Xây dựng các tiêu chí đánh giá công chức theo kết quả thực thi công vụ

(Quanlynhanuoc.vn) – Đánh giá công chức có vai trò quan trọng trong quá trình quản lý công chức cũng như nâng cao chất lượng của nền công vụ. Để đánh giá công chức hiệu quả cần xây dựng các tiêu chí khoa học và hợp lý. Các tiêu chí đánh giá phải xây dựng theo hướng xác định được kết quả thực thi công vụ của công chức. Bài viết tập trung làm rõ các loại tiêu chí đánh giá công chức theo kết quả thực thi công vụ  của công chức, căn cứ xây dựng tiêu chí và đề xuất một số tiêu chí đánh giá công chức theo kết quả thực thi công vụ.

 

Ảnh minh họa. Nguồn: internet.
Khái quát chung về tiêu chí đánh giá công chức theo kết quả thực thi công vụ

Để có thể đánh giá công chức (ĐGCC) theo kết quả thực thi công vụ (TTCV) phải dựa vào các tiêu chí. Vì vậy, việc xác định và xây dựng các tiêu chí đánh giá (TCĐG) là hết sức cần thiết và quan trọng. Tiêu chí được hiểu là tập hợp các dấu hiệu, tính chất mà dựa vào đó có thể phân biệt một sự vật, một khái niệm, để kiểm định hay để đánh giá một đối tượng. TCĐG là cơ sở để chủ thể đánh giá sử dụng làm căn cứ cho hoạt động đánh giá, nhận diện đối tượng nhằm đạt được mục đích đề ra. Tiêu chí ĐGCC theo kết quả TTCV bao gồm các dấu hiệu hoặc tập hợp các nhóm dấu hiệu và trên cơ sở đó, đánh giá kết quả TTCV của công chức nói chung, trong từng hoạt động cụ thể của công chức nói riêng.

Quá trình ĐGCC theo kết quả TTCV có thể sử dụng nhiều tiêu chí khác nhau. Các tiêu chí này có thể được chia thành các nhóm tùy theo tiêu chí phân loại.

Một là, phân loại theo mối quan hệ giữa kết quả TTCV với các yếu tố có liên quan. Theo cách này có các tiêu chí, như: (1) Tiêu chí hiệu lực: chỉ mức độ mà sản phẩm, kết quả đầu ra trong quá trình TTCV của công chức phù hợp với các mục tiêu, yêu cầu đặt ra; (2) Tiêu chí hiệu quả: chỉ những kết quả TTCV của công chức đáp ứng đúng yêu cầu trong mối tương quan với chi phí nguồn lực bỏ ra. Hiệu quả tối ưu hướng đến khi kết quả là cao nhất với chi phí nguồn lực bỏ ra là thấp nhất.

Hai là, phân loại theo mức độ phản ánh tính cụ thể của các tiêu chí, gồm: (1) Tiêu chí định lượng: là cách diễn đạt kết quả đầu ra công vụ thông qua các con số (số lượng, giá trị %…). Những tiêu chí này có thể “cân”,“đong”, “đo”, “đếm” được. (2) Tiêu chí định tính: là cách diễn đạt các tiêu chí kết quả TTCV thường dưới dạng câu chữ, phản ánh tính chất, đặc điểm, sự hơn kém của các tiêu chí đầu ra trong TTCV của công chức.

Ba là, phân loại theo tính chất của kết quả TTCV, gồm: (1) Tiêu chí phản ánh số lượng: phản ánh số lượng sản phẩm, kết quả mà công chức đã tạo ra cũng như thực hiện trong quá trình TTCV. Tiêu chí này phản ánh thông qua số lượng nhiệm vụ được giao, số kết quả tạo ra. (2) Tiêu chí phản ánh chất lượng: chỉ mức độ mà các kết quả hoạt động đáp ứng yêu cầu của cơ quan nhà nước (CQNN) và đáp ứng được nhu cầu của các đối tượng quản lý, phục vụ (công dân, khách hàng).

Xây dựng các tiêu chí đánh giá công chức theo kết quả thực thi công vụ

Cơ sở xây dựng

Để xây dựng tiêu chí ĐGCC theo kết quả TTCV cần dựa trên các căn cứ khoa học. Trong quá trình xây dựng các TCĐG, CQNN cần căn cứ vào những cơ sở sau đây:

Thứ nhất, các lý thuyết của khoa học hành chính công, đặc biệt là lĩnh vực tổ chức nhân sự. Một số lý thuyết có thể kể đến, như: về quản lý đầu ra; về hiệu lực, hiệu quả quản lý hành chính; quản lý theo mục tiêu, đánh giá theo kết quả đầu ra; kết quả TTCV,…

Thứ hai, các quy định của pháp luật về hoạt động của đội ngũ công chức và các quy định về ĐGCC. Việc xác định chức năng, nhiệm vụ, yêu cầu và kết quả TTCV phải căn cứ vào các quy định pháp lý. Một mặt, các quy định pháp luật về công chức sẽ quy định cụ thể các tiêu chí ĐGCC, mặt khác, dựa trên cơ sở các quy định này để xây dựng các tiêu chí ĐGCC theo kết quả TTCV. Hệ thống pháp luật này rất đa dạng, như: Hiến pháp năm 2013, Luật Cán bộ, công chức năm 2008 (được sửa đổi, bổ sung năm 2019), Nghị định số 90/2020/NĐ-CP ngày 13/8/2020 của Chính phủ về đánh giá, xếp loại chất lượng cán bộ, công chức, viên chức, các quy định về đạo đức công vụ, giao tiếp, quy tắc ứng xử của đội ngũ công chức,…

Thứ ba, căn cứ vào yêu cầu, tính chất, đặc điểm của từng vị trí việc làm, từng chức danh mà công chức đảm nhận và thực tiễn TTCV của công chức. Mỗi tiêu chí xây dựng phải là kết quả của quá trình phân tích các đặc điểm, tính chất, yêu cầu của từng vị trí việc làm.

Yêu cầu đối với các tiêu chí đánh giá công chức theo kết quả thực thi công vụ

Một là, phải bám sát các quy định pháp luật về chức năng, nhiệm vụ của công chức cũng như các quy định về ĐGCC. Hai là, phải bảo đảm tính linh hoạt với thực tiễn công tác, liên tục được cải tiến và hoàn thiện. Ba là, phải bảo đảm tính khoa học, hợp lý, bao gồm các tiêu chí phải cụ thể, rõ ràng, bao quát, khả thi và đo lường, định lượng được. Bốn là, các tiêu chí phải là tiêu chí cơ bản nhất, quyết định đến kết quả xếp loại cuối cùng của công chức. Năm là, các tiêu chí phải phản ánh đầy đủ, toàn diện các công việc cụ thể liên quan đến chức trách, nhiệm vụ của các vị trí việc làm. Sáu là, các tiêu chí phải thể hiện sự khác biệt giữa công chức giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý và các công chức chuyên môn.

Đề xuất các tiêu chí đánh giá công chức theo kết quả thực thi công vụ

Theo khoản 2 Điều 34 Luật Cán bộ, công chức năm 2008, đội ngũ công chức gồm 2 nhóm: công chức giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý và công chức chuyên môn. Mỗi loại công chức có chức năng, nhiệm vụ khác nhau nên các TCĐG phải phản ánh được những sự khác biệt này.

Thứ nhất, TCĐG đối với công chức chuyên môn được xác định trên 7 nhóm tiêu chí sau đây:

(1) TCĐG về khối lượng công việc thực hiện: thể hiện số lượng, khối lượng công chức được giao trong quá trình TTCV và mức độ hoàn thành các chỉ tiêu công việc, nhiệm vụ được giao.

(2) TCĐG chất lượng TTCV: phản ánh mức độ đáp ứng các yêu cầu của công việc, cũng như các yêu cầu của người dân trong quá trình TTCV của mỗi công chức.

(3) TCĐG về kết quả đánh giá, thi đua hằng năm: phản ánh mức độ phân loại, đánh giá cũng như kết quả công tác thi đua, khen thưởng của công chức.

(4) TCĐG về năng lực TTCV: đánh mức độ thể hiện về kiến thức, kỹ năng và thái độ của công chức trong quá trình TTCV. Kết quả TTCV không chỉ được thể hiện qua đầu ra là khối lượng công việc và chất lượng công việc mà còn thể hiện mức độ đáp ứng năng lực của công chức.

(5) TCĐG về tuân thủ pháp luật và trình tự, thủ tục thực hiện công việc: phản ánh mức độ tuân thủ quy trình, thủ tục và phương pháp thực thi các nhiệm vụ, quyền hạn được giao của công chức.

(6) Tiêu chí về sáng tạo, chủ động trong thực hiện công việc: đánh giá các đề xuất, sáng kiến, sáng tạo của công chức trong quá trình TTCV và những lợi ích do sáng kiến, đề xuất này mang lại.

(7) Tiêu chí về tinh thần trách nhiệm: thể hiện tinh thần trách nhiệm của công chức trong TTCV.

Thứ hai, TCĐG đối với công chức giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý. Ngoài những tiêu chí đối với công chức chuyên môn thì do đặc thù tính chất công việc lãnh đạo, quản lý đội ngũ này còn phải đánh giá dựa trên các tiêu chí khác, như:

(1) Kết quả thực hiện công việc, nhiệm vụ của cơ quan/bộ phận:

Tiêu chí này đánh giá về khối lượng, kết quả thực hiện các công việc, nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị do mình phụ trách hoặc lĩnh vực do mình phụ trách.

(2) Kết quả thực hiện các chức năng lãnh đạo, quản lý:

Tiêu chí này thể hiện thông qua việc thực hiện các chức năng lãnh đạo, quản lý điều hành tại cơ quan, đơn vị hoặc lĩnh vực do mình phụ trách.

(3) Năng lực tập hợp, đoàn kết công chức: là khả năng huy động công chức trong cơ quan tham gia vào hoạt động chung, mức độ ủng hộ của các công chức và sự gắn bó của các công chức.

Một số giải pháp xây dựng và hoàn thiện các tiêu chí đánh giá công chức theo kết quả thực thi công vụ

ĐGCC giữ vai trò quan trọng trong quá trình quản lý công chức cũng như nâng cao chất lượng của nền công vụ. Để xây dựng và hoàn thiện các tiêu chí ĐGCC theo kết quả TTCV, nhóm tác giả đề xuất một số giải pháp sau đây:

Một là, nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của các tiêu chí đối với ĐGCC. Muốn ĐGCC được hiệu quả và thực chất thì việc nâng cao nhận thức của các CQNN, cán bộ, công chức là rất cần thiết, đặc biệt là nhận thức về các tiêu chí ĐGCC. Các CQNN, cán bộ, công chức cần nhận thức được tầm quan trọng của các tiêu chí đối với công tác ĐGCC. Một trong những nguyên nhân dẫn đến những hạn chế của việc ĐGCC trong thời gian qua là thiếu các TCĐG khoa học. Yêu cầu đặt ra là phải xây dựng và hoàn thiện các tiêu chí này. Do đó, cần nhận thức toàn diện và khách quan về vai trò của các tiêu chí, về trách nhiệm xây dựng các tiêu chí để ĐGCC. Chỉ khi các CQNN, cán bộ, công chức nhận thức được tầm quan trọng của các tiêu chí đánh giá, cũng như sự cần thiết phải xây dựng các TCĐG khoa học, hợp lý thì  mới quyết tâm, chủ động xây dựng và đưa các tiêu chí này vào thực tiễn đánh giá.

Hai là, rà soát lại các tiêu chí ĐGCC hiện hành. Để có thể xây dựng các TCĐG khoa học, hợp lý thì các cơ quản lý công chức, đặc biệt là các cơ quan nội vụ, tổ chức cần rà soát các tiêu chí ĐGCC hiện hành. Cần đánh giá mức độ phù hợp, khả năng sử dụng trong thực tế các tiêu chí hiện hành để có căn cứ khoa học hoàn thiện các tiêu chí đang áp dụng cũng như đề xuất, xây dựng các tiêu chí mới. Muốn vậy, các CQNN cần rà soát lại công tác ĐGCC trong thời gian qua, đặc biệt là khảo sát các bên liên quan về các TCĐG.

Ba là, cụ thể hóa các TCĐG công chức theo kết quả TTCV. Trên cơ sở các đề xuất về TCĐG công chức theo kết quả TTCV thì các CQNN cần cụ thể hóa các tiêu chí, thành phần của từng tiêu chí. Cần nghiên cứu để mô tả chi tiết các tiêu chí thành phần nhằm tránh tình trạng chỉ dừng lại ở các tiêu chí chung. Đồng thời, trên cơ sở các tiêu chí chung cần xác định thêm các tiêu chí cụ thể cho từng vị trí công việc, nhóm công việc. Tiêu chí xây dựng phải bao hàm cả 2 khía cạnh: các tiêu chí chung (áp dụng cho mọi vị trí) và các tiêu chí đặc thù (gắn với từng vị trí hoặc nhóm vị trí). Các tiêu chí phải xây dựng và cụ thể hóa theo hướng có thể đo lường được trên thực tế. Để xây dựng các tiêu chí khoa học, cần rà soát cũng như xây dựng bảng mô tả công việc, xác định khung năng lực, phân tích đặc điểm, tính chất của từng vị trí công việc để xác định đầu ra cũng như các TCĐG. Cùng với việc xây dựng các tiêu chí, CQNN cần phải xác định các chỉ số đo lường kết quả thực hiện các tiêu chí này. Đồng thời, phân bổ thang điểm phù hợp cho từng nhóm tiêu chí.

Trong bối cảnh nền hành chính nhà nước nói chung và quản lý công chức nói riêng đang chuyển từ hướng “định tính” sang “định lượng”, cần thiết phải xây dựng các tiêu chí để lượng hóa kết quả TTCV của mỗi công chức cũng như hoạt động của nền công vụ. Xây dựng TCĐG là cơ sở bảo đảm tính chính xác, hiệu quả của hoạt động ĐGCC, đồng thời đóng góp quan trọng vào việc nâng cao chất lượng đội ngũ công chức./.

Tài liệu tham khảo:
1. Nguyễn Thị Hồng Hải. Quản lý thực thi công vụ theo định hướng kết quả. H. NXB Lao động, 2013.
2. Luật Cán bộ, công chức năm 2008.
3. Nghị định số 90/2020/NĐ-CP ngày 13/8/2020 của Chính phủ về đánh giá, xếp loại chất lượng cán bộ, công chức, viên chức.
4. Đào Thị Thanh Thủy. Đánh giá công chức theo kết quả thực thi công vụ. H. NXB Chính trị quốc gia – Sự thật, 2019.
5. Nguyễn Thị Thu Hòa. Đánh giá công chức chuyên môn tại Ủy ban nhân dân TP. Hồ Chí Minh theo kết quả thực thi công vụ. Đề tài khoa học theo Quyết định số 532/QĐ-SKHCN ngày 02/6/2020 của Sở Khoa học và Công nghệ TP. Hồ Chí Minh.
TS. Nguyễn Thị Thu Hòa
Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh
ThS. Trần Bá Hùng
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh