Nâng cao chất lượng giảng dạy, bồi dưỡng lý luận chính trị trong các học viện, trường đại học, cao đẳng

(Quanlynhanuoc.vn) – Nâng cao chất lượng giảng dạy lý luận chính trị ở bất kỳ thời điểm nào, giai đoạn nào tại các trường đại học, học viện, cao đẳng cũng hết sức cần thiết, bởi “Đổi mới việc học tập lý luận chính trị trong hệ thống giáo dục quốc dân nhằm tạo bước tiến mới, có kết quả, chất lượng cao hơn, góp phần làm cho chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, quan điểm của Đảng giữ vai trò chủ đạo trong đời sống xã hội; bảo đảm thế hệ trẻ Việt Nam luôn trung thành với mục tiêu, lý tưởng của Đảng và với chế độ ta”1.

 

Hội thi giảng viên Lý luận chính trị giỏi năm 2019, sáng ngày 30/7/2019, tại Trung tâm Bồi dưỡng chính trị quận 2, cụm thi đua số 3. Ảnh: hcmcpv.org.vn.
Khái quát chung lý luận nâng cao chất lượng giảng dạy, bồi dưỡng lý luận chính trị

Trong các học viện, trường đại học và cao đẳng ở Việt Nam, việc giảng dạy và bồi dưỡng lý luận chính trị (LLCT) được xem là hoạt động truyền bá, lĩnh hội, vận dụng sáng tạo tri thức từ những nguyên lý, lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam nhằm hình thành thế giới quan, nhân sinh quan cách mạng, phương pháp luận và các phẩm chất chính trị, góp phần phát huy tính tích cực của sinh viên, học viên trong công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Các môn LLCT là những khoa học đặc biệt, chứa đựng một khối lượng kiến thức rất rộng, vừa mang tính khoa học, vừa mang tính giai cấp với lập trường tư tưởng rõ ràng. Tuy nhiên, vì là khoa học lý luận nên các quan điểm, nguyên tắc của môn học rất trừu tượng, thường bị xem là khô khan đối với sinh viên. Do đó, theo quan điểm giáo dục mới, để phát huy năng lực người học, việc truyền đạt kiến thức môn LLCT của giảng viên không phải là việc áp đặt buộc người học xem đó là chân lý bất biến và có sẵn mà phải gợi mở để người học tự rút ra chân lý kết hợp tính sáng tạo tư duy của chính bản thân mình.

Việc nâng cao chất lượng dạy và học các tri thức khoa học nói chung và các môn LLCT nói riêng ở các trường bậc đại học luôn là cái đích mà các nhà giáo dục, người dạy và người học hướng đến. Chính vì vậy, để đánh giá được chất lượng giảng dạy và học tập các môn LLCT không chỉ là quá trình dạy và học mà còn bao gồm cả quá trình bảo đảm chất lượng dạy học. Chất lượng dạy và học các môn LLCT sẽ được lượng hóa bằng điểm số, bằng các năng lực mà sinh viên có được sau khi học tập các môn học này. Điểm số càng cao chứng tỏ năng lực tri thức của người học càng phát triển và ngược lại, nếu điểm số thấp chứng tỏ chất lượng dạy và học còn nhiều hạn chế.

Như vậy, để có chất lượng đào tạo tốt các môn LLCT cần phải xác định nhiều nhân tố khác nhau, như: mục tiêu, nội dung, chương trình đào tạo; đội ngũ giảng viên, hoạt động giảng dạy; hoạt động học tập của sinh viên; cơ sở vật chất phục vụ dạy và học… Các nhân tố này tuy có vai trò, ý nghĩa khác nhau và có mối quan hệ tác động lẫn nhau.

Các nhân tố ảnh hưởng tới việc nâng cao chất lượng giảng dạy và đào tạo các môn lý luận chính trị hiện nay

Một là, chương trình đào tạo môn học LLCT.

Chương trình đào tạo thể hiện cấp độ đào tạo, đối tượng đào tạo, mục tiêu đào tạo, kiến thức, kỹ năng của người học khi tốt nghiệp, khối lượng kiến thức lý thuyết, lý thuyết và thực hành; phương pháp và hình thức đào tạo; cách thức đánh giá kế hoạch đào tạo; các điều kiện thực hiện chương trình…

Với đặc thù là các môn học lý thuyết, chương trình môn LLCT phải dựa vào nhu cầu thực tiễn, được đánh giá định kỳ hoặc được cải tiến để chương trình đào tạo luôn bám sát với mục tiêu đào tạo, bảo đảm tính khoa học tiên tiến. Chương trình đào tạo môn LLCT là một hoạt động mang tính năng động cao và liên tục, việc cập nhật chương trình và nội dung môn LLCT có liên quan mật thiết với tổng thể chương trình đào tạo, góp phần rèn luyện kỹ năng, kiến thức, đạo đức của sinh viên.

Hai là, chất lượng giảng dạy của giảng viên.

Giảng viên có một vị trí vô cùng quan trọng, họ không chỉ là nhà khoa học truyền thụ tri thức cho sinh viên mà còn hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho sinh viên nhằm đạt được mục tiêu đào tạo đã được đặt ra.

Trong thời đại công nghiệp 4.0, sự bùng nổ và sự xuất hiện các phương tiện thông tin tiên tiến, nhiều phương tiện phục vụ dạy học hiện đại và với đặc thù của đào tạo theo tín chỉ, thì việc giảng dạy phương pháp truyền thống đã trở thành lạc hậu. Điều này đòi hỏi các giảng viên môn LLCT phải không ngừng đổi mới phương pháp giảng dạy. Quá trình dạy học về thực chất là quá trình truyền cảm hứng và đánh thức khả năng tự học của sinh viên. Điều này một phần do ý thức tự giác của sinh viên, phần còn lại do thái độ tận tâm của người dạy, làm cho người học cảm nhận được tâm huyết từ người dạy và tạo ra động lực học tập cho chính mình.

Ba là, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ công tác dạy học.

Trong học tập, giáo trình và các nguồn học liệu là yếu tố không thể thiếu đối với bất kỳ môn học nào và môn học LLCT cũng không ngoại lệ. Giáo trình môn học LLCT là tài liệu cơ bản không thể thiếu nhằm phục vụ cho việc dạy và học, là công cụ giúp sinh viên và giảng viên khai thác, xử lý thông tin, lĩnh hội tri thức khoa học. Ngoài ra, còn có các loại tài liệu nghiên cứu, tham khảo khác, như: các văn kiện của Đảng và Nhà nước… cũng có vai trò bổ sung kiến thức trong giáo trình, tăng cường tri thức khoa học phù hợp với mỗi giai đoạn phát triển của lịch sử.

Cơ sở vật chất cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giảng dạy và học tập, bao gồm các phương tiện hỗ trợ việc dạy và học, như máy tính, đèn chiếu, âm thanh… và hệ thống thư viện hiện đại. Mặc dù không phải là những yếu tố quyết định nhưng cũng là những yếu tố để bảo đảm chất lượng học tập.

Lễ Công bố Quyết định thành lập Khoa Chính trị – Hành chính trực thuộc ĐHQG-HCM và trao Quyết định bổ nhiệm nhân sự lãnh đạo khoa, ngày 21/03/2019. Ảnh: vnuhcm.edu.vn.
Giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy, bồi dưỡng lý luận chính trị ở các trường đại học, học viện, cao đẳng

Thứ nhất, cần có kế hoạch về hoạt động giảng dạy môn LLCT tại các trường đại học, học viện, cao đẳng. Trong đó, cần xây dựng mục tiêu dạy và học môn LLCT phải bám sát chủ trương, chiến lược của Đảng và Nhà nước, xây dựng và phát triển đất nước định hướng theo con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, đồng thời gắn học tập lý luận với mục tiêu chính trị của các trường đại học, học viện, cao đẳng.

Chẳng hạn, như Khoa Chính trị – Hành chính thuộc Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, đảm nhận công tác giảng dạy 5 môn LLCT bao gồm: Triết học Mác – Lênin, Kinh tế Chính trị Mác – Lênin, Chủ nghĩa xã hội khoa học, Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam và môn Tư tưởng Hồ Chí Minh cho các trường thành viên Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, (bao gồm Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Công nghệ thông tin, Đại học Kinh tế- Luật, Đại học Quốc tế và Khoa Y thuộc Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh). Hiện nay, số lượng giảng viên môn LLCT của Khoa Chính trị – Hành chính có 16 viên chức, trong đó có 6 giảng viên trình độ tiến sỹ. Ngoài ra, để phục vụ tốt công việc giảng dạy, Khoa đã mời thêm một số cán bộ chuyên gia đầu ngành và các giảng viên có trình độ, kinh nghiệm giảng dạy cùng tham gia. Đồng thời, trong giảng dạy, 100% giảng viên môn LLCT đều xây dựng giáo án điện

tử và thực hiện việc giảng dạy qua mạng (elearning) khi có yêu cầu của các trường. Bên cạnh đó, theo chỉ đạo của Ban Tuyên giáo Trung ương và Bộ Giáo dục và Đào tạo, từ năm 2019, môn LLCT đã cấu trúc lại và phân bố lượng thời gian học tập phù hợp hơn2. Do đó, nội dung giáo trình môn LLCT được biên soạn lại và các giảng viên của Khoa cũng phải đổi mới nội dung bài giảng ngay từ đầu năm 2019. Điều đó đòi hỏi giảng viên phải hết sức nỗ lực để vừa thiết kế nội dung bài giảng mới, vừa bảo đảm tiến độ công việc giảng dạy với chất lượng cao.

Như vậy, cần nâng cao nhận thức của cán bộ, giảng viên và sinh viên về tầm quan trọng của môn học LLCT. Bên cạnh việc nâng cao kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm cho các giảng viên, tạo điều kiện, môi trường, động lực thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên, của tập thể bộ môn LLCT ở các trường đại học, học viện, cao đẳng.

Thứ hai, đổi mới phương pháp giảng dạy và phương pháp tự học các môn LLCT. Trong nhiều năm gần đây, vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy môn LLCT được xem là khâu trọng tâm của một số trường đại học, học viện.

Để tiếp cận những tri thức về phương pháp giảng dạy hiện đại đòi hỏi phải có một quá trình, hơn nữa việc tương tác phương pháp giảng dạy cũng không thể áp dụng phổ biến, cần tính đến tính đặc thù của khoa học chuyên ngành, đặc biệt là khoa học lý luận.

Vấn đề trọng tâm nhất của phương pháp giảng dạy môn LLCT là việc chọn lựa phương pháp dạy học phù hợp cho từng nội dung bài giảng. Đặc thù của bộ môn LLCT luôn đòi hỏi sinh viên phải tiếp thu một hàm lượng tri thức lớn trong tiết học. Điều này yêu cầu cả thầy và trò phải làm việc tích cực để buổi học thành công, hiệu quả. Trong đó, sinh viên cần xác định đúng mục đích, động cơ, phương pháp học tập môn LLCT và đối với giảng viên phải yêu cầu cụ thể phương pháp tự học của sinh viên, định hướng hoặc điều chỉnh cho họ hướng nghiên cứu cụ thể, giúp sinh viên xác định đúng đắn động cơ học tập để đạt được kết quả cao.

Thứ ba, chương trình, nội dung, tài liệu phục vụ dạy học môn LLCT. Căn cứ Công văn số 3056/BGDĐT-GDĐH ngày 19/7/2014 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc hướng dẫn thực hiện chương trình, giáo trình môn LLCT, với nội dung đổi mới công tác giảng dạy các LLCT, tư tưởng Hồ Chí Minh đang giảng dạy trong nước là chương trình thống nhất theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo bắt đầu từ năm 2019. Do vậy, để thực hiện tốt quá trình dạy học thì cần phải có nguồn tài liệu phù hợp (bao gồm tài liệu ngoài giáo trình kết hợp với tài liệu mạng).

Thứ tư, cơ sở vật chất của nhà trường. Đối với các trường đại học, học viện, cao đẳng hiện nay, đa phần đều tổ chức các phòng học khá tốt và hiện đại với các thiết bị âm thanh, ánh sáng, máy điều hòa và các phương tiện vật chất điện tử hoàn chỉnh, giúp người học và người dạy có tâm lý thoải mái trong giờ học.

Tuy nhiên, vẫn còn một số trường bố trí phòng học với sức chứa trên 100 sinh viên, các thiết bị xuống cấp, điều đó cũng gây tâm lý căng thẳng cho sinh viên trong quá trình tiếp thu bài giảng. Ngoài ra, việc tổ chức hoạt động của thư viện ở các trường cũng đã được xây dựng khá hiện đại, là nơi để sinh viên giảng viên đến nghiên cứu, học tập.

Hiện môn LLCT không phải môn chuyên ngành nên các sách tham khảo chưa thật đầy đủ, cần trang bị thêm. Việc thiết kế chương trình, biên soạn giáo trình theo hướng hiện đại cần kết hợp với thực tiễn đất nước, đặc biệt có sự liên hệ với thực tiễn của sinh viên trong hoạt động tâm lý, tình cảm, nghiên cứu khoa học và học tập nhằm giúp sinh viên thấy được tầm quan trọng của các môn LLCT.

Chú thích:
1. Kết luận số 94-KL/TW ngày 28/3/2014 của Ban Bí thư về việc tiếp tục đổi mới việc học tập lý luận chính trị trong hệ thống giáo dục quốc dân.
2. Công văn số 3056/BGDĐT-GDĐH ngày 19/7/2019 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc hướng dẫn thực hiện chương trình, giáo trình các môn Lý luận chính trị.
Tài liệu tham khảo:
1. Nguyễn Tiến Sơn. Chất lượng giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên các trường đại học thể dục – thể thao ở nước ta hiện nay. Luận án tiến sỹ Chính trị học, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Hà Nội, 2016.
2. Võ Ngọc Vĩnh. Quản lý chất lượng dạy học ở trường trung học phổ thông theo hướng tiếp cận quản lý chất lượng tổng thể. Luận án tiến sỹ, Đại học Giáo dục, Hà Nội, 2013.
TS. Nguyễn Đình Phúc Cường
Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh