(Quanlynhanuoc.vn) – Giải quyết khiếu nại về đất đai là một nội dung trong công tác quản lý nhà nước của chính quyền cấp tỉnh. Trong đó, cơ quan thanh tra cấp tỉnh có vai trò quan trọng, với vị trí là cơ quan chuyên môn có trách nhiệm giúp Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, trong đó có khiếu nại về đất đai. Bài viết trao đổi một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của thanh tra cấp tỉnh trong giải quyết khiếu nại, tố cáo, đặc biệt về lĩnh vực đất đai.
Vai trò của thanh tra cấp tỉnh trong giải quyết khiếu nại về đất đai
Trong thẩm quyền của mình, thanh tra cấp tỉnh tiến hành thanh tra, kiểm tra (TTKT) việc giải quyết khiếu nại (GQKN) về đất đai của cấp tỉnh, tập trung vào các nội dung:
Một là, về việc giải quyết đúng thẩm quyền và nội dung.
Thanh tra cấp tỉnh có trách nhiệm GQKN việc GQKN về đất đai của chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND) cấp huyện và tương đương, thủ trưởng cơ quan thuộc Sở và tương đương. Qua GQKN việc thực hiện đúng thẩm quyền, nội dung trong quá trình GQKN về đất đai để phát hiện kịp thời những sơ hở, yếu kém trong quản lý nhà nước về đất đai, đồng thời đề xuất, kiến nghị nhằm mục đích khắc phục, nâng cao chất lượng và hiệu quả của công tác quản lý, sử dụng đất phục vụ phát triển kinh tế – xã hội của địa phương. Bên cạnh đó, thông qua việc GQKN này, thanh tra cấp tỉnh góp phần phát hiện những tiêu cực, gian lận trong lĩnh vực quản lý, sử dụng đất đai, giúp cho UBND cấp tỉnh hoàn thiện về pháp luật và chính sách trong lĩnh vực quản lý nhà nước về đất đai.
Hai là, giám sát trình tự thủ tục GQKN về đất đai.
Trình tự, thủ tục GQKN là tục giải quyết công việc của cơ quan có thẩm quyền GQKN có nghĩa vụ thực hiện để giải quyết vụ việc trên cơ sở quy định của pháp luật. Bằng việc TTKT, giám sát về thủ tục, trình tự GQKN về đất đai giúp cho công tác GQKN về đất đai đúng thời hạn, thời hiệu, hạn chế tình trạng khiếu kiện vượt cấp; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Việc bảo đảm thực hiện đúng trình tự, thủ tục trong việc GQKN về đất đai tại địa phương còn là cơ sở để công dân phát huy quyền làm chủ của mình thông qua việc thực hiện quyền khiếu nại hợp pháp.
Ba là, thực hiện các biện pháp tăng cường pháp chế.
Thông qua hoạt động TTKT việc GQKN về đất đai, thanh tra cấp tỉnh phát hiện, ngăn chặn kịp thời, xử lý nghiêm minh những sai phạm, yếu kém của các cá nhân, tổ chức trong việc GQKN của Nhân dân, góp phần bảo đảm trật tự, kỷ cương trong lĩnh vực quản lý nhà nước về đất đai. Bên cạnh đó, thông qua công tác TTKT còn là cơ hội để phát hiện những nhân tố mới, cơ chế mới hiệu quả trong thực tiễn tại cơ sở để nâng cao hiệu quả GQKN về đất đai chung của cấp tỉnh. Thực tiễn đã cho thấy, có nhiều mô hình, cách thức giải quyết rất hiệu quả các tranh chấp, nhất là tranh chấp về đất đai được thực hiện đạt hiệu quả tốt ở cơ sở, nếu được tìm hiểu, nghiên cứu nghiêm túc, hoàn toàn có thể nhân rộng ở những nơi, trường hợp tương tự.
Một số hạn chế, bất cập trong giải quyết khiếu nại về đất đai
Thứ nhất, việc tiếp công dân còn mang tính hình thức, kém hiệu quả, chưa gắn với công tác GQKN của công dân, chưa nghiêm túc thực hiện quy định về tiếp dân thường xuyên của Lãnh đạo, khiến người dân phải đi lại nhiều lần gây tâm lý bức xúc.
Chất lượng đối thoại trong quá trình GQKN về đất đai còn hạn chế, có nơi giao cho cán bộ thanh tra hoặc cán bộ thụ lý thực hiện việc đối thoại với công dân mang tính hình thức, không đi sâu vào bản chất của vấn đề, không đưa ra được biện pháp kịp thời, hiệu quả để giải quyết dứt điểm khiếu nại của công dân; thậm chí có những vụ việc không tổ chức đối thoại với công dân khi GQKN lần đầu theo quy định của pháp luật; còn nhiều vụ việc thời gian giải quyết bị kéo dài, gây thêm nhiều bức xúc.
Thứ hai, việc phối hợp trong việc xem xét kết luận một số vụ việc phức tạp chưa thực hiện tốt. Dẫn đến một số vụ việc do thanh tra cấp huyện, sở, ngành kết luận, đến khi thanh tra cấp tỉnh xem xét lại, được kết luận và xử lý khác, gây sự thiếu thống nhất trong ngành thanh tra.
Thứ ba, công tác GQKN về trách nhiệm của các cấp, các ngành trong việc thực hiện pháp luật về khiếu nại chưa được thực hiện thường xuyên và nhiều khi có thực hiện nhưng mang tính hình thức, tâm lý nể nang nên kết quả các cuộc GQKN về trách nhiệm còn hạn chế.
Giải pháp nâng cao vai trò của thanh tra cấp tỉnh trong giải quyết khiếu nại về đất đai
Một là, xây dựng đội ngũ cán bộ thanh tra trong sạch, vững mạnh.
Công tác thanh tra đòi hỏi đội ngũ cán bộ có năng lực. Người cán bộ thanh tra có năng lực, kinh nghiệm là người không chỉ nắm vững công việc, giỏi về chuyên môn nghiệp vụ thanh tra, mà họ còn cần hiểu biết sâu sắc về các vấn đề xã hội, giải quyết hiệu quả các mối quan hệ hành chính, am hiểu luật pháp, giải quyết các mối quan hệ xã hội một cách minh bạch, công tâm theo đúng pháp luật và không trái với tập quán, đạo lý truyền thống của dân tộc. Bên cạnh đó, cán bộ thanh tra phải giàu bản lĩnh, kinh nghiệm và có uy tín cao. Thanh tra là một công việc phức tạp, nhất là khi vụ việc thanh tra có liên quan đến nhiều ngành, nhiều cấp hoặc khi đối tượng thanh tra là những cán bộ cao cấp thì càng đòi hỏi bản lĩnh, kinh nghiệm của người đi thanh tra.
Để đáp ứng được những tiêu chí trên đòi hỏi Nhà nước phải chú trọng tăng cường chất lượng và hiệu quả đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức thanh tra nghiên cứu khoa học thanh tra. Cụ thể:
(1) Đánh giá nhu cầu đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ thanh tra, tập trung vào nội dung, như: thời gian đào tạo, chuyên môn cần đào tạo, kỹ năng cần bồi dưỡng, phương thức đào tạo, bồi dưỡng…
(2) Xây dựng và hoàn thiện nội dung chương trình đào tạo, bồi dưỡng cải tiến nâng cao chất lượng giáo trình. Xuất phát từ đặc thù của ngành, cần nghiên cứu tập trung vào thử nghiệm chương trình và tài liệu đào tạo, bồi dưỡng cũng như nghiên cứu thực tế nhằm xây dựng hệ thống tài liệu tình huống trong phạm vi toàn ngành.
(3) Xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ, giảng viên chuyên nghiệp giỏi về chuyên môn, nhuần nhuyễn về phương pháp sư phạm.
Ngoài ra, để người cán bộ thanh tra yên tâm làm nhiệm vụ, cần cải tiến chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức thanh tra. Nghiên cứu, xây dựng chế độ chính sách phù hợp, trong đó chú trọng chế độ tiền lương, tiền phụ cấp để tạo thêm động lực khuyến khích, động viên cán bộ yên tâm công tác, hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Hai là, xây dựng quy chế phân công phối hợp giữa cơ quan thanh tra với các cơ quan khác cùng cấp trong việc GQKN về đất đai.
Quy chế phối hợp công tác trong các cơ quan cùng cấp là yêu cầu cần thiết không chỉ trong GQKN mà trong các hoạt động quản lý nhà nước. Tuy nhiên trong thực tiễn nhiều địa phương không có bộ quy chế hoạt động trong các cơ quan cùng cấp đầy đủ và hiệu quả. Đây là một nội dung cần khắc phục ngay trong thời gian tới. Việc xây dựng quy chế phân công, phối hợp giữa các cơ quan sẽ khắc phục tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm trong quá trình giải quyết công việc, đặc biệt đối với lĩnh vực phức tạp có liên quan nhiều cơ quan, nhiều ngành như GQKN về đất đai. Mặt khác, việc xác định rõ trách nhiệm trong việc phối hợp GQKN giúp tránh đươc tình trạng tùy tiện trong phân công GQKN đối với cơ quan thanh tra hành chính và cơ quan thanh tra chuyên ngành.
Xác định rõ vị trí, vai trò các cơ quan tham mưu giúp việc và cơ quan có thẩm quyền GQKN. Theo quy định hiện hành việc tham mưu giải quyết vụ việc phụ thuộc vào chủ quan của người có thẩm quyền giải quyết, có những vụ việc giao cho cơ quan thanh tra thẩm tra, xác minh, kiến nghị, có những vụ việc giao cho cơ quan chuyên môn tham mưu giải quyết. Trong mối quan hệ của các cơ quan này, UBND cấp tỉnh cần làm rõ vai trò, trách nhiệm phối hợp, tránh hiện tượng phân tán chức năng quản lý nhà nước về công tác GQKN, gây cản trở cho việc xác định trách nhiệm.
Bên cạnh đó, bản thân cơ quan thanh tra cấp tỉnh, chánh thanh tra cấp tỉnh phải chủ động phối hợp với chủ tịch UBND cấp huyện, giám đốc sở về công tác thanh tra nói chung và việc chỉ đạo thanh tra cấp huyện, sở nói riêng, tạo sự thống nhất cao giữa thanh tra cấp tỉnh với chủ tịch UBND cấp huyện, giám đốc sở trong việc chỉ đạo, hướng dẫn về công tác, tổ chức, nghiệp vụ cho các cơ quan thanh tra. Đây là giải pháp quan trọng vừa bảo đảm sự lãnh đạo, chỉ đạo của thủ trưởng cơ quan quản lý, với yêu cầu công tác quản lý của từng địa phương đơn vị, vừa bảo đảm sự chỉ đạo, hướng dẫn thống nhất của toàn ngành thanh tra, tạo điều kiện thuận lợi cho thanh tra cấp huyện, sở hoạt động. Để việc phối hợp giữa thanh tra cấp tỉnh với chủ tịch UBND cấp huyện, giám đốc sở có hiệu quả cần xây dựng quy chế phối hợp do UBND cấp tỉnh ban hành.
Ba là, nâng cao năng lực tham mưu của thanh tra cấp tỉnh trong GQKN về đất đai.
Tham mưu trong việc GQKN về đất đai là nhiệm vụ quan trọng của thanh tra cấp tỉnh. Một vụ việc muốn có kết giải quyết tốt thì trước hết cơ quan thanh tra phải làm tốt trong từng khâu của việc GQKN, như: thụ lý;xác minh; xem xét hồ sơ; kết luận thanh tra và kiến nghị chủ tịch UBND. Để có kết quả như vậy đòi hỏi một loạt các biện pháp, như: nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác thanh tra; quy trình thanh tra GQKN phải khoa học, đầy đủ… Kết luận thanh tra ở khía cạnh nào đấy mang tính tài phán, có thể nghiên cứu đề xuất áp dụng cơ chế tương tự như tố tụng trong những vụ việc phức tạp, có ảnh hưởng lớn phán xét, quyết định bằng một hội đồng gồm những cán bộ, chuyên gia có chuyên môn, nhiều kinh nghiệm.
