TS. Nguyễn Quỳnh Nga
Trường Đại học Thái Bình
(Quanlynhanuoc.vn) – Nâng cao hiệu quả quản lý của chính quyền địa phương có vai trò quan trọng không chỉ trong việc khắc phục những hạn chế hiện có mà còn phát huy được những tiềm năng, lợi thế của từng địa phương. Thủ đô Hà Nội là trung tâm chính trị – hành chính của cả nước, đã và đang trải qua quá phát triển nhanh chóng trong những thập niên gần đây. Trong bối cảnh đó, chính quyền cấp xã – cấp gần dân nhất cần nâng cao năng lực, hiệu quả quản lý để đáp ứng những yêu cầu mới của thời đại. Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động quản lý của chính quyền cấp xã tại Hà Nội, bài viết đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý của chính quyền cấp xã tại thành phố Hà Nội, góp phần xây dựng chính quyền đô thị tại Thủ đô ngày một hiện đại, hiệu lực, hiệu quả.
Từ khóa: Hiệu quả quản lý, chính quyền cấp xã, chính quyền đô thị, Hà Nội.
1. Đặt vấn đề
Hà Nội có 526 đơn vị hành chính cấp xã1, tương ứng với đó là 526 chính quyền địa phương cấp xã. Theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019), chính quyền địa phương cấp xã gồm Hội đồng nhân dân và UBND – là cấp gần dân nhất, trực tiếp triển khai các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đây cũng là cấp chính quyền đóng vai trò trong việc duy trì trật tự, cung cấp các dịch vụ công, bảo đảm an sinh xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế – địa phương tại cơ sở.
Thời gian qua, chính quyền cấp xã tại Hà Nội đã nỗ lực nâng cao hiệu quả hoạt động, phá huy vai trò trong quản lý nhà nước tại địa phương. Trong giai đoạn 2020 – 2025, Hà Nội đã đẩy mạnh việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của chính quyền cấp xã gắn với thực hiện thí điểm quản lý theo mô hình chính quyền đô thị2, nhờ đó, chính quyền cấp xã ở Hà Nội đã nâng cao hơn tính chủ động, sáng tạo, phát huy ngày càng tốt hơn quyền làm chủ của Nhân dân. Tuy nhiên, trước yêu cầu ngày càng cao của sự phát triển và kỳ vọng của người dân Thủ đô, hoạt động quản lý ở cấp xã vẫn còn những hạn chế cần tiếp tục được khắc phục
Trong bối cảnh Việt Nam đang tiến hành xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã), các địa phương trong đó có Hà Nội đang từng bước sắp xếp lại đơn vị hành chính theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII) đã thống nhất chủ trương về tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình này3. Theo Nghị quyết số 1286/NQ-UBTVQH15 ngày 14/11/2024 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã của thành phố Hà Nội giai đoạn 2023 – 2025 và Kết luận số 127-KL/TW ngày 28/02/2025 Bộ Chính trị về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, Hà Nội đang thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã hướng tới giảm số lượng còn khoảng 263 đơn vị sau sắp xếp4.
Quá trình này không chỉ là tái cơ cấu tổ chức bộ máy mà còn là bước đi quan trọng trong cải cách hành chính, tăng cường phân cấp, phân quyền và nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền cơ sở. Điều này đòi hỏi cấp xã không chỉ tinh gọn về tổ chức mà còn phải mạnh về năng lực quản lý, điều hành và thực thi chính sách.
Trong bối cảnh Hà Nội đang đứng trước những yêu cầu mới của phát triển nhanh, bền vững và hội nhập sâu rộng, việc nâng cao hiệu quả quản lý của chính quyền cấp xã là yêu cầu mang tính cấp thiết. Đây không chỉ là nền tảng để xây dựng một chính quyền địa phương hiện đại, phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dân mà còn là yếu tố quan trọng để bảo đảm thành công trong công cuộc phát triển kinh tế – xã hội của Thủ đô và của cả nước trong giai đoạn mới.
2. Thực trạng hoạt động quản lý của chính quyền cấp xã tại Hà Nội
2.1. Kết quả đạt được
Tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội được triển khai đúng với các quy định của pháp luật. Trong nhiệm kỳ 2020 – 2025, thành phố đã chủ động, tích cực trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo hoàn thiện thể chế phát triển Thủ đô, đồng thời là địa phương đi đầu trong việc thực hiện phân cấp, ủy quyền theo Nghị quyết số 04/NQ-CP ngày 10/01/2022 của Chính phủ. Nhờ đó, chính quyền cấp xã ở Hà Nội đã có những bước tiến rõ rệt trong nâng cao năng lực hoạt động, từng bước cải thiện hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và chất lượng phục vụ Nhân dân trên địa bàn. Kết quả cụ thể:
Thứ nhất, hoạt động của Hội đồng nhân dân cấp xã ngày càng hiệu quả, bài bản và khoa học hơn.
Ngày 12/5/2022, Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội đã ban hành Đề án số 15-ĐA/TU về nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Hội đồng nhân dân các cấp giai đoạn 2021 – 2026 gắn với thực hiện thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị và củng cố chính quyền nông thôn tại thành phố Hà Nội. Trên cơ sở đó, Hội đồng nhân dân cấp xã tại Hà Nội đã có nhiều đổi mới trong tổ chức và hoạt động, ngày càng vận hành bài bản, khoa học, phát huy tốt vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của cử tri, Nhân dân Thủ đô.
Về việc ban hành nghị quyết: phần lớn nghị quyết của Hội đồng nhân dân các xã, phường, thị trấn trên địa bàn Hà Nội được ban hành dựa trên tình hình thực tiễn của địa phương, bám sát kết quả thực hiện nghị quyết về phát triển kinh tế – xã hội của năm trước và các văn bản chỉ đạo của cơ quan quản lý nhà nước cấp trên. Các mục tiêu về phát triển kinh tế – xã hội đề ra trong nghị quyết mang tính thực tiễn cao và có khả năng triển khai hiệu quả.
Về chất lượng các kỳ họp của Hội đồng nhân dân cấp xã: các kỳ họp ngày càng được tổ chức hiệu quả, phát huy tốt vai trò, trách nhiệm và trí tuệ của các đại biểu. Tính dân chủ được tăng cường, các quyết định tại các kỳ họp tập trung vào các vấn đề quan trọng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và an sinh xã hội tại địa phương.
Về hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã: công tác giám sát đã có những chuyển biến tích cực, ngày càng đi vào chiều sâu và thực chất. Hội đồng nhân dân tổ chức các hoạt động giám sát chuyên đề tập trung trên các lĩnh vực thiết yếu, như: phát triển kinh tế, xây dựng nông thôn mới, giáo dục, vệ sinh môi trường, quản lý các khoản thu tại cơ sở và các trường học, công tác thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở. Hoạt động chất vấn và giải trình được triển khai quyết liệt, bám sát thực tiễn, “đi đến cùng bản chất của vấn đề”. Nhiều đại biểu nắm tốt tình tại thôn, tổ dân phố và tiếp thu ý kiến của cử tri nên hoạt động giám sát mang tính khách quan hơn.
Về hoạt động tiếp xúc cử tri, tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo: các đại biểu Hội đồng nhân dân cấp xã đã chủ động lắng nghe, có nhiều đổi mới theo hướng sát dân, trách nhiệm; chủ động nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của người dân địa phương; đồng thời phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để giải quyết kiến nghị, đơn thư khiếu nại, tố cáo đúng quy định của pháp luật. Giai đoạn 2014 – 2024, lãnh đạo HĐND, đại biểu HĐND cấp xã đã tiếp công dân 40.598 buổi với 1.592 vụ, đã giải quyết 1.414 vụ, đạt 88,8%5, qua đó củng cố niềm tin của Nhân dân đối với chính quyền địa phương.
Thứ hai, UBND cấp xã ngày càng nâng cao hiệu quả quản lý trên các lĩnh vực.
UBND cấp xã tại Hà Nội đã ngày càng khẳng định vai trò là cơ quan hành chính nhà nước quan trọng ở cơ sở, thực hiện hiệu quả nhiệ vụ quản lý trên nhiều lĩnh vực, như: kinh tế, văn hóa, giáo dục, y tế…, gắn liền với đời sống hằng ngày của Nhân dân. Đặc biệt, công tác quản lý kinh tế và cải cách thủ tục hành chính đã đạt được những kết quả nổi bật.
Về kinh tế: từ khi thực hiện Nghị quyết số 15/2008/QH12 ngày 29/5/2008 của Quốc hội việc điều chỉnh địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội và một số tỉnh có liên quan, đến nay quy mô, cơ cấu kinh tế của Hà Nội đã có những chuyển biến mạnh mẽ theo hướng hiện đại, bền vững. Trong giai đoạn 2008 – 2024, tốc độ tăng trưởng kinh tế của Hà Nội được duy trì ở mức khá cao, thường xuyên trong nhóm dẫn đầu cả nước với mức tăng trưởng khoảng 7%/năm. Riêng năm 2024, tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) ước tính tăng 6,52% so với năm trước cho thấy, xu hướng phát triển ổn định và tích cực trong bối cảnh còn nhiều khăn và biến động6.
Cùng với đó, mô hình kinh tế của Hà Nội có những bước chuyển mình tích cực theo hướng xác định thương mại, dịch vụ, du lịch làm mũi nhọn. Minh chứng cho sự thay đổi được thể hiện cụ thể trong năm 2024, cơ cấu GRDP khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản chiếm 1,96%; khu vực công nghiệp và xây dựng chiếm 22,79%; khu vực dịch vụ chiếm 65,6%. Trong khi đó cơ cấu ngành nghề này trong năm 2023 tương ứng là 1,98%; 23,17%; 64,89%7; năm 2022 tương ứng là 2,07%; 24,02%; 63,26%8. Hơn nữa, tong lĩnh vực thương mại, hiện nay trên địa bàn cấp xã ở Hà Nội xuất hiện nhiều hơn hệ thống trung tâm thương mại, siêu thị có quy mô vừa, các cửa hàng tiện ích, máy bán hàng tự động cũng được xây dựng, lắp đặt với mật độ dày hơn để phục vụ nhu cầu của người dân… Có thể thấy, dưới sự quản lý sát sao của chính quyền diện mạo của các đơn vị hành chính cấp xã tại Hà Nội đã có nhiều chuyển biến tích cực, kinh tế tăng trưởng nhanh, ổn định, đời sống của người dân được nâng cao hơn cả về tiện ích lẫn tinh thần.
Về thủ tục hành chính: công tác cải cách thủ tục hành chính tại UBND cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội thời gian qua đã có nhiều chuyển biến tích cực theo hướng đơn giản hóa, hiện đại hóa và lấy người dân làm trung tâm phục vụ. Các địa phương đã chủ động rà soát, đánh giá và đề xuất loại bỏ những thủ tục hành chính không còn phù hợp, thiếu tính thực tiễn, không còn hiệu quả hoặc gây phiền hà; đồng thời đơn giản hóa quy trình, rút gọn thủ tục, hồ sơ, giảm thời gian giải quyết, tiết kiệm chi phí cho người dân và doanh nghiệp tại địa phương.
Việc lấy ý kiến phản hồi từ người dân, doanh nghiệp về quy trình làm thủ tục hành chính được UBND các xã, phường, thị trấn triển khai một cách đa dạng, linh hoạt, thông qua nhiều hình thức, như: trao đổi trực tiếp với cán bộ phụ trách, tổng hợp từ quá trình thực tiễn thực hiện và tiếp nhận góp ý, phản ánh từ người dân ở cơ sở. Tất cả UBND cấp xã đều triển khai mô hình bộ phận “một cửa”, bảo đảm việc tiếp nhận và trả kết quả thủ tục hành chính minh bạch, rõ ràng.
Hiện nay, 100% thủ tục hành chính đã được tiếp nhận, giải quyết theo cơ chế “một cửa”, “một cửa liên thông”9; “thực hiện nghiêm việc công khai, minh bạch trong tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính, bảo đảm 100% thủ tục hành chính được công khai đầy đủ, đúng hạn”10. Đáng chú ý, UBND cấp xã đã áp dụng thực hiện dịch vụ công trực tuyến mức độ 3 và 4 trong giải quyết các thủ tục hành chính một cách rộng rãi, giúp người dân chủ động thực hiện thủ tục moi lúc, mọi nơi, giảm áp lực cho bộ phận tiếp nhận hồ sơ và nâng cao sự chủ động của công dân trong quá trình tương tác với chính quyền địa phương.
Bên cạnh đó, chính quyền cấp xã đã áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001: 2008 kết hợp thực hiện cơ chế “một cửa, một cửa liên thông” trong giải quyết thủ tục hành chính cho tổ chức, cá nhân, bảo đảm đúng quy trình và quy định của pháp luật. Đặc biêt, hoạt động chuyển đổi số trong giải quyết thủ tục hành chính được triển khai mạnh mẽ, góp phần rút ngắn thời gian xử lý, nâng cao hiệu quả công việc và tiết kiệm chi phí cho cả cơ quan quản lý và người dân trong giải quyết thủ tục hành chính. Ví dụ, từ tháng 5/2023 – 10/2024, Hà Nội đã thí điểm cấp bản sao điện tử giấy khai sinh và trích lục khai tử liên thông, với hơn 10.000 hồ sơ được xử lý thành công11. Đây là bước đi quan trọng nhằm xây dựng nền hành chính công hiện đại, minh bạch và phục vụ tốt hơn cho sự phát triển bền vững của Thủ đô.
Thứ ba, đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã ngày càng được nâng cao về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và ý thức trách nhiệm trong thực thi công vụ.
Trình độ chuyên môn: nếu như năm 2008, tại Hà Nội còn nhiều cán bộ, công chức cấp xã chỉ đạt trình độ trung học phổ thông, thì đến nay (năm 2025), đội ngũ này đã được chuẩn hóa theo đúng quy định của pháp luật, tính đến 31/12/2022, thành phố Hà Nội có 11.473 cán bộ, công chức cấp xã; trong đó, 99,9% cán bộ chủ chốt cấp xã có trình độ chuyên môn đại học trở lên12. Trình độ không chỉ được thể hiện qua bằng cấp, chứng chỉ mà được khẳng định qua hiệu quả thực thi nhiệm vụ trong thực tiễn. Các cán bộ, công chức cấp xã đã ngày càng chủ động, trách nhiệm và thực hiện công việc theo phương châm “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ tiến độ, rõ hiệu quả”, góp phần nâng cao chất lượng quản lý nhà nước ở cơ sở.
Ý thức trách nhiệm, đạo đức trong thực thi công vụ được nâng cao: ý thức trách nhiệm và đạo đức công vụ của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã ở Hà Nội có những chuyển biến rõ rệt, thể hiện qua sự thay đổi tích cực trong thái độ phục vụ công dân và trong phong cách làm việc. Năm 2024, Hà Nội đã tiến hành khảo sát sự hài lòng của người dân đối với sự phục vụ của cơ quan hành chính nhà nước. Kết quả, Hà Nội đạt 86,5%, tăng 2,93% và xếp thứ 11/63 tỉnh, thành phố. Trong đó, chỉ số hài lòng của người dân đối với việc cung ứng dịch vụ hành chính công đạt 86,49%, tăng 2,77% và tăng 8 bậc so với năm 202313. Rõ nét nhất là thái độ tôn trọng, tận tụy phục vụ, liên hệ chặt chẽ, lắng nghe ý kiến và sẵn sàng chịu sự giám sát của Nhân dân. Bên cạnh việc thực hiện nghiêm túc quy tắc ứng xử, quy chế văn hóa công sở, lề lối, tác phong làm việc theo quy định thì bản thân cán bộ, công chức, đặc biệt là những cán bộ trực tiếp tiếp dân, làm việc tại bộ phận một cửa, công chức tư pháp – hộ tịch cũng đa có sự chuyển biến tích cực về nhận thức và hành động.
Theo ý kiến phản hồi của người dân tại các xã, phường, thị trấn thì chất lượng phục vụ đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã đã từng bước được nâng lên. Hiện tượng cán bộ gây phiền hà chiếm tỷ lệ thấp 3,31%14. Nếu trước đây vẫn còn tồn tại tình trạng cán bộ, công chức cấp xã có biểu hiện quan liêu, nhũng nhiễu, gây khó khăn trong giải quyết thủ thục hành chính thì đến nay, những biểu hiện đó dần được thay thế bởi tinh thần phục vụ, coi người dân là trung tâm của hoạt động hành chính chuyên nghiệp, minh bạch và hiệu quả trong cung cấp dịch vụ công.
Bên cạnh những kết quả đạt được, hiệu quả trong hoạt động quản lý của chính quyền cấp xã vẫn còn những hạn chế nhất định
Thứ nhất, công tác ban hành nghị quyết và giám sát của Hội đồng nhân dân cấp xã còn một số hạn chế.
Về ban hành nghị quyết, chất lượng một số nghị quyết của Hội đồng nhân dân một số xã, phường, thị trấn trên địa bàn Hà Nội còn mang tính hình thức. Qua quá trình rà soát, đối chiếu nghị quyết các năm của một số địa phương cho thấy, nhiều nghị quyết chưa được xây dựng dựa trên cơ sở phân tích sâu sắc thực tiễn mà còn sao chép theo khuôn mẫu, thiếu tính đặc thù. Một số mục tiêu được nêu trong nghị quyết chưa cụ thể, bị lặp lại, chỉ thay đổi ở các con số về chỉ tiêu phát triển kinh tế – xã hội. Điều này khiến nội dung các nghị quyết giữa các địa phương có nhiều điểm giống nhau, thiếu tính sáng tạo và chưa phản ánh rõ nét đặc điểm phát triển kinh tế – xã hội của từng địa bàn.
Về hoạt động giám sát, hiệu quả của hoạt động này chưa cao. Hình thức giám sát chủ yếu thông qua nghe báo cáo và thông tin từ UBND, trong khi việc giám sát thực tế tại cơ sở, nhất là đánh giá các biến động trong đời sống nhân dân còn hạn chế. Mặc dù Hội đồng nhân dân cấp xã đều xây dựng kế hoạch giám sát hằng năm, song nhiều kế hoạch còn chung chung, thiếu trọng tâm và chưa tập trung vào những vấn đề cốt lõi, như: thu, chi ngân sách địa phương; kết quả triển khai, thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới; công tác cải cách hành chính; công tác tiếp dân giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo của công dân.
Thứ hai, những hạn chế trong công tác quản lý của UBND cấp xã
Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, UBND cấp xã trên địa bàn thành phố còn tồn tại một số bất cập, nhất là việc xử lý các vấn đề bức xúc trong dân. Tại một số xã, việc giải quyết các tình huống cấp bách còn chậm, thiếu quyết liệt. Cụ thể, tình trạng ô nhiễm môi trường tại một số khu dân cư chưa được xử lý triệt để, như: ô nhiễm không khí, nguồn nước tại khu vực gần các bãi rác tập trung ở Nam Sơn, Xuân Sơn. Các hành vi lấn chiếm vỉa hè, nhất là tại một số phường nội thành Hà Nội vẫn còn phổ biến nhưng chưa được xử lý dứt điểm. Công tác vận động, thuyết phục người dân trong quá trình giải phóng mặt bằng tại một số khu vực chưa hiệu quả; tình trạng tập kết vật liệu xây dựng không phép và việc xây dựng nhà ở trên đất nông nghiệp vẫn diễn ra gây ảnh hưởng đến quy hoạch và trật tự xây dựng đô thị…
Bên cạnh đó, thủ tục hành chính tuy đã có bước tiến nhưng chưa thực sự tối ưu. Một số địa phương vẫn duy trì lối làm việc theo thói quen, chưa tuân thủ đầy đủ quy định. Tại một số xã ngoại thành, việc giải quyết công vụ đôi khi bị chi phối bởi mối quan hệ cá nhân, làng xóm dẫn tới tình trạng bỏ qua một số yêu cầu về hồ sơ, trình tự, thủ tục, gây ảnh hưởng đến tính công bằng, minh bạch và hiệu quả hành chính.
Thứ ba, kỹ năng thực thi nhiệm vụ công vụ của một bộ phận cán bộ, công chức cấp xã vẫn còn hạn chế. Bên cạnh vấn đề về thái độ phục vụ người dân, nhiều cán bộ, công chúc còn yếu trong kỹ năng xử lý tình huống thực tế, đặc biệt là các vụ việc phát sinh mâu thuẫn, tranh chấp tại địa phương. Một số công chức chưa thành thạo trong kỹ năng truyền đạt, giải thích các quy định pháp luật cho người dân dễ hiểu, dẫn đến sự mơ hồ hoặc hiểu sai quy định. Đồng thời, kỹ năng hòa giải, đặc biệt là trong các vụ tranh chấp về đất đai còn yếu khiến nhiều vụ việc kéo dài, không giải quyết dứt điểm gây ảnh hưởng đến ổn định an ninh trật tự và lòng tin của người dân đối với chính quyền địa phương.
Những hạn chế trên bắt nguồn từ một số nguyên nhân sau
Một là, vai trò của Hội đồng nhân dân cấp xã chưa được nhìn nhận và phát huy đầy đủ. Điều này được thể hiện qua việc tổ chức các kỳ họp mang tính hình thức, nặng về khâu tổ chức, khánh tiết hơn nội dung họp. Việc chuẩn bị tài liệu, báo cáo đôi khi chỉ mang tính chất “đối phó”, chưa phản ánh đúng tình hình thực tế, dẫn đến chất lượng hoạt động chưa cao.
Hai là, một số cán bộ, công chức vẫn có tâm lý “làm cho xong”, thiếu quyết tâm, nhiệt huyết với công việc. Đây là tâm lý chung của nhiều cán bộ, công chức dẫn tới tình trạng “an phận”, không tích cực trong giải quyết dứt điểm những hạn chế, yếu kém còn tồn tại tại địa phương, làm giảm hiệu quả quản lý và lòng tin của Nhân dân vào đội ngũ cán bộ thực thi công vụ.
Ba là, yếu tố thói quen và lối mòn trong giải quyết công việc vẫn chi phối hoạt động thực thi công vụ. Mặc dù đa số cán bộ, công chức cấp xã về cơ bản đã đuọc đào tạo, chuẩn hóa trình độ chuyên môn nhưng kỹ năng xử lý một số tình huống đặc biệt là liên quan đến vấn đề đất đai, thay đổi trong pháp luật cư trú, hộ tịch vẫn còn tình trạng theo thói quen, thiếu cập nhật quy định mới, dẫn đến việc xử lý chưa đúng, chưa phù hợp với quy định hiện hành
3. Một số giải pháp
Thứ nhất, nâng cao tính tự chủ và năng lực điều hành của chính quyền cấp xã
Việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trong thời gian tới với việc bỏ cấp huyện sẽ mang lại lợi thế đáng kể về tổ chức bộ máy. Cụ thể, việc tinh cấp trung gian sẽ giúp rút ngắn quy trình ra quyết định, giảm sự chồng chéo trong quản lý, từ đó nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong điều hành. Đồng thời, chính quyền địa phương 2 cấp sẽ tạo điều kiện để tăng cường tính tự chủ cho chính quyền cấp xã, giúp cấp xã thực sự trở thành cấp quản lý hành chính nhà nước ở địa phương thực sự gắn bó mật thiết với người dân.
Trong bối cảnh đó, thành phố Hà Nội cần tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, khuyến khích phát huy tính chủ động, sáng tạo và tinh thần tự chịu trách nhiệm của chính quyền cấp xã theo định hướng “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Đồng thời, chính quyền cấp xã trên cần bám sát phương châm “5 rõ, 1 xuyên suốt”: rõ việc – rõ người – rõ tiến độ – rõ kết quả – rõ giám sát và một nhiệm vụ – một đầu mối xuyên suốt nhằm nang cao hiệu quả thực thi công vụ.
Đồng thời, để bảo đảm việc trao quyền đi đôi với kiểm soát quyền lực, cần xây dựng cơ chế kiểm tra, giám sát minh bạch, chặt chẽ, bảo đảm nguồn lực tài chính tương xứng giúp chính quyền cấp xã thực thi nhiệm vụ một cách hiệu quả, đúng pháp luật, tránh tình trạng lạm quyền hay buông lỏng quản lý.
Thứ hai, nâng cao chất lượng ban hành nghị quyết và tăng cường giám sát việc tuân thủ Hiến pháp, pháp luật và thực hiện nghị quyết của Hội đồng nhân dân cấp xã
Việc nâng cao chất lượng ban hành nghị quyết phát triển kinh tế – xã hội là yêu cầu then chốt nhằm bảo đảm hiệu quả hoạt động của chính quyền cấp xã. Các nghị quyết cần tuân thủ đầy đủ quy định của pháp luật và các mục tiêu đã đặt ra về phát triển kinh tế – xã hội. Mục tiêu phát triển phải căn cứ trên kết quả thực hiện của nhiệm kỳ trước, năm liền trước và tình hình thực tiễn tại địa phương. Đồng thời, Hội đồng nhân dân cấp xã phải chủ động ban hành các nghị quyết chuyên đề khi cần thiết, bảo đảm nghị quyết được ban hành đúng về pháp lý và đủ về nội dung liên quan đến thực tiễn.
Bên cạnh đó, hoạt động giám sát cần được đẩy mạnh, thực hiện bài bản và có trọng tâm. Kế hoạch giám sát tập trung vào những lĩnh vực dễ phát sinh vi phạm. Ngoài ra, cần xây dựng và thực hiện hiệu quả quy chế phối hợp giữa hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân với công tác kiểm tra, giám sát của Đảng và của các tổ chức chính trị – xã hội nhằm phát huy tối đa sức mạnh tổng hợp trong giám sát quyền lực của Nhà nước ở địa phương.
Đặc biệt, cần chú trọng xử lý nghiêm túc và dứt điểm các vấn đề được phát hiện qua giám sát. Tránh tình trạng có kết quả giám sát nhưng không có biện pháp xử lý hoặc khắc phục một cách hiệu quả, dẫn đến các tồn tại kéo dài, như: ô nhiễm môi trường, vi phạm trật tự xây dựng không phép, sử dụng đất sai mục đích…, vẫn tiếp tục diễn ra và gây bức xúc trong nhân dân.
Thứ ba, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính
UBND cấp xã cần triển khai kế hoạch rà soát, đánh giá thủ tục hành chính hằng năm, bảo đảm hoàn thành 100% nội dung theo kế hoạch đề ra. Quá trình rà soát cần gắn với thực tiễn giải quyết công việc của cán bộ, công chức cấp xã, đồng thời tích cực triển khai lấy ý kiến phản hồi từ người dân, nhất là các nhóm đối tượng thường xuyên thực hiện thủ tục hành chính để kịp thời phát hiện và loại bỏ những quy định chưa hợp lý, gây phiền hà cho người cho người dân và doanh nghiệp.
UBND cấp xã cần thực hiện nghiêm túc việc thông báo kịp thời cho người dân, tổ chức trong trường hợp chậm thời gian giải quyết hồ sơ; đồng thời công khai xin lỗi đối với trường hợp chậm giải quyết, xử lý sai sót trong quá trình tiếp nhận và giải quyết thủ tục hành chính. Ngoài ra, UBND cần tổ chức đánh giá định kỳ chất lượng giải quyết thủ tục hành chính để kịp thời phát hiện, khắc phục những tồn tại, hạn chế, từ đó nâng cao hiệu quả phục vụ người dân và góp phần xây dựng nền hành chính minh bạch, chuyên nghiệp.
Thứ tư, nâng cao tinh thần trách nhiệm, thái độ phục vụ Nhân dân của đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã
Nhằm nâng chỉ số hài lòng về phục vụ hành chính của thành phố Hà Nội theo Kế hoạch số 124/KH-UBND ngày 11/6/2020 của UBND thành phố về việc cải thiện, nâng cao chỉ số hài lòng về sự phục vụ hành chính, cán bộ, công chức cấp xã cần chấp hành nghiêm quy trình giải quyết thủ tục hành chính; hướng dẫn tổ chức, cá nhân tận tình, ứng xử văn minh, rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục hành chính khi có thể và tuyệt đối không gây khó khăn, phiền hà, sách nhiễu khi thực thi công vụ.
Việc đánh giá, phân loại cán bộ, công chức cần thực chất, gắn với kết quả thực hiện nhiệm vụ, thái độ phục vụ người dân, doanh nghiệp và theo vị trí việc làm. Cần áp dụng tiêu chí đánh giá chi tiết, đánh giá theo thang điểm để bảo đảm khách quan, công bằng, dựa trên phản hồi từ người dân để tránh hình thức, nển nang, thiên vị.
Thực hiện đồng bộ, hiệu quả các giải pháp trên góp phần thúc đẩy quá trình phát triển Thủ đô bền vững, cụ thể hóa mục tiêu tăng trưởng trên 8% trong năm 2025 và mục tiêu những năm tiếp theo.
4. Kết luận
Việc nâng cao hiệu quả quản lý của chính quyền cấp xã trên địa bàn thành phố Hà Nội là yêu cầu tất yếu và mang tính chiến lược trong quá trình xây dựng nền hành chính hiện đại, hiệu lực, hiệu quả trong yêu cầu phát triển của Thủ đô. Quan phân tích thực tiễn, có thể thấy chính quyền cấp xã đã đạt được nhiều kết quả tích cực, song vẫn còn không ít hạn chế cần được khắc phục một cách căn cơ.
Để làm được điều đó, cần triển khai đồng bộ các giải pháp từ nâng cao chất lượng ban hành nghị quyết, tăng cường giám sát, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính đến việc xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có năng lực, trách nhiệm và đạo đức công vụ. Đặc biệt vai trò của người đứng đầu cấp xã phải được phát huy thực chất gắn với cơ chế đánh giá, kiểm tra thường xuyên, minh bạch. Khi chính quyền câó xã hoạt động hiệu quả, gần dân, vì dân thì chất lượng quản trị địa phương sẽ được nâng cao và là nền tảng quan trọng trong tiến trình phát triển bền vững của Thủ đô Hà Nội trong giai đoạn tới.
Chú thích:
1. Hà Nội sẵn sàng vận hành các đơn vị hành chính cấp xã mới. https://nhandan.vn/ha-noi-san-sang-van-hanh-cac-don-vi-hanh-chinh-cap-xa-moi-post846683.html.
2. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành của chính quyền các cấp. https://thanglong.chinhphu.vn/nang-cao-hieu-luc-hieu-qua-quan-ly-dieu-hanh-cua-chinh-quyen-cac-cap-103250218143418654.htm.
3. Phát biểu bế mạc của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng 11 (khóa XIII). https://baochinhphu.vn/phat-bieu-be-mac-cua-tong-bi-thu-to-lam-tai-hoi-nghi-ban-chap-hanh-trung-uong-dang-11-khoa-xiii-102250412164327437.htm.
4. Hà Nội dự kiến phương án sắp xếp giảm 50% đơn vị hành chính xã, phường. https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/du-kien-phuong-an-sap-xep-don-vi-hanh-chinh-cua-ha-noi-119250403153957818.htm.
5. Hà Nội: Một số kết quả thực hiện công tác tiếp dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo. https://noichinh.vn/cong-tac-phong-chong-tham-nhung/202405/ha-noi-mot-so-ket-qua-thuc-hien-cong-tac-tiep-dan-va-giai-quyet-khieu-nai-to-cao-313787.
6. Năm 2024, kinh tế Thủ đô tăng trưởng 6,52%. https://hanoimoi.vn/nam-2024-kinh-te-thu-do-tang-truong-6-52-689384.html
7. Cục Thống kê thành phố Hà Nội tổ chức Họp báo công bố số liệu thống kê kinh tế – xã hội thành phố Hà Nội năm 2024. https://cucthongkehanoi.gso.gov.vn/tin-tuc/17.
8. Cục Thống kê thành phố Hà Nội (2023). Niên giám Thống kê thành phố Hà Nội 2022. H. NXB Thống kê, tr. 10
9. Xây dựng mô hình “một cửa” đồng bộ, hiện đại – Điểm sáng trong giải quyết thủ tục hành chính ở thành phố Hà Nội. https://www.tapchicongsan.org.vn/web/guest/van_hoa_xa_hoi/-/2018/826591/xay-dung-mo-hinh-%E2%80%9Cmot-cua%E2%80%9D-dong-bo%2C-hien-dai—diem-sang-trong-giai-quyet-thu-tuc-hanh-chinh-o-thanh-pho-ha-noi.aspx.
10. Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội (2023). Chỉ thị số 15/CT-UBND ngày 13/10/2023 về việc tăng cường trách nhiệm, tập trung xử lý các “điểm nghẽn” trong giải quyết thủ tục hành chính, cung cấp dịch vụ công trực tuyến phục vụ người dân, doanh nghiệp.
11. Hà Nội thúc đẩy ứng dụng dữ liệu dân cư, phục vụ chuyển đổi số. https://thanglong.chinhphu.vn/ha-noi-thuc-day-ung-dung-du-lieu-dan-cu-phuc-vu-chuyen-doi-so-103250402113435481.htm.
12. Hà Nội chú trọng công tác tạo nguồn cán bộ chủ chốt cấp xã. https://thanglong.chinhphu.vn/ha-noi-chu-trong-cong-tac-tao-nguon-can-bo-chu-chot-cap-xa-103231116135536314.htm.
13. Chỉ số Hài lòng của Hà Nội tăng 10 bậc: nỗ lực của chính quyền được người dân đánh giá cao. http://caicachhanhchinh.gov.vn/tin-tuc/chi-so-hai-long-cua-ha-noi-tang-10-bac-no-luc-cua-chinh-quyen-duoc-nguoi-dan-danh-gia-cao.
14. Hà Nội: tăng cường chất lượng giải quyết thủ tục hành chính để góp phần nâng cao Chỉ số hài lòng. https://kinhtedothi.vn/ha-noi-tang-cuong-chat-luong-giai-quyet-thu-tuc-hanh-chinh-de-gop-phan-nang-cao-chi-so-hai-long.692129.html.
