Trần Quang Khải
Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng
(Quanlynhanuoc.vn) – Bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên ở Trường Sĩ quan Lục quân 2 có vai trò quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo nguồn nhân lực cho các đơn vị trong toàn quân. Bài viết làm rõ vai trò của văn hóa sư phạm và bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên, đánh giá thực trạng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên ở nhà trường, từ đó, đề xuất một số biện pháp cơ bản bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên ở Trường Sĩ quan Lục quân 2 hiện nay.
Từ khóa: Bồi dưỡng, văn hóa sư phạm, đội ngũ giảng viên, Trường Sĩ quan Lục quân 2.
1. Đặt vấn đề
Đội ngũ giảng viên ở Trường Sĩ quan Lục quân 2 là những người có vai trò rất quan trọng; trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, nghiên cứu khoa học, xây dựng nhà trường. Chính vì vậy, quan tâm chăm lo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên có đủ phẩm chất, năng lực, uy tín trong giảng dạy và nghiên cứu khoa học, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới là vấn đề căn cốt, vừa thường xuyên vừa lâu dài hiện nay; trong đó, cần coi trọng việc bồi dưỡng văn hóa sư phạm cho đội ngũ giảng viên là vấn đề có ý nghĩa đặc biệt quan trọng góp phần hoàn thành chức trách, nhiệm vụ giảng viên; phát triển, củng cố bản lĩnh chính trị, phẩm chất, đạo đức cách mạng, trình độ trí tuệ, đồng thời xây dựng Đảng bộ các khoa giáo viên trong sạch, vững mạnh, tập thể các khoa giáo viên vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”.
2. Văn hóa sư phạm và bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên ở Trường Sĩ quan Lục quân 2
Văn hóa sư phạm là một bộ phận trong văn hóa nhân cách của người giảng viên, là tổng hợp phẩm chất và năng lực phát triển ở trình độ cao của người giảng viên được biểu hiện trong lĩnh vực dạy học, giáo dục học viên ở các nhà trường. văn hóa sư phạm là thành phần quan trọng trong văn hóa nhân cách người giảng viên, giúp cho người giảng viên hoàn thành nhiệm vụ, chức trách của mình. Văn hóa sư phạm là một bộ phận trong văn hóa nhân cách của người giảng viên, được biểu hiện trong quá trình hoạt động sư phạm mà trực tiếp là hoạt động giảng dạy và giáo dục nhân cách cho học viên.
Văn hóa sư phạm là tổng hợp các phẩm chất nhân cách của người giảng viên, bao gồm cả phẩm chất chính trị tư tưởng, đạo đức lối sống, quan điểm, hành vi thẩm mỹ; ý thức tổ chức kỷ luật, được thể hiện rất cụ thể trong thói quen, hành vi của người giảng viên. Chính những phẩm chất nhân cách đó, tạo điều kiện thuận lợi cho giảng viên tiến hành có hiệu quả hoạt động giảng dạy và giáo dục học viên trong các nhà trường. Bởi nhân cách của người giảng viên chính là công cụ, phương tiện quan trọng để người giảng viên tác động đến học viên, giúp họ thay đổi, điều chỉnh phẩm chất nhân cách theo mục tiêu giáo dục, đào tạo của nhà trường. Mặt khác, văn hóa sư phạm còn biểu hiện trình độ năng lực của giảng viên trong hoạt động giảng dạy và giáo dục học viên, cho phép giảng viên có thể nhanh chóng xác định chính xác mục tiêu dạy học và giáo dục học viên; lựa chọn nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và giáo dục phù hợp, cho phép hoạt động giảng dạy và giáo dục học viên đạt hiệu quả cao nhất.
Người giảng viên có văn hóa sư phạm, hay nói cách khác có năng lực sư phạm phát triển ở trình độ cao sẽ tiến hành hoạt động giảng dạy và giáo dục một cách thuận lợi và hiệu quả. Văn hóa sư phạm còn giúp giảng viên có thể điều chỉnh một cách nhanh chóng các hoạt động sư phạm của mình; xử lý linh hoạt, sáng tạo nảy sinh trong quá trình giáo dục, đào tạo và tổ chức cho học viên tiến hành tự học, tự giáo dục một cách tốt nhất. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Giáo viên phải chú ý cả tài, cả đức, tài là văn hóa, chuyên môn, đức là chính trị. Muốn cho học sinh có đức thì giáo viên phải có đức… Cho nên thầy giáo, cô giáo phải gương mẫu, nhất là đối với trẻ con”1.
Trường Sĩ quan Lục quân 2 là một trung tâm đào tạo sĩ quan chỉ huy tham mưu cấp phân đội có trình độ đại học và nghiên cứu nghệ thuật quân sự lớn của Quân đội tại khu vực phía Nam. Quán triệt Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, Đảng ủy, Ban Giám hiệu Nhà trường xác định tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đồng bộ các giải pháp để xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên đáp ứng yêu cầu nghị quyết đề ra, trong đó, có việc bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên.
Bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên ở Trường Sĩ quan Lục quân 2 hiện nay là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích, do các chủ thể sư phạm tiến hành thông qua các chủ trương, biện pháp, hình thức nhằm trang bị tri thức, rèn luyện phẩm chất, định hướng giá trị và hình thành chuẩn mực hành vi sư phạm cho giảng viên. Quá trình đó nhằm xây dựng đội ngũ giảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức trong sáng, phong cách mô phạm, năng lực chuyên môn cao và tác phong quân sự chuẩn mực, đáp ứng yêu cầu đào tạo sĩ quan trong tình hình mới.
Thông qua việc bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên góp phần nâng cao bản lĩnh chính trị, kiên định mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng, của Quân đội, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Đồng thời, nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư của đội ngũ giảng viên trong tình hình mới; động viên, cổ vũ, xây dựng tập thể khoa, bộ môn thành môi trường văn hóa trong sạch, chính quy, mẫu mực. Theo đó, nội dung bồi dưỡng cần tập trung vào bồi dưỡng tinh thần trách nhiệm, thái độ làm việc nghiêm túc, khoa học, tận tụy của giảng viên trong thực hiện nhiệm vụ giảng dạy, nghiên cứu và công tác quản lý;bồi dưỡng phong cách giao tiếp – ứng xử đúng chuẩn mực của người giảng viên quân đội trong mối quan hệ với học viên, đồng nghiệp, cấp trên và tổ chức; bồi dưỡng chuẩn mực đạo đức, lối sống trong sạch, lành mạnh, giữ gìn hình ảnh người cán bộ, đảng viên, đồng thời, xây dựng và phát huy tính mô phạm, nêu gương trong công tác và đời sống.
Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên trong thời gian qua, đa số cấp ủy, chỉ huy các cấp đã sự thống nhất cao nhận thức, tinh thần tích cực, chủ động, sáng tạo, khắc phục khó khăn, đẩy mạnh hoạt động bồi dưỡng văn hóa sư phạm, nội dung, hình thức biện pháp phù hợp, văn hóa sư phạm có nhiều chuyển biến, góp phần xây dựng bản lĩnh chính trị, đạo đức, lối sống, năng lực, trình độ, phương pháp, tác phong công tác của đội ngũ giảng viên.
Cấp ủy, tổ chức đảng, lãnh đạo, chỉ huy khoa duy trì nghiêm các chế độ, nề nếp, quy định thông qua giáo án, bài giảng của đội ngũ giảng viên; tổ chức, phân công, giao nhiệm vụ cho giảng viên có kinh nghiệm, đứng lớp nhiều năm hướng dẫn, giúp đỡ giảng viên trẻ; định kỳ hằng tháng tổ chức sinh hoạt học thuật, thực hiện ngày phương pháp khoa để đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ giảng dạy của đội ngũ giảng viên.
Lãnh đạo, chỉ huy khoa, bộ môn, cơ quan đào tạo, khảo thí thường xuyên kiểm tra, dự giờ giảng viên trên lớp. Đội ngũ giảng viên đã tích cực, chủ động tự bồi dưỡng, rèn luyện về văn hóa sư phạm ở mọi lúc, mọi nơi; đặt ra yêu cầu cao cho bản thân trong quá trình giao tiếp, ứng xử, thực hành giảng bài trên lớp, không để xảy ra sự cố, nói quá, nói không đúng với giáo án đã chuẩn bị; từng giảng viên đã có sự tiết chế về ngôn ngữ, điệu bộ, cử chỉ; xây dựng phong cách giảng dạy khoa học, hiện đại có tính thẩm mỹ, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học, lan tỏa phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới.
Tuy nhiên, bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên ở một số khoa giáo viên vẫn còn bộc lộ những hạn chế bất cập, như: một số cấp ủy, người chỉ huy chưa nhận thức đầy đủ, sâu sắc về vai trò, tầm quan trọng của công tác bồi dưỡng văn hóa sư phạm; nội dung, hình thức, biện pháp bồi dưỡng văn hóa sư phạm cho đội ngũ giảng viên có mặt chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của nhiêm vụ giáo dục, đào tạo và xây dựng Nhà trường vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”.
Mặt khác, một số giảng viên chưa tích cực, tự giác tự học tập, tự bồi dưỡng, tự rèn luyện. Trong quá trình lên lớp một số giảng viên chưa trung thành với giáo án, bài giảng, sử dụng ngôn ngữ địa phương; chưa quan tâm, chú trọng đến đối tượng học viên để xác định phương pháp giảng dạy cho phù hợp; chưa tích cực, chủ động bồi dưỡng văn hóa sư phạm để hoàn thiện bản thân về phẩm chất, nhân cách khi thực hành lên lớp.
Trong thời gian tới, trước yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội “tinh, gọn, mạnh”, tạo tiền đề vững chắc đến năm 2030 xây dựng Quân đội “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”; xây dựng mô hình “Nhà trường thông minh” gắn với phương châm: “Chất lượng đào tạo của Nhà trường là khả năng sẵn sàng chiến đấu của đơn vị”; xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện “Mẫu mực, tiêu biểu”, đã đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với các học viện, nhà trường quân đội nói chung, Trường Sĩ quan Lục quân 2 nói riêng, nhất là đội ngũ giảng viên của Nhà trường để thực hiện sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực bậc cao, bồi dưỡng nhân tài cho quân đội và quốc gia; tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; góp phần quan trọng vào sự nghiệp xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị.
3. Một số biện pháp bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên ở Trường Sĩ quan Lục quân 2
Một là, tạo chuyển biến về nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, lực lượng về việc bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên.
Cấp ủy, tổ chức đảng, lãnh đạo, chỉ huy khoa và đội ngũ giảng viên của Nhà trường quán triệt và thực hiện nghiêm túc quan điểm, đường lối của Đảng, chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước, của Quân ủy Trung ương về nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo trong tình hình mới, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ phát triển đất nước trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Thường xuyên tuyên truyền, phổ biến quy định, hướng dẫn mới của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, nhà trường đến đội ngũ giảng viên; trên cơ sở đó, từng khoa giáo viên cụ thể hóa thành chương trình, kế hoạch bồi dưỡng phù hợp, hiệu quả với đặc điểm tình hình của đơn vị; nêu cao tinh thần, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, lãnh đạo, chỉ huy khoa trong bồi dưỡng văn hóa sư phạm cho đội ngũ giảng viên, tập trung vào những khâu yếu, mặt yếu, những điểm còn tồn tại ở mỗi giảng viên để giải quyết, xử lý dưt điểm.
Tuyên truyền, phổ biến kế hoạch tập huấn, bồi dưỡng giảng viên hằng năm cho đội ngũ giảng viên, từ đó mỗi giảng viên sắp xếp, bố trí thời gian tham gia lớp học đầy đủ; chú trọng đến công tác nêu gương của lãnh đạo, chỉ huy khoa, bộ môn, giảng viên có kinh nghiệm trong bồi dưỡng văn hóa sư phạm; đẩy mạnh thực hiện các phong trào thi đua, hoạt động xung kích, sáng tạo trong sắp xếp, tổ chức giảng dạy của đội ngũ giảng viên, đặc biệt đối với giảng viên trẻ, tạo cơ sở, tiền đề cho việc xây dựng nguồn kế cận; đánh giá đúng năng lực, trình độ, phương pháp sư phạm của đội ngũ giảng viên thuộc quyền quản lý, qua đó, xác định các chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo bồi dưỡng văn hóa sư phạm đúng, trúng, tạo được sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, hành động của đội ngũ giảng viên về việc bồi dưỡng văn hóa sư phạm nhằm mục đích nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo của Nhà trường, của mỗi giảng viên để khẳng định vị thế, uy tín trong tập thể khoa, trước học viên.
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Còn gì vẻ vang hơn nghề đào tạo những thế hệ sau này tích cực góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Người thầy giáo tốt, người thầy giáo xứng đáng là người thầy vẻ vang nhất, dù tên tuổi không đăng trên báo, không được thưởng Huân chương. Song những người thầy giáo tốt là những người anh hùng vô danh”2.
Hai là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo, hướng dẫn của cấp ủy, cán bộ chủ trì, cơ quan chức năng đối với bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên.
Các cơ quan chức năng của nhà trường, trực tiếp là Phòng Chính trị, Phòng Đào tạo hướng dẫn khoa giáo viên về nội dung, hình thức, phương pháp bồi dưỡng văn hóa sư phạm cho đội ngũ giảng viên.
Tăng cường công tác quản lý, đánh giá chất lượng đội ngũ giảng viên ở các khoa giáo viên; từ đó, tham mưu, đề xuất với cấp ủy, lãnh đạo, chỉ huy khoa, cơ quan cán bộ xây dựng kế hoạch, chương trình bồi dưỡng linh hoạt, sáng tạo. Hướng dẫn khoa giáo viên tiến hành các nội dung tập huấn, bồi dưỡng, tổ chức các hoạt động thực tiễn vừa nâng cao năng lực sư phạm, vừa bồi dưỡng văn hóa sư phạm cho đội ngũ giảng viên.
Cấp ủy, tổ chức đảng, lãnh đạo, chỉ huy khoa, bộ môn thường xuyên kiểm tra, đánh giá chất lượng bài giảng của đội ngũ giảng viên thông qua dự giờ; từ đó, điều chỉnh, bổ sung biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo đúng, trúng góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục – đào tạo của nhà trường. Nâng cao năng lực lãnh đạo, chỉ đạo của tổ chức đảng trong ra nghị quyết thực hiện nhiệm vụ trọng tâm trong tháng, đi sâu vào những điểm còn tồn tại, hạn chế của khoa, của đội ngũ giảng viên; đối mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng. Đánh giá đúng năng lực, trình độ, văn hóa sư phạm của từng giảng viên, tránh tình trạng trung bình chủ nghĩa, qua loa, đại khái, hoặc ý kiến cá nhân chủ quan.
Phát huy vai trò, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên trong tham gia góp ý, truyền thụ kinh nghiệm, phương pháp giảng dạy, thực hiện nhiệm vụ giáo dục và đào tạo trên tinh thần phê bình việc, không phê bình người. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Chú trọng công tác xây dựng Đảng trên lĩnh vực giáo dục và đào tạo; phát huy vai trò của các cấp ủy cơ sở giáo dục, đào tạo trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện các mục tiêu phát triển giáo dục và đào tạo3.
Ba là, xác định đúng nội dung, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức phương pháp bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên.
Các chủ thể, lực lượng của nhà trường như cơ quan chính trị, cơ quan đào tạo, thường xuyên, trực tiếp lãnh đạo, chỉ huy khoa có kế hoạch, biện pháp bồi dưỡng văn hóa sư phạm cho đội ngũ giảng viên sát hợp với yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Quân đội tinh, gọn, mạnh, tiến thẳng lên hiện đại trong thời kỳ mới phù hợp, hiệu quả. Bồi dưỡng kiến thức về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; thực hiện phong trào “Bình dân học vụ số”; yêu cầu, nhiệm vụ tác chiến trên không gian mạng ngày càng hiện đại; tổ chức hội thi giáo viên dạy giỏi các cấp; bình xét thi đua, khen thưởng đối với giảng viên có nhiều thành tích trong giảng dạy, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao…
Thông qua những hoạt động thiết thực, cụ thể để bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng sư phạm, văn hóa sư phạm trong xử lý các tình huống nảy sinh từ thực tiễn. Đồng thời, hình thành kỹ xảo giảng dạy, truyền đạt của giảng viên một cách thuần thục khi thực hành giảng dạy trên lớp. Thông qua thực hiện nhiệm vụ đột xuất của cấp trên giao để bồi dưỡng văn hóa sư phạm cho đội ngũ giảng viên, như: tham gia viết bài, báo cáo khoa học, duy trì các hoạt động tọa đàm khoa học, hội thảo khoa học, nghiên cứu đề tài các cấp, viết bài đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Tăng cường các hoạt động giao lưu, trao đổi giữa giảng viên và học viên về nội dung, phương pháp giảng dạy, truyền đạt kiến thức…
Bốn là, phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác tu dưỡng, rèn luyện xây dựng nếp sống có văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên.
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Các thầy, cô giáo phải trở thành tấm gương sáng, thành kiểu mẫu cho các em noi theo, phải là kiểu mẫu về mọi mặt, tư tưởng, đạo đức, lề lối làm việc”4. Với tinh thần này, đội ngũ giảng viên tích cực, chủ động tự giác tu dưỡng rèn luyện về đạo đức, lối sống, văn hóa sư phạm, năng lực, phương pháp, tác phong làm việc để hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao. Mỗi giảng viên là tấm gương sáng về lời nói và hành động, đặt ra yêu cầu cao cho bản thân, không tự bằng lòng, thoả mãn với những gì đã có, không ngừng, không nghỉ phấn đấu vươn lên trong công việc, cuộc sống.
4. Kết luận
Bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên ở Trường Sĩ quan Lục quân 2 là nội dung, biện pháp quan trọng nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, xây dựng nhà trường thông minh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Sự phát triển, hoàn thiện về mọi mặt, nhất là văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên sẽ góp phần lan tỏa sâu rộng những tri thức lý luận, thực tiễn cho người học, giữ gìn và phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới; đồng thời, xây dựng đội ngũ giảng viên có bản lĩnh, kỹ năng, kỹ xảo về văn hóa sư phạm không chỉ giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ mà còn biết cách sử dụng vũ khí trang bị kỹ thuật sẵn sàng tham gia vào sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Trong quá trình bồi dưỡng văn hóa sư phạm của đội ngũ giảng viên cần có sự vào cuộc tích cực của các chủ thể, lực lượng, nêu cao tinh thần đoàn kết, thống nhất về mục tiêu hành động, tạo thành sức mạnh tổng hợp, hoàn thành tốt các chỉ tiêu, nội dung thi đua đã xác định.
Chú thích:
1, 4. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 12. H. NXB. Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 269, 271.
2. Hồ Chí Minh toàn tập (2011). Tập 11. H. NXB. Chính trị quốc gia Sự thật, tr. 329.
3. Bộ Chính trị (2024). Kết luận số 91-KL/TW ngày 12/8/2024 tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.
