
4. Thường trực HĐND tỉnh Hưng Yên (2024). Báo cáo số 1109/BC-TTHĐND ngày 27/12/2024 tình hình đại biểu HĐND các cấp tỉnh Hưng Yên (từ ngày 26/11/2024 đến ngày 25/12/2024).
5. Thường trực HĐND huyện Ân Thi (2024). Báo cáo số 28/BC-HĐND ngày 29/11/2024 tổng kết thi hành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND các cấp huyện Ân Thi.
6. Thường trực HĐND huyện Khoái Châu (2024). Báo cáo số 207/BC-HĐND ngày 20/11/2024 tình hình hoạt động giám sát của đại biểu HĐND huyện và xã.
7. Thường trực HĐND huyện Kim Động (2024). Báo cáo số 164/BC-HĐND ngày 27/11/2024 tình hình hoạt động giám sát của đại biểu HĐND các cấp.
8. Thường trực HĐND thị xã Mỹ Hào (2024). Báo cáo số 91/BC-HĐND ngày 06/12/2024 tình hình hoạt động giám sát của đại biểu HĐND các cấp.
9. Thường trực HĐND huyện Tiên Lữ (2024). Báo cáo số 08/BC-HĐND ngày 02/12/2024 tình hình hoạt động giám sát của đại biểu HĐND cấp huyện, cấp xã.
10. Thường trực HĐND thành phố Hưng Yên (2024). Báo cáo số 75/BC-HĐND ngày 06/12/2024 tình hình hoạt động giám sát của đại biểu HĐND các cấp thành phố Hưng Yên.
11. Thường trực HĐND huyện Văn Giang (2024). Báo cáo số 100/BC-HĐND ngày 27/11/2024 tình hình hoạt động giám sát của đại biểu HĐND các cấp,
12. Thường trực HĐND huyện Văn Lâm (2024). Báo cáo số 100/BC-HĐND ngày 02/12/2024 tình hình hoạt động giám sát của đại biểu HĐND các cấp.
13. Thường trực HĐND huyện Văn Giang (2024). Báo cáo số 100/BC-HĐND ngày 27/11/2024 tình hình hoạt động giám sát của đại biểu HĐND các cấp.
